DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Koning Nadir Chan vermoord.
Hit het Jkiclement
Sxt§eCi$sch Ojveczicht
^Buitenland
No. 265
Donderdag 9 November 1933
135e Jaargang
De koning van Afghanistan, Nadir Chan,
gisteren vermoord en zijn zoon tot honing
uitgeroepen.
WIE NADIR CHAN WAS.
VON PAPEN OVER EENHEIDSZIN.
DUITSCHLAND MOET VLAGGEN.
ARBEIDSGEMEENSCHAP VAN
KATHOLIEKE DUITSCHERS.
HET GRAF VAN GOERING'S
ECHTGENOOTE GESCHONDEN.
Door communisten?
OP DE KAAK GESTELD.
NIEUWE REVOLUTIE OP CUBA?
Wat vandaag de
aandacht trekt...
OOK BELOIE UIT HET TARIEVEN-
BESTAND.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, nagegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
irancr door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTLEN
Van 15 regels 1.25, elke regei meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij vh. HERMs. COSTER ZOON, Voordam C 9,
poe"'ro 37060. Telef. 3, redactie 33.
Directeur: C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N ADEMA.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
Den Haag, 8 November 1933.
Van de vijf sprekers, welke wij heden
in de Tweede Kamer hebben gehoord bij
de algemeene beschouwingen over de
Rijksbegrooting 1934 was de heer
Schouten (a r.) niet alleen de eerste doch
ook wel de beste. Hij sprak natuurlijk
over veel en velerlei, zoodat het niet ge
makkelijk zou zijn een draad in zijn be
toog te volgen, doch hij zei dikwijls zeer
behartigingswaardig dingen. In de
eerste plaats behandelde hij d-* finan-
cieele vraagstukken en sprak de ver
wachting uit, dat het de Regeering zal
mogen gelukken het tekort op de be
grooting te dekken door middel van be
zuiniging en verhooging van lasten.
Maar in ieder geval volge zij niet den
raad van den heer Albarda op om voor
een deel van het tekort te leenen. Leenen
is hier niets anders dan een politiek ip
afbetaling in het publieke beheer en dat
is uit den booze. Ook de financiën van
Indië moeten berusten op een gezon len
grondslag evenals die van de gemeenten.
Wat deze laatste betreft, zij zullen groo
te moeielijkheden hebben te overwin
nen, maar, alle omstandigheden in het
oog gehonuden kan men het voorschrift
van den Minister van Binnenlandsche
Zaken in zake de rijksbijdrage voor
workeloozensteun slechts juist achten.
Maar er dient toch een wijziging te
worden aangebracht, n.1. met het oog
op de omstandigheid, dat er gemeenten
zijn, die zich geheel of nagenoeg geheel
kunnen bedruipen, dus minder uitkee-
ring behoeven, waartegenover andere
gemeenten staan die met hooger uitkee-
ring kunnen worden geholpen.
De ontworpen salariskorting met
11K percent korting voor de gehuwden
achtte de heer Schouten niet onbillijk,
nu het algemeen inkomen met meer dan
20 percent is „edaald.
Wat onzen economischen toestand
aangaat, met den steun aan den land
bouw als nu wordt gegeven, kan men
moeilijk verder gaan, wil men niet in
strijd komen met de algemeene volks-»
belangen Wat aangaat den steu aan
de industrie, moet de uitwerking van
de jongste wetgeving worden afgewacht
Men moet evenwel voorkomen, dat nij
verheid en landbouw tegenover elkan
der komen te staan als een paar anta
gonisten. Mogelijke maatregelen ten
gunste van den middenstand moeten
worden afgewacht, maar intusschen zou
hij er geen bezwaar tegen hebben, dat
er maatregelen werden genomen tegen
het cadeau- en het afbetalingsstelsel.
Intusschen verwachte men in dezen
crisistijd niet alles van staatstusschen-
komst. Hij meent zelfs thans reeds een
waarschuwing te moeten laten hooren
tegen te groote staatsovermacht op eco
nomisch en sociaal gebied, te-wijl hij
daaraan vastknoopte een woord van
waarschuwing tegen een groote onstui
migheid bij de hanteering van de cri-
siswetten.
Ter wille van de werkloozen drong
spr. aan op snelle voorbereiding van
groote werken. Verder teekende hij ver
zet aan tegen de inrichting van kam
pen, waar men jeugdige werkeloozen
zou onder willen brengen. Overigens
gevoelde hij niets voor het samenbren
gen van groepen van werkeloozen, die
dreigen slachtoffers te worden van ex
tremistische propaganda.
De spreker verzette zich tegen een
door de katholieken bepleite instelling
van een commissie voor de herziening
van de Grondwet. Er bestaat geen
enkele concrete reden voor een derge
lijke herziening op dit oogenblik. Het is
wel merkwaardig, dat de heer Albarda
gister met een enkel woord de sympa
thie voor dat denkbeeld van zijn partij
weer heeft ingeslikt
Een interruptie van den heer Duy
maer van Twist (ar.): „zij slikken al
meer in", beloonde hem met algemeen
gelach
In verband hiermede zette de spr. uit
een, dat de theorie van den klassenstrijd
door de sociaal-democratec voorgestaan,
een beletsel blijft voor een goede recon
structie van de maatschappelijke samen
leving. Regeering en volk moeten daar
bij ieder hare eigen roeping volgen De
Regeering moet in de eerste plaats re-
geeren, niet met te veel verordeningen
niet met te veel commissies, maar met
haar gezag en met vaste had, ook tegen
gemeenteraden en colleges in provincies
die hun plicht verzuimen. Dan kan
daarnaast ook het Parlement beter zijn
taak van controle vervullen en kan de
n icdige voorlichting worden gegeven
over fascisme, nationaal-socialisme,
communisme en socialisme, alle strijdig
met de grondslagen van ons christelijk
volksleven en aansturend op een ver
derfelijk staatsabsolutisme.
Tot kenschetsing van de beteekenis
van het nationaal-socialsme als een ge
vaar voor onze klassieke vrijheid, citeer
de de heer Schouten onder interrupties
van den heer Westerman (nat.-herst.),
waarbij de heer Duymaer van Twist
(a r.) hem kortweg toeriep zijn mond te
houden, een en ander uit het program
van de Nederlandsche nationaal-socia-
listen om dan ongeveer te besluiten: Er
wordt dagelijks geagiteerd, gedemon
streerd, gepetitioneerd en geëischt, maar
de Regeering denke eens aan al de
honderdduizenden mannen en vrouwen
in den lande, die dit niet doen, maar
in de binnenkamer Gods hulp afsmee-
ken om zich door deze tijden heen te
kunnen worstelen, die bidden om kracht
voor de huidige Regeering. Van daar
uit komt de werkelijke volkskracht, die
zich boven de moeilijkheden wil uit-
worstelen, in trouw aan God en ons
vorstenhuis.
Op deze met emphase gesproken slot
woorden volgde eenig bravogeroep van
de banken der antirevolutionnairen.
Na den heer Schouten heeft de heer
Bierema, woordvoerder van den Vrij
heidsbond in de eerste plaats eenige
financieele beschouwingen gehouden.
Hij verzette zich daarbij tegen het lee
nen voor crisisuitgaven. Maar de be
lastingdruk is niet meer te verhoogen
en wij moeten dus inkrimpen, veel meer
nog dan thans reeds geschiedt.
Van een staatscommissie voor een
grondwetsherziening wilde spr. niets
weten .Wanneer men wil aansturen op
een corporatieven staat ,dan weigert hij
zijn medewerking daartoe. Zoo dit zou
beteekenende almacht van den staat
over alle maatschappelijke organisa
ties. en organisch samengesteld parle
ment is dit nog geen waarborg, dat de
besten des lands er zitting in hebben.
Het zou een Poolsche Landdag worden.
D spr. betuigde zijn instemming met
het denkbeeld de leden van openbare
lichamen, die hun eed aan de Grondwet
breken, te vervolgen. Hij hield vervo.-
gens een strafprediatie tegen de com
munisten en sociaal-democraten, die
daartegen heftig protesteerden, om met
een pleidooi voor de door liberalen
voorgestane vrijheid te eindigen.
De heer Joekes (v.d.) gaf een betoog
ten gunste van samenwerking tusschen
regeering en parlement en bestreed den
klassestrijd en de dictatuur. Hij beweer
de tegenover den heer Bierema, dat de
corporatieve idee, welke zich in steeds
toenemende mate laat bemerken, niet
zoo zeer is af te wijzen. Maar met be
hulp van art. 194 der Grondwet is zij nu
reeds goeddeels te verwezenlijken. De
sperker betoonde zich in zijn rede overi
gens zeer gouvernementeel door de
maatregelen tot beperking der vrijheid
van ambtenaren, de verbanning van so
cialisme en communisme uit de bureaux
van Defensie enz. goed te keuren. Alleen
vroeg hij op sommige punten nader in
lichtingen. Ook in ander6 opzichten
toonde de heer Joekes zich sterk regee-
ringsgezind. waarbij hij ten slotte de
beste verwachtingen uitsprak van het
werk van de commissie-Idenburg, welke
ons belangrijke bezuinigingen zal moe
ten brengen.
De heer J. ter Laan (s.d.a.p.) deed een
ernstig geluid hooren tegen de korting
van de ambtenaarssalarissen. Volgens
hem zou het daardoor te verkrijgen be
drag ook wel uit belastingverhooging
zijn te vinden. Hij stelde in dit verband
aan de Regeering een paar vragen,
mocht hij geen bevredigend antwoord
ontvangen, dan zou hij met een motie
komen.
De laatste spreker van den dag, de
teer Vervoorn (plattel.) liet een goed
woord hooren voor land- en tuinbouw,
terwijl hij o.a. protesteerde tegen de so
ciale maatregelen ten dienste van het
industrialisme en cemmercialisme.
Morgen voortzetting.
Een bericht uit Londen meldt ons, dat vol
gens een mededeeling van de Afghaansche
delegatie aldaar de koning van Afghanistan,
Nadir Chan, te Kaboel vermoord is. Nog
denzelfden dag is zijn zoon tot zijn opvolger
uitgeroepen.
Nadir Chan, de opvolger van den be
kenden Amanoela, was evenals zijn voor
ganger een telg uit de Barikzai-dynastie, ver
telt de N.R.C. De thans vermoorde was een
afstammeling van Emir Srhir Ali, die +ot
1879 geregeerd heeft en die behoorde tot den
ouderen, eigenlijk legitiemen tak van het
koninklijke huis. In de nationaal-progressieve
partij, welke zich in 1919 te Kaboel aan het
hoofd gesteld had van de volksbeweging, die
weldra tot een onwenteling en de onafhanke
lijkheidsverklaring van het land zou leiden,
stond hij aan het hoofd van de gematigde
richting. terwijl de radicale geleid werd door
Amancella's schoonvader, Mahmode Tarzi,
zijn lateren minister van buitenlandsche
zaken.
In de omwenteling speelden Nadir Chan
en zijn drie broeders een groote rol en ver
kregen dientengevolge veel invloed op
Amanoella. Nadir Chan zelf was op het
hoogtepunt van zijn macht minister van oor
log Voorts was hij opperbevelhebber in den
derde Afgaanschen onafhankelijkheidsoorlog
van 1919 en hij was de eenige Afghaansche
generaal, die erin slaagde de Engelschen in
het gevecht te slaan. Hij wist zelfs in Indië
door te dringen en bezette de stad Talj. Later
voerde hij de onderhandelingen met de Brit-
sche regeering over amnestie voor de vroe
gere Indische Afghanen, die aan den strijd
hadden deelgenomen. De sucessen die hij
toen behaald heeft, verschaften hem groot
aanzien bij alle stammen, ook onder die van
de provincie Chost en van de onafhankelijke
stammen aan de grens van Indië, en verder
genoot hij het vertrouwen van de geestelijk;
heid. Geleidelijk aan wist Mahmoed Tarzi
echter de aanhangers van Nadir Chan van
de leidende functies in het land te verdringen
Nadir Chan had zijn post van minister \an
oorlog reeds opgegeven en zich met het gou
verneurschap van de provincie Kattagano
Badehsjai vergenoegd en toen hi] in r
wegens het optreden bij een plaatsen j -
opstand opnieuw meningsverschil mei
Amanoela kreeg, legde hij Bl ver".
neer en ging als gezant naar Pf rJ Lriid
dere verscherping van den P°ontsjair
vroeg hij uit deze functie in ,^26
wegens zijn zwakken gezondheidstoestand,
hij vestigde zich daarna als gewoon burger
te Nice.
Toen in den winter van '2829 wegens
het overijlde optreden van Amanoela in het
land een opstand uitbrak en Habbiboela zege
vierend tegen Amanoela optrok, nep de laat
ste Nadir Chan te hulp. Deze gaf, met zijn
broeders Hasjim Chan en Sjah-Wali-Chan
aan diens roepstem gehoor, maar arriveerde
te laat. De val van Amanoela kon niet meer
voorkomen worden'. Toen Nadir Chan in het
land kwam, bevond Amanoela zich reeds te
Kandalar, waar hij zijn laatsten tegenstand
organiseerde. Zijn nederlagen duurden ech
ter voort en spoedig moest hij over de In
disch-Afghaansche grens de wijk nemen
Nadir Chan vertrok daarop naar Chost en
zijn broeder Hasjim Chan naar het oosten
van Afghanistan, de streek van Dzjellalla-
bad, waar zij tegen Habiboela stemming
maakten. De stammen sloten zich bij Nadir
Chan aan, die spoedig over eenige duizenden
manschappen beschikte en na een zorgvul
dige voorbereiding maakte hij zich eenige
maanden later van Kaboel meester. Toen
daarna Amanoela ten slotte definitief af
stand van den troon had gedaan en naar
Indië en vervolgens naar Italië was vertrok
ken liet Nadir Chan zich in Mei 1929 tot
Emir van Afghanistan uitroepen. Hij streed
aanvankelijk met wisselend geluk tegen
Habiboela, maar kon ten slotte met hulp van
verscheidene afvallig geworden stammen tot
in de buurt van Kaboel doordringen, waar
Habiboela hoe langer hoe meer tot een
schrikbewind overging Ten .slotte ver-
schanste de laatste zich in de citadel. Nadat
Habiboela zich niet gehouden had aan de be
lofte om de ijselaars die zich in zijn handen
bevonden (onder wie Nadir's vrouw) te spa
ren indien hem vrijen aftocht verzekerd
werd nam Nadir de achtervolging op zich
met het gevolg dat Habiboela in October
1929 crevankelijk naar Kaboel gevoerd werd,
waar hij kort daarop gefusilleerd werd.
Op 17 October 1929 werd Nadir Chan
daarop met meerderheid van stemmen door
de Nationale vergadering tot Padischah
(koning) van Afganistan uitgeroepen.
Nog onlangs moest hij eenige aanhangers
van den voormaligen koning Amanoela ter
dood laten brengen, zoodat het niet te boud
is te verwachten, dat de koningsmoord nieu
we onrust in het land verwekken zal.
Bizonderheden over den moord
Uit Calcutta wordt gemeld, dat de moor
denaar van den Afghaanschen koning Nadit
Chan een vertrouwde vriend en hoveling van
de koning zou zijn geweest
Omtrent de motieven en den persoon van
den moordenaar is nog niets bekend.
Op het Afghaansche consulaat te Bombay
werd het bericht van den moord op den ko
ning ontvangen in een code-telegram met
den volgenden tekst: Zijne majesteit Nadir
Hhah Ghazi is tot martelaar geworden door
den moord door de hand van een verrader
op Woensdag te 15 uur. De geheele natie is
in rouw om haar geliefden koning en heeft
eenstemmig trouw gezworen aan zijne ma
jesteit Mohammed Sahir Sah, den zoon van
den gestorven koning. Het land is rustig.
De moord kan belangrijke gevolgen en in
vloeden op de geheele Mohammedaansche
wereld hebben. De Engelsche troepen in de
Indische Noordwestelijke provincie staan
gereed, om eventueele opstandige bewegin
gen onmiddellijk te onderdrukken.
I
In een interview met de „Kreuzzeitung"
heeft vice-kanselier Von Papen o.a. gezegd:
Waarheen de kanselier streeft en waarheen
wij allen behooren te streven is, dat in de
plaats van haarkloverij van vele soorten
autoriteiten, in plaats van wederzijdsch wan
trouwen, wederzijdsch vertrouwen komt, in
ilaats van strijden tegen elkaar, het met el-
ander strijden voor het groote gemeen
schappelijke doel „Duitschland". Het is niet
waar dat de leider afsterving of uniformisee-
ring van de gedachte, ook van de politieke
gedachte, wil. Wat hij wil en wat noodzake
lijk is, is slechts de erkenning van zekere
principes, waarvan het hoogste is, de ge
meenschapszin van den Duitscher, vóór dat
hij Pruis of Beier is, protestant of katholiek,
handswerkman of kapitalist, werknemer of
werkgever.
Met het oog op de belangrijke rede van
Hitier tot het Duitsche volk heeft de Rijks
minister van binnenlandsche zaken veror
dend, dat de Rijksgebouwen zullen vlaggen
van a.s. Vrijdag 12 uur tot en met 12 Nov
Den landsregeeringen wordt verzocht, eer.
zelfden maatregel te nemen. Tevens roept de
regeering het volk op, zich hierbij aan te
sluiten.
Gisteravond heeft ae Arbeidsgemeenschap
van katholieke Duitschers v Berlijn voor de
eerste maal vergaderd. Hermann von Detten
bracht namens de vereeniging dank aan den
rijkskanselier, wien het gelukt is, rijk en volk
te redden. Het is de plicht ook der katho
lieken, achter Hitier en hef nationaal-sociaiis-
me te staan. Het concordaat met den Heili
gen Stoel begroette Von Detten als een ver
drag, dat de geestelijkheid bevrijdt van de
banden van het politieke katholicisme, zoodat
zij zich ongehinderd kan w ijden aan de apos
tolische taak der zieisvtrzorging.
„Aftonbladet" meldt, dat in den afgeloo-
pen nacht het graf van wijlen mevrouw Ka
rin Göring op het kerkhof van Lovoe bij
Stockholm is geschonden. De kransen en de
bloemen werden van het graf gerukt, evenals
een in den vorm van een hakenkruis gesne
den klimop. Op het graf werd een brief ge
vonden, dat een protest tegen het nat.-so-
cialisme inhield. De Duitsche zaakgelastigde
legatieraad Meynen heeft het voorval in het
Zweedsche ministerie van buitenlandsche za
ken ter sprake gebracht. Van bevoegde zijde
wordt een grondig onderzoek ingesteld. De
Zweedsche pers spreekt haar leedwezen uit
over deze daad.
Van Duitsche zijde wordt verklaard, dat
deze grafschennis waarschijnlijk door com
munisten is gepleegd. Naar verluidt, heeft
Góring besloten, de lijkkist met het stoffelijk
overschot van zijn echtgenoote naar Duitsch
land te doen overbrengen.
Wegens verkwanselen van
appelen.
aard-
Door de straten van Castrop (Westfalen)
is dezer dagen door S.A.-mannen een per
soon gevoerd, die een bord om zijn hals had,
waarop het volgende geschreven stond:
„Deze vijand van het volk heeft de aard
appelen, welke hem door het steuncomité wa
ren verstrekt, verkocht en er alcohol voor ge
kocht. Hij wordt thans op gepaste wijze ge
straft."
Deze man was een werklooze, die van de
regeering steun ontvi 'g.
De vliegers muiten.
Op Cuba is een nieuwe revolutie uitgebro
ken. Het vliegercorps, dat onder leiding staar
van luitenant Roberto Mendez, is aan het
muiten geslagen en het heeft de cavalerie-
kazerne San Ambrozio bezet. Bij deze actie
Koning Nadir Chan vermoord.
(Dag. Overzicht).
Litwinoff bij Roosevelt. (Buiten
land).
Het rijksdagproces. (Buitenland.)
De internationale wereldconferen
tie te Madrid. (Buitenland).
Het Fransche eskader te Los
Alcazares. (Luchtvaart).
Nieuwe revolutie op Cuba. (Bui
tenland).
Onder Zuidhorn (Gron.) een vrouw
en haar dochter bij een aanrijding
gedood. (Binnenland).
De bekende declamator Alberl
Vogel overleden. (Kunst en Weten
schappen).
Hedenmorgen om 4 uur zijn twee
Zuiderzee-werkers in den Wierin-
germeer verdronken. (Stad en Om
geving)
Zie verder eventueel Laatste Be
richten.
werd het gesteund door de ABC-aanhangers
van een linksradicale studentenorganisatie
Een hevig machinegeweervuur, waarbij tal
van personen om het leven zijn gekomen, had
plaats tusschen het presidentieele paleis en
net hoofdbureau van politie. De opstandelin
gen nemen in aantal toe.
De aanhangers der ABC beweerden alle
politiebureaux te hebben bezet en zij voor
spellen de spoedige ten val brenging der
regeering San Martin. De politie, welke in
relatie staat met de ABC-aanhangers en het
muitende vliegercorps, zien toe zonder in te
grijpen.
Het paleis van den president is eeheel be-
zef door soldaten van kolonel Batista. Zij
zijn uitgerust met machinegeweren. ABC-lie-
den rijden in auto's door de straten der stad.
Zij vuren voortdurend. De revolutionnairen
hebben den president en kolonel Batista ge
sommeerd direct af te treden. Verschillende
troependeelen te Havanna zijn naar de op
standelingen overgeloopen.
De toestand op Cuba is voorloopig nog
onzeker. Aangaande de recente omwente
lingspoging worden allerlei berichten ont
vangen, welke evenwel ten deele met elkander
in tegensprak zijn..
De Cubaansche president heeft van het
balcon van zijn paleis af een toespraak ge
houden tot het volk en de soldaten, waarbij
hij verklaarde, dat de regeering strijdt voor
de waardigheid en de vrijheid van het Cu
baansche volk. Hij beweerde, dat de chef der
politie van Havanna zijn loyaliteit heeft ver
zekerd, en dat reeds ongeveer 1000 opstande
lingen zich hebben overgegeven.
De leiders van den opstand daarentegen
verklaren, dat hun aanrangers alle politie
bureaux hebben bezet.
Er wJ-"i prnctifTp botri-n-PTi verwacht.
De opstand onderdrukt.
Volgens de laatste berichten is de regee
ring er in geslaagd den opstand met behulp
der trouw gebleven troepen volkomen te on
derdrukken. De opstandelingen houden nog
slechts enkele politie-bureaux en garnizoe
nen in het binnenland bezet. In totaal zijn
13 dooden, waaronder een Spanjaard geval
len. 200 opstandelingen zijn gearresteerd.
Een vliegtuig der opstandelingen heeft een
aanval gedaan op het paleis van den presi-
dent, doch werd verdreven met behulp van
een machinegeweer. Het zakenleven ligt vol
komen stil. De schietpartijen in de geheele
stad duren voort
De toestand onduidelijk.
De opstandige beweging duurt nog steeds
voort en de algemeene toestand is verward.
De general staf beweert, dat in alle gebieden
de militairen de regeering blijven steunen.
Van den anderen kant wordt beweerd, dat de
rebellen verschillende legercorpsen achter
zich hebben en wel in de eerste plaats de
vhegertroepen, die deze beweging aan gang
hebben gebracht en vervolgens ook de artil
lerie. Volgens de laatste berichten zouden er
reeds 30 dooden en 200 gewonden zijn.
Ook België heeft thans aan het Volken
bondssecretariaat mededeeling gedaan van
het besluit tot opzegging van het tarievenbe-
stand.
ONRECHTMATIG GEÏNDE
WERKLOOZENGELDEN.
Arbeiders en patroon tot voor
waardelijke gevangenisstral ver
oordeeld te Antwerpen.
De Correctioneele rechtbank te Antwerpen
veroordeelde twee arbeiders, die onrechtma
tig werkloozenuitkeering hadden in ont
vangst genomen, tot een voorwaardelijke ge
vangenisstraf van één maand De werkgever,
bij wiep deze arbeiders in dienst waren, werd