M de lappn op let Hooglil
Honderd twee en twlntigste Jaargajig,
Woencdasr 7 Januari.
FEDILLETON.
IFo. S 11*1
LANDBOUWt
Een beschrijving van het dagelijksch noma-
denleven, zooals l et gezien en meegemaakt
•j werd door de schrijfster
EMJLIE DEMANT—HATT.
Uit.het Deensch vertaafd door M. P. Z.
35)
.16 Jutii Neen, nu wordt het ite erg met het
weer, vandaag meer dan gek: storm en ba
gel, regen en sneeuw; als er niet overal op'de
dtkhuiden van onze hut reuzensteenten waren'
gelegd. zouden ze al lang in de liicht gevlo-
gen zijn en de heele hut ook, als het houtwerk
van binnen 'niet stcvig was gestut en er van
de balken aan leeren riemen niet iets zwaars
Ling. Wiji bleven dezen mongen. zoo lang mo-
gelijk offider ons bontvel liggen, ofschoon dat
natte beddegoed niet alles was; eriger toch
was het op te staani, want tout aanmaken
was bijina niet mogelijk, alles glinsterde van
bet vocht en bij zulk een storm blijft de rook
bcnauwend hangen1, terwijl de warmte er uit
vliegt. Als de regen daarbij1 nog de hutbedek-
king doorweekt, moet men zich maar onder-
werpen en zich schik'ken in zijn lot De een
doet het met eeni vloek, de ander met een
vroom praatje.
„'t Is helsch weer" zegt er eeni, „nu sterft
een zondige zieF'. ,,Ja", bromt Heikla, „als
het bier beneden zoo naar is, wil je den weg
naar den heme! wel op het beste zou zijn
er zoo inaar in te springeni" Dezer dagen
woont in onze hut een echtpaar met twee Hei
ne jongens. De man heeft1 miijm regenmante!
aangedaan en probeert heel menschlievend
koffie voor ons te zetten. Het is geen gemak-
kelijlk werk, de reren dooft- het vuur en de
*oc& auukf dat tug mat mm lun. 'hu1 «li i*
£tm. it macHfls een reel jrwyrtae vrrmofen
druipnat. iDe koffie kwam toch klaar en ver-
varmde wel, maar biji zulk weer is geen hu-
meur goed te krijgen; de jongetjes alleen en
heii kleine hondje zijn even vergenoegd. De
jongens gooien met een lasso naar den kof-
fieketel, en het hondje heeft een vaatdoek te
pakken. Hlet kleinste ventje kan al zoo vlug
op zijn eiigen beentjes uit den weg, dat hij in
onbeiwaakte oogenblikken de hut uitloopt om
in een plas terecht te komen, waar hij1 dan blij
ronddanst, totdat zijn moeder hem mist en
htm naar binneni ha alt en hem droge kleeren
aantrekt. Zijn taaltalent is nog niet zoo ont-
v/ikkeld, hij kan nog geen verstaanbaar woord
zeggen, maar hij kan verbluffend juist alle
geluiiden van de rendierkudde weergevenhet
kemmandio, dat de wacbters tot de handen
richten, en' ihet scherpe gebliaf van de honden,
%ls ze aan het werk zijn, dat alles heeft
hij opgevangen, en als er met grove stem ge-
vioekt wordt, ook dat kan hij nadoen. Wij
proesten soms van lachen, als hij plotseling
het geheele levendige tooneel, dat hij1 bij de
hutten zich ziet afspelen v66r we trekken, in
geluidient herhaalt. Het eenige als woord ver-
staanbare is „cegou' huwaarmee de wach-
ter zijn hond ophitst tot aanpakken. We noe-
men het ventje dus meestal „cegou".
De Lappen zijn nu steeds beziig met het
onderzoek van meren en rivieren, om een dra-
gelijken weg voor onzen trek te vinden.. Alle
beken zijin nvieren geworden en het ijs op de
Lergmeren is meer dan onveilig, we moesten
alweer op reis zijn, maar de weersomstandig-
heden zijn te ongumstig geweest.
Woensdag v66r St. Jan te Kabmejaure (het
spookmeer).
Ditmaal werd: er voor den eersten keer
in dit jaar verhuisd met gezadelde rendie-
ren. Dat is niet weinig vermoeien'd, ten eerste
omdat de rendieren harder loopen dan wan
neer ze een. slee trekken, en dan omdat de ge-
auskjiusid van dsn gcoad too ekchi was; of
KUNST EN WETENSCHAPPEN.
TOONEEL
Als aanvulling op ons op ons jaarovcr-
zicht (zie No. van 31 December) nog het vol-
gende over eenige nieuwe stukken uit de twec-
de helft van December en eenige persoonlijke
indrukken over reeds genoeuue werken.
Een Engelsch cconeelgezelschap ondcr lei-
ding van onzen landgenoot J. P. Grein, en
naar de voornaamste actrice genound de
Rosa Lynd Cy heeft in verscnillenide plast-
sen opgevoerd Mid-Channel" van Arthur
Pinero. Twee stukken waren hier van dezen
Engelschen acteur bekend uit den tijd der
.Haghespelers" n.l. „Nina" (His house in
order) en „de Tweede Mevrouw Tanqueray".
Het eerste brengt ons de prachtige vertol-
kjng der titelrol in herinnering van wijlcn
Ehny Vrede. Wat Mid-Ghanne! betreft, wij
geven eerst even den inhoud:
Tusscfien Folkestone en Boulogne, midden
in het Kanaal, ligt een gcvaarlljke zandfflaai
The Ridge of te Colbait. Theo en Zofi Bltqi*
dell zijn met hun huwelijksboot vlak bij zoo'n
gevaarlijke plek gekomcn. Na veertien jaien
getrouwd te zijn geweest, verwaarloost Theo
zijn vrouw een beetje en geeft Zot nog al
eons toe aan haar slechte luimen. De com-
pagnon van Theo, genaamd Peter Mottram,
is een fijn opmerker en hij begrijpt al gauw
in"welk stadium het huwelijk is gekomen. Ze
zijn in! MidrChannel. Hit tracht den vrede te
herstellen en raadt de echteliedcn aan een uit-
stapje naar Parijs te maken Beiden voelcn
daar zeer veel voor. Maar Theo wil naar 't
hotel „Vendome" en Zofi naar het dure
Richmond En over deze hotelkwestie krijgen
n zoo'n hooggaandc ruzie, dat Theo'de ecnte-
lijke woning verlaat en Zoe alleen naar iia-
li6 reist.
Een jaar tevoren had Zo€ kennis grmaakt
met Leonard Terrio, z^s jaar jonger dan zij,
die op het punt utond zicn te verloven met
Ethel Pierpont. Maar Leonard is verllefd ge
•v/orden op Zofi en rcist haar «a. In hallti
(Perugia) wordt de verhouding tuschen b' i-
den zeer bedenkelijk. 1 htiis gekomen gevoe'lt
Zoft dat alles zoo niet blijven kan. Ethel komt
zich bij haar bcklagcn,, dat Leonard Jtro koel
tegen naar,is. Peter komt haar vertellcn, dat
Theo nog van haar houdt en de scheiding bc-
treurt. lot voelt zich sthuldig "gens Ethel
en jegens haar man. Zij weet dat haar man
zich neeft laten troosttn door een avontu-
rierstcr mrs. Annerley. Als Leonard (Lenny)
haar vraagt met hem te trouwen, weigert zij
Lenny, jaloersch, verlaat woedend haar huis
en zijzelf is woedend op Lenny.
PetCr bewerkt intusschen Theo, die juist
met Mra. Annerly gebrolken heeft. Hij1 raadt
hem zich met Zoe te verzoenen. pe«vrouw
doet hiertoe de eerste stap en komt haar man
opzocken. Zij vergeeft Theo zijn avontuur.
Maar als zii hem ook alles bekend, wordt
Theo grof. Hij wil niet gelooven, dat zij een
huwelijksaanbod van Lenny geweigerd heeft.
Haar minnaar heeft haar versmaad en daarom
komt zij weer bij Theo. Dit gczegde van
Theo breekt voor altijd den band tusschen
beiden.
Zoe gaat naar Lenny. Zij zal zijin aanbod
acccptecren. Maar Lenny, woedend over de
veigerinig van Zo0, heeft juist de hand van E-
thel gevraagd cn heeft mama en de dochter op
theevisite. Hij kan nicts meer aan de zaak ver-
anderen Dan komen Theo en Peter bij Lenny
binnen. de eerste een beetje aangeschoten, wat
geen vcrzoenend slot beduidde. Zoe vlucht
in een ziikamer. De heeren eischen van LennV
een verklaring en hij geeft toe. En als Zoe
daarin de kamer er naast hoort hoe haar ge
wezen echtgenoot haar verstoot en haar gc-
vezen minnaar haar weigert te trouwen
stort zij zich van het balcon.
De Engelschen hebben van dit stuk een
goede vertolklng gegeven, al stond de voor-
over zware natte sneeuw of door struikgewas
ging het,. en meestal bergop. .Het weer was
geluklkig goed., stil'met bedekte luoht. De zon
was wel niet verweg, maar verscholen achter
dreigende dikke wolken, waaruit zij sofns
krachtige stralen schoot over het groote steile
Paldsagebergte. ;De donkerviolette wolken
v/aren ecru prachtige achtergrond voor de zeer
sprekende, hoogroode en gele kleuren, die de
Lappen hierboven met voorlicfde dragen. Ze
hebben de goede gewoonte hun. mooiste klee
ren aan te 'trekken voor deze reis over het ge-
lengte, zilveren lSjlfriemen, schoone mutsenen
doekjes, nette schortjes en mooi schoenband,
dat a lies geeft uiterlijlk iets feestelij'ks en in-
ntriijk werkt het opwekkend en animeerend.
iDien' heelen tocht deed iik dienst als leid-
srer van een rij Het is niet onaardig zoo
didiit naast de rendieren te loopen, prachtig
bijlv. het heele lanldschap in hun oogen weer-
spiegeld te zierv De Lappen kijken ook in
chen spiqgel, maar ze zien er meer in dan Ik.
ze lezen er soms 'n waarschuwing in. Als een
vrndier plotseling schuw wordt, en men kan
de reden daarvan niet ontdekken, d'an vindt
men in de oogen opheldering. Heikla zag
e.ens in dien zwarten spiegel een Lap aanko-
nien dien hij kende, en een slede die, toen de
Lap er in ging liggen, er plotseling uitzag
als een ldjkslede. Heikla begreep wat er gebeu-
ren zou, en korten tijd daarna stierf ook de
Lap aangaande wien hiji het voorteeken had
gezien.
Somtoere herinneringep, hangen over deze
sjreek. 't Vorige najaar moest1 nier een jonge
man met zijin vadcr en nog een paar andercn
achterbliiiven1, omdat hij doodziek was. Zijn
doodsstrijd duitrde lang, en nu vindt men het
griezelig die plek voorbiji te komen, de rendie
ren doen angvtig en vreemde geluiden wor
den gehoord, zoodat de Lappen den volgen-
den nerfst den weg eenigszina andera willen
ntmon om oiet op die piaaa terug te tonearm.
rtelliftf sp hwiwr pell, dan d«
ningen van onze goede gezelschappen. De
heer Fred. Wu Permain vokleed me't meest
als de raisonneur Peter Mottram. De jeune
premier Lehny (E Combennere) was de miu-
ste der vier hoofdpereonen, Rota Lynd' (Zo4)
had zeer mooie oogenblikken naast minder
geslaagde, evenals Randle Ayrton (Theo).
Beiden deden zich echter kennen als zeer te
waardeeren krachten.
Hctzelfde gezelschap heeft ook nog opge
voerd „Candida", het bekende spel van 0. B.
Shaw De heer Verkade had dit stuk met dc
Engelsche spelers ingestudeerd. De.voorsitel-
ling was wel goed, doch bepaald iets'bijzon-
ders was 'feniet. Permafn bleek ook nu in de
rot van Burgess een uitstekend acteur. N
18 en 19 December heeft de Contedie Fran-
qalse twee voorstellingcn in den Haag gege
ven. En dat was wel ietr, bijzonders. Dien
eersten avondi gaf men ,.L'AbW Constantin",
v,at nu juist geert gelumge kcus was Maar
men heeft de Terandy en Mme Robinne be-
wondcrd. Schitterend was den. volgenden
avond ,,L'avare" van Moliire. De Tdraudy
heeft daarin van Harpagon een onvergetelijke
ctAati gegeveft, maar ook't geheel moet su-
bliem zijn gewecsi Vooraf ging een eornA
die in een acte: „L'dte de la Sainte-Martin,
waarin Lafon Mme. Valprena prachtig
spel gaven. Wij betreuren het ten zeerste,
cfat ae Fanschen niet in Amsterdam zijn ge
weest.
Het Hofstad-tooneei gaf na de Kerstm's
nog twee premieres Haarlem kreeg de pri-
ineur van een. aorspronkelijk stuk, n.l. de
Zedelijikhcidsdictator" van. J. B. Sohutl, den
schriilver van Misalliance'„Fat»oen" en
„Gedeballoteerd".
"De Zedeliiikhci datdietator is <{e burge-
mcesfer van Dordtwijk, die dc voorsielling
van „Politiekc Weerhanen" door het Hoofcv
stadtooneel verbiedt kiachtens art. 188 der
Gemeentewet. Natuurlijk heeft de autoriteit't
stuk niet gelezen; hij handelde geheel op ad-
vies van zijn secretaris. Had hij kennis ge-.
nomen van den- inhoud, hij zou geweten
hebben wie de anonyme schrijfster was en ook
zichzelf hebben herkend in de hoofdfiguren.
Ella Veeren, de auteur-actrice, komt per-
soonlijk den burgemeester, dien zij helaas
maar al te goed van vroeger kent, mlichten.
Er moet een mouw aangepast worden: de
burgemeester krijgt buitenlandsch verlof en
de Tocoburgemeester trekt het speelverbod
in.
Mien Vermeulen ais Ella en Louis van Oas-
teren als burgemeester, speelden uitstekend
Het stuk geeft ook wee: eens een kijkjt- ach-
der de coulisscn, wat altijd trekt. Louis Chris-
pijn, K'erckhoven en Henri Poolman droegett
ook veel tot het succes bij.
D".i I laag kreeg de premifcre van cen aar-
die F.n/gclsche blijspel van Jerome K. Jerome,
getlteia ,,Mr. Parable en zijn kcukemneisje".
wij hebben djt stuk, dat asboluut niet de pre-
tentie heeft van cen kunstwerk, met veel ge-
noegen gezien. Hot spel deed alles.
John Paviible, ien van de leidcrs der socia-
le partij, heeft op een avond dat hij vodr een
vergadering moest apreken, een aanvechling
van levenslust gekregen. Hij ontmoet een
aardtig meieje en gaat met haar naar en bal-
zaal. De ongetrouwde Parable danst met
haar hij] had dit in geen 15 jaar gedaan
krijgt ruzie met een vriend van het meisje en
bokst dien vriend volgens alle regelen der
kunst bont en blauw. Parable wordt door de
politie opgepafct, geeft een valschen naam op
(van een vriena, journalist) en keert naar
huis tcrug. Daar komt hij toLde ontdekking,
dat hdr meisje,waarmee hij heeft gedanst,
zijn eigen kcukcnmeisje was. Parable is nu
wel wat in de war. Zijn omgeving dcukt aan
zenuwoverspanning. Hij moet haar buiten.
Dat geschiedt maar hij neemt zijn keuken-
meisje mee Het blij let daar echter minder
rustig dan hij had gehbopt, de naderende
strafzaak w^i'pt haar schaduw vooruit. Zijn
viienld de journalist en de feministe, die
voorbestcmd was Perahle's vrouw te wor
den-, komen op visite. Het keukennteisje tracht
ten slotte de zaak te redden. Zij zal met den
vcrslagcn medeminnaar trouwen op yoor-
waardc, dat deze alle schuld op zich neemt.
Maar dit maakt de jaloezie van Parable wak-
ker. Hij wil naar Schotland om alles te verge-
ten, maar na verschillende wederwftardighe-
den komt men tot't volgende slot:
Mr. Parable: „Ben je al eens in Schotland
getrouwd
Kcukenmeisje: „Neen mijnhecr!"
Mr. Parable: „Zou je't graag willen?"
Keukenmeisjc: „Ja mijnheer.
iNlu hebben we nog sleehts Wn tocht te ma
ken, den laatsten en den ergsten. Dc Lappen
zeggen dat we vier-em-twintig uur achtereeen
op reis moeten zijn1, want we moeten de ren
dieren Zien bij te houden; gaan ze zonder
strenge bewaking Noorwegen in, dan is de
duivel los, en nu zoo dicht bij de grens van
het -grasland is dat bijhouden van de rendie
ren zonder vl'eugels zoo goed als onmogelijk.
Men lean het zich niet voorstellen, dat het
daar aan den anderen kant van het gebergte
zomer is, echt zomer met groen en warme
luchthier aan dezen kant hebben we nog
geeni groen sprietje gezien,' we had-cfen winter
negen maanden lang. HOe begrijp ik't groo
te verlan-gen der Lappen naar warmte en ont-
spanninig na zooveel kou en vermoeienis en
zooveel somberheid. Morgen beginnen we dc-
rcis waartegen ook zij opzien Als Rauna bij'
de eene of andere aanleiding over iets klaagt,
krijgt ze van haar moeder te hooren „zoo-
lang je niet voor de rotseni staat een plaats
waar't heel woest en.gcvaarlijk is neb je
je over niets te beklagen".
XVIII.
Vroeg in den morgen begon de wrhuis-
drukte. Die is, als het goed1 met zadelrendie-
ren vervoerd moet worden, veel lasiiger en in-
gewikkelder dan- wanneer het met slcden ge-
Beurt. Die staan bepalkit' klaar, men heeft d'e
dieren er maar voor te spannen; maar met
zadelrendieren ook al heeft men de draag-
lasten twee aan twee klaar en afgewogen of
ze wel precies even rwaar zijn is er meer
♦t dben. Ze krijgen licht schramwonden en
dus moet er op nun rug eerst een dik zacht
vel gelegd wordent, en- bij 't inspannen moet
men ook heel omzichtig te werk gaan. Eerst
op het allerlaatst als alle dieren in goeden
siand zijn gebracht en behoorlijk onderzocht
wordt dc uveelrtiige im hftlwrdiMam over het
Mr. PtrsSle: „Ntm, wt tftH Ja aacer
op."
(Doek).
Kostelijk was het spel van Cor v. d. Lugt
Melsert in de rol van Mr. Parable. Hoe fijn,
sober en toch echt geestig weet hij die per-
soon te doen Icven. Annie van Es was een
schattig keukenmeisje. Mien Schmidt Crans
specldc de feministe eenig. In't eerste en
tweede bedrijf leek zij meer op een man, dan
op een vrouw. Zij nam daarin ook op hee-
rcntnanier haar gleufhoed af. Maar toen zii
zg:h in't dcrdc bedrijf wat vrouwcljjker had
gekleed (rose japon) en een dameshoed op-
had, nam zij dien bij haar vertrek op de voor
haar gewone wijze.af, wat zeer komisch aan
deed Anton Roerner, Vera Bondam, Chapelle,
Vrolik, Mevr. Kleij en Tonny Stevens zorg-
den verder, dat het geheel de toeschouwers
ten zeerste amuseerde.
Het Rott. Tooneel voerde in December nog
op: „0, Noto-San", een Engelsche cdlnbdie
van Charles Strafford, behandelend de anti-
these tusschen een Oostersche en een Wester-
sche ziel. De schilder William Bennett en> zijn
japansche vrouw. Doch aan't slot begrijpen
beiden elkaar volkomen.
lDe eeuwlg-jeugddgt' Chrispijn Sr. apeetde
den schilder jeugdiger en kwleker dan ooii,
'terwijl Martha walaen in. „0 Noto-San" ten
harer beste rollen had.
Met genoegea hebben wij kennis gemaakt
mot het nieuwe sduk van de actrice Mevr.
Ranucci-Beekman: „Dat, wat je niet hebt".
Dit werk, uitstekend van dialoog, wordt
door het Hofstadtooneel voortrenelijk ge-
specld. Wat zou zoo'n opvoering in Alkmaar
..en succes hebben! Annie van Ees en Cor v.
d. Lugt dragen het stuk, maar ook Jan v. Eet
en la ChapelPt, isencvens Wilh. Kleij cliencM
om hun verdienstelijk spel geroemd.
De opvoering van „Loulou (Erdgcist van
Frafik Wedekind) kon ons slechte matig be-
koren. Het deinonische van de vrouw, ge-
schapen om ieder te vernietigen, die binnen
haar toovercirkel komt, hebben wij niet ge-
voeld 't Was alles heel tarn. Uiterlijk was
Mevr. Duymaer van-Twist voor deze rol de
aangewczen persoon. Haar spel was lauw en
kon ons niet enthousiast stemmen. De regie
heeft missehien het stuk niet in al zijn feile
gemeenheid den Hollandschen toeschouwers
voor willen zetten. Missehien was dit heel
goed gezien, maar wij gelooven niet. dat een
opvoering van „Erdgeist" als deze ae bedoe-
ling zal geweest zijn van Wedekind.
Tot slot nog iets over een twcetal voorstel
lingcn van Dr. Royaards.
Als't mooiste diencn wij dan te noemen
de sublicme opvoering van ,.Ecn roes", dra
ma van Strindberg in 4 bedr ven (acht talree-
len) Zeldzaam zooals Dr. Royaards in een
stuk de stemming weet te brengen. In een be-
nauwende stilte volgt men het noodlotsleven
van deze twee bijzondere menschenkinderen:
Maurice en Henrifitte. Zie hun eerste ontmoe-
ting in de. Cremerie van Moeder Cathirine
Langen tijd blijft deze scfcne in uw geheugen
gegrift evenals het derde tafreel, dat alleen
door deze twee personen gespeeld wordt in
de Auberge des Adrets, na afloop van de
voor den tooneelschrijver M'^urice zoo succes-
vollen voorstelling. Een btina donker too
neel, maar aan de tafel met't felle licht van
een daarop staande lamp, het spel als in een
roes van aen man en de vrouw. Naderhand de
seine op de bank in den tuin van het Luxem
bourg Strandberg op zijn feist.
Schitterend van com posit ie, prachtig van
kleur en lijri, vol temperament heeft Mevr.
Magda Janssens de zware rol van Henriitte
vervuld en Royaards was als Maurice een
waardig partner. Op bijzondere wijze heeft
hij drze rol, die nu juist niet in alle opzich-
ten voor hem gcschikt was, vertolkt. Ooban
zeer mooi als Ad-olphe. Saalborn een uitste-
kende abbi Mevr. Royaards een ontroercnde
[canne. Mevr. Sablairolles een cchte moeder
Catiterine. Oaame zouden wij nog verschil
lende mooie dingen uit dit stuk naar voren
brengen, doch wij moeten ons beperken.
Ook in „de vijf Frankfurters" leverde Roy
aards' gezelschap kranig werk. Keurig ver-
zorgd in alle opzichten was ook deze voor
stelling. Hoe had hij gewoekerd met fie
krachten van zijn gezelschap. Royaards en.
Mevr. Sablairolles hadden't leeuwendce! van
succes. 't Deed ons goed de beide oudjes,
Meijer van Beem en zijin vrouw Eveline, nog
ecus weer te zien Samen ruim 150 jaar.
Wie van onze lezers in de gelegenheid
mocht zijn ten dezer stukken, vooral „Een
roes" te gaan zien, hij verzuimde dit niet.
zadel gethangen. ft Zou alles betrekkelijlc
gauw te doen zijin, als de rendieren geduldig
v.aren en gemakkelijk te behandelen, maar
dat zijn ze volstrekt niet, ze wisten wat er van
hen verlangdt werd' en.wilden liever vrij blij
ven; ze scnopten, waren onrustig, stonden
v.ijtdib?er.s. Alleen de heel tamme, die gebruikt
verden om de feinderen te dragen', sttonden stil
en waren zioh bewust van hun verantwoorde-
lijkheid. Een ieder had het even dtmk, en ve-
len werden zenuwachtig. Zoo moest een jon
ge man», die 't ongeluk had zijn, vrouw dik
wijls 't zelfde te vragen, van haar hooren:
,,'t Lijkt wel o'f je hier in ectt vrecmtd land
bent, zoo vraag je". Ze had het zelf zoo vpl-
handig met haar kinderen die ze op de ren
dieren- 'n plaats moest geven. Voor't klein-
t|e in de wieg is regen geen bezwaar, de wieg
v. ordit als een ander pak over de zadelhaken
gehangen, maar met de grootere kinderen
gaat het niet zoo gemakkelijk. Eett drie-jarig
werd goed ingepakt in een van do draagkor-
ven vasigebonden en zoo over het zadel ge
hangen met een last van gelijke zwaarte in
de cfra'agkorf aan d«i aiideren kant. De nog
grootere kinderen moeten rijden, het zadel
van een rendder is er op gemaakt dat het kind
zich kan vasthoudien.
De jonge dichter, die zoo prachtig zong,
was nog bij onze gemeentegroep en hielp mee
den stoet te vormen. 't Was een vlugge kerel,
oie voor niets uit den weg gin®, en als de ren
dieren het hem heel moeilijk maakten, regeer-
de hiji ze met de noodige verwenschingen. Die
kionken vol en krachtig. Gate verweet hem
dat gevaarlijke aanroepen van den booze juist
nu ze dien lastigen tocht gingen ondernemen,
i «i moest liever bidden om hulp en bescher-
ruing; maar de jongen vond, dat zijin kracht
uitdru'kkfngen op de rendieren de uiiWerking
hadden die hij bedoelde: ,.Onze lieve Heer
deed toch wat Hij zelf wilde".
(Wordt Varvolgd).
I
Iirt Cut
PBCXEF MET TKEEKEESf.
(Vervolg.)
Uit de opnamen met den krachtmeter bleek,
dat alle trekkers op den bevroren grond be-
langrijk meer kracht konden uitoefenen. Als
de trekkers ongeveer tot de maximum-
praestat'ie. werden gedwongen, bleek op den
eersten dag de uitgeoefende trekkracht Toor
alle ongeveer 800 K,G. te bedragen en op den
tweeden dag dngeveer 1000 E.G. Dat die
kracht op den eersten dag zooveel kleiuer
was, moet worden geweten aan het feit, da t <Jo
wielen toen bij een zekeren tegenstand op den
lessen grond1 begonnen te glijden en te ma-/r
len, terwijl op den tweeden dag de bevroren
sr-ond nseer weerstand bood. Alleen de Austin
aon den eersten dag een grootere kr :eht nit-
oefteen dan tile andere, doord'at dere met de
wielen in d'e voor liep en daar veel grooteren
weerstand ondervond.
Den tw-'eden dag was de voor het ploegen
benoodigue kracht belangrijk grooter dan den
eersten, wat zonder twijfel te wij ten was aan
de bevroren korst en ook missehien aan het
vaettreden door de toeschouwers van den vo-
figen dag en het over het niet geploegde veld
heen en weer rijden van sommige trekkers.
Het alles overwegende vraagatuk bij den
bouw van trekkers is zonder twijfel het ver-
krijgen van een zoo groot mogelijken weer
stand tusaehen de wielen of den rupsband en
den grond. De vorm vgn de kammen of de
pinnen op de wielvelgen is daarbij van groo-
ten invloed en ook het gewicht van den trek-
ker, of beter gezegd het gewicht, dat op de
aehterwielen van den trekker rust. Doe groo
ter dat gewicht is, des te zekerder en deB te
dieper dringen d'eze kammen of pinnen in
den bodem. Op goploegden grond heeft dit
echter niet altijd het gewenschte effect, door-
dat de grond om den velg aanbalt en dug de
uitsteeksels buiten werking stelt, zoodat al
leen de wrijving tusschen grond en grond als
weerstandbiedende kracht overblijft. Indien
men er niet in sl'aagt een systeem van uit
steeksels te vinden, waarbij zich dit niet voor-
doet, zal men den weerstand kunnen verhoo-
gen, door het eene wiel in de voor te loten
loopen of als men dit ongewenscht mocht
oordeelen, door vergrooting van het gewioht
van den trekker.
Deze beproeving deed ons echter zeer dui-
delijk zien, dat, door dit groote gewicht de
grond bij de voor wegzakt en juist voor den
ploeg in de voor terecht komt, wat aan de
kwaliteit van het ploegwerk so hade doet.
Een klein gewicht verdffent daarom naar
- de meening der beoordeelingscommisgie de
voorkeur, te meer, omdat het werken met
een lichte machine veel handiger is en ook
het transport van een lichte machine veel
minder bezwaar oplevert.
Het zoeken van meer weerstand door een
wiel in de "voor te laten loopen is om de ge-
noemde redenen zeer verleidelijk en missehien
ook niet af te keuren. Men acht, het een be
zwaar, dat door dit wiel de bodem der voor
wordt vastgedrukt en d'aardoor de doorlaterid-
heid van den grond wordt verminderd. Of dit
bezwaar bij de betrekkelijk lichte gewichten
der tot heden geimporteerde trekkers inder-
daad van belang is, zal sleehts door het nemen
van vergelijkende proeven op onze kleigron-
den met zekerheid vast te stellen zijn.
De beproeving heeft vooral den tweeden
dag geleerd, dat bij zwaren grond voor het
ploegen van twee voren vap een diepte van
25 c.M. een vermogen van 25 P.K. zeker geen
overbodige weelde is en dat, om te alien tijde
zekerheid van voldoende kracht be hebben,
een trekker voor dat doel een verinogen van
30 h 35 P.K. zal moeten bezitten. t)e onder-
vind'ing ieert telkens weer, dat van het ver
mogen der machine door de beweging over
den grond en door de overbrenging op de
wielen, dikwijls de helft verloren gaat, zoodat
bij zulk een vermogen vocr het trekken vaak
niet meer dan 15 h 18 P.K. overblijft. Boven-
d'ien wordt voor het weer in gang brengen
van den ploeg, nadat men een oogenblik heeft
moeten stoppen, veel meer kracht vereischt
dan'voor het verder trekken van den in be
weging zijnden ploeg en is het dus noodig
bezit, dan voor het ploegen op zich ceif vol
doende zou zijn.
Motoren, die voor het verkrijgen eener nor-
male snelheid van voortbewegen een klein
aantal toeren vereitchen, zijn uit een oog-
punt van slijtage te verkiezen boven die met
een groot aantal omwentelingen. Daartegen-
over staat evenwel, dat de eerstgenoemde mo
toren veel zwaarder zijn en op een zwaardor
onderstel moeten staan. Zooals wij boven za-
gen, zijn aan een grooter gewioht belangrijke
bezwaren verbonden, terwijl de machine
d'aardoor ook duurder wordt. Het schijnt
daarom der oommiasie toe, dat bij bet atreven
naar een klein gewicht aan het bezwaar van
een groot aantal toeren niet al te veel waarde
mag worden toegekend.
Duidelijk is der ecommissie gebleken, dat
motoren met vier cylinders den trekker een
veel rustiger gang meedeelen dan die met
twee cylinder*. Die met twee cylinder* staan
voortdurend op den grond te beven en te
trillen en deelen die beweging zoo sterk aan
den grond mede, dat het op eenigen afstand
nog goed is waar te nemen.
Petroleummotoren verdienen uit het oog-
punt van exploitatiekosten de voorkeur boven
motwen, die benzine als brandstof buhoeven,
-nidat benzine in vergelijking met de daarin
aanwezige energie belangrijk duurder is dan
petroleum.
Het brandstofverbruik der machihesis
door de commissie niet gecontroleerd, omdat
de omstandigheden een geregeld doorwer'ken
der machines bij voile belasting niet mogelijk
maakten en daardoor aan de te verkrijgen
eijfers weir.ig waarde kon worden toegekend.
H** heeft de commissie verwonderd, dat de
deelnemende firtna's niet alle^ezorgd hadden
een eigen tweescharigen trekkerploeg mode te
nemon. Zij had daardoor voor het werk sleehts
de besehikking over een tweescharigen ploeg,
die voor* den te ploegen grond minder ge-
schikt block ic zijn. Diet overbodiff schijnt
het haar alien handelaren in trekkers aan te
raden hun licht op te steken bij het Instltuut
voor Landbouwwerktuigen en gebouwen om-
trent de keuze van den bij den trekker to ver-
koopen trekkerploeg. Want het gevaar is lang
niet denkbeelJig, dat het door den trekker ge-
leverde werk de belanghebbend'en onbevre-
digd zal laten, door de fouten van den bijge-
leverden ploeg.
Wanneer men in aanmerking neemt, dat de
machines, voorzien van een kleine versnel-
ling, bij haar langzaamsten gang, den twee
den dag, toon de grond voldoende weerstand
aan de wielen bood, een tfekkraeht bleken te
bezitten van ongeveer 1000 K.G. en op den
eersten dag de niet bevroren grond con weer
stand aan den ploeg bood van 65 K 0, per
d.M2, dan volgt daaruit, dat bij voldoend
drogen grond en een ploegweeratand van 65
K.G. door die machines twee voren kunnen
worden geploegd van 25 c.M. diepte en t^r
gezamenlijke breedte van 00 c.M.
Ter vergelijking kan nog worden meoge-
deeld, dat door een paard bij gewono inspan-
ning ongeveer 70 K.G. trekkracht wordt uit-
geoefend en dat deze kracht tijdelijk tot 200
K.G. kan worden opgovoerd.
Als men den prijs van verschiliende der
deelnemende trekkers in aanmerking neemt,
zakvoor een rendabel gebruik aan deze ma
chines de eisch twee voren te ploegen van
25 c.M. diepte, moeten worden gesteld. Aan
machines, waarvan de prija' niet veel boven
3000.komt, zal men dien eisch missehien
niet behoeven te stellen, daar de prijs niet
hooger is dan van een drieapan paarden, de
machine als zij niet wordt gebruikt, geen
brandstof verbruikt, zooals de paarden voeder,
zij ook kan worden gebruikt voor dorschen
en het voortbewegen van andere werktuigen
als graanmaaimachine-zelfbinder, cultivator,
rof met egge, of eventueel andere combinatie.
Voor het voorttrekken of in beweging bren
gen van werktuigen, die weinig kraqht ter*
eischen, bezitten deze trekkers te veel paar-
dekrachten en verbruiken zij in verhouding
tot het te verrichtea werk te veel brandstof.
Een trekker, die twee voren ploegt, be-
spaart bij het ploegwerk bedieningspersoneel
en tijd, zoodat de keuze tusschen de goedkoo-
pere trekkers en duurdere met meer paarde-
krachten zal moeten afhangen van de om-*
standigheden, waaronder men verkeert.
De commissie heeft gemeend de beproeving
niet tot het dorschen te moeten uitstrekken,
da ;r dit zeer moeilijk voor uitvoering vatbaar
was en van alle deelnemende machines mocht
worded aangenomen, dat zij in staat zijn een
d'orschmachine in beweging te brengen. Voor
dif doel verdienen trekkers, die in dezelfde
•richting kunnen stahn als de dors'chmaehine,
ii. -
d« ra«rl"«UT.
Zij veikreegf tijdens <de beproeving' den in-
druk, dat alle machinea door zeer bekwaam
personeel werden bestuurd en dat bij de ver-
tegenwoordigers van de deelnemende firml'i
een geeat van oellegialiteit en medawerkiug.
beatond, die aangenaam aandeed.
De beproeving werd begunatigd door zeer
achoon weder en trok zoowel den eeraten dag
toen cs& toegangaprije geheven werd, als den
tweeden, toen de toegang vrij was, veel be-
langatelling. Den eersten dag werd tij door
ruim 100, den tweeden dag naar achatting
wel door een duivondtal toi .chouwera be-
bezocht.
Namens de Beoordeelingacommiaaie:
0. NiOBEL.
M. F. VI8SER.
1 1 111 - 1 1 ■-
