Reclame-Dagen.
Bultenland
e.
Zfe StaiAfe'a.
0.
Sla T«rT9(g Id tutors UmL
D# klnohtfMrtMie v«n Prank WedekindD»
liefdedrank, met Brondgeest, Mien Vermeu-
ien, Ohapelle, Roemer en Mevr. Schwab alt
voornaamste vertolkere, verdweem na enkele
opvoeringen weer van het pro gramma.
„Geuren" en „Dolle Kant" deden het onder
leiding van Brondgeest beter, evenal# een
reprise van „Profewer Etiquette" met zeer
goed spel van Mien Vermeulen.
De vertolking van Strindberg'e ,JDe Peli-
kaan" was een moeilijke opgave. AI werd hier-
in niet in alle opzichten het hoogete bereikt,
Caroline van Dommelen ale de onlaarde moe-
der en Jan van Ees ale de zoon, gaven toch
voei mooig. Een somber familiedrama deze
„Pelikaaa". Hoe fel spreekt Strindlbergs
haat tegen de vrouw weer uit dit stuk. Hier
toch is het weer de mooder van wier slecht-
heid en hebzncht, man, soon en dochter de
dupe worden.
Ala een van de beste verrichtingen, den
laataten tijd op het gebied van zuivere too-
neelspeelkunst geleverdl, mOet genoemd wot-
den, het uitbeelden van den hoofdpersoon
Isidore Lechat in Mirbeau'e „Zaken zijn
zaken" door Hubert la Roche. Dat was
gxootsch en geweldig, »m niet te vergeten.
Maar wat men nb't gezien te hebben ook
niet spoedig zal vergeten, is het spel van An
nie van Ees in het stuk „Overechotje" van
Dario Niocodemi. Mevr. Willy WelchMen
sink rag dit stuk in Italia epalen en vond de
hoofdrol alt geschreven voor Annie v. Ees.
Zij vertaalde het stuk voor't Hofstadtooneel
en 't is een triomf geworden. Avond aan
a vond ia het in den Haag uitverkicht. E!n wij
zijn't in deze met bijna alle recensenten eens,
dat wij geen actrice in Nedcrland zouden
weten in staat om Annie ran Ees in deze rol
van't voikskind te evenaren. In langen tijd
zagen wij geen stuk, waarin zulk sober ont-
roerend sp.1 werd gage van en Annie van Ees
heeft zich werkalijk tot groote hoogte opge-
werkt. Haar samenspel met Cor v. di. Lugt
was aoo mooi dat die geheele stampvolle
schouwburg onder den indruk was.
Van het nieuwe stuk van Mevr. van Am
meraKiiller „De spaak in't wiel" maken wij
gaarne melding al was het alleen maar om
het wederoptreden van Tilly Lus, eefi actrice
van een zeldzaam genre. Met Brondgeest en
Jan v. Ees speelt zij het stuk prachtig.
Eigenaardig dat het stuk bij de eerste opvoe
ring in vier bedrijven werd vertoond, doch het
laatste bedxijf absoluut niet voldeed. De
schrijfster heeft toen haar stuk omgewerkt
tot drie bedrijven, waardoor het werk ten
zeerste heeft gewonnen.
Volledigheidshalve zij vermeld dat nog een
stuk werd gespeeld van Stanislas Przyby
zewskiDoodendans der liefde, da tdoor Mien
Vermeulen, Fie Oarolsen, Jules Verstreate en
Albert van Dalsum met toewjjding werd ge
speeld, doch geen blijvend repertoire heeft ge-
houden.
't Stuk is toch meer belangstelling waard
dan 'het heeft ondervonden en wij twijfelen
niet of na't herstel van Mevr. PieuieseOa-
relsen zal't stuk weer worden opgevoerd.
In Rotterdam werd nog weer eens een be-
werking van Sara Burgerhart vertoond.
In de maand December 'heeft de combinatie
Hofstad'tooneel-Rotterdammers heel wat
nieuws gebracht. Twee stukken echter: In-
dringers, een blijspel van Zoetmulder en „Ia-
Boe" een kerstsprookje van Jos. v. d. Velden
waren een absoluut fiasco en men heeft zich
met verwondering afgevraagd hoe een eerste-
rangs gezelschap deze stukken p haar reper
toire heeft willen nemen. Enfin zij zullen er
weer gauw van verdwijnen. Ook de Duitsche
comedie vm Harry Kahn, De trouwring
(vroeger al eens gespeeld ondier den titel
„de Ring") is een stuk van zeer geringe be-
teekenis. 't Eenige wat ons in dit zwamstuk
kon interesseeren was het spel van v. Dalsum.
Van Marguerite Gauthier werd nog eens
een succesvolle wedempvoering ggeeven met
Mevr. Tartaud in de titelTol en Cor v. d. Lugt
als Armand.
Twee nieuwe etukken dienen echter nog
met veel genoegen vermeld. Het stuk van
Sacha Guitry: Men pere avait raisoir, werd
met veel succes gespeeld onder den titel: Mijn
vader had1 gelijk. De rollen die bij de eerste
opvoering te Parijs werden gespeeld door
Lucien Guitry en zijn zoon Sacha werden
hier gespeeld door Hubertla Roche en zijn
zoon. Flor la Roche. Vooral de eerste heeft
weer iets buitengewoons gepresteerd.
De bekendie journalist Jan Feith heeft als
tooneelschrijver zijn eerste groote succes be-
haald. Met Kerstmis werd n.l. in den Haag
de eerste vertooning gegeven van. „Het won-
derkind", ee nstuk jongensleven in drie be
drijven. HLt is een dramatische schets, met
verschillende uitmuntende tooneelties. 't Is
een aanklacht tegen het exploiteeren van z.g.
wonderkinderen, kinderen die op e6n of ander
gebied uitblinken en voor veel geld door han-
dige impressario's den volke worden vertoond.
Hier gaat het om de 14-jarige Paul, een
achaakgenie, maar uiterst zwak van oonstitu-
tie. De heriunering aan Samuel Rezschewsky,
de kleine Poolsche schaker, en Stephan Par
tes, de buitengewone violist, heeft haar in-
vloed vermoedielijk doen gelden^g
De rol van den zwakken jongen was natuur-
lijk een tri mf voor Annie van Ees. De schrij-
ver kan deze actrice niet d'ankbaar genoeg zijn
want zij 'heeft het succes van zijn struk verze-
kerd. Prachtig sober, vol fijn gevoel, speelde
zij het beklagenswaardige wonderkind. Piet
Bron was uitetekend als de impresario. Jan
C: de Vos en zijn vrouw speelden de groot-
ouders, terwijl de jonge Jan 0. een piccolo
heel leuk typeerde.
En thans bij den aanvang van 1921 staan
de gezelschappen klaar om in de eerste helft
van't nieuwe jaar veel moois te brengen. Wij
zullen al het nieuwe weer met aandacht vol-
gen en in aansluiting met dit overzicht, mis-
schien velen met ons.
looneel blijven wij hier veratoken. Eon er dan
werkelijk in Alkmaar voor goede voorstellin-
gen van Heyermans of „het Schouwtooneel"
geen ^elangstelling zijn) Wij betwijfelen dit.
De Vrijbuiter, het Concert of Zooala de klok
thuis ti'kt, zijn stukken die hier zeker zouden
inslaan. En „Polly PeTkine" van het Schouw
tooneel bepaald ook. Enfin, wjj zullen maar
afwachten. Misschien brengt 1921 ook hierin
een verandering ten goede.
En hiermede sluiten wij dit overzicht.
Alkmaar is op tooneelgebied nog steeds de
verschoppeling. Het dilettantisme bloeit we-
lig en door z.g. beroepsgezelschappen wordt
wel eens wat gegeven, maar meeetal kan dit
beroepswerk de toets der critiek absoluut niet
doorstaan.
De Wilsons hebben hier eenige goede voor-
stellingen gegeven, da Kon. Rederijkerska-
mer Bild'erdijk, ging voort met voor hare le-
den een drietal succesvolle uitvoeringen
te geven en ook 'het Vrije Tooneel
liet weer eens eenige goede stukken zien
(Sonna en de Genadeslag.) Met genoe
gen herinneren wij aan den declamatieavond
van Jan Musch, georganiaeerd door „Pasci-
Mksr wan h«t •ektw, Miwtalclu bwpia
Als straks over onze lage landen de twaalf
slagen van den toren weerklinken, wier be-
teekenis door verschillende schrijvera en dieh-
ters op soma aangrijpende wijze is .uiteenge-
zet, de twaalf alagen die ons verkondigen dat
weer een jaar, een deel van den onmetelijken
tijd, is voorbijgegaan, dan rraagt de mensch
zich allicht af of in het afgeloopen jaar de
wereld' het beeld heeft vertoond, wat hij zich
bij den aanvang ervan heeft voorgesteld. En
dan zal ieder zich teleurgesteld gevoelen, die
van het jaar 1920 iets andera verwachtte dan
wat 1919 te aanschouwen gafeen film met
regelmatig terugikeerende voorstellingen van
woelingen op staatkundig en sociaal gebied,
hongersnood en ellende. Want, waarlijk, 1920
deed in dit opzicht niet voor zijn voorganger
onder. Wie geregeld de rubriek „Buitenland"
in dit blad heeft gevolgd, zal zich daarvan
hebben kunnen overtuigen, omdat daarin da-
gelijka een zoo getrouw mogelijk beeld gege
ven werd van wat de wereld bezig hield. He-
laas was het niet altijd opwekkende lectuur.
Veel van wat er gebeurde hield1 nog ver-
band met of was een onmiddellijk gevolg van
den wereldbrand, die van midden 1914 tot
ainde 1918 slles «n alien bezig hield. Het
beet vrede, ja, maar werkelijk# vr#de ia #r nog
lang niet.
Wij zullen trachten in groote txekken het
wereldgebeuren in het nu afgeloopen jaar de
revue te la ten passeeren en dian beginnen met
de herinnering op te wekken aan den strijd
der bolsjewiki, de Russiscbe revolutionnairen,
die in het heele jaar 1920 met de wapens
hebben gestreden, zooais zij het ook in het
jaar tevoren deden tegen vijanden zoo wel
binnen als buiten hunne landsgrenzen.
Admiraal Koitsjak, die zijn tegen-revolution-
naire propaganda in Siberie begon en daar-
mee aanvankelijk zeer veel succes had, kreeg
zeifs den steun van Japansche troej>en, maar
ondanks dit verliep zijne operatie smadelijk
en eindigde den 7 Febr. met zijne terechtstel-
ling door de revolutionnairen in Irkoetsk. De
Letten en Polen, die samen de maicht van het
bolsjewisme trachtten te breken, konden in
den aanvang eveneens op succes bogen en
wisten het roode leger zware slagen toe te
brengen. Dwins'k, een zeer belangrijk strate-
gisch punt, viel in hunne handen op 7 Jan.
En intusschen duurde de bedreiging der roo-
den van de zijde der Oekraine nog steeds
voort, zoodat ook naar dien kant de bolsjewiki
op verdediging bedacht moesten blijven. De
stad Odessa wisselde in dien tijd een paar
maal van bezetting en ook op andere deelen
van het front was de krijgskans nu eens gun-
stig voor deze en dan voor gene partij. Aan
alle kanten werd het reusachtige Rusland be-
dreigd, zoodat bet verschillende malen leek
alsof het met de macht van Lenin en Trotzky
ten einde liep. Miaar telkens wisten de rooden
weer boven te komen, daarbij diikwjjls gehol-
pen door oneenigheid onder hunne tegenstan-
ders.
De generaal Deni'kin, die belangrijke suc-
cessen had bevochten op zijne roode tegen-
standers, moest ten slotte zich redden door
een overhaaste vlucht en kwam 28 Maart te
Konstantinopel aan.
De Russen waren handig genoeg, om, zich
verdedigend aan alle fronten, een vjjand be-
paaldelijk bezig te houden, waarin zij door
hun schier onuitputtelijk menschenmateriaal
om een leelijk woord te gebruiken dat in
de laatste 6 jaren dikwijls gebezigd1 is en daar-
door burgerrecht verkregen heeft bijna al
tijd slaagden, zoodat nu deze en dan weer die
vijand vrede moest sluiten. En dat waren
er niet zoo heel weinig: Litauen, Letland,
Oekraine, generaal Wrangel in de Rrim, ge
neraal Belachowits en dan nog de bovenge-
noemde Denikin en Koitsjak.
Over dien generaal Wrangel nog een enkel
woord'. Hij meende dat de zaak-Denikin nog
zoo slecht niet stond. Als behoo'rende tot De-
nikin's leger had hij daar wel eenigen kijk
op en hij oordeelde, dat de voorgenomen
bolsjewistenbestrijding succes kon hebben als
de fouten, waaraan Denikin zich schuldig
maakte, werden vermeden. Wrangel verza-
melde dus een 70000 man, het overschot van
Denikin's leger, om zich heen en begon zijne
operatie in de Krim. Al spoedig kon hij op
succes roemen, zijn grondgebied en zijn aan-
hang breidden zich steeds meer uit, opstan-
den tegen de sovjet onder de kozakken hiel-
pen hem en zoo was hij ald'Ta 11 Aug.
®oo ver, dat de Fransche regeering, die hem
steunde in zijn oorlogvoering, hem erkende
als het hoofd van Zuid-Rusland. Hlet imperia-
lisme bekroop ook hem echter, hij weigerde
8amenwerking met de andere vijanden van de
bolsjewiki en zijn vonnis was gfteekend.
Zoodra de roode tegenstanders kans zagen
aan andere fronten soldaten te onttrekken.
richtten zij zich tegen Wrangel en toen was
het pleit gauw beslecht. Den 13 Kov. reeds
moest Wrangel zijn gebied verlaten en met
'het overschot van zijne troepen vluchten naar
Konstantinopel, waarheen ook vele Russische
vluchtelingen, aanhangers van Wrangel, de
wijk namen, beducht als zij waren voor de
wraak van het zegevierende bolsjewistische
•leger.
Met Polen had den de Russen meer moeite.
Dit nieuwe, onafhankelijke rijk droomde zijn
schoonen machtsdroom en wat nog geen
der bestrijders van het bolsjewisme is gelukt
het heeft dien in werkelijkheid kunnen
omzetten. Niet met eigen krachten alleen,
Frankrijk heeft geholpen met raad en geld
en goed en Engeland bleef ook nu juist geen
werkeloos toeschouwer. De regeeringesn dier
beide landen hebben menig verwijt daarover
van arbeider8zijde moeten hooren en meerma-
len is het vervoer geweigerd van oorlogsbe-
noodigdheden ten dienste van Polen.
Aanvankelijk voerde-Polen den strijd in
vereeniging met de andere randstaten, maar
toen^ke door de Russen tot den vrede waren
gedwongen, bleef het alleen staan, met dat
gevolg, dat het al gauw was „gekraa/kt".
ZMrtmf d# Pol«n ia bat nt«sr §m-
bracirt, dat rtj den BB Juli om wapeasti lstand
vroegen.
Het wapenstilstandsvoorstel werd aanvaard,
onderhandelingen werden geopend, maar
weer geschorst, omdat de Poolsche delegatie
niet wilde ingaan op den eisch tot directe
teekening van den definitieven vrede. Enge
land bemoeide zich met de kwestie, gaf een
schema van voorwaarden, die z. i. door beide
partijen konden worden aanvaard, dreigde bij
weigering met blokkade, maar kon toch niet
voorkomen, dat de Russen de aanvankelijk
gestaakte krijgsoperaties hervatten.
Met den moed en de volharding, dit
slechts vertwyfeiing geeft, boden de Polen
tegenstand daar waar zij nog slechts konden:
rondom Warschau. Als de nood op het hoogst
is, is de redding nabij, zoo ging het ook in
Polen. De Fransche regeering, duchtend een
Russische overwinning, waardoor het bolsje-
wisme zou naderen tot de Duitsche grens
waarvoor het wa arse hij nlijk geen stand zou
houden, gezien den inDuitschland' toentertijde
reed# weer oplevenden S'partacus-.geest zond
zijn uit den grooten oorlog bekenden generaal
Wcijgand en nog m-eerdere hoofdofficieren,
die de leiding op zich namen van het Pool
sche leger, dat op hun advies een offenaief
begon. Die leiding van in de kunst van oor-
logvoeren volleerde officieren deed wonderen,
de Russen moesten de eene etreek na de ande
re ontruimen, zoodat de Polen ten slotte
reeds ver in het z.g. Wit Rusland doorgedron-
gen waren. Den 25 Aug. reeds kon generaal
W eijgand zijn zending als geeindigd beschou-
wen en naar Parijs terugkeeren. Polen kon
nu eischen stellen op de vredesbesprekingen,
die niet lang meer op zich lieten wachten.
Den 5 Oct. werd de preliminaire vrede tu»-
schen beide machten geteekend en als de
voorteekenen niet bedriegen, zal in den aan
vang van het nieuwe jaar de definitieve vrede
volgen. Zoover is men nu gekomen, na een
paar schorsingen, waarbij het alien eehijn had
dat de oorlog nog zou worden hervat. Men
heeft gemeend de Russische machthebbers
ervan te mo gen verd'enken dat zij spijt badden
de voor Polen gunstige vredespreliminairen
te hebben geteekend. (Het Poolsche grondge
bied werd daarbij ongevear verdubbeld.) Zij
konden toen niet anders, omdat de successen
van Wrangel toen noopten tegen dezen op te
trekken en nu het gevaar in Zuid-Rusland
bezworen was, zouden de Russen naar tal
van berichten deden voorkomen willen te-
rug komen op den voorloopigen vrede met
Polen. Wat daarvan waar zij, het schijnt nu
gelukkig niet zoo ver te komen.
(Deze week werden dergelijke berichten
opnieuw verspreidi)
Mtaar wie ook voldaan mocht zijn over den
afloop der Poolsch-Russische onderhandelin
gen, niet de generaals Belachowits en Zeli-
gofski. Eerstgenoemde had1 gewenscht, dat
Wit-Rusland niet langer zou blijvon onder
sovjet-bewind, hij vatte den strijd op met een
handjevol getrouwen, maar moest al apoedig
berusten. Gewond in een gevecht, werd hij
naar een ziekenhuis te Warschau gebracht.
Zeligofsiki toonde zich een echt imperialis-
tische Pool: hij wilde niets meer of minder
dan het geheele gebied van Wilna aan zijn
land toevoegens Hij grondde dezen wensch
op het feit dat daar zeer veel Polen wonen en
toen zijne regeering niet mee wou gaan in
zijn eisch aan Litauen, trok hij met de in zijn
legers dienende Polen uit de streek van Wilna
op die stad af, bezette het heele gebied en
riep den staat Centraal-Litauen uit. De Pool
sche regeering, die hem aanvankelijk desavou-
eerde, achtte nu blijkbaar den tijd1 gekomen,
om, zij het gedeeltelijk, met Zeligofski in te
stemmen, en sprak rich uit voor het houden
van een volksstemming in het genoemde ge
bied, die ook door de bevolking geeischt werd,
en terwijl wij dit schxijven, worden de voorbe-
reidingen ertoe getroffen. Verschillende sta-
ten zegden toe troepen te zullen zenden om
hunne medewerking te verleenen. De Neder-
landsche regeering bleef niet achterwege, ook
zij verklaarde zich er voor 100 man naar
Wilna te sturen. (Eergiateren werd gemeld
dat dergelijke troepenzendingen door den Vol-
kenbond niet meer noodig werden geacht.)
Over den strijd' dien de bolsjewiki voerden
in het nu afgeloopen jaar, zou nog heel veel
te zeggen zijn. Wij zouden nog kunnen nagaan
hunne tallooze pogingen om hunne leer te
verbreiden, vooral in Azie, op den Balkan en
overal waar zij maar kans daarvoor zien,
waarbij zij echter steeds de entente op hun
weg ontmoeten (voornamelijk Frankrijk), die
van geen hervatting der betrekkingen wil we
ten voor en aleer de oude Russische staats-
schulden erkend zijn, maar de overweging
dat wij te uitvoerig zouden worden noopt ons
dit stilzwijgend' voorbij te gaan.
Ondanks den onwil om met Ruslandl in
handelsbetrekkingen te treden, zijn de entente
landen toch niet verschoond gebleven van den
bolsjewistischen invloed, die zich te meer
deed gelden daar die gevolgen van den vier-
jarigen oorlog zich nog overal doen voelen
door duurte en werkeloosheid, twee factoren,
die onrust en ontevredenheid vermogen te
verwekken.
Of waren de vele groote en kleine stakin-
gen, die allerwege tel'kens weer uitbraken, ge-
heel vrij van het bolsjewisme? Wij1 gelooven
het niet. De overal gesignaleerde Russische
agenten en die tijdens stakingen dikwijls ge-
vonden bolsjewistische propaganda-geschrif-
ten zijn daar om te bewijzen, dat Rusland
overal ijverig werkt. Dit weet ook de Erngel-
sche premier en daarom stelt hij aan KrasBin,
den Rus, die met Engeland onderhandelt'over
het hervatten der handelsbetrekkingen, den
eiaph om die bolsjewistische propaganda te
staken in de Oostersche gewesten van het
Britsche rijk. Er wordt wel gehoopt, dat nog
aan dien eisch zal worden toegegeven, maar
als de Russische vertegenwoordigers in Enge
land zelfs voortgaan met hunne propaganda,
z6o dat Kamenef (Krassin's makkeir) deswege
werd verzocht heen te gaan, mag men dan
verwachten dat die propaganda in Afghanis
tan en de andere Britsche gebieden in Azie
gestaakt wordt?
Dat het vertrek van Kamenef (11 Sept.) en
de brief van den Engelschen minister van
buitehls^jdsche zaken waarin de sovjet-regee-
ring van misbruik van vertbouwen werd' be-
schuldigd (10 Oct.), vielen in den tijd diat in
Engeland juist onderhandelingen werden ge-
voerd om de mijnwerkers van staking te doen
afzien wat echter niet mocht gelukken, 16
Oct. brak zij toch uit dat verder verschil
lende Engelsche oommunisten (o.a. de beken-
de Sylvi# Pankhurst) d« staking aanprezen
en dat ten elotte bykend werd dat de Daily
Herald met Russisch geld gesteund werd, zijn
evenzoovele aanwijzingen voor de werkzaam-
heid in E'^el&nd van de bolsjewistische
agenten.
En in Frankrijk, hebben zij daar hun in
vloed niet aangewend? Waren de stakingen
van electnciens, nsetaalbewerkera en bouwvak-
arbeiders in Mei te Parijs uitsluitend' bedoeld
als een poging tot verbetering van den econo
mise hen toestand der betrokkenen? De regee
ring was daarvan alles behalve overtuigd,
vand'aar dat zij den 11 Mtei bes'.oot de leiders
van de C. G. 1. (de groote Fransche arbei-
deisvereeniging) te vervolgen. Dezer dagen is
de behandeling voor de rechtbanik begonnen.
Duizend en een stakingen hebben er overi-
gens in beide landen nog plaats gehad, uit
den aard der tij<lsomstandigheden meest be
doeld om den toestand der werknemers te ver-
beteren.Of zij aan dit doel beantwoord' hebben,
is natuurlijk zoo van buiten af niet te zeg
gen, maar indien al het beoogde bereikt is,
de rust in de verschillende door stakingen ge^
troffen bedrijven is nog niet weer eikeerd'.
Trouwens, de #taking#koort8 is over de
heele wereld gegaan. Bijna geen week pas-
seer de er, dat er niet gemeld werd' van een
staking hier of daar, dikwijls van geringen
omvang en zoodoende van weinig invloed op
het leven der stad of streek, waar zij ont-
stond, maar toch ook vaak van groot landsbe-
lang, zooais b.v. de telefoonstaking in Dene-
marken, uitgebroken den eersten dag van
het nu heengegane jaar, de spoorwegstaking
in Duitschland (6 Jan.), staking rijksperao^
n-eel in Belgie (10 Jan.), spoorwegstaking in
1 talie (20 Jan.), idem in Frankrijk op 26
Febr., staking in de staalindustrie in Zuid-
Wales op 28 Febr., mijnwerkersstaking in
Belgie en Frankrijk in Maart, algemeene sta
king in Spanje op 23 Maart, spoorwegstaking
in Zuid-Slavie, Oostenrij'k en Belgie in April,
zeeliedenstaking te Marseille in Mei, marco-
nistenstaking in Engeland in Juni, algemee
ne staking in Portugal, dagbladstaking te
Ber.ijn beide in Oct., weer een mijnwerkers
staking in Belgie, (CJharleroi) in Nov., elec-
triciteitsstaking te Berlijn (6 Nov.) een paar
dagen later uit-gebrefd tot tram- en spoorwe-
gen, spoorwegstaking in Beieren in Nov., enz.
enz. We roepen hier slechts enkele van de vele
in de herinnering, en dan nog enkel en alleen
uit ons eigen werelddeel, maar zelfs deze
'hooget onvolledige opsomming geeft reeds
een denkbeeld van bedrijfs-onrust allerwege.
Een treffend staaltje daarvan ieverde nog
de Italiaansche industrie van Juni tot Oct.
Het begon met staking in enkele fabrieken,
toen zich el spoedig de socialisatie-idee van
de werklieden meester maakte. Zij namen de
werkplaatsen gewoon in bezit en heschen de
roode vlag. Niemand mocht de fabrieken of
hunne kantoren meer verlaten, allerlei bepa-
lingen omtrent de productiewijze enz. werden
door de nieuwe meestere uitgegeven en oogem-
schijnlijk ging alles zijn gewonen gang. Het
aan enkele fabrieken gegeven voorbeeld werd
dra door vele gevolgd, zoodat in 'n paar weken
tijd ongeveer 500 fabrieken, werven enz. be-
zet waren, in een enkele stad werden ook de
trams in bezit genomen door de menschen
met de roode vlag.
Ook landgoederen op het schiereiland en
op Sicilie, zelfs het koninklijk domein bij Na-
pels werden bezet.
Dat al die bezettingen niet vredelievend
gingen, is te begrijpen. In verschillende ste-
den (Turijn, Miilaan, Ancona, enz.) hadden
dan oo'k onlusten plaats, waarbij meerdere
8lachtoffers vielen.
De inmiddels opnieuw aan de regeering ge
komen Giolitti liet de zaken zich eerst ont-
wikkelen en toen hij zag, dat er wel bolsje
wistische agenten aChter zaten (in versehil-
lende plaatsen warden er gearxesteerd), maar
dat de groote menigte toch niet juist 'n poli-
tieke beweging beoogde, boodi hij zijne bemidi-
deling aan om 'n vergelijk tot stand tebrengen
tusschen de oude en de nieuwe werkgevers.
Hij wist een grondslag te vinden, waarmee
de partijen den 25 Sept. zich vereenigden
med'ezeggensohap der arbeiderfl' in onderne-
mingen.
De onrust, die een groot deel des jaars in
Portugal en Spanje heeirschte, was van
meer revolutionnairen aard. Om de haver-
klap traden er, vooral in Portugal, nieuwe
ministers op, die alien op hunne manier vre
de poogden te stichien, zoodat men nu eens
van ingewilligde'eischen hoorde en dan weer
het optreden van militairen gemeld werd
stakingen, uitsluitingen, relletjes, botsingen
met politie en militairen waren schering en
inslag, met ter afwisseling eens een enkelen
bomaanslag. Barcelona in Spanje vormde, der
traditie getrouw, vaak het middelpunt van de
revolutionnaire woelingen.
Nu we over onrust schrijven, mogen we
Duitschland niet vergeten- De woelin
gen hadden aar niet altijd tot doel't tot in de
zuiverste consekwentieu doorzetten van de re-
volutie van 1918. Du monaTchistische contra-
revolutie ging soma hand aan hand met Spar-
taeus. Laten we Duitachlands geschiedenis
van 1920 even kort nagaan.
Nadat 10 Jan. de vrede met de geallieerden
uitgezonderd' Amerika, dat zelfs op dit
oogenblik nog slechts de wapenstilstandsvoor-
waarden erkent was geteekend, openbaarde
zich al spoedig een geest van verzet in het
heele rijk. Verschillende partijen waren niet
te spreken over de zware eischen der vroegere
vijanden en de voortdurend slecht blijvende
eoonomische toestand waarded'aling van
de mark, met als gevolg het leegkoopen van
het land door buitenlanders en stijgende
duurte in Duitschland zelve hielp mede om
brandstof aan te brengen voor een vuur, dat
bij de minste beweging hoog zou oplaaien. De
op 6 Jan. uitgebroken spoorwegstaking was
reeds oorzaak, dat dien lien d. a. v. in ver
schillende steden de staat van beleg werd af-
gekondigd. Deze kon evenwel niet verhinde-
ren, dat den 13en een bestorming onderno-
men werd tegen het Rijksdaggebouw, waarbij
40 menschen d'en dood vonden. De oppositie
van de on'afhankelijke socialisten tegen de
regeering werd steeds grooter, zoodat de
laatste er den 19en toe overging in tal van
plaatsen arrestaties van leiders te doen en
tevens hunne bladen verbood. Het in deze da
gen aangevangen proces van den soc.-diem.
minister Erzberger tegen den oud-minister
Helfferich (wegens diens beschuldiging van
belastingfraude enz.) getuigde ervan, dat ook
aan conservatieve zijde vijanden van het
landsbestuur waren. Men herinnert zich, dat
tijd#n« d# b#h#nd*lingr van d«z# t>ask «m jang
heethoofd een schot loste op Erzberger, dat
dezen echter met doodelijk wondde (den 4
i J' j reeds xijl1 ^'^eden hervatten,
de dader kreeg 1^ jaar gevangenisstraf.)
lieilfea-ich werd' veroordeeld tot 300 mark
boote. Keen al te zware straf, die voor hem
zeker met kon opwegen tegen de voldoeriiug,'
die hjj kon amaken om zijn ideeen vrijelijk
vo°rn^fc rechtbank te uiten en bovendien ver
schillende voorname partygangers te kunnen
doen hooren. Het geheele geral was voor hem
een mooie gelegenheid om de stemming onder
net voik te peilen. Hij keeg de overtuiging,
dat het zijne helden uit den oorlog nog niet
was vergeten, immer# Hindenburg en Luden-
dorf werden bij hunne verschijning luide toe-
gejuicht. Het proces zou hiermede evenwel
nog niet uit zijn. Dezer dagen is de behande
ling m hooger beroep voor geweest. Beide
partijen waren onvoldaan, maar hun verzoek
werd niet ontvankelijk vexklaard.
Een botsing tusschen twee treinen bij
Bchneidemuhl in Posen, den 20 Jan., veroor-
zaakt door ban'dieten, die op roof uit waren,
bewees wel dat het met de veiligheid in
Duitschland niet beter werd en dat aommige
ementen b°t alles in staat waren en er niet
togen opzagen hunno plannen uit te voeren,
ook al vielen er onschuldige elachtoffert (in
dit geval waren het er 21.)
W as h t aan dergelijke elementen te wij ten;
dat do Maart-revolutie zulke tragische gevol
gen had I Men herinnert zich de geschiedenis.
Den 12 Maart verrichtte de Duitsche regee
ring eenige arrestaties van rechts-radicalen,
die een omwenteling zouden hebben voorbe-
reid. Zij kwam er evenwel te laat mee, want
den volgenden dag reeds kwam er een afdee-
lmg van de oude nog niet gedemobiliaeerde en
nog nabij Berlijn gelegerde garde de stad bin
nen rukken, om de regeering op zij te zetten
en een nieuw bewind te vest-igen, onder lei
ding van generaal von Luttwitz. Dit was het
sein voor een omwenteling in tal van steden.
Alom vielen ongeregeldheden voor, in Saksen
en West-Duitschland ontaardende in burger-
o or log met alle gevolgen van dienmassa's
dooden en gewonden, vernielde en platgescho-
ten gebo'uwen. De rijksregeering, die reeds
den 13en haren zetel naar Dresden verplaat-
ste, achtte zich na drie dagen ook daar niet
meer veilig en trok naar Stuttgart, hare
plaats te Berlijn latende aan de contra-revo-
lutionnairen, aan wior hoofd' zich stelden von
Luttwitz en dr. Kapp als rijkskanselier. Een
machtig wapen hanteerde de weggejaagde
regeering nog: de algemeene werketa'kirug, als
protest tegen de revolutionnaire beweging
uitgeroepen. Dit wapen heeft gezegevierd,
Kapp legde reeds 17 Maart zijn ambt, waartoe
hij zichzelf geroepen had, neer, de bevolking
daarbij opwekkend tot eendrachtig optreden
tegen het bolsjewisme. Maar de geest van op-
roer en verzet, eenmaal wakker geroepen, liet
rich niet op bevel weer inpakken. De oommu
nisten grepen overal naar de macht en het
feit, dat de Duitsche manneu vier jaren lang
zich in de practijk van het oorlogvoeren ge-
oefend hadden, leid'de ©r toe, dat deze greep
naar de macht tot bloedige botsingen, aan
veldslagen gelijk, aanleiding gaf. In duizeling-
wekkende snelheid volgden de berichten el-
kaar op: straatgevechten in Berliju, Barmen,
Elberfeld; Essen en Miihlheim a/d Ruhr in
handen der oommunisten; op 22 Maart het
heele Ruhxgebied door hen vproverd, enz.
Het gaf der regeering, die inmiddels, nadat
op 18 Maart te Stuttgart een bijeenkomst van
de Nationale Vergadering had plaats gehad,
den 20en weer naar Berlijn was verhuisd,
heel wat moeite om het heft weer in handen
te krijgen en daarbij vielen weer een groot
aantal slachtoffers. Enkele autoriteiten, zoo
ais minister Noske en den Berlijnschen poli-
tiecommissaria Heine, moest zij laten vallen,
omdat dezen zich bij de bestrijding van de re
volutionnairen gehaat hadden gemaakt.
De v-akvereenigingeu eischten een stem mee
en wilden een regeering van v-akministers
onder bedreiging met nieuwe stakingen (de
jongste algemeene staking was op 24 Maart
opgeheven.)
Aan den eisch werd voor een deel voldaan,
als rijkskanselier trad 27 M'aart bp Hans
Miiller. (Lang heeft hij zijne hooge functie
niet vervuld, want reeds 21 Juni maakte hij
plaats voor Fehrenbach. Trouwens, er zijn
nog meer wijzigingen in de Duitsche regee
ring gekomen in den loop van dit jaar.) De
Pruisische minister Severing maakte zich
zeer verdienstelijk door het. onderhandelen
met de Westfaalsche oproerlingen, die een ul
timatum der regeering hadden geweigerd. De
Fransche minister-president weigerde
aan
Duitschland toe te staan met troepen het
Ruhrgebied binnen te rukken en maakte
daardoor de positie der Duitsche regeering
tegenover de opstandelingen niet gunstiger.
Maar ondanks alles mocht het toch gelukken
de gemoederen te kalmeeren en een meer ge-
regelden toestand te herstellen.
ij zeggeneen meer geregelden toe
stand, want zoo heel goed' was het nog niet
direct. Het duurde nog al even voor de ont-
ketende hartstochten weer geheel tot rust
kwamen, zoowel bij de militairen als anderen.
De moord op kapitein Paasche, waar eerstge-
noemden den 22 Mei huiszoeking kwamen
doen, getuigt ervan. En dan niet te vergeten
het optreden van den allengs zoozeer berucht
geworden Saksischen mover Hlblz, die een
waar schrikbewind uitoefende en een aantal
villa's deed plat branden nadat zij van hunne
kostbaarheden waren beroofd. Ten slotte
werd hij in Tsjecho-Slowakije gearresteerd en
naar het terrein zijner veelvuldige misdaden
teruggebracht. Thans zit hij in een inrichting
voor zenuwlijders.
En de bewarkers van al deze over Duitsch
land' gebrachte onheilen Luttwitz en von
Trotha gearresteerd, maar op eerewoord vrijge
laten, Kapp gevlucht naar Zweden dat hem
niet wilde uitleveren omdat hij niet anders
dan een politiek misdadiger was, 97 officie
ren ontslagen, 115 personen begenadigd die
wegens oproer in het Ruhrgebied waren ver-
oordeeld. Er zijn natuurlijk ook vonnissen
uitgevoerd, maar toch kan men niet zeggen,
dat de Duitsche regeering misbruik heeft ge
maakt van het recht van den sterkste.