Reclame-Dagen. Bultenland e. Zfe StaiAfe'a. 0. Sla T«rT9(g Id tutors UmL D# klnohtfMrtMie v«n Prank WedekindD» liefdedrank, met Brondgeest, Mien Vermeu- ien, Ohapelle, Roemer en Mevr. Schwab alt voornaamste vertolkere, verdweem na enkele opvoeringen weer van het pro gramma. „Geuren" en „Dolle Kant" deden het onder leiding van Brondgeest beter, evenal# een reprise van „Profewer Etiquette" met zeer goed spel van Mien Vermeulen. De vertolking van Strindberg'e ,JDe Peli- kaan" was een moeilijke opgave. AI werd hier- in niet in alle opzichten het hoogete bereikt, Caroline van Dommelen ale de onlaarde moe- der en Jan van Ees ale de zoon, gaven toch voei mooig. Een somber familiedrama deze „Pelikaaa". Hoe fel spreekt Strindlbergs haat tegen de vrouw weer uit dit stuk. Hier toch is het weer de mooder van wier slecht- heid en hebzncht, man, soon en dochter de dupe worden. Ala een van de beste verrichtingen, den laataten tijd op het gebied van zuivere too- neelspeelkunst geleverdl, mOet genoemd wot- den, het uitbeelden van den hoofdpersoon Isidore Lechat in Mirbeau'e „Zaken zijn zaken" door Hubert la Roche. Dat was gxootsch en geweldig, »m niet te vergeten. Maar wat men nb't gezien te hebben ook niet spoedig zal vergeten, is het spel van An nie van Ees in het stuk „Overechotje" van Dario Niocodemi. Mevr. Willy WelchMen sink rag dit stuk in Italia epalen en vond de hoofdrol alt geschreven voor Annie v. Ees. Zij vertaalde het stuk voor't Hofstadtooneel en 't is een triomf geworden. Avond aan a vond ia het in den Haag uitverkicht. E!n wij zijn't in deze met bijna alle recensenten eens, dat wij geen actrice in Nedcrland zouden weten in staat om Annie ran Ees in deze rol van't voikskind te evenaren. In langen tijd zagen wij geen stuk, waarin zulk sober ont- roerend sp.1 werd gage van en Annie van Ees heeft zich werkalijk tot groote hoogte opge- werkt. Haar samenspel met Cor v. di. Lugt was aoo mooi dat die geheele stampvolle schouwburg onder den indruk was. Van het nieuwe stuk van Mevr. van Am meraKiiller „De spaak in't wiel" maken wij gaarne melding al was het alleen maar om het wederoptreden van Tilly Lus, eefi actrice van een zeldzaam genre. Met Brondgeest en Jan v. Ees speelt zij het stuk prachtig. Eigenaardig dat het stuk bij de eerste opvoe ring in vier bedrijven werd vertoond, doch het laatste bedxijf absoluut niet voldeed. De schrijfster heeft toen haar stuk omgewerkt tot drie bedrijven, waardoor het werk ten zeerste heeft gewonnen. Volledigheidshalve zij vermeld dat nog een stuk werd gespeeld van Stanislas Przyby zewskiDoodendans der liefde, da tdoor Mien Vermeulen, Fie Oarolsen, Jules Verstreate en Albert van Dalsum met toewjjding werd ge speeld, doch geen blijvend repertoire heeft ge- houden. 't Stuk is toch meer belangstelling waard dan 'het heeft ondervonden en wij twijfelen niet of na't herstel van Mevr. PieuieseOa- relsen zal't stuk weer worden opgevoerd. In Rotterdam werd nog weer eens een be- werking van Sara Burgerhart vertoond. In de maand December 'heeft de combinatie Hofstad'tooneel-Rotterdammers heel wat nieuws gebracht. Twee stukken echter: In- dringers, een blijspel van Zoetmulder en „Ia- Boe" een kerstsprookje van Jos. v. d. Velden waren een absoluut fiasco en men heeft zich met verwondering afgevraagd hoe een eerste- rangs gezelschap deze stukken p haar reper toire heeft willen nemen. Enfin zij zullen er weer gauw van verdwijnen. Ook de Duitsche comedie vm Harry Kahn, De trouwring (vroeger al eens gespeeld ondier den titel „de Ring") is een stuk van zeer geringe be- teekenis. 't Eenige wat ons in dit zwamstuk kon interesseeren was het spel van v. Dalsum. Van Marguerite Gauthier werd nog eens een succesvolle wedempvoering ggeeven met Mevr. Tartaud in de titelTol en Cor v. d. Lugt als Armand. Twee nieuwe etukken dienen echter nog met veel genoegen vermeld. Het stuk van Sacha Guitry: Men pere avait raisoir, werd met veel succes gespeeld onder den titel: Mijn vader had1 gelijk. De rollen die bij de eerste opvoering te Parijs werden gespeeld door Lucien Guitry en zijn zoon Sacha werden hier gespeeld door Hubertla Roche en zijn zoon. Flor la Roche. Vooral de eerste heeft weer iets buitengewoons gepresteerd. De bekendie journalist Jan Feith heeft als tooneelschrijver zijn eerste groote succes be- haald. Met Kerstmis werd n.l. in den Haag de eerste vertooning gegeven van. „Het won- derkind", ee nstuk jongensleven in drie be drijven. HLt is een dramatische schets, met verschillende uitmuntende tooneelties. 't Is een aanklacht tegen het exploiteeren van z.g. wonderkinderen, kinderen die op e6n of ander gebied uitblinken en voor veel geld door han- dige impressario's den volke worden vertoond. Hier gaat het om de 14-jarige Paul, een achaakgenie, maar uiterst zwak van oonstitu- tie. De heriunering aan Samuel Rezschewsky, de kleine Poolsche schaker, en Stephan Par tes, de buitengewone violist, heeft haar in- vloed vermoedielijk doen gelden^g De rol van den zwakken jongen was natuur- lijk een tri mf voor Annie van Ees. De schrij- ver kan deze actrice niet d'ankbaar genoeg zijn want zij 'heeft het succes van zijn struk verze- kerd. Prachtig sober, vol fijn gevoel, speelde zij het beklagenswaardige wonderkind. Piet Bron was uitetekend als de impresario. Jan C: de Vos en zijn vrouw speelden de groot- ouders, terwijl de jonge Jan 0. een piccolo heel leuk typeerde. En thans bij den aanvang van 1921 staan de gezelschappen klaar om in de eerste helft van't nieuwe jaar veel moois te brengen. Wij zullen al het nieuwe weer met aandacht vol- gen en in aansluiting met dit overzicht, mis- schien velen met ons. looneel blijven wij hier veratoken. Eon er dan werkelijk in Alkmaar voor goede voorstellin- gen van Heyermans of „het Schouwtooneel" geen ^elangstelling zijn) Wij betwijfelen dit. De Vrijbuiter, het Concert of Zooala de klok thuis ti'kt, zijn stukken die hier zeker zouden inslaan. En „Polly PeTkine" van het Schouw tooneel bepaald ook. Enfin, wjj zullen maar afwachten. Misschien brengt 1921 ook hierin een verandering ten goede. En hiermede sluiten wij dit overzicht. Alkmaar is op tooneelgebied nog steeds de verschoppeling. Het dilettantisme bloeit we- lig en door z.g. beroepsgezelschappen wordt wel eens wat gegeven, maar meeetal kan dit beroepswerk de toets der critiek absoluut niet doorstaan. De Wilsons hebben hier eenige goede voor- stellingen gegeven, da Kon. Rederijkerska- mer Bild'erdijk, ging voort met voor hare le- den een drietal succesvolle uitvoeringen te geven en ook 'het Vrije Tooneel liet weer eens eenige goede stukken zien (Sonna en de Genadeslag.) Met genoe gen herinneren wij aan den declamatieavond van Jan Musch, georganiaeerd door „Pasci- Mksr wan h«t •ektw, Miwtalclu bwpia Als straks over onze lage landen de twaalf slagen van den toren weerklinken, wier be- teekenis door verschillende schrijvera en dieh- ters op soma aangrijpende wijze is .uiteenge- zet, de twaalf alagen die ons verkondigen dat weer een jaar, een deel van den onmetelijken tijd, is voorbijgegaan, dan rraagt de mensch zich allicht af of in het afgeloopen jaar de wereld' het beeld heeft vertoond, wat hij zich bij den aanvang ervan heeft voorgesteld. En dan zal ieder zich teleurgesteld gevoelen, die van het jaar 1920 iets andera verwachtte dan wat 1919 te aanschouwen gafeen film met regelmatig terugikeerende voorstellingen van woelingen op staatkundig en sociaal gebied, hongersnood en ellende. Want, waarlijk, 1920 deed in dit opzicht niet voor zijn voorganger onder. Wie geregeld de rubriek „Buitenland" in dit blad heeft gevolgd, zal zich daarvan hebben kunnen overtuigen, omdat daarin da- gelijka een zoo getrouw mogelijk beeld gege ven werd van wat de wereld bezig hield. He- laas was het niet altijd opwekkende lectuur. Veel van wat er gebeurde hield1 nog ver- band met of was een onmiddellijk gevolg van den wereldbrand, die van midden 1914 tot ainde 1918 slles «n alien bezig hield. Het beet vrede, ja, maar werkelijk# vr#de ia #r nog lang niet. Wij zullen trachten in groote txekken het wereldgebeuren in het nu afgeloopen jaar de revue te la ten passeeren en dian beginnen met de herinnering op te wekken aan den strijd der bolsjewiki, de Russiscbe revolutionnairen, die in het heele jaar 1920 met de wapens hebben gestreden, zooais zij het ook in het jaar tevoren deden tegen vijanden zoo wel binnen als buiten hunne landsgrenzen. Admiraal Koitsjak, die zijn tegen-revolution- naire propaganda in Siberie begon en daar- mee aanvankelijk zeer veel succes had, kreeg zeifs den steun van Japansche troej>en, maar ondanks dit verliep zijne operatie smadelijk en eindigde den 7 Febr. met zijne terechtstel- ling door de revolutionnairen in Irkoetsk. De Letten en Polen, die samen de maicht van het bolsjewisme trachtten te breken, konden in den aanvang eveneens op succes bogen en wisten het roode leger zware slagen toe te brengen. Dwins'k, een zeer belangrijk strate- gisch punt, viel in hunne handen op 7 Jan. En intusschen duurde de bedreiging der roo- den van de zijde der Oekraine nog steeds voort, zoodat ook naar dien kant de bolsjewiki op verdediging bedacht moesten blijven. De stad Odessa wisselde in dien tijd een paar maal van bezetting en ook op andere deelen van het front was de krijgskans nu eens gun- stig voor deze en dan voor gene partij. Aan alle kanten werd het reusachtige Rusland be- dreigd, zoodat bet verschillende malen leek alsof het met de macht van Lenin en Trotzky ten einde liep. Miaar telkens wisten de rooden weer boven te komen, daarbij diikwjjls gehol- pen door oneenigheid onder hunne tegenstan- ders. De generaal Deni'kin, die belangrijke suc- cessen had bevochten op zijne roode tegen- standers, moest ten slotte zich redden door een overhaaste vlucht en kwam 28 Maart te Konstantinopel aan. De Russen waren handig genoeg, om, zich verdedigend aan alle fronten, een vjjand be- paaldelijk bezig te houden, waarin zij door hun schier onuitputtelijk menschenmateriaal om een leelijk woord te gebruiken dat in de laatste 6 jaren dikwijls gebezigd1 is en daar- door burgerrecht verkregen heeft bijna al tijd slaagden, zoodat nu deze en dan weer die vijand vrede moest sluiten. En dat waren er niet zoo heel weinig: Litauen, Letland, Oekraine, generaal Wrangel in de Rrim, ge neraal Belachowits en dan nog de bovenge- noemde Denikin en Koitsjak. Over dien generaal Wrangel nog een enkel woord'. Hij meende dat de zaak-Denikin nog zoo slecht niet stond. Als behoo'rende tot De- nikin's leger had hij daar wel eenigen kijk op en hij oordeelde, dat de voorgenomen bolsjewistenbestrijding succes kon hebben als de fouten, waaraan Denikin zich schuldig maakte, werden vermeden. Wrangel verza- melde dus een 70000 man, het overschot van Denikin's leger, om zich heen en begon zijne operatie in de Krim. Al spoedig kon hij op succes roemen, zijn grondgebied en zijn aan- hang breidden zich steeds meer uit, opstan- den tegen de sovjet onder de kozakken hiel- pen hem en zoo was hij ald'Ta 11 Aug. ®oo ver, dat de Fransche regeering, die hem steunde in zijn oorlogvoering, hem erkende als het hoofd van Zuid-Rusland. Hlet imperia- lisme bekroop ook hem echter, hij weigerde 8amenwerking met de andere vijanden van de bolsjewiki en zijn vonnis was gfteekend. Zoodra de roode tegenstanders kans zagen aan andere fronten soldaten te onttrekken. richtten zij zich tegen Wrangel en toen was het pleit gauw beslecht. Den 13 Kov. reeds moest Wrangel zijn gebied verlaten en met 'het overschot van zijne troepen vluchten naar Konstantinopel, waarheen ook vele Russische vluchtelingen, aanhangers van Wrangel, de wijk namen, beducht als zij waren voor de wraak van het zegevierende bolsjewistische •leger. Met Polen had den de Russen meer moeite. Dit nieuwe, onafhankelijke rijk droomde zijn schoonen machtsdroom en wat nog geen der bestrijders van het bolsjewisme is gelukt het heeft dien in werkelijkheid kunnen omzetten. Niet met eigen krachten alleen, Frankrijk heeft geholpen met raad en geld en goed en Engeland bleef ook nu juist geen werkeloos toeschouwer. De regeeringesn dier beide landen hebben menig verwijt daarover van arbeider8zijde moeten hooren en meerma- len is het vervoer geweigerd van oorlogsbe- noodigdheden ten dienste van Polen. Aanvankelijk voerde-Polen den strijd in vereeniging met de andere randstaten, maar toen^ke door de Russen tot den vrede waren gedwongen, bleef het alleen staan, met dat gevolg, dat het al gauw was „gekraa/kt". ZMrtmf d# Pol«n ia bat nt«sr §m- bracirt, dat rtj den BB Juli om wapeasti lstand vroegen. Het wapenstilstandsvoorstel werd aanvaard, onderhandelingen werden geopend, maar weer geschorst, omdat de Poolsche delegatie niet wilde ingaan op den eisch tot directe teekening van den definitieven vrede. Enge land bemoeide zich met de kwestie, gaf een schema van voorwaarden, die z. i. door beide partijen konden worden aanvaard, dreigde bij weigering met blokkade, maar kon toch niet voorkomen, dat de Russen de aanvankelijk gestaakte krijgsoperaties hervatten. Met den moed en de volharding, dit slechts vertwyfeiing geeft, boden de Polen tegenstand daar waar zij nog slechts konden: rondom Warschau. Als de nood op het hoogst is, is de redding nabij, zoo ging het ook in Polen. De Fransche regeering, duchtend een Russische overwinning, waardoor het bolsje- wisme zou naderen tot de Duitsche grens waarvoor het wa arse hij nlijk geen stand zou houden, gezien den inDuitschland' toentertijde reed# weer oplevenden S'partacus-.geest zond zijn uit den grooten oorlog bekenden generaal Wcijgand en nog m-eerdere hoofdofficieren, die de leiding op zich namen van het Pool sche leger, dat op hun advies een offenaief begon. Die leiding van in de kunst van oor- logvoeren volleerde officieren deed wonderen, de Russen moesten de eene etreek na de ande re ontruimen, zoodat de Polen ten slotte reeds ver in het z.g. Wit Rusland doorgedron- gen waren. Den 25 Aug. reeds kon generaal W eijgand zijn zending als geeindigd beschou- wen en naar Parijs terugkeeren. Polen kon nu eischen stellen op de vredesbesprekingen, die niet lang meer op zich lieten wachten. Den 5 Oct. werd de preliminaire vrede tu»- schen beide machten geteekend en als de voorteekenen niet bedriegen, zal in den aan vang van het nieuwe jaar de definitieve vrede volgen. Zoover is men nu gekomen, na een paar schorsingen, waarbij het alien eehijn had dat de oorlog nog zou worden hervat. Men heeft gemeend de Russische machthebbers ervan te mo gen verd'enken dat zij spijt badden de voor Polen gunstige vredespreliminairen te hebben geteekend. (Het Poolsche grondge bied werd daarbij ongevear verdubbeld.) Zij konden toen niet anders, omdat de successen van Wrangel toen noopten tegen dezen op te trekken en nu het gevaar in Zuid-Rusland bezworen was, zouden de Russen naar tal van berichten deden voorkomen willen te- rug komen op den voorloopigen vrede met Polen. Wat daarvan waar zij, het schijnt nu gelukkig niet zoo ver te komen. (Deze week werden dergelijke berichten opnieuw verspreidi) Mtaar wie ook voldaan mocht zijn over den afloop der Poolsch-Russische onderhandelin gen, niet de generaals Belachowits en Zeli- gofski. Eerstgenoemde had1 gewenscht, dat Wit-Rusland niet langer zou blijvon onder sovjet-bewind, hij vatte den strijd op met een handjevol getrouwen, maar moest al apoedig berusten. Gewond in een gevecht, werd hij naar een ziekenhuis te Warschau gebracht. Zeligofsiki toonde zich een echt imperialis- tische Pool: hij wilde niets meer of minder dan het geheele gebied van Wilna aan zijn land toevoegens Hij grondde dezen wensch op het feit dat daar zeer veel Polen wonen en toen zijne regeering niet mee wou gaan in zijn eisch aan Litauen, trok hij met de in zijn legers dienende Polen uit de streek van Wilna op die stad af, bezette het heele gebied en riep den staat Centraal-Litauen uit. De Pool sche regeering, die hem aanvankelijk desavou- eerde, achtte nu blijkbaar den tijd1 gekomen, om, zij het gedeeltelijk, met Zeligofski in te stemmen, en sprak rich uit voor het houden van een volksstemming in het genoemde ge bied, die ook door de bevolking geeischt werd, en terwijl wij dit schxijven, worden de voorbe- reidingen ertoe getroffen. Verschillende sta- ten zegden toe troepen te zullen zenden om hunne medewerking te verleenen. De Neder- landsche regeering bleef niet achterwege, ook zij verklaarde zich er voor 100 man naar Wilna te sturen. (Eergiateren werd gemeld dat dergelijke troepenzendingen door den Vol- kenbond niet meer noodig werden geacht.) Over den strijd' dien de bolsjewiki voerden in het nu afgeloopen jaar, zou nog heel veel te zeggen zijn. Wij zouden nog kunnen nagaan hunne tallooze pogingen om hunne leer te verbreiden, vooral in Azie, op den Balkan en overal waar zij maar kans daarvoor zien, waarbij zij echter steeds de entente op hun weg ontmoeten (voornamelijk Frankrijk), die van geen hervatting der betrekkingen wil we ten voor en aleer de oude Russische staats- schulden erkend zijn, maar de overweging dat wij te uitvoerig zouden worden noopt ons dit stilzwijgend' voorbij te gaan. Ondanks den onwil om met Ruslandl in handelsbetrekkingen te treden, zijn de entente landen toch niet verschoond gebleven van den bolsjewistischen invloed, die zich te meer deed gelden daar die gevolgen van den vier- jarigen oorlog zich nog overal doen voelen door duurte en werkeloosheid, twee factoren, die onrust en ontevredenheid vermogen te verwekken. Of waren de vele groote en kleine stakin- gen, die allerwege tel'kens weer uitbraken, ge- heel vrij van het bolsjewisme? Wij1 gelooven het niet. De overal gesignaleerde Russische agenten en die tijdens stakingen dikwijls ge- vonden bolsjewistische propaganda-geschrif- ten zijn daar om te bewijzen, dat Rusland overal ijverig werkt. Dit weet ook de Erngel- sche premier en daarom stelt hij aan KrasBin, den Rus, die met Engeland onderhandelt'over het hervatten der handelsbetrekkingen, den eiaph om die bolsjewistische propaganda te staken in de Oostersche gewesten van het Britsche rijk. Er wordt wel gehoopt, dat nog aan dien eisch zal worden toegegeven, maar als de Russische vertegenwoordigers in Enge land zelfs voortgaan met hunne propaganda, z6o dat Kamenef (Krassin's makkeir) deswege werd verzocht heen te gaan, mag men dan verwachten dat die propaganda in Afghanis tan en de andere Britsche gebieden in Azie gestaakt wordt? Dat het vertrek van Kamenef (11 Sept.) en de brief van den Engelschen minister van buitehls^jdsche zaken waarin de sovjet-regee- ring van misbruik van vertbouwen werd' be- schuldigd (10 Oct.), vielen in den tijd diat in Engeland juist onderhandelingen werden ge- voerd om de mijnwerkers van staking te doen afzien wat echter niet mocht gelukken, 16 Oct. brak zij toch uit dat verder verschil lende Engelsche oommunisten (o.a. de beken- de Sylvi# Pankhurst) d« staking aanprezen en dat ten elotte bykend werd dat de Daily Herald met Russisch geld gesteund werd, zijn evenzoovele aanwijzingen voor de werkzaam- heid in E'^el&nd van de bolsjewistische agenten. En in Frankrijk, hebben zij daar hun in vloed niet aangewend? Waren de stakingen van electnciens, nsetaalbewerkera en bouwvak- arbeiders in Mei te Parijs uitsluitend' bedoeld als een poging tot verbetering van den econo mise hen toestand der betrokkenen? De regee ring was daarvan alles behalve overtuigd, vand'aar dat zij den 11 Mtei bes'.oot de leiders van de C. G. 1. (de groote Fransche arbei- deisvereeniging) te vervolgen. Dezer dagen is de behandeling voor de rechtbanik begonnen. Duizend en een stakingen hebben er overi- gens in beide landen nog plaats gehad, uit den aard der tij<lsomstandigheden meest be doeld om den toestand der werknemers te ver- beteren.Of zij aan dit doel beantwoord' hebben, is natuurlijk zoo van buiten af niet te zeg gen, maar indien al het beoogde bereikt is, de rust in de verschillende door stakingen ge^ troffen bedrijven is nog niet weer eikeerd'. Trouwens, de #taking#koort8 is over de heele wereld gegaan. Bijna geen week pas- seer de er, dat er niet gemeld werd' van een staking hier of daar, dikwijls van geringen omvang en zoodoende van weinig invloed op het leven der stad of streek, waar zij ont- stond, maar toch ook vaak van groot landsbe- lang, zooais b.v. de telefoonstaking in Dene- marken, uitgebroken den eersten dag van het nu heengegane jaar, de spoorwegstaking in Duitschland (6 Jan.), staking rijksperao^ n-eel in Belgie (10 Jan.), spoorwegstaking in 1 talie (20 Jan.), idem in Frankrijk op 26 Febr., staking in de staalindustrie in Zuid- Wales op 28 Febr., mijnwerkersstaking in Belgie en Frankrijk in Maart, algemeene sta king in Spanje op 23 Maart, spoorwegstaking in Zuid-Slavie, Oostenrij'k en Belgie in April, zeeliedenstaking te Marseille in Mei, marco- nistenstaking in Engeland in Juni, algemee ne staking in Portugal, dagbladstaking te Ber.ijn beide in Oct., weer een mijnwerkers staking in Belgie, (CJharleroi) in Nov., elec- triciteitsstaking te Berlijn (6 Nov.) een paar dagen later uit-gebrefd tot tram- en spoorwe- gen, spoorwegstaking in Beieren in Nov., enz. enz. We roepen hier slechts enkele van de vele in de herinnering, en dan nog enkel en alleen uit ons eigen werelddeel, maar zelfs deze 'hooget onvolledige opsomming geeft reeds een denkbeeld van bedrijfs-onrust allerwege. Een treffend staaltje daarvan ieverde nog de Italiaansche industrie van Juni tot Oct. Het begon met staking in enkele fabrieken, toen zich el spoedig de socialisatie-idee van de werklieden meester maakte. Zij namen de werkplaatsen gewoon in bezit en heschen de roode vlag. Niemand mocht de fabrieken of hunne kantoren meer verlaten, allerlei bepa- lingen omtrent de productiewijze enz. werden door de nieuwe meestere uitgegeven en oogem- schijnlijk ging alles zijn gewonen gang. Het aan enkele fabrieken gegeven voorbeeld werd dra door vele gevolgd, zoodat in 'n paar weken tijd ongeveer 500 fabrieken, werven enz. be- zet waren, in een enkele stad werden ook de trams in bezit genomen door de menschen met de roode vlag. Ook landgoederen op het schiereiland en op Sicilie, zelfs het koninklijk domein bij Na- pels werden bezet. Dat al die bezettingen niet vredelievend gingen, is te begrijpen. In verschillende ste- den (Turijn, Miilaan, Ancona, enz.) hadden dan oo'k onlusten plaats, waarbij meerdere 8lachtoffers vielen. De inmiddels opnieuw aan de regeering ge komen Giolitti liet de zaken zich eerst ont- wikkelen en toen hij zag, dat er wel bolsje wistische agenten aChter zaten (in versehil- lende plaatsen warden er gearxesteerd), maar dat de groote menigte toch niet juist 'n poli- tieke beweging beoogde, boodi hij zijne bemidi- deling aan om 'n vergelijk tot stand tebrengen tusschen de oude en de nieuwe werkgevers. Hij wist een grondslag te vinden, waarmee de partijen den 25 Sept. zich vereenigden med'ezeggensohap der arbeiderfl' in onderne- mingen. De onrust, die een groot deel des jaars in Portugal en Spanje heeirschte, was van meer revolutionnairen aard. Om de haver- klap traden er, vooral in Portugal, nieuwe ministers op, die alien op hunne manier vre de poogden te stichien, zoodat men nu eens van ingewilligde'eischen hoorde en dan weer het optreden van militairen gemeld werd stakingen, uitsluitingen, relletjes, botsingen met politie en militairen waren schering en inslag, met ter afwisseling eens een enkelen bomaanslag. Barcelona in Spanje vormde, der traditie getrouw, vaak het middelpunt van de revolutionnaire woelingen. Nu we over onrust schrijven, mogen we Duitschland niet vergeten- De woelin gen hadden aar niet altijd tot doel't tot in de zuiverste consekwentieu doorzetten van de re- volutie van 1918. Du monaTchistische contra- revolutie ging soma hand aan hand met Spar- taeus. Laten we Duitachlands geschiedenis van 1920 even kort nagaan. Nadat 10 Jan. de vrede met de geallieerden uitgezonderd' Amerika, dat zelfs op dit oogenblik nog slechts de wapenstilstandsvoor- waarden erkent was geteekend, openbaarde zich al spoedig een geest van verzet in het heele rijk. Verschillende partijen waren niet te spreken over de zware eischen der vroegere vijanden en de voortdurend slecht blijvende eoonomische toestand waarded'aling van de mark, met als gevolg het leegkoopen van het land door buitenlanders en stijgende duurte in Duitschland zelve hielp mede om brandstof aan te brengen voor een vuur, dat bij de minste beweging hoog zou oplaaien. De op 6 Jan. uitgebroken spoorwegstaking was reeds oorzaak, dat dien lien d. a. v. in ver schillende steden de staat van beleg werd af- gekondigd. Deze kon evenwel niet verhinde- ren, dat den 13en een bestorming onderno- men werd tegen het Rijksdaggebouw, waarbij 40 menschen d'en dood vonden. De oppositie van de on'afhankelijke socialisten tegen de regeering werd steeds grooter, zoodat de laatste er den 19en toe overging in tal van plaatsen arrestaties van leiders te doen en tevens hunne bladen verbood. Het in deze da gen aangevangen proces van den soc.-diem. minister Erzberger tegen den oud-minister Helfferich (wegens diens beschuldiging van belastingfraude enz.) getuigde ervan, dat ook aan conservatieve zijde vijanden van het landsbestuur waren. Men herinnert zich, dat tijd#n« d# b#h#nd*lingr van d«z# t>ask «m jang heethoofd een schot loste op Erzberger, dat dezen echter met doodelijk wondde (den 4 i J' j reeds xijl1 ^'^eden hervatten, de dader kreeg 1^ jaar gevangenisstraf.) lieilfea-ich werd' veroordeeld tot 300 mark boote. Keen al te zware straf, die voor hem zeker met kon opwegen tegen de voldoeriiug,' die hjj kon amaken om zijn ideeen vrijelijk vo°rn^fc rechtbank te uiten en bovendien ver schillende voorname partygangers te kunnen doen hooren. Het geheele geral was voor hem een mooie gelegenheid om de stemming onder net voik te peilen. Hij keeg de overtuiging, dat het zijne helden uit den oorlog nog niet was vergeten, immer# Hindenburg en Luden- dorf werden bij hunne verschijning luide toe- gejuicht. Het proces zou hiermede evenwel nog niet uit zijn. Dezer dagen is de behande ling m hooger beroep voor geweest. Beide partijen waren onvoldaan, maar hun verzoek werd niet ontvankelijk vexklaard. Een botsing tusschen twee treinen bij Bchneidemuhl in Posen, den 20 Jan., veroor- zaakt door ban'dieten, die op roof uit waren, bewees wel dat het met de veiligheid in Duitschland niet beter werd en dat aommige ementen b°t alles in staat waren en er niet togen opzagen hunno plannen uit te voeren, ook al vielen er onschuldige elachtoffert (in dit geval waren het er 21.) W as h t aan dergelijke elementen te wij ten; dat do Maart-revolutie zulke tragische gevol gen had I Men herinnert zich de geschiedenis. Den 12 Maart verrichtte de Duitsche regee ring eenige arrestaties van rechts-radicalen, die een omwenteling zouden hebben voorbe- reid. Zij kwam er evenwel te laat mee, want den volgenden dag reeds kwam er een afdee- lmg van de oude nog niet gedemobiliaeerde en nog nabij Berlijn gelegerde garde de stad bin nen rukken, om de regeering op zij te zetten en een nieuw bewind te vest-igen, onder lei ding van generaal von Luttwitz. Dit was het sein voor een omwenteling in tal van steden. Alom vielen ongeregeldheden voor, in Saksen en West-Duitschland ontaardende in burger- o or log met alle gevolgen van dienmassa's dooden en gewonden, vernielde en platgescho- ten gebo'uwen. De rijksregeering, die reeds den 13en haren zetel naar Dresden verplaat- ste, achtte zich na drie dagen ook daar niet meer veilig en trok naar Stuttgart, hare plaats te Berlijn latende aan de contra-revo- lutionnairen, aan wior hoofd' zich stelden von Luttwitz en dr. Kapp als rijkskanselier. Een machtig wapen hanteerde de weggejaagde regeering nog: de algemeene werketa'kirug, als protest tegen de revolutionnaire beweging uitgeroepen. Dit wapen heeft gezegevierd, Kapp legde reeds 17 Maart zijn ambt, waartoe hij zichzelf geroepen had, neer, de bevolking daarbij opwekkend tot eendrachtig optreden tegen het bolsjewisme. Maar de geest van op- roer en verzet, eenmaal wakker geroepen, liet rich niet op bevel weer inpakken. De oommu nisten grepen overal naar de macht en het feit, dat de Duitsche manneu vier jaren lang zich in de practijk van het oorlogvoeren ge- oefend hadden, leid'de ©r toe, dat deze greep naar de macht tot bloedige botsingen, aan veldslagen gelijk, aanleiding gaf. In duizeling- wekkende snelheid volgden de berichten el- kaar op: straatgevechten in Berliju, Barmen, Elberfeld; Essen en Miihlheim a/d Ruhr in handen der oommunisten; op 22 Maart het heele Ruhxgebied door hen vproverd, enz. Het gaf der regeering, die inmiddels, nadat op 18 Maart te Stuttgart een bijeenkomst van de Nationale Vergadering had plaats gehad, den 20en weer naar Berlijn was verhuisd, heel wat moeite om het heft weer in handen te krijgen en daarbij vielen weer een groot aantal slachtoffers. Enkele autoriteiten, zoo ais minister Noske en den Berlijnschen poli- tiecommissaria Heine, moest zij laten vallen, omdat dezen zich bij de bestrijding van de re volutionnairen gehaat hadden gemaakt. De v-akvereenigingeu eischten een stem mee en wilden een regeering van v-akministers onder bedreiging met nieuwe stakingen (de jongste algemeene staking was op 24 Maart opgeheven.) Aan den eisch werd voor een deel voldaan, als rijkskanselier trad 27 M'aart bp Hans Miiller. (Lang heeft hij zijne hooge functie niet vervuld, want reeds 21 Juni maakte hij plaats voor Fehrenbach. Trouwens, er zijn nog meer wijzigingen in de Duitsche regee ring gekomen in den loop van dit jaar.) De Pruisische minister Severing maakte zich zeer verdienstelijk door het. onderhandelen met de Westfaalsche oproerlingen, die een ul timatum der regeering hadden geweigerd. De Fransche minister-president weigerde aan Duitschland toe te staan met troepen het Ruhrgebied binnen te rukken en maakte daardoor de positie der Duitsche regeering tegenover de opstandelingen niet gunstiger. Maar ondanks alles mocht het toch gelukken de gemoederen te kalmeeren en een meer ge- regelden toestand te herstellen. ij zeggeneen meer geregelden toe stand, want zoo heel goed' was het nog niet direct. Het duurde nog al even voor de ont- ketende hartstochten weer geheel tot rust kwamen, zoowel bij de militairen als anderen. De moord op kapitein Paasche, waar eerstge- noemden den 22 Mei huiszoeking kwamen doen, getuigt ervan. En dan niet te vergeten het optreden van den allengs zoozeer berucht geworden Saksischen mover Hlblz, die een waar schrikbewind uitoefende en een aantal villa's deed plat branden nadat zij van hunne kostbaarheden waren beroofd. Ten slotte werd hij in Tsjecho-Slowakije gearresteerd en naar het terrein zijner veelvuldige misdaden teruggebracht. Thans zit hij in een inrichting voor zenuwlijders. En de bewarkers van al deze over Duitsch land' gebrachte onheilen Luttwitz en von Trotha gearresteerd, maar op eerewoord vrijge laten, Kapp gevlucht naar Zweden dat hem niet wilde uitleveren omdat hij niet anders dan een politiek misdadiger was, 97 officie ren ontslagen, 115 personen begenadigd die wegens oproer in het Ruhrgebied waren ver- oordeeld. Er zijn natuurlijk ook vonnissen uitgevoerd, maar toch kan men niet zeggen, dat de Duitsche regeering misbruik heeft ge maakt van het recht van den sterkste.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1920 | | pagina 8