Rijks-Studiedienst voor de Luchtvaart.
Luchtvaart
Onderhoud met dr. ir. E. B. Wolff. Instituut,
dat op wetenschappelijke wijze arbeidt aan
de vervolmaking van het vliegtuig.
Pondgang door de afdeelingen.
TURNER HEEFT GROOTE
PLANNEN.
£cUtd: MjuUlbQUW
'fxMxutcïaal Hieuws
IR. VAN GILS VERLAAT DE
ZUIDERZEEWERKEN.
DE LANGENDIJK HEEFT 25 JAAR
GAS.
STOMPETOREN.
Jiunsi en W etenschap
dat over de beroepsathletiek n a. v het
plan van C'iris Berger, om wielrenner
te worden
Han G. Hoekstra schrijft een paar
aardige dingen over de sport, onder den
titel „De hand in de grabbelton". Verder
wordt er het ijshockey-tournooi to Am
sterdam verslagen, Groothoff schrijft het
een en ander over modderige terreinen
en over den wedstrijd NoadJuliana.
Verder zijn er de bekende vaste rubrie
ken en een zeer groot aantal kiekjes van
sportgebeurtenissen.
In een oud gebouw op het voormalig
marine-etablissement aan de Groote Katten
burgerstraat historisch plekje Amster
dam, dat herinneringen opwekt aan den
bloeitijd der Oost-Indische Compagnie, te
vens de geboortegrond van de eens zoo be
roemde „Zeven Provinciën" verricht, met
de voornaamheid en de rust, die het werk
der wetenschap kenmerken, sinds het laatste
jaar van den wereldoorlog, de Rijks-Studie
dienst voor de Luchtvaart zijn verantwoor
delijken arbeid.
Een arbeid, die kort omschreven be
staat in het nemen van proeven op het ge
bied der luchtvaart, het geven van adviezen
over luchtvaart en aanverwante onderwer
pen aan regeringslichamen en particulieren
en het verrichten van werkzaamheden, die,
in verband met de uitvoering van de lucht
vaartwet door het ministerie van Waterstaat
aan dezen dienst zijn opgedragen. Daar
onder vallen het toezicht op den aanbouw
van vliegtuigen en motoren, alsmede het op
stellen en zoo noodig wijzigen van de techni
sche voorschriften voor het verkrijgen van
bewijzen van luchtwaardigheid van vliegtui
gen, zweefvliegtuigen en motoren.
De dienst legt de resultaten van zijn
arbeid vast in cijfers, grafieken en rapporten
en heeft daardoor de beschikking gekregen
over een schat van gegevens, die tot heil van
onze luchtvaart worden aangewend en haar
mede den grooten naam hebben bezorgd, die
zij tot ver buiten de landsgrenzen draagt.
Onze bijzondere verslaggever heeft dezer
dagen door de afdeelingen van den Rijks-
Studiedienst voor de Luchtvaart kortweg
RSL genoemd onder deskundig geleide
een rondgang gemaakt, waaraan vooraf is
gegaan een onderhoud met den directeur,
den heer dr. ir. E. B. Wolff, die zich on
danks zijn drukke werkzaamheden bereid
verklaard had, het een en ander over de tot
standkoming en de werkwijze van den
Dienst mede te deelen.
Het was in den oorlogstijd aldus ont-
leenen wij aan deze mededeelingen dat
zich de behoefte aan het bezit van een Insti
tuut, dat zich uitsluitend zou bezig houden
met onderzoekingen ten dienste van onze
luchtvaart, sterk deed gevoelen. In het bui
tenland had het vliegtuig dat zijn groote
waarde als verkennings- en gevechtsobject
onomstootelijk bewezen had een ontwikke
lingsgang doorgemaakt welke de op Ne-
derlandsche grondgebied gedaalde en ge
annexeerde vliegtuigen waren ten deze even
zoovele voorbeelden! duidelijk aantoonde
dat ook op dit gebied de techniek groote
vorderingen had gemaakt. Onze hoogere
legerleiding begreep, dat wilde Nederland
niet achterblijven, het noodzakelijk was, het
vliegtuig tot een object van diepgaande
wetenschappelijke studie te maken. In dit
verband ontving dr. Wolff met Kerstmis
1917 van den voorzitter van het Munitie
bureau, prof. van Royen, die daartoe han
delde in overleg met den Commandant van
de Luchtvaartafdeeling en met den toenma-
ligen opperbevelhebber van land- en zee
macht, generaal Snijders, de opdracht een
studuie-bureau voor de luchtvaart in te
richten. Met de voorbereiding werd, in
Januari 1918, een aanvang gemaakt en ook
hier bleek de waarheid van het spreekwoord
dat alle begin moeilijk is. Men vorderde
slechts langzaam, wijl het verkrijgen van de
vereischte inlichtingen met groote moeilijk
heden gepaard ging, terwijl bovendien het
materiaal voor een deel uit het buitenland
moest komen. Niettemin werd met kracht en
energie voort gewerkt in de begrooting
van 1918 was een aanzienlijk bedrag voor
dezen Dienst uitgetrokken en al spoedig
kon op verschillende gebieden worden gead
viseerd. De opening van het laboratorium,
dat een zeer belangrijken schakel in de
werkzaamheden vormt, geschiedde echter
pas in April 1919.
Centraal Instituut.
De Rijks-Studiedienst voor de Luchtvaart
heeft aan den eenen kant te doen met het
militaire vliegwezen, met de Koninklijke
Luchtvaart Maatschappij en met de Na
tionale Luchtvaartschool en aan den ande
ren met de vliegtuigfabrikanten. Vooral
door den uiterst snellen vooruitgang van de
techniek zien zoowel de exploitanten als de
fabrikanten van vliegtuigen zich tegenover
vraagstukken geplaatst, die door hun ge
compliceerdheid slechts kunnen worden op
gelost door specialisten op het gebied, dat
des vliegtuigs is.
Zoo krijgt o.m. de R.S.L., die zich ont
wikkeld heeft als een Centraal Instituut,
dat zoowel voor de civiele als voor de mili
taire luchtvaart werkzaam is, doch adminis
tratief ressorteert onder het Departement
van Waterstaat, vragen van Fokker, Kool
hoven en de K.L.M. Die vragen kunnen
betrefffen kwesties over de aanschaffing
van vliegtuigen, over den invloed van tech
nische veranderingen op de vliegeigen-
schappen, alsmede over die eigenschappen
zelf.
Voor de oplossing van dergelijke vraag
stukken heeft de dienst de beschikking over
een staf van ingenieurs, die in hun arbeid
worden bijgestaan door technische en ad
ministratieve ambtenaren.
Behalve de proeven in het gebouw ge
schieden er, hetzij op Schiphol, Waalhaven
of Soesterberg, proefnemingen met de
vliegtuigen zelf door de ingenieurs-vliegers
dr. ir. H. J. van der Maas en ir. S Wynia.
De ervaringen, op bijzondere proefvluch
ten in luttele uren opgedaan, geven veelal
stof voor verscheidene weken arbeid bin
nenskamers
Naast adviseerend, contro
leerend werk.
De R.S.L. oefent verder de verplichte
controle uit op den aanbouw van burgerlijke
vliegtuigen. Zonder btt zoogenaamde lucht-
vaardigheidsbewijs wordt geen enkel civiel
vliegtuig „tot het luchtruim toegelaten". De
controle geschiedt met assistentie van dén
militairen controledienst en ook hier doen
zich weer, evenals op het gebied van alle
proefnemingen op luchtvaartgebied, de on
schatbare voordeelen gelden van de centra
lisatie Zoo geschiedt de controle in de fa
brieken door dezelfde personen en wel, wat
de militaire vliegtuigen betreft, volgens de
aanwijzingen van de militaire autoriteiten
en voor de civiele vliegtuigen door den
Dienst. Ook worden, zoo noodig, voor de
constructie van militaire toestellen, door den
Dienst adviezen gegeven.
Voorschriften.
Een zeer belangrijke materie, behoorende
tot het uitgebreide arbeidsveld van den
R.S.L., wordt gevormd door de opstelling
van de voorschriften, waaraan elk vliegtuig
op zichzelf moet voldoen, wil het aanspraak
maken en dat doet het natuurlijk op
het verplichte bewijs van luchtwaardigheid.
Dit geschiedt voor de civiele /liegtuigen
door den dienst zelf, voor militaire vliegtui
gen treedt een commissie op, waarin de RSL
zitting heeft, zoodat ook hier weer een een
heid in de werkwijze gewaarborgd is. De
voorschriften, waaraan elk civiel vliegtuig
dat tot het internationale verkeer wordt toe
gelaten moet beantwoorden, worden opge
steld door een Internationale Luchtvaart
commissie.
In een sub-commissie van dit lichaam heeft
dr. ir. Wolff zitting. Zij betreffen men zal
het zich reeds afgevraagd hebben als
hoofdzaken de sterkte, de vliegeigenschappen
en de uitrusting van het vliegtuig, terwijl
daarnevens elk „opgeleverd" vliegtuig aan
controle-proeven wordt onderworpen; voor
civiele vliegtuigen door den RSL, voor de mi
litaire toestellen door een militaire commis
sie, waarin het beproefde systeem! een
lid der staf van den Dienst zitting heeft.
Het werk zelf is verdeeld over een aantal
afdeelingen, die in het gebouw zijn onder
gebracht: de Vliegtuigen Afdeeling A., voor
de eigenschappen van vliegtuigen en de
vliegproeven, waar dr. ir. H. J. van der Maas
en ir. S. Wynia den scepter zwaaien; de
Vliegtuigen Afdeeling B., voor de sterkte
berekening; het terrein van dr ir. A. van der
Neut; voorts de Aërodynamische Afdeeling
(ir. C. Koning)de Afdeeling voor materiaal
onderzoek kortweg Materialen Afdeeling ge
naamd, werkplaats van dr. ir. L. J. G. van
Ewijk en tenslotte de afdeeling voor lucht
waardigheidscontrole en motorkennis, waar
van ir. A. G. von Baumhauer aan het hoofd
staat.
Adviezen.
Wanneer zich een geval voordoet, dat een
vliegtuigbouwer een toestel wil construeeren,
hetwelk in verschillend opzicht afwijkt van
de bestaande typen, zal hij in zijn project op
kwesties stuiten, waarvan vooraf niet te
zeggen valt, welken invloed deze in de prak
tijk zullen uitoefenen. De weg van het ad
vies van den Rijks-Studiedienst voor de
Luchtvaart, staat nu voor hem open. Zoo
noodig volgt nu in de afdeelingen een gan-
sche reeks van proefnemingen, waarbij veel
al van modellen hetgeen uiteraard een veel
goedkoopere werkwijze is, dan dat na den
bouw van het vliegtuig veranderingen moe
ten worden aangebracht en beproefd ge
bruik wordt gemaakt. Uiterst zorgvuldig
wordt nagegaan welke invloeden wijzigin
gen in den vorm van het vliegtuig en ver
schillen in de afmetingen uitoefenen; zoowel
wat betreft het draagvermogen als de stabi
liteit en de besturing van het te construeeren
toestel. Zoo kunnen ook wijzigingen in be
staande typen aanleiding geven tot nieuwe
proefnemingen.
Cijfers, die marktwaarde hebben.
Van de gelegenheid tot vaststelling door
den Dienst van de eigenschappen van een be
paald vliegtuig wordt als regel ook door
Fokker gebruik gemaakt. De desbetreffende
cijfers vertegenwoordigen feitelijk een zekere
marktwaarde; bij verkoop van een /liegtuig
naar het buitenland vormt derhalve het bezit
van een certificaat van de RSL een niet te on
derschatten factor in den te bedingen prijs!
Het verstrekken van adviezen over civiele
vliegtuigen wordt den opdrachtgever in re
kening gebracht.
De instrumenten, die gebruikt worden voor
het bepalen van de eigenschappen van een
vliegtuig moeten uiteraard aan de hoogste
eischen van betrouwbaarheid voldoen. In dit
verband zijn ijkingsinstallaties ingericht om
de instrumenten te controleeren en na te
gaan met welke nauwkeurigheid de door
deze Instrumenten aangegeven grootheden
kunnen worden gemeten.
Deze apparatuur dient tevens voor het
ijken der nieuwe instrumenten voor de mili
taire diensten.
Zooals elke wetenschap haar waarde pas
heeft, indien de resultaten van studiën en
proefnemingen in cijfermateriaal hun uit
drukking hebben gevonden, ligt het voor de
hand, dat ook bij den RSL de resultaten van
alk proefnemingen op het papier worden
vastgt legd.
Slechts het wetenschappelijk gefundeerde
oordeel over een vliegtuig is voor de prac-
tijk van beteekenis, aangezien meermalen ge
bleken is dat de beoordeeling door ervaren
vliegers over dezelfde machine voor 100 pet
uiteenloopt.
„In het algemeen" zoo eindigde dr. ir.
Wolff het onderhoud „zijn wij hier veel te
klein behuisd voor hetgeen wij hebben te
presteeren om te kunnen voldoen aan dat
gene, wat de luchtvaart noodig heeft en over
een paar jaar noodig zal hebben. Ook wij
ondervinden in dit opzicht den druk der
bezuiniging in niet geringe mate.
Met het buitenland, waar Engeland en
Amerika kunnen te dezen opzichte als goede
voorbeelden worden aangehaald insti
tuten als het onderhavige op groote schaal
zijn ingericht, onderhouden wij voortdurend
contact en wisselen wij geregeld gegevens
uit. In aansluiting hierop kan ik U mede-
deelen, dat ik mij in gezelschap van een in
specteur van den Luchtvaartdienst te 's-Gra-
venhage aan het eind van deze maand in op
dracht van de Regeering naar de Vereenigde
Staten zal begeven, welk bezoek verband
houdt met den aankoop van vliegtuigmate
riaal. Het heeft natuurlijk zijn nut om door
eigen aanschouwing zich over den stand van
zaken aldaar een oordeel te vormen. In Ame
rika wordt, evenals Engeland op dit gebied
centralisatie toegepast".
De rondgang.
Gewapend met de kennis, hem door dr. ir.
Wolff in zijn uiteenzetting verstrekt, was het
vervolgens ir. S. Wynia van de Vliegtuigen
Afdeeling A., die den verslaggever „over
nam" en hem, met het bewonderenswaardige
geduld en de toegevendheid van den man, die
weet dat hij met een leek te doen heeft, door
de verschillende afdeelingen van het gebouw
leidde.
De rondgang goldt eerst de Aërodynami
sche Afdeeling, waar de blik van den bezoe
ker getroffen werd door een groot gevaarte,
dat zoo op het eerste gezicht deed denken
aan een hoorn des overvloeds Het was de
zoogenaamde windtunnel, waarvan in het
open gedeelte, loopende door een vertrek, dat
in geval van proefnemingen hermetisch
wordt afgesloten, een model van een stuur
vlak van een vtiegtuig aan draden was op
gehangen. De bedoeling van een en ander
was, de krachten te meten, die bij wisselende
windsterkte op de verschillende deelen van
zulk een stuurvlak werken. Langs electri-
schen weg wordt een sterke luchtstroom in
rechte lijn door de tunnel over het model ge
blazen, waarna de verticale en horizontale
krachten, op dit model werkend, door mid
del van weegschalen, waarmede de draden
verbonden waren, kunnen worden vastge
steld. Deze tunnel leent zich overigens uit
stekend voor onderling zeer uiteenloopende
proefnemingen, hetgeen blijken kan uit het
feit, dat zij o m. haar diensten heeft gegeven
voor het meten van den weerstand, die de
treinen te hebben overwinnen en voor het
vaststellen van der. goeden vorm van nieuwe
vuilniswagens der Stadsreiniging!
Ook de „Panderjager" is hier geheel in
model „uitgeprobeerd", met het gevolg, dat,
toen deze machine gereed was, zij geheel aan
de gestelde eischen voldeed, hetgeen voor
zulk een afwijkend type een mooie prestatie
i» geweest.
De Vliegtuigen Afdeeling houdt zich me
de bezig met het verrichten van proeven op
ware grootte. Zij maakt er, met haar prach
tig instrumentarium, haar specialiteit van
de snelheid van vliegtuigen op verschillen
de hoogten te meten, alsook het stijgvermo-
gen, de besturingseigenschappen en de sta
biliteit. Daarnevens gaat haar werkzaam
heid uit naar de aero-dynamische afwerking
en de veiligheid der toestellen, terwijl ook
het vraagstuk der economie benzinever
bruik! het onderwerp van een grondige
studie uitmaakt. Voor het vaststellen van de
vliegeigenschappen moet men uiteraard ook
de beschikking hebben over gegevens betref
fende de motoren. De afdeeling beschikt ver
der over de ijkings-installatie, waarvan wij
de bedoeling reeds hebben uiteengezet.
De afdeeling Materialenonderzoek, waar
dr. ir. van Ewijk nog eenige toelichtingen
gaf, verricht het onderzoek van alle materia
len, die bij de constructie van een vliegtuig
worden toegepast. Er worden proeven geno
men met metaal, hout het veel gebruikte
triplex doeksoorten, lijm, lak enz. Men
legt zich hier zoowel toe op gewone mecha
nische proeven, zooals trek-, buig- en hard-
heidsproeven, als op vermoeidheids- en
schokproeven. De vermoeidheidsproeven
worden, met de ingenieuze apparatuur,
waarover deze afdeeling beschikt, niet al
leen op gewone metalen genomen, maar ook
op besturingskabels en andere vitale onder
deden van een vliegtuig. Tot deze afdeeling
behoort een kleinere afdeeling voor micros
copisch onderzoek.
Het werk van de Vliegtuigen Afdeeling
A. grijpt in dat van de Aërodynamische af
deeling, terwijl op haar beurt eerstgenoemde
afdeeling weer nauw contact heeft met de
Vliegentuigen Afdeeling B., die voor Sterk
teberekening.
In deze afdeeling is onlangs naar ir.
Wynia mededeelde een onderzoek ver
richt, waarbij een berekening is opgesteld
omtrent de sterkte en de doorbuiging van
vliegtuigvleugels. Bij die berekening is
nauwkeurig bepaald welke de invloed is van
de triplex-bekleeding van vleugels op hun
sterkte.
De juistheid van de gemaakte berekening
is door toetsing aan een proefneming geble
ken.
De vliegtuigtechniek moge met den dag
vorderingen maken geen nood! De Rijks-
Studiedienst voor de Luchtvaart is paraat. Hij
is niet alleen volkomen ingesteld op dezen
snellen vooruitp-antr, hij is er mede s-buldig
aan. Een „schuldig", dat hem tot eer strekt'
DE „SNIP' IN DEN NACHT.
Proeven in het donker boven de
Zuiderzee goed geslaagd.
Gisteravond heeft de bemanning van de
„Snip" een avondvlucht gemaakt, waarbij
het plan om verschillende instrumenten te
beproeven werd uitgevoerd.
Om zeven uur gisteravond is Jan Hondong
van Schiphol gestart. En een kleine vijf
kwartier later stond de „Snip' weer aan den
grond. De proefnemingen waren alle vol
komen naar wensch verloopen: de gcneei-
bemanning was zeer en zeer tevreden.
In de eerste plaats was het noodig geweest
om de werking van de beide extra-drit -
meters even aan de practijk te toetsen.
Wat de driftmeter met schijnwerper aan
gaat: de proef werd boven het land geno
men en slaagde uitmuntend: op 500 meter
hoogte, verklaarde Hondong, was het nog
helder licht door den schijnwerper.
Tegenover de nieuwe vinding van van
Balkom, die gebruik wil maken van afgewor
pen Holmeslichten en die dan de drift dooi
middel van een achterwaarts gerichten spie
gel wil berekenen, stond menigeen sceptiscn
Maar Van Balkom heeft gelijk gekregen,
het is inderdaad wel een middel om in geval
van noodzakelijkheid eenig succes te waar
borgen: de „Snip" heeft een heelen tijd bo
ven het IJselmeer gevlogen: er zijn twee
lichten afgeworpen, welke uitstekend ont
brandden en daarna is door middel van den
spiegel de drift berekend. Er was een halve
graad afwijking, maar dat is niet veel, zoo
luidde ten minste het oordeel der experts.
De „Snip" heeft in dien tijd ook boven de
wolken gevlogen met het doel den navigator,
i.c. Van der Molen de gelegenheid te geven
sterren te schieten. Natuurlijk ging dat niet
zoo vlot als deze vroegere koovaaraij-officier
dat aan boord van zijn schip gewend is ge
weest. Daaraan is het ook te wijten, dat er
een verschil was van ongeveer 16 mijl, maar
heelemaal troosteloos vond hij dat toch
niet: het zou in elk geval overdag zeker
beter gaan en Van der Molen meende ook,
dat al doende in het vliegtuig heel snel leert.
Een zaak van groot gewicht was het on
derzoeken van de mogalijkheid om direct te
vliegen op de benzine uit de in de cabine ge
bouwde tanks. Want het mag dan al de be
doeling zijn, dat de benzine uit die tanks
eerst naar de vleugeltanks gepompt zal wor
den, heel wat verkieslijker is het, dat regel,
recht op die cabine-tanks gevlogen kan wor
den. Dan is het natuurlijk aangewezen, om
bij de groote hop over den oceaan de vleugel-
tanks 2100 liter in reserve te houden
en allereerst de cabine leeg te vliegen.
Kijk, dat is wonderwel geslaagd gisteren
Men heeft benzine gepompt in die benzine
tanks in de kajuit en de motoren hebben die
benzine keurig opgeslikt. Dat is wel een
groote geruststelling, die de kansen van den
K.L.M.-vogel nog vergroot. Het eenige be
zwaar was misschien, dat de benzinedruk er
iets door verlaagd werd, maar veel maakte
dit toch ook al weer niet uit.
Zooals gezegd, de algemeene indruk van
de bemanning was, dat zij hoogst tevreden
kon zijn.
Vandaag nieuwe proeven.
Vandaag worden er ten overstaan van den
Rijksstudiedienst voor de Luchtvaart weder
om proeven genomen en wel in de eerste
plaats met belasting: 7-, 8- en 9000 K G
Men zal geen proeven nemen met 10.000
K.G. belasting.
Dan zullen er nauwkeurige metingen ver
richt worden met betrekking tot de snelheid
van het vliegtuig, de start, den aanloop,
enz. enz.
Gedurende den afgeloopen nacht hebben
ingenieurs van den Rijksstudiedienst in
loods B de „Snip'' aan allerlei metingen on
derworpen, welke op den grond kunnen wor
den waargenomen: de machine is gewogen en
het zwaartepunt van het vliegtuig is nauw
keurig vastgesteld.
Uit een en ander kan men weer eens zien,
met welk een groote zorg dit geval wordt
voorbereid.
Nog iemand gaat mee.
Geruchten wilden, dat er behalve de vier
aangewezen leden der bemanning nog een
ambtenaar van de K.L.M. zou meegaan;
mr. E. Rusman van den propagandadienst,
wiens taak het dan zoude zijn om berichten
door te geven.
Bij informatie bleek het Hbld., dat dit
gerucht waarheid bevat en dat de heer Rus
man inderdaad meegaat voor de propagan
da van de luchtvaart in West-Indië.
DE POSTVLUCHTEN OP INDIE.
De Ijsvogel (heenreis) is te Calcutta en
de Pelikaan (terugreis) te Athene aange
komen.
Vluchten om de wereld.
De bekende Amerikaansche vlieger Roscoe
Turner, die derde aankwam in Je Melbourne-
race, heeft meegedeeld, dat hij voornemens is
het komende voorjaar een vlucht om de we
reld te maken, ongeveer langs den equator
Vervolgens zal hij een wereldvlucht maken
in Noordelijke en zuidelijke richting, waarbij
hij over noord- en zuid-pool wil vliegen.
Voor zijn vlucht om den equator za! Turner
vermoedelijk uit Panama starten. Hij wil
slechts 6 tusschenlandlngen maken.
REORGANISATIE LANDBOUW
CRISIS-ORGANISATIES.
Na de reorganisatie van de verschillende
1 rovinciale Landbouw-crisis-organisaties en
van de hoofdcentrale, heeft de minister van
economische zaken thans de Crisis-accoun
tantsdienst opnieuw georganiseerd. Naast
den directeur den accountant drs. M. de
Bloeme is benoemd tot adjunct-directeur de
accountant P. Tadema, terwijl gevormd zijn
drie afdeelingen: controle, comptabiliteit en
efficiency en investigations, waarvan de lei
ding respectievelijk is toevertrouwd aan den
economische zaken thans den Crisis-accoun-
A. M. r. Lindner en den accountant drs. G.
F. Vromans.
De nieuwe organisatie zal het den minister
mogelijk maken een nog scherper toezicht op
de cusisorganisaties uit te oefenen, terwijl de
organisatie van deze diensten opnieuw on
der de oogen zal worden gezien, waarvoor
de minister de medewerking heeft ingeroefien
en verkregen van enkele buiten het ambtelijk
verband staande personen, die reeds gerui-
men tijd dergelijke werkzaamheden hebben
verricht en de organisatie kunnen beoordee-
len.
zieningen
op een
het
voor
HILVERSUM EN HET P.E.N.
B. en W. van Hilversum hebben tot dcu
gemeenteraad een nota gericht inzake de ge.
rezen moeilijkheden van het gemeentelijk
electriciteitsbedrijf, in verband met de voor-
genomen overneming van het bedrijf door
het P.E.N. Zij wijzen er o.a. op, wil de ge.
meente haar taak, waarvan de sociale vo0r.
_;„..:„„en een belangrijk onderdeel vormen
behoorlijke wijze blijven vervullen'
geen geval aangaat om naast dé
voor de gemeente financieel uiterst nadeelj.
ge regeeringsmaatregelen haar ook nog de
baten van het electriciteitsbedrijf te ontne-
men B. en W. stellen den Raad voor in de-
zen geest aan Ged. St. te berichten.
Overgeplaatst naar Wegenbouw,
Naar door de „Tel." wordt medeg*.
deeld zal ir. J. F. L. van Gils, ing«ni€Ur
bij de directie der Zuiderzeewerken
Maandag 17 dezer dezen dienst verlaten'
om met ingang van denzelfden datum
in functie te treden bij de afd. Wegen
bouw van den rijkswaterstaat. Ir. Van
Gils is belast geweest met het dage-
lijksch toezicht op de uitvoering der
kunstwerken in den afsluitdijk, zoowei
te Den Oever als te Kornwerderzamj
Later is hij overgeplaatst naar het
hoofdkantoor van de Zuiderzeewerken
te Den Haag.
De „Tel." meldt uit Oudkarspel:
Den eersten Januari a.s. zal het 25
jaren geleden zijn, dat de gasfabriek
door samenwerking der vier Langendij-
ker gemeenten en Sint-Pancras te
Noordscliarwoude, als centrum van den
Langendijk, is opgericht.
De tegenwoordige directeur, de heer
W. J. Smit, is vanaf de oprichting als
zoodanig hier werkzaam, zoodat ook hij
jubileert. De heer W. J. Smit heeft den
geheelen bouw van de fabriek medege
maakt. Als men in aanmerking neemt,
dat in vele gemeenten in Noordholland
nog geen gasvoorziening is, mag men d«
voortvarendheid der besturen van deze
vijf gemeenten, te zamen ongeveer 9000
zielen tellende, roemen, die in 1909 reeds
durfden overgaan tot oprichting van een
gasfabriek.
Het zilveren jubileum zal in een bui
tengewone vergadering worden her
dacht, waaraan zal worden verbonden
een vierdaagsche demonstratie op gas
technisch gebied.
De fabriek heeft den laatsten tijd een
aanval op de gaslevering te verduren
van de petroleum en de commissie van
beheer heeft dan ook besloten den gas-
piijs terug te brengen van 11 op 9 cent
per kubieken meter en de meterhuur te
verlagen met 10 cent en te brenyen op
25 cent per meter per maand, ingaande
1 Januari 1935.
In de plaats van den heer F. Woerdeman,
die dezer dagen is overleden, is mevrouw L.
van der Wal—de Boer alhier benoemd tot
plaatselijke correspondente van de Alkmaar-
sche Courant.
NICO SNEL'S KORF.N.
Werken voor gemengd koer gezon
gen door Vocaal Alkmaar, en liederen
voor kinderkoor uitgevoerd door
klasse A, meisjeskoor, en 'n jongens
koor, vormden het programma van het
concert dat gisteravond door Nico Snel
in 't Gulden Vlies gegeven werl. Bij de
kinderliederen merkten we een paar on
bekende componistennamen op, n.m. P-
J. Ferdinant en H. Geerssinga, en een
waarvan vroeger heel veel door kinde
ren gezongen werd, Joh. Verhulst. De
laatste jaren kijkt men naar diens bun
del, die, vergis ik me niet, Kinderleven
heet, niet meer om; evenzoo schijnt de
mooie verzameling „Levensmorgen" van
Philip Loots, die van veel later datum is
dan die van Verhulst, in 't vergeetboek
geraakt te zijn.
Het werk van de kinderen werd zeef
op prijs gesteld en wat zij ten beste ga
ven bewees wel dat Snel met hen de"
goeden weg bewandelt. De zang klonk
beschaafd, uitspraak moet men nog
probeeren zuiverder te krijgen. Nuan
ceeren doen ze al heel aardig. Ook de
jongens namen dat goed in acht en
zongen „Naastenliefde" van L. F. Brands
Buys zonder ruwheid, wat bij 't begin
„Laat af van 't strijden" enz. anders al
heel gemakkelijk kan.
Aardig was ook de „Alkmnarsche
jongen", van Nico v. d. Linden. Van wie
is dat gedichtje?
Kinderzang begeleiden is niet gemakkelijk,
men kan zoo gauw te sterk spelen, en toch
moet men de kinderen ondersteunen. Barten
speelde zeer bescheiden, wel eens wat te be
scheiden. Maar de juiste verhouding is moei
lijk te vinden.
Het gemengde koor is sedert het vorige
concert er ook op vooruitgegaan. Ook hier
beschaafde zang en zin voor nuanceering
toegepast op stukken van Bortniansky, Bluin-
ner, Roeske, (die tegenwoordig was en zijn
tevredenheid over de vertolking van rijn
„Bijenhedje" betuigde), enz. Met een frisc"
gezongen „Nieuw Leven" van Beethoven, ein
digde dit concert, dat een vlot verloop had
en daarom was het jammer, dat men z°°
laat begon.
Bij ontstentenis van den voorzitter sprak
de penningmeesteresse, mevr. Booy, een kort
openingswoord, vooral Roeske's aanwezig
heid daarin dankende, en ook de pers.
A. K.
