Alkmaarsche Courant.
De geheimzinnige inbreker
Jiai'iomeuws
Een Hollandsch bedrijf, dat niet van
de crisis heeft te lijden.
jteuiMetoH
Honderd vier en dertigste Jaargang.
Woensdag 20 April.
Robinson heeft de schoenen niet uitgevonden, maar de
fabriek, die zijn naam draagt, werkt even energiek en
even practisch als de eenzame eilandbewoner.
Brieven uit Rusland
(Wordt vervolg).
No. 93 1932
Donderdag 21 April 1932.
Hilversum, 269 M. Uitsl. A.V.R.O.-uitz
8.00 Gramofoonpl. 10.00 Morgenwijding.
10.15 Gramofoonpl. 10.30 Solistenconcert,
C. J. Lemair (piano), G Goethart (zang) en
Egb. Veen (begeleiding). 11.00 Cursus Kin-
derkleeding. 11.30 Vervolg concert. 12.00
2.15 Omrcep-klein-orkest o.l.v. N. Treep. In
termezzo: Orchestrion-muziek uit Calé „De
Waag", Amsterdam. 2.30 Gramofoonpl. 3 00
Knipcursus. 3.45 Gramofoonpl. 4.00 Zieken-
uur. 5.00 Radio-Kinderkoorzang o.l.v. Jacob
Hamel. 5.30 Uit Grand Hotel „Central",
Den Haag: Willy Honsbeek en. zijn orkest
6.Uit „House of Lords", Den Haag. Het
orkest Lismonde. 6.30 H- Hollander:
Sporfpraatje. 7.00 Zangrecital door Co van
Geuns, m.m.v. Eb. Veen (piano). 7.30 En-
gelsche les. 8.00 Omroeporkest o.l.v. N.
Treep. Dansmuziek voor de oudere genera
tie. 8.30 Wouter Loeb in zijn repertoire. 8 50
Vervolg Omroeporkest. Populair programma
9.15 Accordeonmuziek door „The Three
Hawkcourts" (met vocaal refrein). 9.35 Ver
volg Omroeporkest. O.a. uit ..Dreima-
delhaus", Schubert-Berthé. 10.— Vaz Dias.
10.15 Piano-syncopations door Han Beuker
en Wouter Denijs. 10.35 Vervolg Omroep-
rkest. O.a. Schlagerpotpourri, Borchert.
11.00—12.00 uit „Palermo", den Haag:
Dansmuziek.
Huizen, 1875 Af. 8.009.15 K.R.O. 10 00
N.C.R.V. 11.00—2.00 K.R.O. en hierna N.C.
R V. 8.00—9.15 en 10.00 Gramofoonpl.
10.15 Ziekendienst. 10.45 Gramofoonpl
:11.3012.00 Godsd. Halfuurtje. 12.15 K.R.
O.-orkest o.l.v. J. Gerritsen. 2.03 Handwerk-
cursusu 3.00—3.30 Vrouwenhalfuurtje. 4.00
Ziekenuur. 5.00 Cursus handenarbeid v. d
jeugd. 5.45 Viool-recital door S. Bahler m m.
v. mej. Tr. Rieuwerts (piano). 6.45 Knipcur
sus. 7.00 Friesch Propaganda-woord door
W. Santema. 7.45 Ned. Chr. Persbureau.
8.00 Chr. Mannenzapgvereen. „Adama van
Scheltema" o.l.v. Th.' v. Zutphen. M.m.v.
mevr. H. VerhoefVan Zutphen (viool),
mevr. N. Jansenv. d. Gugte (piano). 9.00
Ouderuurtje. 9.30 Vervolg concert. 10.45
11.30 Gramofoonpl. Ca. 10.00 Vaz Dias.
Davenlry, 1554 Af. 9.35 Morgenwijding
9.50 Tijdsein, Berichten. 11.20 Orgelconcert
Reg. Foort. 12.20 Shepherd's Bush Pavil
joen-orkest o.l.v. Harry Fryer. 1.05 ezing.
I.25 Voor de scholen. 2.393.05 Kerkdienst
3.20 B.B.C.-Dansorkest o.l.v. Henrv Hall.
3.50 Midland Studio-orkest o.l.v. Fr. Can-
tell. 4.35 Kinderuur 520 Berichten. 5.50
Laffitte speelt Debussy's Pianomuziek. 6.10
Duitsche causerie. 6.50 Lezing. 7.20 „The
little Ass", comedie van Bernard Walks. 8.20
Lezing en Berichten. 8.55 B.B.C.-orkest o.l.v.
Victor Hely—Hutchinson. O.a. Serenade Nr
7 in D, (K.V. 250). Mozart. 9.50 Kerkdienst.
10.0511.20 B.B.C.-Dansorkest o.l.v. Henry
Hall.
Parijs „Radio-P.iris", 1725 Af. 7.05 en
II.50 Gramofoonpl. 7.20 dito. O.a. Ouv
„Barbier van Sevilla", Rcssini. 8.05 Cavai-
leria Rusticana, Mascagni. (Gramofoonpla-
ten van de Scala te Milaan o.l.v. Molajoli).
Kalundborg, 1153 Af. 11.20—1.20 Con
cert uit Hotel Angleterre. 3.104.20 Concert
uit Rest. „Wivex". 7.309.35 Europeesch
concert o.l.v. Gröndahl en Reesen. Palestri-
na-koor o.l.v. Mögens Wöldike, en F. Jensen
(piano. O.a. Nachklange an Ossian", ouvert
Gade; Ouv. Liden Kirsten, Hartmann en
Helios-Ouverture, Nielsen. 9.5011 50
Dansmuziek uit Rest. „Ritz" o.l.v. O.
Lington.
Langenberg, 473 Af. 6.257.20 Gramo
foonpl. 11.2012.10 Concert uit München
o.l.v. v. Klosz. 12.201.50 Concert door
werklooze musici o.l.v. Dr. H. Paulig. 4.20
5.35 Svmphonie-concert uit Darmstadt o 1 v
prof. Wilh. Schmitt. 7.35 Zie Kalundborg.
10.0511.20 Dansmuziek uit Mühlacker.
Rome, 441 Af. 7.20 Gramofoonpl. 8.05
Feestconcert (vocaal en instrumentaal) ter
herdenking van de stichting van Rome.
Brussel, 508 en 338 Af. 508 M.: 11.35
1.05 Gramofoonpl. 4.20 Dansmuziek uit
Hotel Atlanta. 5.50 Gramofoonpl. 7.30 Zie
Kalundborg. 338 M.: 11.35—1.05 Gramo
foonpl. 4.20 Accordeonmuziek: H. H. van
Tulden S en Jr. Zang: de heeren »A. Ney-
rinck en C. Baeten. 6.05 Concert o.l.v. Th
van Sas. 7.20 Vocaal en instrumentaal con
cert m.m.v. St. Jozef-orkest en O.L.Vrouwe
Parochiekoor, o.a. Marsch uit „Aida". Verdi
en Menuet uit de Symphonie Nr. 39 in Es-
dur, Mozart.
Zeesen, 165 Af. 7.35 Concert uit Kalund
borg. 9.35 Berichten en hierna tot 11 20
Dansmuziek door het Scarpa-orkest
uit het Engelsch door A. Treub.
10)
Een oogenblik keek hij zijn dochter aan,
alsof hij van plan was zich op haar te wer
pen en haar te dooden; toen spande hij zich
in tot hij zijn gewone uiterlijk weer gekregen
had en zonk vermoeid in zijn stoel terug.
Mijn beste kind, klaagde hij vriendelijk,
je schijnt de tegenwoordige omstandigheden
niet te begrijpen. Dat kan ik je vergeven
Veel anderen begrijpen ze ook niet. Maar ik
wil, dat jij weet en geloof t,dat de Brace Fi-
nance and Investment Compagny volgens
normale en rechtvaardige regelen bestuurd
wordt. Je moet niet denken, dat, omdat ik
soms hier in deze kamer zaken behandel, die
eigenlijk in de City behandeld moesten wor
den, ik de grenzen van eerlijkheid in zaken
overschrijd want ik vermoed, dat je op
zulke gelegenheden doelt, wanneer je spreekt
van „strenge beginselen". Anders dan een
bank heeft de B F 1. geen va'te t,ren voor dt
zaken, en dat is een groot voordeel voor som
migen van de B.F I cliënten, en een, dat ik
niet van plan ben te bekorten. Onze rente-
standaard is iets hooger dan die der banken,
m^j- onze risico is naar verhouduur grooter,
Het is voor een journalist niet gemakkelijk
om over schoenen te schrijven.
Want al wordt de krantenman geacht vrij
wel overal verstand van te hebben, als hij iets
weten wil over prijzen en kwaliteiten van
schoenen, zal hij in den regel zijn leverancier
opbellen en zich richten naar het oordeel van
mannen, die in den schoenhandel grijs ge
worden zijn en over langjarige, practische
ervaring beschikken.
Toen dezer dagen het verzoek kwam van
de fabriek van Robinson-schoenen om eens
een kijkje in haar bedrijf te nemen en naar
eigen indrukken daarover het een en ander te
schrijven, hebben wij ons voorgenomen de
technische zijde van dit ongetwijfeld interes
sante bedrijf eens voor onze lezers te belich
ten maar ons angstvallig te onthouden van
'elke aanbeveling van het product zelf, tenzij
men ons onweerlegbaar zou kunnen bewij
zen. dat het onverbeterlijk is.
Met dit voornemen zijn wij naar Nijmegen
getogen en nu wij, teruggekeerd, iets over de
fabriek en haar fabrikaat gaan vertellen,
zeggen wij met volle overtuiging: „menschen,
draagt Robinson-schoenen, ze zijn sterk, ze
zijn elegant, ze zijn van prima Nederlartdsch
fabrikaat en ze zijn goedkoop".
Wij kunnen dat bewijzen.
Een slechte of te dure schoen koopt men
maar eenmaal. Das gibt's nur einmal en men
vraagt een volgenden keer naar een beter
merk.
Maar als twee energieke mannen tien jaar
geleden een bedrijfje huurden en er met acht
werklieden schoenen maakten en als thans
datzelfde bedrijfje tot een fabriek gegroeid
is waar 250 arbeiders elke week 10.000 paal
schoenen nog altijd van hetzelfde merk en
van dezelfde kwaliteit maken, dan is on
weerlegbaar bewezen, dat die schoen gekocht
en gedragen wordt.
Wie dragen deze schoenen.
Tienduizend paar per week, een half mil-
lioen paar schoenen per jaar, wie dergelijke
cijfers hoort, vraagt zich onwillekeurig af:
wie dragen dan al die schoenen?
Zijn het buitenlanders, die door een goed
koop Nederlandsch fabrikaat overrompeld
zijn?
Neen en dit is het markante het zijn
volbloed Hollanders, beste brave vaderlan
ders, want de Robinson-fabriek levert niet
aan het buitenland.
Niet alleen omdat het buitenland hooge in
voerrechten heft terwijl ons land zijn gren
zen voor het buitenlandsch fabrikaat wagen
wijd openzet maar omdat de Robinson-
fabriek het buitenland niet noodig heeft.
In dezen tijd, nu men in allerlei toonaar
den hoort roepen, dat men Nederlandsch fa
brikaat moet koopen en de Nederlandsche in
dustrie moet steunen, gaat de Robinson-fa
briek voort het product te maken, dat zij al
tien jaar met succes in den handel brengt en
waarvan de omzet ondanks elke crisis
dit jaar al weer 15 procent hooger is dan een
jaar te voren.
Als er één bewijs is, dat Holland tegen het
buitenland concurreeren kan, dan is het dit
en dan is tevens bewezen, dat men zich niet
behoeft in te spannen om Nederlandsche pro
ducten de voorkeur te bezorgen, mits die pro
ducten maar goed en goedkoop zijn.
Een profeet is gewoonlijk in zijn eigen land
niet geëerd en de Robinson-schoen zou, vol
gens dit spreekwoord, in Nijmegen niet ver
kocht kunnen worden.
Maar hoe is het in werkelijkheid?
Van elke drie Nijmegenaren draagt er één
Rob inson-schoenen
Denkt U dat eens even in voor een stad
van 80.000 inwoners.
En al is Nijmegen en dat is juist een
teeken, dat men daar het product goed kent
een der plaatsen waar deze schoen het best
ingevoerd is, er zijn er nog zeer vele andere
waar men de kwaliteit eveneens heeft leeren
waardeeren.
Wist U b.v. dat van elke tien Alkmaarders
er één op Robinson-schoenen door de Lange-
straat wandelt?
Waarom Robinson de schuts
patroon is geworden.
Robinson was een man, die ook schoenen
van binnenlandsch fabrikaat droeg en wel
eigenhandig vervaardigde voetbekleedsels van
geitenvel, van het model, dat men in Holland
gewoonlijk met den naam „turftrappers''
aanduidt.
Niet daarom is zijn naam als schutspatroon
dezer fabriek gekozen want schoenen van on-
gelooid geitenvel zijn sinds Robinson's tijd
Wij hebben natuurlijk vijanden, maar ik vind
het niet aangenaam te denken, dat mijn
dochter tot hen behoort. Ik zou Jiet prettiger
vinden'te denken, dat wanneer, zooals nu, de
haaien mij aanvallen, mijn dochter eenige
sympathieke zorg zou koesteren.
enEnid trok haar lippen samen en verhardde
haar hart, en vervolgde haar lang gekoesterd
voornemen.
En wie zijn ditmaal de haaien, vader?
vroeg zij koel.
Ryan en zij troep. Zij beheerschen de markt
en brengen onze beleggingen in gevaar.
Maar zij zullen de beleggingen van veel
anderen ook in gevaar brengen? Waarom
denkt U, dat hun operaties in het bijzonder
tegen U gericht zijn'?
Dat denk ik niet. Dat weet ik. Zij hebben
zelfs de onbeschaamdheid gehad mij er voor
te waarschuwen!
Maar wat heeft U gedaan, dat Ryan U
zou willen benadeelen? Ik eb gehoord dat hij
een zeer menschlievend man is.
Het is niet zoo zeer om wat ik gedaan
heb, als wat de Ryantroep denkt dat ik ge
daan heb, Enid. En Ryan menschlievend
goede hemel
Hij is de Ryan, die het Ryan-weeshuis
te Rapaparumu gebouwd heeft.
Dat wordt gezegd. Misschien is het
zoo. Maar je moet bedenken dat menige
schurk zich achter een masker van mensch-
lievendheid verbergt. Niemand schijnt hem
norsoonlük te kennen. Hii werkt geheel in het
uit de mode en de fabrieksschoen, welke wij
thans bespreken lijkt evenveel op de schoenen
van den bekenden schipbreukeling als een
moderne Rolls Roys op het Fordje van 1892.
Maar Robinson was na de schipbreuk een
en al degelijkheid en soliditeit, hij was sterk
en had een geweldig uithoudingsvermogen
allemaal kwaliteiten van deze fabrieksschoen
en hij was bovendien de held van de jeugd
en het is dus geen wonder, dat de allereerste
jongensschcenen door dit bedrijf vervaardigd
met den naam Robinson zijn gestempeld.
De fabriek maakt uitsluitend jongens- en
heerenschoenen omdat damesschoenen te veel
aan de grillen van de mode onderhevig zijn
en zich daarom niet leenen voor massa-fabri-
cage.
In de Fabriek.
Hier is sprake van massa-fabricage
Niet in den ongunstigen zin waarin een
bazar-artikel van twijfelachtige kwaliteit op
de markt wordt gworpen, maar uitsluitend
in deze beteekenis. dat een goed product in
het groot vervaardigd voor den scherpst con
curreerenden prijs kan verkocht worden.
Ruim en licht maar zonder eenige luxe is
deze fabriek en in het midden, als het ware in
een glazen commandotoren, zetelt de twee
hoofdige directie, de heer Frans Verschuur,
een vakman met jarenlange ervaring, die ma
terialen en machines en het werk, dat daaruit
voortkomt, met één oogopslag kan beoordee-
len en de heer F. Biessels, de commercieele
leider, die bekendheid aan het product geeft
en het verkoopt.
Twee mannen, die elkaar op zeer gelukki
ge wijze aanvullen en wier arbeid, om in
schoenfabriektermen te spreken, aan elkaar
sluit als de zool aan het bovenleer.
Met den heer Verschuur zijn wij deze merk
'waardige fabriek doorgewandeld, merkwaar
dig omdat het een Nederlandsch bedrijf is
waar de arbeid op, wij zouden haast zeggen,
Amerikaansche wijze gespecialiseerd is.
Er wordt wel eens verteld, dat er in Ame
rika fabrieken zijn waar men aan de eene
zijde een varken in de machine stopt en aan
de andere zijde de hammen en coteletjes maar
voor het oprapen heeft. Wij kunnen in ver
trouwen mededeelen, dat dit op fantasie be
rust.
Er wordt ook wel eens verteld, dat in de
Fordfabrieken elke werkman zich op een be
paald onderdeeltje van het werk gespeciali
seerd heeft en dat al die onderdeeltjes telkens
weer precies op tijd bij elkaar komen om er
een auto van te kunnen maken.
Dat is geen sprookje en zooiets gebeurt
niet alleen in Amerika maar ook in ons eigen
vaderland, want de Robinson-fabriek kent
eveneens het systeem van den loopenden
band waar alle onderdeeltjes juist op het
goede moment tesamen komen, waar het pro
duct, al voortgaande, telkens weer bij een
anderen arbeider komt, die door routine, uit
veeljarige ervaring verkregen, één enkele han
deling op de snelste en deskundigste wijze
kan verrichten.
Vrijwel iedere werkman bedient hier een
kostbare machine en men begrijpt niet hoe
het mogelijk is machines te bedenken, die tel
kens weer de handeling verrichten welke het
product noodig heeft op het moment, dat het
bij dat mechanisme is aangekomen.
Men ziet het leer in een schoen
veranderen.
Wij wandelen mee met het uitgeponste bo
venleer, dat naast ons van de eene hand in
de andere overgaat.
Wij komen aan lange tafels waar vlugge
meisjeshanden de randen even door een ge
heimzinnig machientje halen, waardoor
zij verdund worden en op elkander sluiten
als aan een volgende tafel een andere machi
ne ze aan elkaar hecht. Wij zien boven-
buiten- en boven-binnenwerk aan elkaar
groeien, even verder verschijnen er plotse
ling geringde gaatjes in, weer even verder
knoopjes en telkens weer passeert het fabri-
caat de meest ingenieuze machines, die er iets
aan verbuigen, iets aan toevoegen of vanaf
nemen al naar gelang de practijk de noodza
kelijkheid daarvan bewezen heeft.
Wij zien zolen en hakken ponsen, wij zien
boven- en onderwerk op het juiste moment en
in de juiste hoeveelheid bij elkaar komen en
weer enkele machines verder zit dat alles on
afscheidelijk aan elkander.
Hier worden vele spijkertjes met één slag
vastgedrukt, daar houten pennen geslagen.
Ijzer en hout, lijm en lak, rubber en leer, het
ontmoet elkaar op het juiste oogenblik en in
de juiste verhouding.
duister, zooals de meeste andere schelmen.
Een echt romantische figuur, zei het
meisje met iets van haar eerste luchthartige
houding. Ik zou hem graag willen ontmoeten.
Ik ook! verklaarde haar vader met
wraakzuchtige heftigheid.
Enid lachte even en ging naar de Chester
field aan den anderen kant van den schoor
steen.
Wij zijn blijkbaar niet bepaald populair,
merkte zij opgewekt op.
Populair? Wat kan ons populariteit
schelen? Wij zijn voorspoedig.
Zijn we? vroeg Enid twijfelachtig.
Sir Peter staarde haar aan en zij werd
weer ernstig.
Maar waarom zou hij U willen ruïnee
ren, vader? drong zij aan.
Waarom wordt er ieder oogenblik een
gek geboren? gaf hij terug, met een zwakke
poging om grappig te zijn; toen op een toon,
waarmede hij het onderwerp afgehandeld
verklaarde, voegde hij er bij
Geef met de Dominion van gisteren,
Enid.
Maar Enid lette noch op den toon, noch op
het bevel. Zij keek sir Peter scherp aan en
dacht even na.
Ryan moet aanstoot genomen hebben
aan Uw schandelijke houding, vader, besloot
zij eindelijk.
Sir Peter keerde schielijk zijn hoofd om,
en keek haar aan over den rand van zijn pin-
ce-nez een zeker teeken. dat ziin humeur
Wij beginnen met naast het ruwe leer te
loopen en wandelen aan het einde van den
langen transportband naast een sierlijke
schoen, die in het magazijn gaat verdwijnen.
Ook voor de arbeiders wordt
gezorgd.
De arbeiders werken in snel tempo, niet
alleen omdat zij in stukwerk arbeiden, maar
ook omdat het product, dat hen passeert niet
blijft wachten en de eene handgreep moet ge
daan zijn voor een naaststaande arbeider
weer de volgende kan verrichten.
Bedenkt men daarbij, dat de beste grond
stoffen zijn gekozen en dat het product door
de massa-fabricage zoo goedkoop mogelijk
in prijzen van 4.50 tot 5 per paar
kan geleverd worden, dan is er maar één con
clusie te trekken: daartegen valt niet te con
curreeren.
Inderdaad, al worden hier loonen van 20
per week voor de meisjes en van 35 tot 40
fier week voor de mannen betaald, al worden
hier duizenden guldens voor hygiëne, voor
vacantie en voor een pensioenregeling uitge
geven, toch blijft door dit arbeidssysteem een
solide en sierlijke schoen voor ieder bereik
baar.
Op elke 8 Nederlanders draagt er thans
één een paar schoenen, dat in deze fabriek
is vervaardigd. Steeds stijgt de omzet en de
directie streeft er naar dat achtste deel nog
in een zesde te veranderen.
Op welken voet men ook leven moge, er is
altijd een Robinson-schoen, die aan dezen voet
zal passen.
Wie de schoen past trekke hem aan.
Hij zal en dat is merkwaardig het
Nederlandsche fabrikaat met voeten treden,
maar juist daardoor er toe meewerken, dat
een zuiver Hollandsch bedrijf een schitteren
de toekomst tegemoet gaat. Tj.
HET RUSSISCHE EXPERIMENT.
(Nadruk verboden.)
Elk historisch gebeuren vertoont veel as
pecten en kan op verschillende wijzen beke
ken worden. Ook de gebeurtenissen in Rps-
land, de Russische Revolutie met al haar ge
volgen, kunnen van verschillende standpun
ten bekeken worden, waarbij zij telkens 'n an
der aspect vertoonen. En dan de talrijke as
pecten, waarin de Russische Revolutie zich
aan den Westerlin vertoont, is dat van 'n ex
periment. Over den aard en de beteekenis van
dat experiment wordt den laatsten tijd overal
in West-Europa veel gesproken en gedelibe
reerd. Wij willen nu de zaak van dit stand
punt bezien en daarbij rekening houden met
het feit, dat het Russische probleem een we-
reldbeteekenis gekregen heeft, want als een
experiment bezien,, krijgen de Russische Re
volutie en het bolsjewisme een wereldbeteeke-
nis, onverschillig, hoe onze persoonlijke sym
pathieën of antipathieën zijn.
De wereld maakt nu een crisis door, die
onze tegenwoordige samenleving tot in haar
diepste wezen aantast en alles wankel maakt.
De geestelijke toestand van het menschdom
doet nu sterk denken aan dien tijdens een he
vige aardbeving, wanneer de menschen den
bodem onder hun voeten voelen wegglijden,
wanneer zelfs de sterksten door een paniek
stemming bevangen worden. Het vertrouwen
in de stevigheid van onze economische en so
ciale instellingen is verloren gegaan. Het is
een gewaarwording zooals die welke tijdens
den ondergang van de klassieke maatschap
pij moest hebben geheerscht.
De technische capaciteitn van het kapitalis
me zijn niet verminderd, integendeel, zij ne
men met den dag toe, maar er is een para
doxale toestand ontstaan, waarbij de gewel
dige groei van rijkdom de menschen steeds
armer maakt. De koopkracht van de wereld
neemt steeds af, terwijl de productie toe
neemt. Het algemeene gevoel is dan ook, dat
er iets gevonden moet worden, dat er nieuwe
wegen bewandeld moeten worden. Deze stem
ming maakt de menschen toegankelijk voor
elke nieuwe gedachte, voor elk experiment.
En nu aanschouwen de volkeren van de heele
wereld, hoe in een groot land (een zesde van
de wereld!) met een bevolking van ruim 160
millioen zielen, een nieuwe productievorm
doorgevoerd wordt. Er bestaan dus nu twee
economische systemen naast elkaar en niet
slechts één. In boeken en kranten-artikelen,
diepzinnig en oppervlakkig, met kennis van
zaken en op een ergerlijk-dilletantische wijze,
door menschen die hun leven lang de Russi
sche maatschappelijke en sociaal-economische
toestanden en ontwikkeling bestudeeren en
door menschen, die in Rusland een paar we
ken hebben doorgebracht en in dien korten
tijd alles „hebben bestudeerd", worden de te
genstelling van deze twee systemen en de
vooruitzichten en mogelijkheden van het com
munistische experiment besproken. Doch het
zal voor iedereen duidelijk zijn, dat deze
theoretische besprekingen betrekkelijk weinig
waarde hebben, alleen de practijk zal aan-
heel slechts werd want zij had inderdaad
een groote reden van Ryan's vijandschap
geraden.
Haal me de Dominion van gisteren, her
haalde hij met zachte, scherpe stem, terwij!
hij op de couranten wees, die op de tafel
vlak bij hem lagen.
Wat belieft U? zei Enid vriendelijk.
Sir Peter ging rechtop zitten en zijn stem
werd snijdend.
Daar je vermoedt, dat ik bluf op mijn
gebrek aan goede manieren, meisje, haal
inede Dominion van gisteren!
De laatste woorden werden gezegd met de
scherpe duidelijkheid van den sergeant-ma
joor eener compagnie, die sarcastisch is, en
Enid stond op met gekwetste waardigheid,
hief haar kin op, en liep trotsch naar de boe
kenkast in den hoek naast de deur van den sa
Ion, waar zij haar vingers zoekend langs de
ruggen der dicht opeen gepakte boeken liet
gaan.
Ais U het mij vriendelijk vroeg, zei zij
streng, zou ik probeeren het voor U te
vinden.
Zij koos een boek uit en keerde terug naar
den Chesterfield.
Sir Peter keek verlangend naar het haard
stel met oogen, die vonken schenen te schie
ten, maakte een hulpeloos gebaar met zijn
handen, en maakte een geluid, dat zijn doch
ter gewoonlijk „vader's gesis" noemde. Toen
stond hij plotseling op, keek boos den stapel
couranten door. zas vlug naar de namen en
toonen, welk systeem de overhand behalen
zal. Daarom is het „Russische experiment'»
van zoo ontzaglijk veel beteekenis voor de ge-
heele wereld, ook voor Nederland.
Hoe ontwikkelt zich dat experiment? Wat
is er reeds bereikt? Wij zullen in algemeene
trekken op deze vragen een antwoord trach
ten te geven, waarbij wij ons van elke conclu
sie, van elke beoordeeling zullen onthouden.
Laat de lezer het maar liever zelf trachten te
doen.
In de geweldige literatuur over de „pjati-
letka" bestaan twee stroominjven: de eene
verheerlijkt alles wat er in Rusland nu gaan
de is, raakt in woede bij elke )>oging om cri-
tiek uit te oefenen en scheldt do critici schuim
bekkend voor alles wat er leelijks te bedenken
is; de andere vervalt in een andere uiterste
en verklaart, dat alles humbug; is, slechts een
middel om geld uit de zakken der lichtgeloo-
vige Westerlingen te kloppen.. Wij deelen
noch de eerste, noch de tweede opvatting. Het
plan moet op ernstige wijze bestudeerd wor
den, zonder voor-ingenomenheid.
Nu wij de zaak toch als eer. experiment be
schouwen, moeten wij ons gedragen zooals
men zich tijdens een experiment gedraagt.
Geen vooringenomenheid, scherp toezien, wat
er in de retorte ontstaat.
De grondgedachte van hetgeen nu in Rus
land gaande is, is industrialisatie van een
agrarisch land. Het is op 2;ich zelf niets
nieuws, want het proces van industrialisatie
ontstond in Rusland lang vóór de komst der
bolsjewiki en nam vooral na den Russisch-
Japanschen oorlog geweldige, zuiver Ameri
kaansche afmetingen aan. IHeze snelle in
dustrialisatie van Rusland was een van de
oorzaken, die tot den wereldoorlog hebben
geleid. Nieuw is alleen het nazend snelle tem
po van de industrialisatie en de opbouw van
de industrie en van het geheele economische
leven van een groot land volgens vooraf uit
gewerkte plannen.
De eerste pjatiletka gaat nu ten einde en
wij hebben dus ervaring. De oorspronkelijke
plannen worden natuurlijk niet verwezen
lijkt; alleen zeer naieve of in hooge mate
vooringenomen menschen konden in vollen
ernst gelooven, dat zoo iets mogelijk was.
Doch van den anderen kant kan alleen een
fanaticus ontkennen, dat er in den loop van
die jaren iets tot stand is gebracht. Er zijn
geweldige fabrieken-complexen ontstaan, vol
gens plannen van buitenlandsche deskundi
gen en onder leiding van buitenlandsche in
genieurs gebouwd, van de nieuwste machi
nes voorzien. Zij kunnen binnen afzienbaren
tijd beginnen te werken. Hun productie zal
natuurlijk ver beneden de duizelingwekkende
cijfers blijven, die in de plannen vermeld
staan, maar dat hun productie heel groot
worden kan, zal alleen eea verblinde en fa
natieke tegenstander kunnen ontkennen.
De vraag is echter: zal die productie ren
dabel zijn? En ook: onder welke omstandig
heden zal die productie plaats vinden? Wan
neer wij deze vragen onderzoeken, dan zien
wij vreemde dingen, die de beteekenis van
hetgeen bereikt is, sterk vermindert. Een ty
pisch voorbeeld. Een der belangrijkste in-
dustrieele ondernemingen is de geweldige
Magnitogorsk. Deze onderneming kan mil-
lioenen tonnen ijzer leveren. Maar steenkool
voor deze hoogovens moet uit het Koeznetsky-
bekken gebracht worden, een afstand van
meer dan 2000 kilometer per spoor! Iedereen
die eenige ervaring op economisch gebied
heeft, zal begrijpen, dat dit onzin is. En der
gelijke dingen zijn in het geheele vijfjaren*
plan een gewoon verschijnsel.
De industrie van elk land ontwikkelt zich
op een organische wijze. De fabrieken worden
(althans in den regel) daar opgericht, waar
zij het meest op hun plaats zijn. In Rusland
zien wij nu iets anders. Alles wordt van bo
venaf opgelegd in plaats van zich van bene*
den af te ontwikkelen. En de gevolgen zijn
niet moeilijk te raden. Elke industrie heeft een
groot leger van geschoolde ervaren werklie
den, industrieel kader, noodig, zonder welke
een arbeidsleger even waardeloos is als een
gewoon leger zonder kader. Dit industrieel
kader ontwikkelt zich tegelijk met de in*
dustrie, alweer op organische wijze. In Rus
land wordt nu een geweldige industrie uit
den grond gestampt, maar kader stamp je
niet uit den grond. Er zijn vele jaren, eenige
generaties noodig, om industrieel kader te
vormen. Gebrek aan ongeschoolde werk
krachten is er in een land als Rusland niet,
maar de geschoolde arbeiders zijn er te tel
len.
Even groot is het tekort aan ingenieurs,
aan menschen die de groote fabrieken kunnen
leiden. En het tragische van het geval wordt
nog grooter, wanneer wij bedenken, dat de
bolsjewiki de Russische ingenieurs wantrou*
wen, dat zij telkens weer honderden inge
nieurs terechtstellen en daarbij de beste
krachten van het land. Men denke slechts aan
het z.g. „Sjachty-proces". Wel worden in Rus
land tientallen technicums en technische hoo-
gescholen opgericht, maar zelfs indien die
wierp ze toen de een na de ander op den
grond. Toen hij aan de helft van den stapel
was, gooide hij met een ongeduldigen zwaai
van zijn hand de andere door de kamer heen
Enid keek hem afkeurend aan.
Maak niet zoo'n rommel, vader? vroeg
zij koel. Verwacht U mijnheer Aimsbury niet
vanavond
Sir Peter schopte een courana op zijde, en
ging op het haardkleed staan.
En wie is Aimsbury, dat ik om hem
mijn gedrag moet veranderen? vroeg hij
kwaad. De vervloekte courana moet ergens
zijn. Ik heb ze vanochtend gehad.
Misschien weet Spencer waar ze is, zei
Enid. Waarom vraagt U het hem niet?
Sir Peter antwoordde niet onmiddellijk.
Hij liep naar den belknop in den muur naast
den schoorsteen, en drukte er woedend op.
We zullen den ongen Aimsbury van
avond ook zeker hier hebben? vroeg hij.
Dat kan ik heusch niet zeggen, ant
woordde Enid met geveinsde onverschillig
heid, terwijl zij haar boek open deed.
Maar je hoopt, dat hij komt, nietwaar?
Hij komt zeker. De jonge kerel woont bijna
hier.
Hij nam zijn meest autocratische houding
aan, liep over het haardkleed, en ging tegen
over zijn dochter staan.
Denk er aan, wie je bent, Enid, zei hij
gebiedend, en laat hem loopen. Ik heb je ge
zegd, dat ik niet goedvind, dat de zoon van
een biscuitjabrikant je man wordt.