DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. A. DAM Co. Ito. 25 DOÜDEKDAO 30 JIVIARI 1930 132e Jaargang. Dagelijksch overzicht. 'het einde van de spaansche dictatuur. DE VLOOTCONFERENTIE TE LONDEN. Buitenland De val van den Spaanschen Dictator. Nadere bijzonderheden over opvolger Berenguer. den Persstemmen in het buitenland. De Utrechtsche publicaties. Het antwoord van Jaspar op de interpellatie-Ward Hermans. De Communistische agitatie in Duitschland. A.s- Zaterdag relletjes te verwachten? DE STADN Scharloo, Alkmaar. Tel. 490. Garage-ruimte voor 60 Automobielen. onbewaakte overwegen. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon- en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, iranco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN: Per regel 0.25, bij groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N.V. Boek- en Handelsdrukkerij v/h. HERMs. HOSTER ZOON, Voordam C 9, post giro 37060. Telef. 3, redactie 33. Directeur: C. KRAK. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. Dit nummer bestaat uit 2 bladen. Wat Primo gedaan heeft in zijn 7-jarig heerschersschap. De politieke strooming in het land. Vanzelfsprekend hebben alle bladen zich gisteren bezig gehouden met den val van Pri mo de Rivera. En sommige dagbladen hebben reeds een soort van balans opgemaakt van alles, wat door Primo verricht en bereikt is. Om echter een zuivere balans op te kun nen maken, is het nu nog te vroeg. Eerst on der de opvolgers van den dictator zal moeten blijken, wat er in Spanje van blijvende waar de is blijven hangen. En tot zoo lang zal men tevreden moeten zijn met beschouwin gen, die misschien later zullen blijken niet heelemaal juist te zijn. Wat dan de bereikte resultaten betreft, de grootste credit-post van hem is tot nog toe, dat hij in Marokko na een militaire ramp, waarop een chaos gevolgd was, orde en rust hersteld heeft en daardoor de schatkist van een steeds drukkender geworden last de uit gave bevrijd heeft. Voor de verbetering van verkeerswegen, de uitvoering van nuttige openbare werken, de opbeuring van handel en nijverheid, heeft hij zich uit alle macht ingespannen. Maar.... op politiek gebied laat Primo een desolaten boedel na! Toen de markies in 1923 als rebelleerend kapitein-generaal van Catalonië de macht in handen nam, was het, volgens zijn manifest, om „het land te bevrijden van de beroeps politici, de mannen die om allerlei redenen verantwoordelijk zijn voor de periode van tegenspoed en bederf, die in 1898 begon en Spanje tot een tragisch en smadelijk einde dreigt te brengen". Inderdaad was het partij stelsel, gelijk het zich in het parlement mani festeerde, in verval gekomen. Liberalen en conservatieven hadden in wanbestuur gewed ijverd en naast hen woelden de militaire or ganisaties, de juntas, die zich met de politiek bemoeiden. Al die politici van beroep en on geroepen politici zullen nu weer eens kans krijgen, asl de nieuwe regeering geen wijs heid en kracht kan toonen. Generaal Berenguer is met de samenstel ling van een nieuwe regeering belast. Alweer een generaal dus, maar iemand, van wien men verzekert, dat hij een gema tigd man is en in politieke richting vroeger aanhanger van den liberalen oud-premier graaf Romanones. Deze Romanones heeft na de instelling van de dictatuur tot verdediging van de par lementaire partijen een geschrift uitgegeven „over de politieke verantwoordelijkheid van het oude régime van 1875 tot 1922", dat een apologie voor de parlementariërs van zijn partij was. Hoe denkt generaal Berenguer over de we der instelling van een parlementaire regee ring! Dat is nog onbekend, maar de stroo ming in het land tot herstel van de naar huis gezonden Cortes en van de afgeschafte grondwet is ongetwijfeld zeer sterk en het zou wenschelijk zijn om aan de ontevreden heid die zich onder de dictatuur opgehoopt heeft, een uitlaat te verschaffen. De Nationa le Vergadering die Primo de Rivera heeft in gesteld, bij wijze van overgangsmaatregel naar normale omstandigheden, is niet meer dan een raadgevend lichaam, waarin alle leden door de regeering benoemd waren. Zij zal wel verdwijnen en tegelijk zal de Union Patriotica, de nieuwe partij-organisatie waarin de .dictator alle mannen van goeden wille die de leus: „vaderland, godsdienst, monarchie" aanvaardden, wilde vereenigen, denkelijk ineenstorten. Dan zal de politieke chaos weer aan het licht komen, die onder een schijnschoonen dekmantel zoo lang verborgen is geweest: de oude partijen met hun belustheid op de macht, maar ten deele afgebrokkeld, omdat er aanwijzingen zijn dat ook de, republikein- sche partij onder de verdrukking van de dic tatuur aan kracht gewonnen heeft. Verder hebben de militaire juntas nog altijd hun eigen wil. Er moge onder het Spaansche volk een meerderheid tegen de dictatuur zijn, zoo dra het om constructieve politieke program ma's te doen is, houdt de eensgezindheid on der hen op en daarom schijnt alleen een sterk man (die daarom niet weer dictatoriaal behoeft te regeeren) op dit oogenblik in staat om de verwarring baas te blijven. In de stra len van Madrid is het dadelijk na den val van den markies reeds tot opgewonden bot singen gekomen, waarbij men geroepen heeft: „Wij willen geen generaals meer!' en de politie heeft van de wapens gebruik moeten maken, om aan rustverstoring een einde te maken. In het groote politieke kra keel staat de beweging onder de studenten, die verbitterd zijn over onderdrukkingsmaat regelen tegen de intellectueele leiders eenigs- rins op zichzelf, maar zij is ook een factor waarmee de nieuwe regeering straks reke ning zal moeten houden. v Een Fransch-Britsch compromis. Een communiqué meldt, dat MacDonald gisteravond achtereenvolgens met Stimson, Wakatsoeki en Grandi besprekingen had, welke naar verluidt in hoofdzaak betrekking hadden op een voorloopige regeling tusschen de Fransche en Britsche gedelegeerden van de methode der beperking. Volgens gezaghebbende Fransche kringen is tusschen de beide delegaties feitelijk een compromis bereikt. Volgens de „Daily Herald" houdt dit compromis ongeveer in, dat de slagschepen 'n afzonderlijke categorie zullen vormen en met 8-duimskanonnen zul len worden bewapend, maar dat de lichte kruisers en alle torpedobootjagers zullen worden beschouwd als één groote klasse, en dat binnen de grenzen der tonnage, welke aan deze categorie zal worden toegewezen; elk land zal kunnen doen wat 't wenscht: deze tonnenmaat geheel gebruiken óf voor krui sers, óf voor destroyers, dan wel 'n percenta ge er van voor beide, naar een verhouding, welke met zijn behoefte in overeenstemming is. Overigens zal elk land van zijn voorne mens aan de andere mogendheden moeten kennis geven en in geval van wijziging daar van zes of twaalf maanden van te voren me- dedeeling moeten doen. Primo's afscheid. In een uitvoerige officieele nota zegt Primo de Rivera o.a. dat zijn gezondheidstoestand niet bevredigend is en hij behoefte heeft aan een periode van rust. Hij betreurt de publica tie der officieele nota van Zaterdag 1.1., welke vervat was in een toon, die het land, het leger en de vloot kon verontrusten. Hij geeft uiting aan zijn voldoening over de houding der arbeiders gedurende de periode der dictatuur Hij gelooft, dat een wederzijdsch goed begrip tusschen de militaire en civiele elementen noodig is om het dictatoriaal systeem vruch ten te doen dragen. Daarna betuigt hij den koning, het leger en de pers zijn dank en verzekert, dat hij, wan neer hij hersteld is, Spanje tot zijn dood zal dienen. Berenguer, de nieuwe leider. Bij het verlaten van het paleis verklaarde generaal Berenguer dat het bericht zijner be noeming tot kabinetsformateur hem had ver rast. Op een vraag naar de oriënteering van het door hem te vormen ministerie, zeide hij: „Ik gehoorzaam als een soldaat, en ik zal hande len als een burger". Toen een journalist hem vroeg of de nieuwe regeering een militair of civiel karakter zou dragen, antwoordde Beren guer: „Het zal een regeering zonder meer zijn". In zijn verklaring tot de journalisten zeide Berenguer nog met betrekking tot de betoogin gen van gisteravond, dat hij geen excessen zou dulden en zeer zeker niet die, welke tegen de leden van het demissionnaire kabinet zijn gericht. Generaal Berenguer zou voornemens zijn >e onverwijld tot verkiezingen over te gaan. D< censuur zal met groote gestrengheid gehand haafd blijven. De figuur van Berenguer. Beneraal Berenguer, die 1873 werd gebo ren en dus zeven en vijftig jaar oud is, is een zeer bekend figuur in het Spaansche politieke en militaire leven der laatste tien jaren. Berenguers naam is ten nauwste verbon den met het noodlottig débacle der Spaansche troepen in Marokko in 1921, toen Abd el Krim het leger van generaal Silvestre bij Anoeal feitelijk in de pan hakte. Silvestre pleegde zelfmoord om de schande der neder laag niet te overleven; Berenguer, te dien tijde Spaansch hooge commissaris in Marok ko, werd teruggeroepen en voor den krijgs raad gedaagd. Hij werd ter dood veroordeeld, doch door den koning spoedig begenadigd. Later bleek dat het geheele proces tegen Berenguer op touw was gezet om den koning te redden, die feitelijk verantwoordelijk was voor de catastrofe in Marokko. Hij was h et die den bevelhebber had aangeraden, zich niet te storen aan de bevelen van „die ezels" (be doeld waren de toenmalige ministers), maar te toonen, „dat hij een man was". Silvestre was van deze aansporing het slachtoffer ge worden. De officieele commissie van politici, die op eigen initiatief een onderzoek naar de ver antwoordelijkheid instelde, had het telegram van den koning, waarin deze fatale woorden aan generaal Silvestre werden gericht, in het dossier aangetroffen. Nimmer echter werd de Cortes in de gelegenheid gesteld het dossier te bespreken. De staatsgreep van Primo maakte dit onmogelijk. Eenige jaren later werd Berenguer met het opperbevel over de Spaansche strijdkrachten in Marakko belast, waar hij met de Fransche troepen samenwerkte, hetgeen tot de pacifica tie van het Rifgebied leidde. Wat de Engelsche pers zegt. Een aantal Engelsche ochtendbladen wij den hoofdartikelen aan het aftreden van den Spaanschen dictator Primo de Rivera. De „Time s" constateert, dat hij zijn land be langrijke diensten bewezen heeft. Weliswaa- inoest hij verschillende vrijheden onderdruk ken, maar daarvoor heeft hij de vrijheid van den arbeid hersteld en orde en veiligheid ge handhaafd, alsmede een groot aantal admi nistratieve verbeteringen ingevoerd. De histo rie zal hem zeker een eereplaats inruimen dn- der de vooraanstaande mannen van Spanje De „D a i 1 y Herald", het officieele orgaan van de Labour Partij, begroet den val van de dictatuur met instemming en vat zijn oordeel over de verdere ontwikkeling samen in het citaat: „De dingen moeten slechter worden aleer zij beter kunnen worden". Dit geldt ook voor de toekomst van Spanje, schrijft het blad. Wat de Fransche pers zegt. Het aftreden van den Spaanschen dictator Primo de Rivera en de onder zijn leiding staande regeering, vindt in de Fransche pers levendig commentaar. Het „Journal" schrijft: Spanje heeft een historischen dag beleefd, waarvan de ge volgen van zeer groot belang kunnen zijn De „E cho de Paris" zegt, dat de goede wil van Primo de Rivera niet voldoende is ge weest Spanje uit den droom wakker te schud den, waarin dit land sinds een eeuw verzonken is. Door de voortdurende intriges is de dicta tuur zonder tegenstand ineengestort, omdat Primo de Rivera, den breeden kijk van een Mussolini mist. De„PetitParisien" betoogt, dat de keuze zijn opvolger, die een persoonlijke tegenstander van Primo de Rivera is, teeke nend is voor de opvatting van den koning. De „M a t i n" wijst op de verdiensten van Primo de Rivera voor den socialen opbouw, terwijl de „E x c e 1 s i o r" zegt dat Frankrijk in Primo de Rivera een trouwen aanhanger en een vriend verliest. Wat de ïtaliaansche pers zegt. De „P o p o 1 o d i R o m a" zegt naar aan leiding van het aftreden van Primo de Rivera, dat zijn dictatuur in Spanje de binnenland- sche orde hersteld heeft, Spanje zijn interna tionaal prestige heeft teruggegeven en het land bevrijd heeft van de Marokkaansche kwestie. Primo heeft voor Spanje verschillen de belangrijke verdragen gesloten, waaronder het vriendschapsverdrag met Italië. Het blad eindigt met het uitspreken van de hoop, dat „wij met het Spaansche volk, waar mede wij met zulke nauwe banden verbon den zijn, in de toekomst zullen blijven samen werken". De kabinetsformatie Graaf de la Mortera, zoon van wijlen den minister-president Maura, heeft een langdu rig onderhoud gehad met generaal Beren guer, wien bij zijn medewerking, in den ruim- sten zin, toezegde. Berenguer begaf zich om 11 uur gister avond naar het koninklijk paleis, ten einde met den koning van gedachten te wisselen Hij verklaarde, dat zijn stappen ten gunste van de samenstelling van een kabinet een snel verloop hebben. Graaf Romanones ziet den toestand hoopvol in. Havas meldt uit Madrid: Graaf Romanones, de voormalige premier, heeft zich in bevredigenden zin over den poli- tieken toestand uitgelaten. Hij gelooft dat de houding des konings de monarchistische ge voelens bij alle Spanjaarden zal versterken Generaal Berenguer is wel de geschikste per soonlijkheid voor het minister-presidentschap, en zijn benoeming beteekent de eerste schrede naar het herstel van den normalen toestand. Een terugkeer tot den vóór de overneming van het bewind door Primo de Rivera be- staanden toestand, zou onmogelijk zijn. Nie mand zal den nieuwen minister president zijn medewerking kunnen onthouden. Berenguer duldt geen ongere geldheden. Generaal Berenguer verklaarde naar aan leiding van het optreden der studenten, dat hij geen excessen zou dulden, vooral niet, wanneer zij zich mochten richten tegen de leden der regeering, die nog aan het bewind is. Vermoedelijke ministers. In goed ingelichte kringen noemt men de namen van de volgende personen, die deel zullen uitmaken van de nieuwe ministerieele combinatie: generaal Berenguer, president van den Ministerraad en Leger; kolonel Mar zo (thans hoofd van de politie), Binnenland- sche Zaken; de hertog van Alva, Openbaar Onderwijs; Estrada (oud-minister), Justitie; Gabriel Maura, Openbare Werken; Sangro Ros d'Olano, Arbeid; Cambo, Financiën. Men overweegt opheffing van de portefeuille van Economie. Conferentie van oud-ministers. Generaal Primo de Rivera en alle oud-mi nisters, met uitzondering van generaal Mar- tinez Anido, kwamen gisteren op het depar temeat vaa Oorlog bijeen tot het houden van een gedachtenwisseling. Primo had van tevo ren geconfereerd met de kapiteins-generaal van Madrid en Catalonië en den directeur generaal van de burgerwacht. Moeilijkheden bij de regee- ringsvorming. Het schijnt, dat generaal Berenguer bij de vorming van zijn kabinet op eenige moeilijk heden stuit. Om half acht gisteravond was slechts de naam van één enkelen minister in de nieuwe rdegeering bekend, n.1. die van generaal Marzo. Naar verluidt heeft graaf De la Portera verklaard wel tot de regeering te willen toetreden, maar niet vóór het herstel der constitutie, daar de regeering van gene raal Berenguer slechts de voortzetting was der dictatuur. De eerste minister Jaspar antwoordde op de interpellatie van Ward Hermans, dat de Kamer hem terecht verwijten zou doen en dat hij zichzelf onrecht zou doen, indien hij uitvoerig antwoordde op Hermans' interpel latie, die een samenweefsel van leugens en bedreigingen was. Spreker herinnerde er aan, dat in Maart 1929 de valschheid der bewuste documenten in de Kamer werd be wezen. Toen had een onderzoek plaats ge had en werden sancties genomen. De zaak was daarmee afgeloopen en Jaspar begreep niet, waarom men op de zaak terugkwam, want Hermans' rede hield geen steek, zij be stond uit niets anders dan „plaisanteries". Van meer belang zou zijn te vernemen, welk aandeel interpellant heeft gehad in de pubü catie der brochure, „Jan Terzake" geteekend, over de Belgische francs-tireurs, en waarin in strijd met de waarheid het bestaan der francs-tireurs tijdens den oorlog wordt vol gehouden. Hermans interrumpeerde hier den eersten minister en zei, dat hij bereid was ook over déze kwestie te interpelleeren, waarop een hevig rumoer onder de aanwezige Kamerle den ontstond. De een verweet Hermans raar met de waarheid om te springen, de ander meende, dat Hermans de Vlaamsche bevol king beleedigde, die onder de verdrukking der Duitschers heeft geleden. Jaspar maakte handig van de gelegenheid gebruik om de vaderlandsliefde van het Vlaamsche volk te roemen en besloot zijn ïede met erop te wijzen, dat de ministers der drie groote partijen herhaaldelijk hebben be vestigd, dat het Fransch-Belgisch militair accoord uitsluitend een defensief karakter heeft, dat het de Belgische souvereiniteit vol komen eerbiedigt, en dat Vandervelde daar aan nog had toegevoegd, dat het in het ka der van het accoord van Locarno was. Van dervelde meende zelfs, dat het absurd zou zijn het te publiceeren. Deze uiteenzetting, zoo besloot Jaspar, is niet voor den interpel lant, doch voor het publiek bestemd. De katholiek Feuillien kwam daarna aan het woord. Hij wilde meedeelen, hoe Her mans in betrekking met Frank Heine was gekomen, waarop deze hem toesnauwde, dat spreker daar niets van wist. Een ander Kamerlid verweet Hermans een handlanger van Duitschland en Nederland te zijn, waarop Feuillien weer aan het woord kon komen om te betoogen, dat hij na de bro chure omtrent de francs-tireurs niet meer kon twijfelen, of Hermans stond met Duitsch land in betrekking. Tumult en scheldwoor den volgden hierop, waarop Hermans op ver zoek van Vandervelde tot de orde wordt ge roepen, omdat hij Feuillien een falsaris had genoemd. Feuillien antwoordde: Hermans leest geen uittreksels uit de brochure, doch interpreteert ze op zijn manier. Er ontstond daarop een groot tumult, waarbij de verwijten en scheldwoorden niet van de lucht waren, waaruit men nog kon opmaken, dat Hermans voorstelde een com missie van onderzoek te benoemen voor wel ke hij wenschte te verschijnen, om de juist heid der bewering in de brochure nopens de francs-tireurs te bewijzen, waarop de verga dering werd geschorst. Het valt niet te ontkennen, dat de commu nisten, waarschijnlijk op last van Moskou, den laatsten tijd zeer roerig zijn. Zij het op kleine schaal, worden voortdurend allerlei relletjes door hen uitgelokt, voornamelijk te Berlijn en Hamburg. Voor den door de poli tie verboden „hongermarsch" uit verschil lende plaatsen naar Hamburg wordt in de communistische bladen toch propagan da gemaakt; uit Sleeswijk zijn reeds troep jes opgebroken voor den concentrischen op marsch, zoodat de politie, die allerwege is opgecommandeerd, heeft moeten ingrijpen. De relletjes te Hamburg worden iederen nacht herhaald. Het is niet te verwonderen, dat op grond yan deje toenemende agitatie allerlei ge- van de beroemde FIAT- en NASH AUTOFABRIEKEN op de TEN TOONSTELLING te AMSTERDAM is de groote attractie. Kenners bewonderen de geruisch- loosheid en de prachtige samen stelling van de motor, als mede den bouw van het Chassis en de elegantie van de carrosserie. De Alleen-Vertegenwoordigers voor Alkmaar en Omstreken: Reparaties worden aan onze eigen werkplaatsen door bekwame vak lieden het voordeeligst uitgevoerd. ruchten in omloop komen over door de com munisten ontworpen revolutionnaire plan nen, die spoedig tot uitvoering zouden ko men. Zelfs heet het reeds, dat het a.s. Zater dag, den dag van den verboden „honger marsch", tot een uitbarsting zou komen, zoo* dat dan de geheele politie te Berlijn en ande re groote steden zich gereed zou moeten hou den voor mogelijke gebeurlijkheden. Men mag aannemen en de Pruisische minister van Binnenlandsche Zaken heeft het nog onlangs in de begrootingscommissie van den Landdag duidelijk te kennen gegeven dat de autoriteiten waakzaam en weerbaar zijn en gereed om mogelijke communistische excessen onmiddellijk tegen te gaan. Toebereidselen voor den „hon germarsch". Sinds Dinsdagnacht bleek te Itzehoe even als in het geheele district Steinburg, dat de communisten steeds meer toebereidselen ma ken voor den z.g. hongermarsch naar Ham burg. De politie is gealarmeerd. Recher cheurs zijn in auto's vertrokken om zoo moge lijk alle betoogingen te beletten. Gistermor gen waren op talrijke huizen plakkaten aan gebracht, waarin tot deelneming aan den marsch werd opgewekt. In het leger. Het rijksweerministerie deelt uitvoerige bizonderheden mede omtrent de actie der com munisten in de rijksweer en bij de rijksmarine. De propaganda-arbeid der communisten wordt als volgt gevoerd. Speciale propagan disten der K. P. D. verspreiden op zeer voor zichtige wijze propaganda-geschriften door deze op straat in het gedrang aan soldaten in de handen te drukken, onopgemerkt op ver schillende plaatsen in de kazernes neer te leg gen of over de kazernemuren te werpen. De» laatsten tijd laat men ze ook door de post be*. zorgen. Langs verschillende wegen wordt ge tracht communistische cellen in het leger te vormen. Mondelinge propaganda wordt ge maakt zoowel op straat als in de treinen, in café's, danszalen enz. Bovendien tracht men geschoolde communisten in de rijksweer te werken, opdat dezen den wapenhandel goed leeren. Het rijksweerministerie zal tegen dezen on- dergrondschen arbeid disciplinaire maatrege len nemen. Talrijke propagandisten zijn reeds vervolgd en eenige communistische rijksweer- soldaten ontslagen. Ook elke door de com munisten beïnvloede man wordt onmiddellijk uit de rijksweer verwijderd. De hongermarsch naar Hamburg. Uit Neumunster wordt gemeld, dat het daar gisteravond bij de arbeidsbeurs tot nieuwe samenscholingen kwam. De Schupo greep in en ontruimde de straten, waarbij drie communisten werden gearresteerd. De hoofdstraten van Neumunster worden voortdurend door politiepatrouilles gecontro leerd om deelnemers aan den hongermarsch, die op weg zijn naar Hamburg, aan te hou den. Een groote afdeeling gendarmerie is ge legerd te Elmshorn dat naar men ver- moedt het verzamelpunt is voor de deelne mers aan den hongermarsch uit de steden en dorpen in de omgeving. Op velerlei plaatsen in de omgeving van Hamburg zijn politie- en gendarmerie-pa trouilles gelegerd om den voor Zaterdag en Zondag aangekondigden hongermarsch naar Hamburg onmogelijk te maken. In het Gange-kwartier te Hamburg is het vannacht rustig toegegaan. Politiepatrouilles doorkruisten den gehee- len nacht de nauwe straatjes. POLEN. Eischen weer (wee slachtoffers, Gisteravond reed bij Schönborn op het tra ject BreslauKamz een auto, waar twee per sonen waren gezeten, door den gesloten af- lsuithekken van den spoorwegovergang, juist op het oogenblik, dat een trein naderde. De auto werd door den trein gegrepen en geheel vernield. De beide inzittenden, twee slagers uit Bres lau, werden op slag gedood. De overweg was op. normale yijig veflisgk

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1930 | | pagina 1