De restauratie van de Groote Kerk.
De groote fabrieksbrand te Uitgeest.
Het 15de eeuwsche kunstwerk moet noodzakelijk
gerestaureerd worden.
Ook in Amerika protest.
Stad en Omgeving.
Een bouwvallige toestand.
X
van de 12 jury-leden is van liet hoogste be
lang zou er één ziek worden of dood
gaan, dan zou het heele proces van voren af
aan moeten overgedaan worden!Den volgen
den dag werd de reporter van WOR onder
vangen door een praatje over de verdiensten
van een zekere hoestbonbon en alle mil-
lioenen luistervinken konden op hun vingers
uitrekenen, dat dit het middel van rechter
Trenchard was! Een dergelijke commerciali
seering moet men meegemaakt hebben om te
kunnen gelooven.
Het oordeel van Edna Ferbe*.
Parament, Universal, Pathé, Fox en wie
er verder zijn, zagen niet in waarom zij hun
aandeel in den vetten buit moesten laten voor
bij1 slippen en tegen de instructies van den
rechter in plaatsten zijn hun toestellen op 'n
soort galerij en draaiden er lustig op los.
Maar dat is lang niet alles! Edna Ferber, de
schrijfster van Show Boat en andere romans,
vond zich geroepen op een goeden morgen
den volke te verkondigen, dat het plaatsje
Flemington het middelpunt was geworden
van alle sensatiezoekers en -zoeksters, die er
een soort circus van maakten en zich wan
hopig aanstelden: de chic van Park Avenue,
artiesten, tooneelschrijvers, regisseurs, sport-
menschen, bekende journalisten van binnen-
en buitenland, die geen van allen iets voel-
den voor het ontzettende drama, dat zich
daar afspeelde, maar die kwamen om te ge
nieten en om gezien te worden. „Het is zoo
weerzinwekkend", schrijft Edna Ferber, „dat
ik neiging had om mijn ontslag te nemen als
lid van de maatschappij".
Wat is bijv. zoo weerzinwekkend? Dat
kooplui een klein evenbeeld van de ladder
aanbieden, waarlangs de ontvoerder de baby
geschaakt heeft en dat men in zijn knoops
gat dragen kan. Dat het Union Hotel, het
eenige hotel van het plaatsje, een menu of
cocktails aanbiedt, die den naam dragen van
den beklaagde, de getuigen, den officier van
justitie en verder iedereen, die er mee te ma
ken heeft. Dat 's morgens om zes uur, wan
neer het in deze laatste weken 30 en 40 gra
den vriest een queue van belangstellenden
voor de toegangsdeur staat te wachten om
binnengelaten te worden. Dat er nog geen
dag voorbij gegaan is, waarin niet hinderlijk
gelachen en gegiebeld is door het publiek
om dingen, waarvan een normaal denkend
mensch geen oorzaak tot vroolijkheid kan
maken. Toen Hauptmann gevraagd werd
hoeveel geld hij voor zijn vertrek naar Ame
rika in zijn geboorteland bezat en hij mil-
liarden antwoordde, doelend op de bijkans
waardelooze marken, ging er een homerisch
gelach op. Waarmee dit knappe publiek met
een zichzelf veroordeelde.
Weerzinwekkende reclame.
Weerzinwekkend zijn de groote opschrif
ten boven de krantenartikelen, die alleen
maar een of twee sensationeele of belache
lijke zinnen uit het getuigenverhoor van den
heelen dag weergeven en daarmee een ge
heel valschen indruk van deze tragische
zaak geven. Daar is bijv. de trots van onder-
burgemeester Lyons van de Bronx over de
reclame, die zijn stadsdeel uit het proces ge
kregen heeft, omdat de lichtelijk praatzuch
tige Dr. Condon bij zijn getuigenis omtrent
de overreiking van het losgeld aan den ge-
heimzinnigen „John" vertelde in de Bronx te
wonen, waaraan hij schielijk toevoegde „the
most beautiful borough in the world" de
mooiste stadswijk in de wereld. Dr. Condon,
die zijn heele leven in de Bronx gesleten heeft
en derhalve zeer tot oordeelen over de heele
wereld gerechtigd was, bracht er op zeer
onnoodige manier de reclame bij te pas en
droeg aldus een bescheiden deeltje bij in de
reeks opvallendheden tijdens het getuigen
verhoor.
Het mag ongelooflijk schijnen, maar nog
altijd worden er lieden gevonden, die in een
geruchtmakend proces een goede gelegenheid
zien zich een plaatsje onder de publieke
schijnwerpers te veroveren en er een sla'tje
uit te slaan door als getuige op te treden.
Dat de sheriff aardige bijverdiensten heeft
gemaakt door verkoop van plaatskaarter.
aan 't publiek staat even vast als de steno
grafen hun zwaren arbeid naar behooren
beloond krijgen door verkoop der gemimeo-
grafeerde woordelijke verslagen. Vaudeville
agenten zijn onophoudelijk in de weer om
iedereen, die er mee te maken heeft een con
tract aan te bieden; de jury van acht heeren
en vier dames kunnen na afloop voor 200
dollar per week een vaudeville-tournée ma-
wen om van hun ervaringen te vertellen.
Hauptmann's advocaat, Reilly, nam de ver
dediging op zich, wel wetend, dat hij er gel
delijk misschien bij zou moeten toeleggen,
maar zich evenzeer bewust van de enorme
rcelame, die hem voor de toekomst van dienst
zou kunnen zijn. Reeds nu is het bekend
geworden, dat den openbaren aanklager
waarschijnlijk een belangrijke positie te Was
hington aangeboden zal worden.
Nog is 't zoover niet, maar mocht Haupi-
mann onschuldig bevonden worden, dan zul
len hepi stellig groote aanbiedingen gedaan
worden van zijn ervaringen te vertellen op
schrift en mocht hij ooit als vrij man rond-
loopen, dan in persoon. Tegen dit alles en
meer nog wordt ook in dit land geprotesteerd
als onbetamelijk en goedkoop; duizenden er
geren zich er aan en laten niet na luide voor
hun opinie uit te komen, maar intusschen
schijnt de overgroote meerderheid er anders
over te denken. Het hoogst belangrijke nieuws
uit binnen- en buitenland heeft al weken
moeten wijken voor hetgeen bijv. een getuige
te vertellen had, die Will Rogers imiteerde
en dergelijk fraais.
Speciale bewaking van den gou
verneur van New Jersey.
Gisteren is een speciale wacht ge
plaatst in de ambtswoning van den
gouverneur van den staat New Jer
sey, Hofmann. Hoewel geen offi-
cieele mededeeling is verstrekt
neemt men aan, dat deze actie in
verband staat met het feit, dat de
gouverneur een groot aantal ano
nieme dreigbrieven heeft ontvangen.
Gratie-verzoeken stroomen binnen,
Terwijl Hauptmann's verdedigers de
voorbereidingen treffen voor de behandeling
van zijn zaak in hocger beroep, deelde de
gouverneur van New Jersey Hofmann mede,
dlat hij tot nog toe 124 brieven had ontvan
gen, waarin hem werd verzocht Hauptmann
gratie te verleenen.
DE ITALIAANSCHE VOOR
BEREIDINGEN.
Voor eventueelen oorlog.
De Opperste Raad voor de Landsverdedi
ging in Italië is Woensdag in laatste zitting
bijeengeweest voor zijn twaalfde gewone
sessie.
Over het resultaat wordt thans een uit
voerige officieeie mededeeling gepubliceerd,
waarin o.m. wordt verklaard:
De Opperste Raad voor de Landsverdedi
ging acht het noodzakelijk de natie er mede
deeling van te doen, dat hij in de twaalf jaren
van zijn bestaan zijn taak heeft vervuld,
welke daarin bestaat, tijdig de onontbeer
lijke middelen beschikbaar te stellen, opdat
bij een eventueel gewapend conflict de daar
voor noodzakelijke omstandigheden zoodanig
zijn, dat de actie zoo goed mogelijk kan zijn.
Na bestudeering van alle behoeften, waar
voor bij critieke en beslissende toestanden
voorzorgen moeten worden getroffen en wel
zoowel t. a. v. de verpleging der gemobili
seerde gewapende macht als voor de werk
en levensmógelijkheden van de geheele
natie, heeft de Opperste Raad systematisch
alle oorspronkelijke hulpbronnen van het
land georganiseerd en maatregelen getroffen
voor de gebruikmaking hiervan. In het bij
zonder is de productie en verwerking van
artikelen voor militair gebruik door de
autoriteiten tot in bijzonderheden voor
bereid.
Mochten daarbij leveringen en goederen-
rail met het buitenland in aanmerking komen,
dan kan met beslistheid worden ontkend, dat
die vrijheid van hanaelen van Italië in het
buitenland belemmerd zou worden door een
tekort aan grondstoffen.
Volgens de officieeie mededeeling wordt
de approviandeering met tarwe, graan, rijst
e. d. door den eigen landbouw gedekt. Italië
kan in tijd van oorlog door de exploitatie
van zijn eigen bodemschatten voorzien in
de behoeften aan brandstof, terw'jl het door
ertswinning en ertsbeWerking over aanzien
lijke mogelijkheden beschikt. Naar de mee
ning van> den Oppersten Raad kan Italië in
tijd van oorlog rekenen op zijn voorraad
kolen en bruinkolen
Bovendien is Italië op het gebied der
levensmiddelenvoorziening, zoomede op dat
dat kleeding onafhankelijk.
De volgende gewone zitting van den
Oppersten Raad zal begin Februari 1936
worden gehouden.
DOOR LAWINE BEDOLVEN.
Bij Zumdorf tusschen Realb en Hostenthal
(Zw.) is een lawine naar beneden gekomen,
die den 25-jarigen Joseph Gwerder uit
Realb heeft bedolven, toen hij zich mei
twee jachthonden op weg bevond ter waar
neming van het wild. Hij kon nog slechts
als lijk geborgen worden.
AARDBEVING IN DE PROVINCIE
TSJIBA.
Officieel wordt medegedeeld, dat in de
Chineesche provincie Tsjiba in de nabijheid
van Koedsoekoegatsjema een krachtige aard
beving is voorgekomen. Talrijke huizen wer
den verwoest. Berichten over het aantal
dooden en gewonden ontbreken nog.
TREINONGELUK IN RUSLAND.
Drie dooden, twaalf gewonden.
Bij een botsing tusschen twee treinen op
het station Sages bij Tiflis, zijn drie perso
nen gedood en twaalf gewond^ -
i
De Kerkvoogdij "van de Nederl.
Herv. kerk heeft aan de Regee
ring bericht, dat het niet lan
ger de verantwoordelijkhei 1
wenscht te dragen voor den
deplorablen toestand, waarin
het koor en andere gedeslten
van de Groote kerk verkeeren
Zooals men weet, werd in 1927
het restauratiewerk van ae
Groote kerk, waarmede in 1923
weid begonnen, nadat er
460.000 aan was verwerkt,
stopgezet. Sindsdien wordt het
koor aan de Langestraat-zijde,
waarvan wij bijgaande foto pu-
bliceeren, door steigervverk ge
stut, maar er openbaren zich
scheuren, die dermate angst
wekkend zijn, dat de Kerk
voogdij zich genoopt gevoelde
om de Regeering kenbaar te
maken, dat zij niet langer de ver
antwoordelijkheid voor komende
gevaren wenscht te dragen.
De Regeering heeft bericht,
dat zij principiee' vóór de voort
zetting van het restauratie-werk
is en hierover onderhandelin
gen met de gemeente Alkmaar
en de provincie Noordholland
aangeknoopt heeft.
De Groote kerk is in Noordholland
boven het IJ de mooiste kathedraal.
Ieder, die zich voor de bouwkunst inte
resseert, weet, dat men hier te doen heeft
met een kunstwerk van architectuur en
toen het vorige jaar een vrachtauto een
hoek van het Oosterportaal, een fijn.
goed bewaard voortbrengsel der late
gothiek, in elkander reed, heeft de rijks
commissie voor de Monumentenzorg in
Nederland er angstvallig voor gezorgd,
dat dit waardevolle portaal in zijn
ouden toestand zal worden hersteld.
Men weet nog altijd niet, wie dat moet
betalen en daarom is men nog steedniet
met de noodige werkzaamheden aance-
vangen. Er bestaat thans echter alle
kans, dat spoedig de verdere restauratie
van de kerk voortgang zal hebben en wij
bunnen niet anders dan er ons over ver
heugen, dat de Regeering ook in dezen
moeilijken tijd van niet-sluitende be
grootingen begrijpt, dat dit cultuurwerk
bewaard moet hlijvön. Ook uit een oog
punt van werkverschaffing verdient het
herstel van dit mooie gebouw te worden
toegejuicht.
De restauratie, waarmede, zooals ge
zegd werd, in 1923 werd aangevangen,
was oorspronkelijk opgedragen aan den
architect Wolter te Rielè, doch aange-
z.ien deze zich niet kon vereenigen met
do opvattingen van de rijkscommissie,
die de Regeering omtrent de restauratie
adviseerde, verkreeg hij op zijn verzoek
eervol ontslag en werd het werk opge
dragen aan den architect Herman van
der Kloot Meyburg te Voorburg, die een
nrnuw restauratieplan ontwierp en dit
begrootte op 4GO.OOO
Reeds in 1920 bleek een onverwijlde
voorziening dringend noodzakelijk Het
gebouw vertoonde belangrijke verzak
kingen, die in hoofdzaak ontston len
door de onvoldoende stabiliteit van het
schip, dwarsschip en koor en den on-
gunstigen toestand van den kap, die op
sommige plaatsen constructief was
-vergaan. De steunbeeren, die de opgaan
de muren van de middenbeuk en het
koor behoorden te schragen, misten een
voldoende ondersteuning en de kap- of
dekbalken, die met hun sleutelstukken,
muurstijlen en stekseharen een onwrik
baar geheel moeten vornen, konden de
hun toegedachte functie nog maar ge
brekkig vervullen. In hooge mate was
dit het geval met de kruisspanten die
den last van den dakruiter met het klok
kenspel en het omvangrijke uur- en
speelwerk (het carillon alleen woog 2100
K.G.) niet meer konden dragen. De dak
ruiter was reeds 70 c.M. gezakt en in
1921 bouwde de aannemer Joh. Apel
doorn, als laagste inschrijver, voor de
som van 8740 een hulptoren om den
dakruiter te schragen, welke toren te-
\ens bedoeld was als klim- en hijsch-
toren.
Besloten werd, het restaureeren van
de kerk, door den architect van der Kloot
Meyburg op 460.00C begroot, in eigen
beheer uit te voeren en dit beheer aan
te besteden, dat werd opgedragen aan
de firma H. Boel en C. de Haan te Voor
burg voor 3.3
De restauratie beoogde slechts het
behoud van het historische genouw. Al
leen zouden verschillende ramen, die
dichtgemetseld waren, weer in natuur
steen worden aangebracht, terwijl al dé
houten tusschenstijlen van de overige
ramen door natuursteen zouden worden
vervangen. Ook omvatte het werk het
maken \an een betonring om het gehee
le kei kgebouw om een stevig geheel tot
stand te brengen.
Aanvankelijk lag het in de bedoeling
om den dakruiter op-te vijzelen, doch bij
een nader onderzoek, ingesteld door de
sub-commissie van de rijkscommissie
voor de Monumentenzorg, bleek, dat dit,
tengevolge van den slechten toestand,
waarin verschillende onderdeelen van
den dakruiter verkeerden, niet mogelijk
was en werd besloten, den dakruiter 'af
te breken en in denzelfden vorm weer
op te bouwen met gebruikmaking van
het vrij komende materiaal, voor zoover
dit nog bruikbaar was.
Men stond toen reeds voor den eersten
tegenvaller en zooals dit gewoonlijk bij
de restauratie van dergelijke oude ge
bouwen het geva' is, volgden meerdere
t genval Iers, waardoor het voor de ge
heele restauratie van de kerk geraamde
bedrag van een half millioen 6lechts
voldoende bleek voor nauwelijks de helft
van het uit te voeren werk.
Uit gebrek aan geld moest in 1927 het
werk worden stopgezet en -steeds ont
braken de financiën om het te hervatten.
Thans is de toestand van de uiterste
noodzaak ingetreden. Do voortzetting
van de restauratie moet hervat worden
en vermoedelijk zal hiermede wederom
een half millioen zijn gemoeid.
..'„VS ^slootde A,kmaarsche Raad
op 26 Juli 15 /0 bij to dragen, de Provin
cie betaalde 65000, het Rijk 40 en
de kerkelijke gemeente droeg 115 000
k naa,'VT' *ocn (,fl zev™ werken van
he° ®^mhartl^«'d" voor 50.000 aan
he Rijk werden verkocht.
De kerkelijke gemeente heeft geen ireld
en ook voor Alkmaar zal het S dSn-
lijk zijn om opnieuw een 70.000 voor
dit werk uit te trekken, hetzij het werk
in werkverschaffing kan worden uit
gevoerd, aangezien dan Maatschappelijk
Hulpbetoon voor een gelijk bedrag zal
kunnen worden ontlast Het zal dezen
kant uit moeten en naar wij vernemen,
staat de Regeering hier niet afwijzend
tegenover.
Wanneer men al deze moeilijkheden
overdenkt, dan staat men in bewonde
ring voor ons voorgeslacht, dat het in de
15de eeuw heeft aangedurfd om een der
gelijke kathedraal te bouwen en dit te
meer, wanneer men bedenkt, dat Alk
maar toen slechts 4000 zielen telde.
Oorspronkelijk stonden er op deze
plaat6 twee groote kerken, de St Lau-
rens en de St. Mattheuskerk. Tijdens den
bouw stortte in 1468 de groote toren,
die tot de twee met elkander .n verbin
ding staande kerken behoorde, in en de
val van dien toren, waarvan de funda
menten nog in het Waaigat aanwezig
zijn en tot de Scheteldoekshaven loopen,
maakte de beide kerken tot een niïne.
Reeds in 1470 besloot men tot den bouw
van de tegenwoordige St. Laurens-
kerk, waaraan men 48 jaar lang heeft
gewerkt, hoewel de kerk reeds in 1508
in gebruik werd genomen. Bouwmeester
va., de kerk is geweest een lid van de
be.oemde architectenfamilie Kelder
mans. Uit gebrek aan geld werd van den
bouw van een toren afgezien en alleen
de beuken werden van eteenen gewelven
voorzien. Uit gemis aan een toren werd
de dakruiter grooter gebouwd dan ge
bruikelijk was en van een klokkespel en
een omvangrijk uur- en speelwerk voor
zien.
Alkmaar kan men zich moeilijk den
ken zonder dit prachtige bouwwerk. Er
zijn menschen, die van oordeel zijn, dat
men om practische redenen de kerk
beter had kunnen verkleinen. Ook met
het oog op het verkeer zou dit wensche-
lijk zijn en dit te meer, nu door de ver
brijzeling van het vóórportaal de nood
zakelijkheid gebleken is om het trottoir
voor dit vóórportaal te verbreeden,
waardoor de reeds smalle rijweg nog,
smaller zal worden.
Ook zijn er, die van oordeel zijn, dat
men verstandiger zou hebben gedaan
om inplaats van een millioen voor de
restauratie te besteden, een nieuwe kerk
te bouwen, die practisch door haar in*
richting meer zou voldoen voor de t®
houden eerediensten. Zij redeneeren zóó,
dat nu eenmaal geen enkel menschen-
werk blijvend is en dat alles, wat zijn
1 vensduur heeft gehad, dient plaats te
maken voor nieuwe scheppingen. Dezul
ken mogen echter niet uit het oog ver
liezen, dat de levensduur van dezo ka
thedraal stellig veel langer zou zijn ge-
weest, wanneer zij geen eeuwen van
onderhoudsverwaarloozing had gekend.
Ook past het een volk om zijn verleden
te eeren.
Het moge waar zijn, dat na de restau
ratie deze groote kerk voor de Kerk
voogdij een zorgenkind zal blijven, niet
minder waar is het, dat Alkmaar zonder
dit kunstwerk van architectuur in
aspect enorm zou verliezen en daarom
velooven wij, dat de Kerkvoogdij den
dank van de bevolking en het nage
slacht verdient voor het streven om dit
machtig schoone bouwwerk te herstel
len en nog voor eeuwen te behouden.
f
-
