DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Nieuwjaarswenschen.
Het Duitsche drama iri de muziekwereld.
No. 292 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeurs C. KRAK. Dinsdag II December 1934 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
136e Jaargang
T)xiqdiik$ch Overzicht
Welke stroomingen met elkaar in botsing kwamen.
HITLER ALS ARTIST.
^ëuiteniand
DE WERKLOOSHEID IN
DUITSCHLAND.
RICHARD STRAUSS EERT
GOBBELS.
Hij vindt hem „grossartig"
GOERING ALS COLLECTANT.
MEER DAN DE HELFT DER NAZI'S
TE WOELLERSDORF ONTSLAGEN.
OPSTANDIGE BERLIINSCHE
A.E.G.-ARBEIDERS.
Tegen gedwongen bijdrage voor
de winterhulp.
CLEMENS KRAUSS VOLGT
FURTWANGLER OP.
Benoemd tot dirigent van de
Berlijnsche Staatsopera.
NEUMANN GEARRESTEERD.
Hij leefd ete Ziirich onder val-
schen naam.
ZWITSERLAND EN DE
SAARTROEPEN.
De redenen der weigering tot
deelneming.
DRIE RUSSISCHE DOODVONNISSEN.
Wegens ernstige malversaties.
Waf vandaag de
aandacht trekt,..
NOODLOTTIGE BIOSCOOPBRAND
IN SPANJE.
Acht dooden, tien zwaar gewonden.
DE MOORD OP KIROFF.
Talrijke arrestaties.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25. droote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
(Van onzen Berlijnschen correspondent).
Berlijn, 9 December.
Sinterklaas vieren we hier niet in Duitsch-
land. Zoo goed als niet. Want het eigenlijke,
het klassiek-Duitsche feest der geschenken
en verrassingen voor oud en jong is het
Kerstfeest, waaraan zich nauwelijks eenige
vrijdenkende procenten der bevolking plegen
te onttrekken. Voor Kerstmis bewaren we de
surprise's niet zelden ook op het thans
zoo hevig in de mode zijnde gebied der poli
tiek
Maar het Nieuwe Duitschland heeft dit
maal een uitzondering op den regel gemaakt
wellicht omdat het nu eenmaal alles an
ders wil doen dan het verwenschte verleden
en bracht een verrassing kort vóór het St.
Nicolaasfeest. En deze verrassing is een
nieuwe scherpe actie tegen een kleine groep
staatsburgers: de produceerende en reprodu-
ceerende „atonalen" in het wereldje der hy
permoderne muziek.
De feiten kent men natuurlijk. Ze komen
in 't kort op het volgende neer. Het cultu-
reele politiek aanvoerende lichaam in de
Duitsche nationaal-socialistische partij, die
tevens regeering-en-staat is en bijgevolg al
machtig, meent het oogenblik voor gekomen
om af te rekenen met een soort muziek, en de
daaraan innig vastgeklonken componisten
en uitvoerende kunsteaars, die het nationaal
socialisme om verschillende redenen een-
vouding niet luchten kan. Het kiest zich als
eerste slachtoffer den nog niet 40-jarigen, in
Berlijn wonenden, professor Paul Hinde-
mith, eischt diens aftreden als hoogleeraar
aan de Pruisische Hoogeschool voor muziek
en is op het punt, dit aftreden ook door te
zetten. In dit kritieke stadium verschijnt
Duitschlands grootste en wereldberoemde
dirigent Wilhelm Furtwangler, evenknie van
Bruno Walter, Willem Mengelberg, Arturo
Toscanini en andere kopstukken, ongevraagd
op het tooneel, schrijft een verdedigend arti
kel voor Hindemith in een der grootste (niet
nationaal-socialistisdh-partijdige) Berlijn-
sche dagbladen, uit zich daarin op weinig
waardeerende wijze over de organisatie, die
Hindemith wil wegwerken, bekent zich moe
dig en mannelijk tot het beginsel, dat kunst
en kunstenaar niet door „politieke aangeve-
rij" belemmerd mogen worden, en waar
schuwt, dat men op dezen weg voortgaande
Duitschland spoedig van zijn laatste muzi
kale talenten berooven zal. Met het gevolg,
dat de actie der kleine zielen zich nu ook
tegen hem richt, door de almachtige regee-
ringsinstanties als de hare wordt beschouwd,
en Furtwangler genoopt wordt uit al zijn
hooge muzikale functies ontslag te nemen
Met nog een ander gevolg, n.1. dat de even
zeer aangevallen, eveneens beroemde diri
gent Erich Kleiber, ook al in staat van demis
sie is en voorloopig zijn concerten en opera-
dirigeer-avonden heeft afgezegd
We willen eerst eens nagaan, welke stroo
mingen hier eigenlijk met elkaar in botsing
gekomen zijn.
De nationaal-socialistische „totale staat
Is in zijn wereldbeschouwing van een ont
wapenende eenzijdigheid. Hij kent maar een
richting; de eigene, en wenscht voor de toe
komst maar één levensideaal: de visie °P
alle dingen, die in het brein van den heer
Adolf Hitier geboren is. Op 30 Januari 1933
heeft deze kijk op het Duitsche (in weikehjk-
heid echter op het algemeen-wenschehjke)
leven de macht in het Duitsche Rijk ver
overd. Sindsdien wordt deze macht ingezet
op letterlijk alle gebieden van het leven van
den staatsburger in den vorm van een voog
dij, die theoretisch gezien geen grenzen kent
en, om een term te gebruiken, die in het gods
dienstig leven vaak toegepast wordt: den
sterveling begeleidt van de geboorte tot ne.
Deze voogdij is van bijzondere beteeken is
op cultureel gebied. Immers, men is niet zoo
a'fef in Hitleriaansche kringen, dat men
ich voorstelt, 65 millioen zielen alleen door
en reeks wetten en verordeningen, met een
ropagandistisch sausje overgoten, binn
nkele maanden of zelfs jaren tot overt"'|
ïatioaal-socialisten te kunnen maken. M
ten zoekt zijn heil in twee middelen: on -
teemt den staatsburger dan wat voor t u -
erings-proces" nadeel ig is, en voedt voor
en jeugdigen staatsburger op volgens e
eerprogramma, waarin niets voorkom)t a
ïem op andere dan Hitleriaansche id -
rengt, maar alles onderstreept wordt, w i
em straks tot fanatiek nationaal-sociai
noet maken.
Om dit doel te benaderen beschikt men
nderdaad over vrijwel alle machtsmiddelen.
Als daar zijn: de school, de pers, de radio, de
film, het tooneel, het podium, de concertzaal,
het boek, de foto, de brochure, het aanplak
biljet. En op al deze gebieden verkondigt
men volledige vrijheid. Met één beperking
echter: vrijheid binnen de perken van de
nationaal-socialistische ideologie. (Wij Neder
landers zouden daarom liever van „volledige
onvrijheid" spreken).
Blijven we in dit geval bij de muziek; om
het actueele.
Het nationaal-socialisme heeft zeer nauw
keurig omschreven denkbeelden over de
muziek. Het zijn merkwaardige denkbeelden
voor eenrevolutionnaire beweging. Men
zou ze zelfs op goede gronden reaction-
nair kunnen noemen. Ze gaan natuurlijk al
weer van den heer Adolf Hitier uit. Hitier is
.iemand, die zekere artistieke neigingen mee
gekregen heeft. In zijn prille jeugd wilde hij
kunstschilder worden, en architect. Maar zijn
Weensche leermeesters waren van oordeel,
dat zijn talent daartoe toch te bescheiden
was Daarom werd hij, ook wel uit nood,
huisschilder. Zijn vurige wensch echter, het
toch nog tot kunstenaar te brengen, werd
door deze critiek, waarin hij een miskenning
zag, slechts te meer geprikkeld. De zeldzame
ontwikkeling, welke hij in later jaren door
maakte en die hem in zoo korten tijd tot een
machtspositie bracht, welke in moderne
tijden zelfs monarchen niet meer bereikt
hebben, stelde hem in de gelegenheid, der
wereld te bewijzen, hoezeer men indertijd zijn
talenten onderschat had.
Sindsdien zien we in Duitschland enorme
bouwwerken verrijzen, als de volkshallen in
Neurenberg en het Berlijnsche Olympische
Stadion, die inderdaad straks wereldwonde
ren zullen blijken. Hier is een stuk wraak
neming van den miskenden architect op de
wereld, die hem slechts voor metselaars- en
huisschilderswerk geschikt achtte.
Hitier heeft zich ook steeds der muziek
toegewend en op dit bijzonder gebied al
spoedig partij gekozen. Zijn ideaal werd
Richard Wagner, in wiens tekst en muziek hij
het heldhaftige, militaire, boven het menschen-
gedoe verhevene aanvoelde. En het hinderde
hem niet, dat Wagner's meest geliefde kapel
meester, aan wien hij de eerste opvoering
van zijn heilig muziekdrama „Parcifal" toe
vertrouwde, den voor een nationaal-socialist
toch minder sympathieken naam Levi met
zich door het leven droeg. De opleving in
Bayreuth, de enorme toename van Wagner-
voorstellingen in het geheele Rijk, is in hoofd
zaak Hitier's werk geweest. Maar hij bepaal
de zich niet uitsluitend tot den grooten
Richard. Ook de groote klassieken vonden
genade in zijn ooren, en zelfs onder de leven
den erkende hij een genie: Richard Strauss.
Ofschoon mij niet bekend is, dat hij zich ooit
als toehoorder van „Salome" of „die Frau
ohne Schatten" heeft aangemeld.
Heftige vijandschap gevoelde het nat.-
socialisme, dat zijn macht met Wagnermu-
ziek, met eindeloos-vele militaire marschen
en uit de vergetelheid opgegraven boeredan-
sen begeleiden liet, voor de zoogenaamde
„atonale richting". Gisteren nog heeft mi
nister Göbbels in een groote meeting de aan
hangers dezer richting „geen componisten
maar geruischmakers" genoemd. Wat niet
zoo erg ware, als men zich alleen maar
herinnert, welke heftige oppositie grooten
als Beethoven, Brahms, Brückner, Wagner
en Richard Strauss te overwinnen hadden,
ook van officiëele zijde, voordat ze in hun
werkelijke beteekenis gewaardeerd werden.
Maar hier is de antipathie van geheel an
dere consequentie. Want ze beteekent de
verbanning, niet alleen van een kunstgenre,
maar ook van zijn beoefenaars!
Immers: hier komt dit kunstgenre in bot
sing met de cultuurpolitiek van een almach
tige dictatuur. Deze dictatuur zegt niet
alleen: ik veracht een muziek, die op disso
nanten is opgebouwd, die naar mijn mee:
ning niet gevoeld maar gedacht is, die het
volk niets zegt, maar alleen een bepaalde
kleine kliek uit mode-motieven bevalt
maar zij decreteert: in mijn rijk mag deze
muziek niet meer worden uitgevoerd, en wie
ze componeert, heeft in mijn rijk als leeraar
en voorganger niets meer te zoeken.
Deze draconische doorvoering van een
strengomlijnde „regeeri. gs-smaak" bepaalt
zich intusschen en dat geeft feitelijk den
doorslag niet tot het cultureele stand
punt. Het Duitsche nationaal-socialisme
gaat verder, en redeneert aldus: de ervaring j
heeft geleerd, dat zoowel de componisten als
de aanhangers van dit „kattengemiauw" ge-
boren vijanden van de fascistische staatsidee j
zijn (Mussolini denkt daar héél anders I
over!) De atonale componisten zijn of zelf
joden, dan wel vrienden, echtgenooten, fami
lieleden van joden, en waar ze aan politiek
doen, zoeken ze hun idealen bij het commu
nisme of bij de sociaal-democratie. Schön-
berg, Alban Berg, Weill, Hindemith, Stra-
winskyom het bij enkele voorbeelden te
laten, werden sinds lange jaren in zulk ver
band gezien. En het viel niet te bestrijden,
dat deze verbindingen meer dan een toeval
schenen.
Blijven we bij Paul Hindemith. Zijn echt-
genoote is de dochter van een joodschen
musicus uit Frankfort a.d. Main. Dienten
gevolge verkeerden en verkeeren bij hem
thuis vele joden. En de omstandigheid dat
de jonge arts dr. Flesch, eveneens uit Frank
fort, een zuster van mevrouw Hindenmith
huwde, en na eenige jaren almachtig inten
dant werd van de Berlijnsche radio leidde er
toe, dat Hindemith steeds meer in joodsche
verbindingen geraakte, joodsche tekstdich
ters kreeg, anti-Christelijke motieven ging
behandelen en daardoor weer bijzondere
sympathieën in Sovjet-Rusland wekte, waar
heen ook eenige langdurige concertreizen
ondernomen heeft.
Was het een wonder, dat de politieke te
genvoeters van het communisme, de haters
van alle atonale klanken, de eigenlijk-reac-
tionnaire kunstliefhebbers, die naar- Wag
ner en de boerendansen, naar volkslied met
harmonicabegeleiding en heldenballade te
rug wilden, ten slotte tot de ontdekking
moesten komen, dat een Paul Hildemith
tot een soort cultureel gevaar geworden
was!
Ja, en zoo is een nieuwe strijd dus weer
in vollen gang. Een strijd, waarin Duitsch
land alweer zijn spreekwoordelijkheid pech
heeft, die het Duitsche volk alweer Jneer
dreigt te isoleeren. Want deze strijd wordt
gevoerd tusschen onverdraagzaameid en
tolerantie, tusschen anti-semitisme en libe
rale gelijkstelling der rassen, tusschen natio
nalistisch cultuur-egoisme en internationa
le artistieke bevruchting. En in zulk een
stijd staat Duitschland weer eens onder de
volken alleen.
De ontwikkeling van de Duitsche werk
loosheid in November werd bepaald door de
seizoensontslagen van arbeiders in de bui-
tenbedrijven. Hierdoor steek de werkloos
heid met 86.000 tot 2.354.000.
De voorzitter van de Duitsche Rijksmuziek
kamer, dr. Richard Strauss, heeft in verband
met het feit, dat hij door zijn tournée door
Nederland de betooging in het Sportpalast
niet heeft kunnen bijwonen, rijksminister
Göbbels een telegram gezonden van den vol
genden inhoud: „Zend hartelijke gelukwen-
schen en enthousiaste instemming met „gros-
sartige" cultuurrede. In trouwe vereering,
Richard Strauss".
De Pruisische minister-president, Göring,
heeft aan een vertegenwoordiger van de pers
medegedeeld, dat de „dag der nationale soli
dariteit" voor hem tot een zeer bijzondere
gebeurtenis is geworden. Hij had wel nooit
getwijfeld aan de offervaardigheid van het
Duitsche volk, maar toch was het bewijs, dat
hij tijdens zijn collecte uit de eerste hand had
gekregen, iets heel bijzonders voor hem ge
worden. Zoo had hij zich de blijdschap niet
kunnen voorstellen, waarmede vooral de
minder bemiddelde volksgenooten hebben
gegeven. Hij had telkens weer gaven ge
kregen van hen, wien men het kon aanzien,
dat zij eigenlijk zelf bijstand van noode had
den. Ten slotte verklaarde generaal Göring te
hopen, dat de offervaardigheid en de hulp
vaardigheid bij bepaalde lieden zeker niet zoo
groot was geweest, omdat zij hun gave
hadden te overhandigen aan de leiders van
den staat en de beweging zelf, maar dat deze
offerwillige houding ook in de toekomst in
alle kringen aan den dag zou treden tegen
over onbekende collectanten.
Naar van betrouwbare zijde verluidt, zijn
de laatste dagen 2.5000 nationaal-socialisten
uit het concentratiekamp te Woellersdorf ont
slagen. Er zouden zich thans nog slechts
2.000 nazi's in het concentratiekamp be
vinden.
Daar vóór Kerstmis nog meer personen uit
het kamp zouden worden vrijgelaten, bestond
aanvankelijk het voornemen, het concentratie
kamp te Woellersdorf geheel op te heffen.
Aangezien evenwel de gevangenissen, waar
heen het overblijvende deel der gevangenen
zou moeten worden overgebracht, niet vol
doende plaats bieden, heeft men het plan tol
opheffing van het kamp weer iaten varen.
Naar verluidt, zijn 900 Oostenrijksche
nazi's, die kortgeleden met schepen van den
Norddeutsche Lloyd uit Sushak in Joego
slavië naar Duitschland zijn vertrokken, te
Bremerhaven aangekomen. In officieele
kringen verklaart men hiervan niets te weten.
In Oostenrijksche kringen is men echter
zeer benieuwd naar wat de Duitsche regee
ring met deze Oostenrijksche vluchtelingen
zal doen
Bij de A.E.G. aan de Brunnenstrasse te
Berlijn is het tot openlijk verzet der arbeiders
o-ekomen. Toen zij vernamen, dat zij op den
„dag der nationale solidariteit" ieder 50 pfen-
nig voor de Winterhulp moesten geven, wei
gerden zij dit eenparig en weigerden ook aan
het voorgeschreven „bedrijfs-appel" mee te
doen.
Er ontstond een zoodanig tumult, dat de
bedrijfsleiding de politie alarmeerde, doch de
commandeerende officier verklaarde, na op
de hoogte te zijn gesteld, dat hij zich niet
mengde in kwesties, die de Winterhulp betrof
fen, waarmede hij met zijn manschappen in
rukte.
In de vacature van dirigent van de
Berlijnsche staatsopera heeft minis
ter-president Göbbels den dirigent
van de Weensche staatsopera
Clemens Krauss benoemd.
De politie te Zürich heeft gisteren gear
resteerd, het voormalige communistische lid
van den Duitschen rijksdag Heinz Neumann,
tevens voormalig lid van het partij bestuur
der K.P.D.
Neumann vertoefde reeds geruimen tijd
onder den naam Biler en met een valsch
paspoort te Zürich. De Duitsche autoriteiten
hebben een arrestatiebevel tegen hem uitge
vaardigd. De staatspolitie, die hem ar
resteerde, heeft hem ter beschikking gesteld
van de kantonnale politie, aangezien het de
partement van politie te Bern van de zaak
op de hoogte moet worden gesteld, te be
slissing op een eventueel verzoek om uitle
vering aan Duitschland. De kans hierop lijkt
vrij gering, aangezien Neumann als politiek
vluchteling moet worden geschouwd.
De Zwitsersche bondsraad publiceert in
zake zijn besluit niet deel te nemen aan het
zenden van troepen naar het Saargebied,
heden de volgende mededeeling:
Het Britsche gezantschap te Bern heeft
op 6 December een stap gedaan bij het po
litieke departement, met het doel Zwitser
land te doen deelnemen aan de te Geneve
besloten vorming van een internatioanale
legertroep ter ondersteuning van de Saar-
politie tijdens het plebisciet door het leveren
van een troepencontingent.
De bondsraad heeft deze kwestie in een
zitting van 7 December bestudeerd. Of
schoon hij de bereikte overeenstemming be
groet kon hij uit overwegingen, die voort
vloeien uit de grondwettelijke principes des
lands niet ingaan op de gedachte van het
zenden van een militair contingent naar het
Saargebied.
Wat het oproepen van politiekrachten be
treft zou een dergelijke oplossing in een land
als Zwitserland, waar het politiwezen onder
de bevoegdheid valt van 24 kantons prac-
dsch onuitvoerbaar zijn.
Onmiddellijk na de zitting heeft bonds
raad Motta den Britschen gezant te Bern,
Sir Ho^ard Kennard de motieven uiteen
gezet, die den bondsraad dwingen, bij alle
erkenning voor het optreden van de Brit
sche regeering in het belang van het behoud
van den vrede, het voorstel af te wijzen.
Bondsraad Motta heeft den Engelschen
gezant verzocht zijn regeering op de hoog
te te brengen van de motieven, die de hou
ding van Zwitserland hebben bepaald. Bo
vendien Ijeeft een ambtenaar van het politie
ke departement de betrokken instantie bij
den Volkenbond in kennis gesteld van de
houding van den bondsraad, waarvoor vol
ledig begrip bestond.
Naar officieel wordt medegedeeld, zijn te
Stalingrad wederom groote malversaties ont
dekt. Een groep vooimalige czaristische offi
eieren en kooplieden, aan het hoofd waarvan
Het Duitsche drama in de mu
ziekwereld. (Dag. Overzicht.)
Japan's concurrentie zonder weer
ga. (Buitenland.)
De communist Heinz Neumann
te Zürich gearresteerd. (Buiten
land.)
Clemens Krauss de opvolger van
Furtwangler. (Buitenland.)
Onder de Berlijnsche A. E. G.-
arbeiders is het tot een openlijk
verzet gekomen tegen de gedwon
gen bijdragen voor de Winterhilfe.
(Buitenland.)
Nieuwe verduisteringen in Rus
land. (Buitenland.)
Nederlandsche regeering zendt
troepen naar het Saargebied. (Bin
nenland.)
Oud-minister Reymer benoemd
tot burgemeester van Roermond.
(Binnenland.)
Friesche burgemeester rijdt met
zijn auto tegen een boom en is op
slag dood. (Binnenland.)
Stichting openlucht-theater te
Bergen. (Stad en omgeving.)
(Zie verder eventueel laatst*
berichten.)
Evenals vorige jaren is ook dit jaar
weer gelegenheid voor het plaatsen van
NIEUWJAARSWENSCHEN in ons
nummer van MAANDAG 31 DECEM
BER. De prijs bedraagt 50 cent voor een
enkele advertentie van 5 regels a con
tant.
U zoudt onze administratie ten zeer
ste verplichten door nu reeds Uw
Nieuwjaarswensch aan ons bureau
VOORDAM 9 op te geven.
Ook kunt U ons Uwe advertentie
doen toekomen door tusschenkomst
van onze agenten en van H. H. Boek
handelaren.
een zekere vorst Magisariani stond, is er in
geslaagd door omkooping van spoorweg
ambtenaren 24 tractoren, 5 wagonladingen
hout en 1 wagonlading ijzer te bemachtigen
en naar velschillende steden in Zuid-Rusland
te zenden. Dit werd tot stand gebracht met
behulp van vervalschte vrachtbrieven en ge-
leidepapieren, bij de opstelling waarvan de
omgekochte ambtenaren hun medewerking
verleenden. Bovendien gelukte het de berde
zich in het bezit te stellen van nog 380 wa
gons, die hout, auto-onderdeelen, benevens
duizenden kisten spijkers bevatten. Vervalsch
te vrachtbrieven en andere papieren voor 500
wagons konden bij de daders in beslag wor
den genomen.
In totaal zijn in verband met deze malver
saties 43 personen gearresteerd en onmiddel
lijk voor het gerecht gebracht.
Dit veroordeelde vorst Magisariani, den
voormaligen kapitein Assaziani en den voor-
maligen grootkoopman Schurlow tot den
dood door den kogel, Zeventien beklaagden
kregen 10 jaar gevangenisstraf, de anderen
werden veroordeeld tot vrijheidsstraffen van
verschillenden duur.
Talrijke spoorwegambtenaren, die in deze
zaak verwikkeld waren, zijn uit hun functie
ontslagen.
In de projectiekamer van een
bioscoop in de nabijheid van
Teruel bij Madrid is gedurende
een voorstelling plotseling brand
uitgebroken in het filmmateriaal,
dat daar bewaard werd.
Het vuur greep zeer snel om
zich heen. Onder de ongeveer 150
bezoekers ontstond een paniek, met
het noodlottige gevolg, dat 8 men-
schen werden gedood en 10 ernstig
gewond.
In verband met den moord op Kiroff
heeft het Russische volkscommissariaat van
binnenlandsche zaken in de Oekraine 37
personen doen arresteeren, die ter beschik
king van het militaire gerechtshof zijn ge
ste ld.