DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Militaire „putsch" te Lithauen.
&xiq£Jtijksch Omczicht
^Buitenland
No. 133
Directeurs C. KRAK.
Vrijdag 8 Juni 1934
136e Jaargang
Militairen hebben onder aanvoering van
Woldemaras een stoutmoedige greep naar
de macht gedaan.
Staatspresident stelt ultimatum.
Toestand nog onduidelijk.
DE MIJNRAMP TE BUGGINGEN.
Herdenking van de slachtoffers.
GEEN TERUGKEER VAN
DU1TSCHLAND NAAR GENEVE.
Tenzij rechtsgelijkheid ver
werkelijkt wordt.
ROHM MET ZIEKTEVERLOF.
DE BELGISCHE REGEERINGS-
CRISIS.
Heden opdracht aan De Broqueville?
INCIDENTEN TIJDENS FASCISTEN
VERGADERING.
Als Mosley spreekt.
Stinkbommen geworpen.
DOOR VIER LEEUWEN
VERSCHEURD.
Ernstig ongeluk in het die
renpark Whipsnade.
DE A.S. VLOOTBESPREKINGEN.
Japansche officieele meening.
DE INTERNATIONALE ARBEIDS-
CONFERENTIE.
Geen besluit over arbeidstijdver
korting.
BESCHERMING VAN BRUIDEGOM
EN BRUID.
Speciale politie-macht.
IVat vandaag de
aandacht trekt,,*
GEESTELIJKE VERBANNEN.
In boeien naar Lipari.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060 Telef. 3, redactie 33.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
Naar uit Kowno in Litauen gemeld wordt,
is in den afgeloopen nacht een militaire
putsch gepleegd, geënsceneerd door de aan
hangers van den voormaligen premier Wol
demaras. Nog'in den loop van den nacht
wérd Woldemaras per vliegtuig uit zijn ver
banningsoord in de nabijheid van Kowno
gebracht. Hij werd door zijn volgelingen
uitgeroepen tot minister-president en bevindt
zich thans in het gebouw van den genera-
len staf. De militairen hebben de macht in
handen, doch de civiele autoriteiten schijnen
op.de hand van de regeering te zijn. Staats
president Smetona heeft geweigerd met de
opstandelingen te onderhandelen.
Omtrent de toedracht van de putsch wordt
nader gemeld, dat in den afgeloopen nacht
tusschen 2 en 7 uur alle regeeringsbureaux
door militairen bezet werden. Een ultima
tum, dat aan staatspresident Smetona ge
steld is, is om 12 uur hedenmiddag afgeloo
pen en naar het schijnt eenigen tijd ver
lengd. Op het oogenblik kan nog niet wor
den voorzien hoe de zaken zich verder zullen
ontwikkelen.
De toestand te Kowno is nog steeds niet
opgehelderd. Allerlei geruchten doen de
ronde. Het leger schijnt nog geen partij g&
kozen te hebben en af te wachten hoe de toe
stand zich zal ontwikkelen. Het vliegcorps
en de tankafdeeling schijnen er toe over te
hellen zich aan de zijde van Woldemaras te
scharen, de overige wapens schijnen de re
geering-Tubelis en president Smetona te
steunen, op voorwaarde dat de militairen
meer gezag in de regeering zullen krijgen.
In verband daarmede is het waarschijnlijk
dat een in dien zin gewijzigde regeering-
Tubelis zich zal kunnen handhaven en dat
Woldemaras dus geen kans krijgt om de
macht over te nemen.
Daarover schijnt thans onderhandeld *e
worden. De autoriteiten weigeren inlichtin
gen te geven. In de stad heerscht nog steeds
volkomen rust. De openbare gebouwen en
het paleis van den president zijn door mili
tairen bezet, maar op straat bevinden zich
geen soldaten.
Omtrent de gebeurtenissen te Kowno pu
bliceert het Litausche Telegraaf-agentschap
het volgende officieele telegram:
In verband met de, in den afgeloopen
nacht door het garnizoen te Kowno gehou
den alarm-manoeuvre en eenige daarmee in
verband staande incidenten, is gebleken, dat
eenige officieren, gedekt door den alarm
toestand, getracht hebben druk op de regee
ring uit te oefenen, in dien zin, dat de hui
dige regeering ten gunste van een door
Woldemaras te vormen regeering zou wor
den gewijzigd. Toen de staatspresident Sme
tana beslist weigerde, een dergelijke poging
ook maar te helpen overwegen, is de chef
van den generalen staf, Kolonel Kubeliunas,
afgetreden. Zijn ontslag werd aanvaard en
in zijn plaats benoemde de president der re
publiek den commandant van de naar
Smetana genoemde militaire school, luite
nant-generaal Jackus.
Woldemaras, die gistermorgen reeds vroeg
door een vliegerofficier per vliegtuig van
zijn verbanningsoord Zarzaai naar Kowno
was gebracht, werd na een verblijf van
eenige uren in het kamp der vlieger-officie
ren door hen zelf overgegeven aan den
Generalen Staf, die hem uitleverde aan de
staats-veiligheidspolitie, die momenteel over
hem beschikt.
Alle geruchten over een omwenteling, on-
dei'handelingen van Woldemaras tot vorming
van een legeering, over zijn verblijf ten
paleize van den staatspresident en over een
regeeringsvorming door Woldemaras zijn
derhalve uit de lucht gegrepen. In het ge
heel e land èn in alle deelen van het leger
heerschen volkomen rust en discipline. Van
de betrokkenen bij het ongedisciplineerde op
treden zijn zeven gearresteerd, terwijl eenigen
Z'ch nog verborgen houden en ook eenige
verdere arrestaties zijn geschied. Slacht
offers zijn niet te betreuren, terwijl ook nie
mand gewond werd.
Volgens een mededeeling van <ien corres
pondent van het Poolsche Telegraaf Agent
schap uit Riga is de toestand te Kowno nog
steeds niet opgehelderd. Volgens particu
liere mededeelingen, die te R'ga in de
avonduren zijn binnengekomeii, heeft de
militaire putsch inderdaad plaats gehad en
is de situatie zeer ernstig. Woldemaras zou
geen direct aandeel aan den putsch hebben
Deze zou veeleer op touw zijn gezet door
een groep officieren, behoorende tot de aan
hangers van Woldemaras.
Het Poolsche Telegraaf Agentschap meldt
verder uit Riga. dat Woldemaras president
Smetana een reeks eischen in den vorm van
een ultimatum zou hebben gesteld-, waarover
thans beraadslaagd zou worden. De chef
van den Littauschen generalen staf, kolond
Koebelioenas, zou zijn ontslag ingediend
hebben en in zijn plaats zou generaal-majoor
Jackoes, commandant van de krijgsschool,
benoemd zijn.
Ook het Estlandsche Telegraaf Agentschap
brengt mededeelingen over den putsch en
voegt er aan toe, dat de deelnemers aan de
revolutie zich oud-er bevel van Woldemaras
hebben gesteld.
De berichten uit Kowno geven nog geen
duidelijk beeld' ^an den toestand' in de
vroege middaguren. Volgens geruchten zou
een compromis zijn tot stand gekomen,
waarbij Wo'demaras het ministerie van Bui
tenlandsche Zaken op zich zou nemen.
Later verluidde, dat Woldemaras per
vliegtuig zou zijn teruggezonden, doch dat
de regeering niet tegen hem zal optreden,
omdat de militairen hem tegen zijn wil naar
Wowno hebben overgebracht.
De luchtvaart- en tankafdeelingen zijn voor
Woldemaras en de eigenlijke aanstichters van
de Putsch, terwijl de andere wapens wel is
waar niet tegen Woldemaras zijn. doch toch
een afwachtende houding aannemen. Het
paleis van den staatspresident is door 300
man bezet. Waarschijnlijk is, dat in de re
geering eenige veranderingen zullen komen,
welke in overeenstemming zullen zijn met
de wenschen der militairen.
Het Duitsche staatsministerie deelt mede,
dat de Badensche minisernpresident Kohier
heeft gelast, dat ter herdenking van de
slachtoffers van de mijnramp te Buggingen
Maandag 11 Juni a.s. des voormiddags te
11 uur het geheele verkeer en alle werk
zaamheden, met uitzondering van het verkeer
der Rijksspoorwegen, gedurende één minuut
zullen stilstaan.
De minister van Onderwijs heeft voorts ge
last, dat op de scholen te 11 uur precies
eveneens een kore stilte in acht zal worden
genomen en dat de leerlingen op de ernst van
het ongeluk moet worden gewezen. Voor en
na de herdenk'ngsplechtigheid zullen de ker
ken gedurende een kwartier de klokken lui
den.
Volgens berichten in de buitenlandsche
.bladen zou te Geneve tusschen Duitschland
en vertegenwoordigers van andere mogend
heden onderhandeld zijn over 't sluiten van
veuigsheidspacten alsmede over den terug
keer van Duitschland naar de ontwapenings
conferentie te Geneve.
Van welingelichte zijde wordt medege
deeld, dat deze berichten niet juist zijn.
Duischland heeft geen reden om een andere
houding aan te nemen dan het tot dusverre
gedaan heeft, daar het motief voor het ver
laten der ontwapeningsconferenie nog altijd
bestaat. Er bestaat geen grond voor het ver
moeden dat dit motief door de gebeurenls-
sen te Geneve vervallen is, vooral niet, waar
de Fransche minister van buitenlandsche
zaken in zijn laatste rede heeft verklaard,
e "oud|ng van Frankrijk onveranderd
blijft.
Eveneens van Duitsche zijde wordt mede
gedeeld dat de Rijksregeering ongetwijfeld
vastbesloten is, niet naar Geneve terug te
keeren vóór de verwerkelijking der Duitsche
rechtsgelijkheid verzekerd is in den vorm als
bij de Duitsch-Engelsch-Italiaansche onder
handelingen tot uiting gekomen is.
De persafdeeling der S.A.-leiding deelt
mede:
„De stafchef der S.A., rijksminister Rohm
is voor verscheidene weken met ziekteverlof
gagaan. Dit verlof is hem door zijn dokters
voorgeschreven voor het ondergaan van een
noodzakelijke kuur. Om bij voorbaat alle
misverstanden onmogelijk te maken laat de
stafchef verklaren, dat hij bij zijn herstel zijn
ambt in vollen omgang weer zal waarnemen.
De Belgische koning heeft gisterenavond
graaf De Broqueville ontvangen, die hem
rapport heeft uitgebracht over de politieke
situatie. Het onderhoud duurde ongeveer
een uur en semi-officieel wordt medegedeeld,
dat gesproken is over de consequenties, die
getrokken moeten worden over de Karfler
setmmingen. die gisteren hebben plaas gehad
Het is klaarblijkelijk de wensch van den ko
ning, dat de besprekingen niet te lang ge
rekt zullen worden en dat spoedig een oplos
sing voor de regeerings-crisis wordt gevon
den. Vandaag te 12 uur zal De Broqueville
nogmaals zijn opwachting bij den koning
maken. De indruk bestaat, dat hij opnieuw en
wel reeds morgen zal belast worden met de
vorming van een nieuw kabinet.
Gisteravond heeft de Partij der Engelsche
Fascisten een tweede massale vergadering
gehouden in Olympia Hall te Londen, waar
de leider, Sir Oswald Mosley, een rede heeft
gehouden, die herhaaldelijk werd onderbro
ken door interrupties van de talrijk opgeko
men socialistische en communistische tegen
standers. Reeds voor den aanvang der ver
gadering was het voor het gebouw rumoerig
toegegaan en moest een groote politiemacht
te voet en te paard de orde handhaven. Tij
dens de vergadering kwam het herhaaldelijk
tot vechtpartijen met de afweertroepen der
fascisten. Verschillende tegenstanders waren
in de ijzeren dakconstructie geklommen en
tegen het einde der vergadering werden vele
ruiten van het glazen dak dóór steenworpen
van buiten ingegooid.
Mosley, die zich af en toe minutenlang
niet verstaanbaar kon maken, weet de orde
verstoringen aan „Moskou en het Ghetto'' en
waarschuwde Engeland verder tegen de
plannen van Litwinof. Engeland diende zich
niet ertoe te leenen, de Russische grens te be
schermen en zou geen soldaat offeren voor
conflicten op het Europeesche continent.
Slechts een sterk Engeland kon invloed op de
wereld uitoefenen, want het recht behoorde
nu eenmaal den sterke en niet den zwakke.
De Engelsche luchtmacht diende onmiddellijk
te worden uitgebreid en het leger moest ge
mechaniseerd en gemoderniseerd worden.
De ernstige onlusten welke gisteravond
hebben plaats gevonden bij de groote fas
cistenvergadering in de Olympia Hall hebben
tot na middernacht aangehouden. Volgens
berichten in de bladen zijn 23 personen,
waaronder twee vrouwen gearresteerd
Zeven personen, die verwondingen hadden
opgeloopen, zijn in het ziekenhuis verbon
den Een jongeman, wiens toestand zeer
ernstig is, moest ter verpleging worden op
genomen. Ook na afloop van de vergade
ring zijn botsingen ontstaan; talrijke stink
bommen werden geworpen. Kort voor mid
dernacht marcheerde het grootste gedeelte
der fascisten in totaal ongeveer 5000 man
onder bewaking van bereden politie naar
het hoofdkwartier in Chelsea op. Tal van
hen zagen er gehavend uit. De politie ver
hinderde de menigte de fascisten te volgen,
zoodat er in Chelsea geen incidenten meer
voogevallen zijn.
DE AARTSBISSCHOP VAN CANTER-
BURY OVER ONTWAPENING.
In een synodale vergadering te Londen heeft
de Aartsbisschop van Canterbury een rede ge
houden over den huidigen stand der ontwape
ningsbesprekingen. Men staat voor het feit, dat
oprechte en ernstige pogingen te Geneve zijn
geëindigd in betreurenswaardige mislukkingen
Hoewel de Aartsbisschop de angst der Fran-
schen voor een nieuwe invasie kon begrijpen,
en toegaf, dat Frankrijk in dat opzicht in een
geheel andere positie verkeerde dan Enge
land, betreurde hij toch de door Barthou te
Genève aangenomen houding. Het eenige wer
kelijke gevaar voor Frankrijk zou in de ver
eeuwiging van de vijandschap met Duitschland
liggen. De beste weg is Duitschland te verhin
deren datgene te doen, wat het ongetwijfeld
zo i doen indien de ontwapeningspogingen mis
lukken, n.1. zich zelf bewapenen. Frankrijk is
echter door zijn optreden te Genève mede ver
antwoordelijk voor een mislukking aldaar.
Tengevolge van onvoorzichtigheid is giste
ren in het om zijn prachtige aanleg beroem
de, verleden jaar geopende dierenpark
Whipsnade nabij Londen een bezoeker door
vier leeuwen aangevallen en voor de oogen
der ontzette toeschouwers verscheurd.
Door een windvlaag was den bezoeker
de hoed van het hoofd gewaaid en in de
leeuwengrot terecht gekomen. In de hoop,
zijn hoed toch nog te kunnen pakken, klom
de man langs het afsluithek van de grot
naar beneden, toen hij plotseling door vier
leeuwen werd besprongen, die hem met hun
klauwen met hoofd naar voren in de grot
trokken en hem wel veertig meter naar bin
nen sleepten, waar zij htm verscheurden. De
bewakers, die door bezoekers gealarmeerd
waren, trachten vergeefs de leeuwen met ijze;
ren staven en revolverschoten van hun prooi
te verdrijven, doch slaagden daar pas in,
toen hun hulp te laat was.
Officieele kringen hechten geen geloof aan
de persberichten volgens welke Groot-Brit-
tannië en de Vereenigde Staten overeenstem
ming trachten te verkrijg en voor een gemeen
schappelijke actie tegen Japan ter vlootcon
ferentie, hetgeen de conferentie zelve schip
breuk zou doen lijden, indien de mededeelin
gen op waarheid zouden beruchten.
Japan heeft de Britsche voorstellen vóór
1935 vlootbesprekingen te houden aanvaard.
Het telegraafagentschap Rengo verneemt,
dat de voorbereidende besprekingen geschei
den en openhartig tusschen de belanghebben
de landen zullen worden gevoerd. Voorts ver
neemt dit agentschap, dat de kwestie van
deelneming van Duitschland of Rusland aan
de vlootconferentie nimmer is opgeworpen of
in overweging genomen.
De internationale arbeidsconferentie te
Genève heeft de debatten over de verkorting
van den arbeidstijd gesloten. Een resolutie
van den Belgischen werknemersvertegen
woordiger Meltens werd aangenomen, inhou
dende, dat de het vorige jaar uitgewerkte
ontwerp-conventie den grondslag der be
raadslagingen van de conferentie vormt en
wordt verwezen naar een bijzondere commis
sie, die rapport zal uitbrengen. Daarmede is
rekening gehouden met den wensch der werk-
nëmersgroep, die verlangde, dat de kwestie
der arbeidstijdverkorting op de agenda zou
blijven. In velband met den sterken tegen
stand van werkgeverszijde en van de zijde
van talrijke regeeringen zijn echter geen
practische besluiten genomen.
UITVOER VAN GRAAN VERBODEN.
Met het oog op de droogte.
Door een verordening van den Bulgaarschen
ministerraad is de uitvoer van alle soorten
graan verboden. Als motief voor dezen maat
regel wordt aangegeven de aanhoudende
droogte, waardoor het graan zeer te lijden
heeft gehad.
Op het oogenblik heerscht in Bulgarije een
hittegolf. Het kwik in den thermometer is tot
40 graden Celsius opgeloopen.
AUTOBUS IN EEN RAVIJN
GESTORT.
Bij Oesjitza in Zuid-Slavië is een autobus in
een vijftig meter diepen afgrond gestort en
volkomen vernield. Negen inzittenden werden
zwaar gewond; drie hunner verkeeren in le
vensgevaar.
Een speciale groep van politiemannen in
burger is te Belgrado gevormd, om bruiden
en bruidegoms tijdens de huwelijksplechtig
heid te beschermen.
Deze maatregel is noodzakelijk geworden
in verband met aanslagen, die den jongsten
tijd op de jonge paarjes gepleegd werden
door afgewezen minnaars.
Deze politiemannen zijn op dezelfde wijze
als de. gasten gekleed, waaronder zij zich
op onopvallende wijze bewegen.
Verscheidene malen zijn reeds verdachte
personen, die revolvers en fleschjes vitriool
bij zich hadden, uit de kerk en het stadhuis
verwijderd en op een veiligen afstand gehou
den tot het huwelijk gesloten was.
JACHT OP ZONDEBOKKEN.
In de Sovjet-Unie.
De openbare aanklager der Sovjet-Unie,
Visjinski, heeft aan de officieren van justitie
instructie gegeven, dat er een eind moet ko
men aan de gewoonte, ingenieurs en direc
teuren verantwoordelijk te stellen voor alle
fouten, die er op het industrieele front wor
den begaan. Daardoor krijgen de ware
schuldigen gelegenheid den dans te ont
springen en wordt de industrieele wanorde
maar grooter. De plaatselijke officieren van
justitie mogen daarom niet meer op eigen
gezag overgaan-tot arrestatie en vervolging
van directeuren en ingenieurs, maar moeten
eerst de toestemming vragen van de centra-
Militaire „putsch'" in Lithauen.
(Dag. Overzicht.)
Nieuws uit Genève. (Buitenland.).
Kabinetscrisis in Japan. (Buiten
land.)
De Broqueville opdracht een Bel
gische kabinet te vormen. (Buiten
land.)
Fascistenrelletjes te Londen, (Bui
tenland.)
Dreigende staking in de mijnen?
(Binnenland).
Duitsche nazi's hebben te 's Hee-
renberg verschillende ruiten bescha
digd door er hakenkruisen in te
krassen. (Binnenland.)
De koningin en de prinses naar
Friesland. (Binnenland).
In het Westland is sneeuw ge
vallen. (Binnenland).
Te Zwolle heeft een echtpaar te
recht gestaan wegens verwaarloo-
zing van een kind, dat dientengevol
ge stierf; eisch 8 jaar. (Rechtsz.)
(Zie verder eventueel laatste
berichten).
Ie autoriteiten en van de economische organi
saties, waarin de betrokkenen werkzaam
zijn. Justitieele ambtenaren, die zich niet
aan deze instructies houden, zullen zelf
worden vervolgd.
De bedoeling van deze instructie is de
nervositeit te doen eindigen, die was ont-
stan als gevolg van de instructies uit Mos
kou, dat er jachten moesten worden georga
niseerd op saboteurs onder de leidende func-
tionnarissen in de industrie. Blijkbaar is
men er als gevolg van deze instructies toe
over gegaan links en rechts te arresteeren,
zonder grondig te onderzoeken wie eigenlijk
de schuldigen waren.
AANVAL OP SPAANSCHE
JEUGD.
Door Ortegay Gasset.
De bekende Spaansche schrijver en filo
soof José Ortegay Gasset heeft in een lezing
voor de studenten van de universiteit van
Valladolid verklaard, dat Europa in de af
geloopen 17 jaar te veel aandacht heeft be
steed aan de jeugd, iets wat hij zeer riskant
noemende. Het oude Griekenland ging te
gronde door het toedoen van een jongeman,
Alcibiades. Het oude Rome, dat steunde op
de menschen van middelbaren leeftijd, werd
heerscher van de wereld.
De jeugd leidt gedurende de laatste jaren
een stompzinnig bestaan, een leven, waarin
het drinken van cocktails, naaktlooperij in
de badplaatsen en alle soorten van ongezond
vermaak de hoofdrol spelen, terwijl de moei
lijkheden des levens van dag tot dag grooter
worden. De jonge mensch is gaan denken
dat de wereld hem toebehoort. Dit is de
fout, welke Europa heeft gemaakt.
Een hervorming van de algemeene opvat-
tnig in Europa is derhalve noodzakelijk
Het is niet voldoende voor een mensch om
jong te zijn. Hij zal nauw moeten samenwer
ken met de generaties van middelbaren leef
tijd.'
GENERAAL OP SCHOOL.
Om zijn zoontje te helpen.
Generaal-majoor Sjin Mioera heeft 6 we
ken lang de lagere school te Tokio bezocht
om zijn zoon te vervangen, die ziek was.
Eiken dag woonde de vader de lessen bij
en behandelde de leerstof 's avonds met zijn
zoon. De jongen is thans weer terug, zon
der dat hij door zijn ziekte bij de andere
leerlingen achter is geraakt.
Het is mijn plicht, zeide de grijze oud-ge
neraal, mijn zoon zoo goed mogelijk op te
voeden voor mijn land. Wat ik deed, behoort
iedere vader ter wereld voor zijn zoon te
doen.
(Wij vreezen, dat men op de Alkmaarsche
scholen wel eenige bezwaren zou hebben.
Red. Alkm. Crt.)
De geestelijke Michael Summerer, de voor
malige coöperator in de gemeente Luesen bij
Brixan die van Bozen naar Italië verbannen
was, is thans naar het eiland Lipari gezon
den.
Het overbrengen van den geeselijke van
Zuid-Tirol naar het Zuid-Italiaansche eiland
was voor den priester al bijzonder pijnlijk,
aangezien hij gedurende de geheele reis in'
boeien gesloten was.
Summerer is tot drie jaar verbanning naar
het eiland veroordeeld, op grond van het feit
dat hij de Balilla, de Italiaansche jeugdor
ganisatie, een maskeradegroep had genoemd.
