DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. De eerste dag levert niet veel op. 9 V* No. 224 Vrijdag 22 September 1933 135e Jaargang Onverstaanbare antwoorden van den Nederlandschen verdachte ontnemen alle spanning. TöRGLER's VERHOOR SPANNENDER. Wal vandaag de aandacht trekt Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—, irancr door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIENs Van 15 regels 1.25, elke regei meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte, brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3, redactie 33. Directeur: C. KRAK. Hoofdredacteur: Tj. N. Ai/EMA. Dit nummer bestaat uit drie bladen. Het rijksdagpraces te Leipzig Na de pauze. Tegen twee uur gisteren werd de zitting tan het Hooggerechtshof te Leipzig her opend. Aan de orde was het verdere onder zoek van het verleden van Van der Lubbe. In het bijzonder wordt gesproken over zijn tal rijke omzwervingen door Duitschland en Hongarije, alsmede over zijn pogingen om naar Rusland te komen. Door een reeks verdere getuigenverhooren wordt het geval Barge—Van der Lubbe op gehelderd als een personenwisseling. De vroegere soc.-dem. burgemeester Keil te Brockwitz. heeft op den dag vóór de laatste Rijksdagverkiezingen met leidende soc -dem. partiigenooten over het geval gesproken. In soc.-dem. kiespamfletten werd daarop de kwestie, zoo vporgesteld, als had Van der Lubbe overnacht bij nat.-soc. te Brockwbz, resp. te Soernewitz. De reizen van Van der Lubbe worden dan verder besproken, vooral de laatste reis in Februari 1933, die hem naar Berlijn voerde. Aan het slot van de zitting van gisteren wordt de politieke gezindheid van Van der Lubbe behandeld, die in Nederland com munistisch jeugdleider is oeweest, maar uit de partij trad, omdat hij geen leidende functie kreeg. Van der Lubbe uitte zich ook verder slechts zeer aarzelend en sprak zich zelf soms tegen. Herhaalde- malen moet de f(resident hem waarschuwen, omdat hij glim- acht. Het geval BargeVan der Lubbe. Over de persoonsverwisseling tusschen een zekeren Barge en Van der Lubbe wordt ver der gemeld: Na de behandeling van de reizen van Van der Lubbe vroeg de president verdachte, ot hij zich wel eens voor nat-socialist had uit gegeven, om zoo onderdak te krijgen. Van der Lubbe ontkende dit. De wettd"-? I.indner, ambtenaar voor sociale zorg, verklaarde, dat een burgemeester had gezegd, dat Van der I ubbe eens een nacht had doorgebracht in de woonplaats van den burgemeester. Ge tuige vermoedde toen, dat deze „Van der Li bbe" dezelfde man was, die ook te Brock witz aan een nat socialist onderdak had ge vraagd, bewerende dat hij ook nat.-soc was Getuig heeft de zaak toen onderzocht en is tot de conclusie gekomen, dat men Van dei Lubbe had verward met een zekeren Barge, di voor zijn bedriegelijke handelingen is ge- siraft. De Berlijnsche correspondent van hel HMd. telefoneerde gisteravond uit Leipzig: Aan den vooravond van het proces-Van det Lubbe zijn bijna 200 iourna'''=*en naai de .jaarmarktstad gekomen om van de vele sensaties, die men verwachte, die evengoed kunnen uitblijven, getuige te zijn. Lang niet allen hebben een plaatsje in de gerechtszaal kunnen veroveren en toch heeft de Duitsche redering in samen"""' :"or wet het Riiksge rechtshof door verkleining van de publieke tribune voor 123 journalisten, 41 Duitsche en 82 buitenlandsche. o1a»+»*n vru te maken, terwijl voorts werkelijk alles ^edaan is, om de wetgeving tijdens het -mees te vergemakkelijken. Het proces voor de radio. Zoo zullen de zittingen telkens na onge Veer anderhalf uur een half uur onderbroken worden, uitsluitend om de pers gelegenheid te geven in de onmiddellijke nabijheid van de zittingzaal met binnen- en buitenlandsche redacties te telefoneeren. Maar ook de werel buiten het gebouw zal een indruk van he1 proces zelf kunnen krijgen, daar het voor nemen bestaat de belangrijkste momenten op wasrollen te vereeuwigen en door radio voor millioenen luisteraars hoorbaar te maken Zes fotografen hebben toestemming gekre gen in en buiten het gebouw hun werk te ver richten, terwijl overigens een zeer streng ver bod voor fotografeeren is uitgevaardigd Hoe lang dit monsterproces zal duren nog geheel onzeker. Men neemt voorloopig aan dat tusschen 5 en 9 October dezlt,lnK°1 in Leipzig tot een voldoende resultaat g voerd zullen hebben om een kleine pauze van *cn tot twee dagen in te schakelen. Dan ver huist het Hof naar het gebouw van den Rijksdag in Berlijn, waar een vrijwel ever, lange zittingsperiode verwacht wordt, w op naar Leipzig teruggekeerd wordt voor d- slotverhooren. de pleidooien en het vonnis Hoe zit het met Mr. Stomps' De Nederlandsche verdediger, door an der Lubbe's familie aangezocht, mr. Stomps uit Heemstede, is, gelijk ik u reeds gisteren heb bericht, per vliegtuig uit Amsterdam te Leipzig aangekomen. En nu moet al dadelijk worden medegedeeld, dat zijn energieke po gingen 'om met Van der Lubbe verbinding te krijgen niet tot een gunstig resuKaat hebben geleid, ofschoon hij den moed nog niet heeft opgegeven en, gesteund door ons consulaat- generaal te Leipzig, althans wil bereiken in een van de volgende dagen Van der Lubbe te zien en te spreken. Wij willen hier eerst weergeven welk resultaat het onderhoud had, dat mr. Stomps met den voorzitter van den Strafsenaat, dr Bünger, die het proces zal leiden, heeft gehad, zooals wij het verloop van dit gesprek uit den mond van mr. Stomps heden hebben opgeteekend. Mr. Stomps stelde de vraag: „Heeft Van der Lubbe zich uitgelaten over het hem schriftelijk door zijn familie toegezonden verzoek, om mij als zijn verdediger te aan vaarden?" Antwoord van president Bünger: „Dit verzoek is hem medegedeeld en hij heeft daarop geantwoord, dat hij weigert een ver dediger te aanvaarden." Vraag: „Zoudt u dan willen toestand dat ik Van der Lubbe te spreken krijg in tegen woordrgheid van zijn door het gerechtshof aangewezen verdediger, den Nederlandschen tolk en een nevanrrenbewaarder?" „Dat zou onzinnig zijn, want als iemand geen verdediger wenscht, kan men ook geen verdediger bij hem toelaten". Vraag: „Dan zou ik u willen vragen of ik, als ik dan niet als verdediger met hem mag spreken, het onderhoud met hem als verte genwoordiger van de familie mag hebben". Antwoord: „Ja, daar heb ik in principe niets op tegen, mits u hem alleen maar vraagt hoe het hem gaatMaar overi gens, ik ben van meening, dat het daartoe nu te laat is en dat dus geen onderhoud kan plaats hebben". De eenigszins wonderlijke argumentatie was hiermede afgeloopen, zoodat heden avond de situatie aldus is, dat Van der Lub be geen enkelen verdediger zou wenschen, ook niet den z.g. „Offizial-Verteidiger", en zijn verdediging dus zelf wil voeren, welke omstandigheid, naar het heet, in het protocol is vastgelegd, maar waarvoor elk nader be wijs tot nu toe ontbreekt Het is dan ook geen wonder, dat in vele kringen wordt ge twijfeld of Van der Lubbe werkelijk weet aat van Nederlandsche zijde een verdediger tot zijn beschikking staat. Allerlei geheimzinnigheden. Merkwaardig is voorts, dat de president van het rijksgerechtshof voor mr. Stomps geen toegangskaart voor het proces meer ter beschikking had, zoodat deze het proces slechts kan bijwonen door de toevallige om standigheid, dat een halfbroer van Van der Lubbe, de heer Peute uit Dordrecht, niet in Leipzig is aangekomen en dus deze plaats op de publieke tribune ter beschikking van mr Stomps kon worden gesteld. Geconstateerd moet worden, dat van Duit- sche zijde niet alles geschiedt om de wereld van het normaal verloop van dit opzienba rende proces te overtuigen en dat de wijze, waarop men mr. Stomps zijn taak bemoeilijkt in plaats van deze gemakkelijk maakt, niet geschikt is om vertrouwen te wekken. Het is dan ook te hoj>en dat 't nog gelukken zal hem met Van der Lubbe samen te brengen, opdat hij uit diens mond kan hooren dat deze noch een Duitschen noch een Nederlandschen ver dediger wenscht en welbewust eiken verde diger van de hand wijst. Ter volledigheid willen we nog meedee'.en dat Van der Lubbe tot Juni met zijn vrienden in Nederland heeft gecorrespondeerd, dat daarop echter elk levensteeken van hem uit bleef, totdat hij plotseling Maandag j.1. een ongeteekenden brief, niet in handschrift maar in blokletter, naar Nederland zond wonderlijk genoeg aan het adres van den fascistischen leider Baars! En nu willen wij voorloopig afwachten welke indrukken de eerste procesdagen met zich zullen brengen. Vast staat voorloopig slechts, dat de acte van beschuldiging van buitengewoon grooten omvang is, en naar men verwacht, een zeer uitgebreid communis tisch comp'ot aan den da"- zal brengen. Telegram van de familie van v. d. Lubbe aan Hindenburg. Namens de familie van v. d. Lubbe mogen we het volgende publiceeren: De familie van Marinus van der Lubbe, hoofdbeklaagde inzake het proces betreffende de rijksdagbrand, heeft met ontsteltenis ken nis genomen van de in c!e pers verschenen be richten, waaruit blijkt, dat de dringende brief der familie, waar n zij aandringt op aanvaarding van mr. Stomps als verdediger, door de Duitsche autoriteiten niet aan Mari nus overhandigd is met het gevolg, dat Marinus, die wantrouwend staat tegenover elke hem opgedrongen verdediging, ook de zen verdediger afgewezen heeft. Zij heeft daarom het volgende telegram aan rijkspresi dent von Hindenburg gezonden: „Ersuchen dringlichst Ihre Vermittlung beim Reichsgericht Leipzig damit unsrem verwandten Marinus unser brief betreffs ver- teidigung durch mr. Stomps noch ausgehan- digt wird wodurch sein misstrauen ver- schwinden und er mr. Stomps akzeptieren wird. Im namen der familie van der Lubbe w.g. J. Peute". (Verzoek dringend uwe bemiddeling bij het Rijksgerecht Leipzig opdat onzen bloedver want Marinus ons schrijven betreffende ver dediging door mr. Stomps nog overhandigd wordt, waardoor zijn wantrouwen verdwij nen en hij mr. Stomps aanvaarden zal. Namens de familie van der Lubbe, w.g. J. PEUTE). Bij het voortgezette verhoor in het proces te Leipzig over den brand in het Rijksaagge- bouw kwam, na de middagpauze, de kwestie ter sprake of Van der Lubbe in aanraking was geweest met de nationaal-socialisten, of zich als nationaal-socialist zou hebben voor gedaan. Marinus eeen nazi. „Beweerd is, dat gij in Brockwitz in Sak sen eenige nachten door nationaal-socialisten zijt ingekwartierd, omdat gij u voor natio naal socialist hebt uitgegeven. Is dat juist?" vroeg de president aan v. d. Lubbe. „Neen", antwoordde deze. President: „Hebt gij u nooit voor nationaal-socialist uitgegeven?" Verdachte: „Neen, nooit". Daarop werd getuige Lindner gehoord. Deze verklaarde, dat op 3 Maart van dit jaar in Reissen een bijeenkomst voor maat- schappelijken steun gehouden was. Vóór het begin der vergadering had een burgemeester verklaard, dat die v. d. Lubbe eens in zijn ge meente had overnacht. Waarop Lindner zei- de: „Die man is toch niet dezelfde als die in Brockwitz geweest is en zich voor een nationaal-socialist heeft uitgegeven?" Getuige Lindner verklaarde verder, dat hij de zaak had nagegaan, en dat hem gebleken was, dat in die kwestie van bedrog het niet om een v. d. Lubbe maar om een zekeren Barger ging. Dit werd naderhand door een andere ge tuige bevestigd. Dr. Sack aan het woord. Dr. Sack, de verdediger van Torgler, deel de mee, dat de sociaal-democratische rijks dagafgevaardigde Dobbert uit Dresden aan het O. M. te Leipzig op 4 Maart een brief heeft geschreven, waarin stond: „De brand stichter Marinus v. d. Lubbe heeft in den nacht van 1 Juni 1932 in de gemeente Wör- ne overnacht. Hij heeft zich tegenover ver schillende nationaal-socialisten in Brockwitz, met namen tegenover het gemeenteraadslid Sommer van de N. S. D. A. P.% als nationaal- socialist uitgegeven. Hem is door Sommer dagen lang onderdak verleend en hij is toen verdwenen. Hij heeft zich tegen Sommer uit gelaten, dat in Duitschland weldra de bur geroorlog zou uitbreken. Maar de N. S. D A. P was op alles voorbereid". Getuige Keil: Hebt gij u in den zin van het telegram jegens Dobbert uitgelaten? Getuige Keil ontkende dit; hij heeft niets van het telegram geweten. Daarop vroeg dr Sack hem of hij aan Dobbert materiaal heeft verschaft voor de interpellatie in den Saksl schen Landdag, hetgeen Keil eveneens ont kende. Ook ontkende hij, dat door hem een vlugschrift der sociaal-democratische r>artij op dien dag is uitgegeven. De President over het „Bruinboek". De president herinnerde aan een passage in het „Bruinboek" waarin staat, dat v. d. Lubbe in Juni door den nationaal-socialist Sommer onderdak is verleend en dat hij zich voor nationaal-socialist heeft uitgegeven. Getuige Keil verklaarde nog, dat toen hij 't vlugschrift had gezien, hij direct verklaard heeft, dat het onwaar was, wat daarin werd gezegd. Procureur-generaal Werner vroeg Keil ol hij thans nog eenig houvast heeft voor de be wering, dat degene, wien Sommer onderdak verleende. Van der Lubbe was, waarop ge tuige antwoordde, ervan overtuigd te zijn, dat het Van der Lubbe niet is geweest De voorzitter gaat thans over tot het ver hoor van beklaagde omtrent zijn politieke op vattingen. De vraag van den voorzitter, of hij de communistische doeleinden heeft goedge keurd, beantwoordt Van der Lubbe met „ja", evenals die, of hij vóór wijziging van den staatsvorm was. De zwijgende hoofdbeschnldige. Op een verdere vraag nopens zijn politieke opvattingen, zwijgt Van der Lubbe. De procureur-generaal laat eenige vragen voor Van der Lubbe vertalen, daar hij deze wellicht niet juist heeft verstaan, maar ook daarop antwoordt hij niet. Voorzitter: „Zeg ons nu toch eens in het Nederlandsch wat uw opvatting is van de politiek, die ge hebt nagestreefd". Verdachte: Dat kan ik niet. De president stelt thans Van der Lubbe een reeks vragen, om te weten te komen, óf en wanneer hij zich als een echte communist gevoeld heeft en of en wanneer hij uit de communistische partij is getreden. De antwoorden van v. d. Lubbe zijn kort en verward Op verdere vragen antwoordt Van der Lubbe, dat hij in Nederland wel communisti sche vlugschriften en bladen heeft verspreid, maar niet daarin artikelen heeft geschreven. President: „Toen dus in 1929 deze bladen werden verspreid, waart ge dus communist? Was u dat ook nog in 1931? Beklaagde: „Neen". President: „In 1930?" Beklaagde: „Neen". President„Om welke reden hebt u de par tij verlaten?" Beklaagde: „Om persoonlijke redenen". President: „Kunt u de redenen niet duide lijker aangeven?" Beklaagde: „Dat kan ik niet zeggen". President: „Bent u wellicht anarchist ge weest?" Beklaagde: Neen. Hiermee is een eind gekomen aan den eer sten dag van het proces. TWEEDE DAG. Marinus ongeboeid. De belangstelling van het publiek voor de behandeling van het proces tegen de van brandstichting in het rijksdaggebouw be schuldigden is vandaag onverflauwd. Ook de perstafels zijn weer tot den laatsten plaats bezet. Om kwart voor 10 werden de beschul digden de zaal binnengeleid. Van der Lubbe is vandaag ongeboeid, evenals de medebe schuldigden. Met hangend hoofd kijkt hij on bewogen voor zich en slaat geen acht op het publiek. Torgler is in druk gesprek met zijn verde diger, dr. Sack. Om tien uur treedt de senaat de rechtszaal binnen. Direct na de opening van de zitting krijgt de officier van justitie dr. Werner het woord. Hij leest het uit de pers reeds bekend ge worden telegram van den S.A.-oppergroeps- leider en den politiepresident Heines voor en overhandigt dit het gerechtshof, bij de stuk ken. De deskundige Geheimrat Bonhöfer beves tigt op vragen van den voorzitter, dat van der Lubbe een uitgesproken behoefte heeft aan eigen directe persoonlijke ervaring en weinig waarde hecht aan het leven. Een zekere behoefte bij van der Lubbe, zich te doen gelden is zeer zeker aanwezig. Van der Lubbe treedt zoo nu en dan uiterst zelfbewust op. De voorzitter probeert dan vast te stellen, hoe het herhaaldelijke glimlachen van den beschuldigde bij volkomen ernstige situaties der behandeling van het proces is te verkla ren. De deskundige ziet hierin niets onge woons. Den beschuldigde van der Lubbe is een zekere superioriteit jegens alle dingen der wereld rondom hem. Hij schijnt zich steeds te dispenseeren. Ongetwijfeld is he* ook het verschil der drie getuigen, die er over strijden of van der Lnbbe zich als nationaal- socialist heeft uitgegeven min of meer ko misch voorgekomen. Het zachte spreken van den beschuldigde is misschien te verklaren door een lichamelijke zwakte, welke het ge volg is van zijn voedselstaking. Geen sexueele afwijking. Op de vraag van dr. Parisius oi bij den beschuldigde een zekere sexueele afwijking is waar te nemen, antwoordt de deskundige ont kennend. Op voorstel van den verdediger van van der Lubbe, dr. Seuffert, wordt de deskuudge ook als getuige beëedigd. Dr. Seuffert: Het is mij opgevallen, dat van der Lubbe bij het onderhoud plotseling in groote opwinding geraakt, opstaat en dan weer kalmeert. De deskundige zit in dit optreden geen on gewoon physisch verschijnsel. De verdediger van Torgler, dr. Sack, vraagt of een ongewone gevoeligheid voor vreemden invloed bij van der Lubbe aanwe zig is. Prof. Bonheuffer: Ik heb eerder den indruk met een zeker, dan met een gevoelig mensch te doen te hebben. Dr. SackU hebt den beschuldigde ge vraagd, welke communistische leiders hii kent. Prof. Bonheuffer: Hij antwoordde Thal- mann. Niet samen met Törgler. Dr. Sack: Heeft hij gezegd, dat hij aan dan vooravond van den rijksdagbrand met Torgler samen is geweest? Bonheuffer: Op deze vraag heeft bij ont kennend geantwoord. De volgende getuige, de commissaris der crimineele politie Heisig heeft een uitvoerig overzicht vap het onderzoek, dat hij in Ne derland in het bijzonder te Leiden heeft in gesteld. De moeilijkheden van Roosevelt. (Dag Overzicht.) Wiley Post met zijn vliegtuig ge vallen. (Luchtvaart). Het proces te Leipzig. (Buitenland) Een vereeniging van Duitsche nat.-soc. te Groningen door de poli tie ontbonden en een der leiders over de grens gezet. Drie nazi-leiders in Noord-Lim burg en Oost Brabant is aangezegd Nederland te verlaten. (Binnenland). Te Bloemendaal een man met zij*i vrachtauto bij het afgraven van een duin onder het zand bedolven. (Bin nenland). Te Leiden plotseling overleden prof dr. E. D van Oort. (Kerk en School.) Voorstel tot royement van mr. Duys als lid der s.d a p (Binnenland) (Zie verder eventueel laatste be richten). Zij, DIE ZICH MET 1 OCTOBER A.S. VOOR MINSTENS 3 MAANDEN OP DIT BLAD ABONNEEREN ONT VANGEN DE TOT DIEN DATUM VER SCHIJNENDE NUMMERS FRANCO EN GRATIS. DE DIRECTIE. De brief niet overhandigd? Tijdens het verdere getuigenverhoor van commissaris Heisig deelt de officier van justitie, dr. Werner, mede, dat volgens een bericht van telegraphen Union in de Ned. Eers het bericht is verschenen, dat van der ubbe een brief van zijn familie, waarin hem wordt aangeraden den advocaat mr. Stomps als verdediger aan te nemen, niet heeft ontvangen. De brief zou hem niet zijn overhandigd. Hij vraagt dan aan van dei Lubbe of de brief hem is overhandigd. Van der Lubbe antwoord met „neen", doch even later met „ja". De officier van justitie stelt dan voor den directeur van de gevangenis te Leipzig als getuige te hooren om te verklaren dat hij den brief aan van der Lubbe zelf ter hand heeft gesteld. Van der Lubbe geeft dan toe, dat de brief in de gevangenis is. Daarna wordt ge- pauseerd. Mr. Stomps samen met v. d. Lubbe. Wij vernemen, dat gedurende de pauze mr. Stomps gelegenheid zal hebben van der Lub be te spreken. Demonstraties in Chicago. Naar aanleiding van de behandeling van het proces inzake de brand in den rijksdag hebben communistische betoogingen plaats gevonden voor het Duitsche consulaat ia Chi cago De politie heeft de demonstranten uit eengejaagd. Engelsche persstemmen. Het proces te Leipzig wordt door pers en publiek in Engeland met de grootste belang stelling gevolgd. De bladen brengen onder groote koppen, zooals „Het meest sensatio- neele proces sedert de Dreyfuss-affaire" ko- lommenlange berichten over de zittmgeu. Van der Lubbe wordt vergeleken met den Engelschen Guy Fawkes, die eenige eeuwen geleden het parlement in de lucht wilde doen vliegen. De liberale „Star" schrijft, dat het proces beslissend is voor het oordeel, dat de wereld over de Duitsche rechtspraak zal hebben. In dien men de vaste overtuiging krijgt, dat het recht in Duitschland onpartijdig wordt ge handhaafd, dan zal dat groote olitieke voor- deelen voor Duitschland met zich brengen. Heinis over het Bruinboek. Naar de nat.-soc. „Schlesische lagtszei- tung" meldt, heeft Obergruppenführer Hei nes aan het rijksgerechtshof de volgende ver klaring gezonden: „In het Bruinboek en in de buitenlandsche Duitsche pers word ik verdacht gemaakt van brandstichting in het rijksdaggebouv ik wat van 26 Febr. tot 1 Maart 1933 in Gleiwitz en heb daar in het hotel „Haus Oberschle- sien" gewoond en werd in Gleiwitz door vele personen gezien. Ik verzoek het rijksge* rechtshof mij tegen deze verdachtmakingen te beschermen", w.g. Heines, Obergruppen-i führer, Politiepresident en Pruisisch staats raad,

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1933 | | pagina 1