alkmaarsche courant.
mm m
mm.
fy*
fl
1
wm
ta
ii
H
B
Ui
V
8.
fü
ilÉÉ
■Vg
Metalen uit Nederlandschen bodem.
li
fli Bé
J§
'jhizitecuètiek
X)xwuu&ciek
Wê 4
ythaakaéciek
mi
mm
wM
i
m
NIEUWE NATIONALE NIJVERHEID.
EXPLOITATIE-PLANNEN IN ZUID-LIMBURG.
Wetenschappelijk onderzoek
van ertsvondsten.
idiim
n m
m iiifi iin
S
1
P §1 B
1
Üf p
M
'2'ü
y»
lin
is
aB
ifè
Fm-
A|
O. .v. :.i-.■-■4 L- .W-WA.
Twee stukken erts, zooals ze op som mige plaatsen in het gesteente van Zuid-
Limburg voorkomen. De pijltjes wijzen de ligging van de ertslagen aan. Het
groote stuk bevat in het midden zink, het kleine geeft in twee lagen lood te
zien. De witte vlakken op het looderts zijn deelen van het kalkgesteente, waar
,vjt dit stuk afkomstig is.
(Van onzen reisredacteur).
De stichting van nieuwe welvaartsmoge
lijkheden is in deze tijden een gebeurtenis,
die aller belangstelling verdient. Zulk een
gebeurtenis is, naar wij vernemen, spoedig
te verwachten naar aanleidig van serieuze
plannen, welke zijn ontworpen om te komen
tot exploitatie van in Nederlandschen bodem
aanwezige ertsen. Recente wetenschappelijke
onderzoekingen hebben namelijk uitgewe
zen, dat er zich in het Zuiden van Limburg
belangrijke voorraden lood- en zinkerts
bevinden, welke voor ontginning in aanmer
king komen en waarvan de opbrengst zeer
waardevol belooft te zijn. Een erts-industrie
van eenige beteekenis is er nog nimmer in
ons land geweest, zoodat deze plannen aan
onze nationale economie een geeel nieuw as
pect geven.
Dat er verschillende ersten in Nederland
voorkomen, is geen nieuwtje. Men heeft wel
op sommige plaatsen slakken aangetroffen,
welke afkomstig moeten zijn van vroegere,
zelfs voor-historische bewoners, die uit de
gevonden ertsen op min of meer primitieve
wijze metaal wisten te winnen. Zulk vind
plaatsen zijn o.m. gesignaleerd bij Apel
doorn en bij het dorpje Bommerig in Zuid-
Limburg, gelegen aan de Geul. Ook in den
laatsten tijd zijn nog ertsen te voorschijn ge
bracht, die tot metaal verwerkt zijn. Dit is
het geval met het op vele plaatsen, vooral
in de veenstreken, voorkomende ijzeroer, dat
4060 ijzer bleek te bevatten. Dit oer is
vaak door beekjes afgezet en in den grond
blijven zitten. Het verwijderen van zulke
oerbanken was eveneens van groot belang
voor den landbouw, daar deze den water
afvoer belemmerden en het land voor bebou
wing ongeschikt maakten. Nog geen tien
jaar geleden zijn uit de veenstreken in het
Noorden van ons land groote hoeveelheden
ijzeroer naar het buitenland verkocht, waar
ze gebruikt worden om ze met moeilijk
smeltbare ertsen te vermengen. Ook bij de
verf-fabricage wordt soms ijzeroer gebruikt
Thans is er echter weinig meer in ons land
te vinden.
Erts in Zuid-Limburg.
Behalve het over vele streken van ons
lai.d verspreide ijzeroer zijn er ook in het
gesteente van Zuid-Limburg ertsen gevon
den. Men heeft deze vondsten tot nu toe
echter meest van weinig belang beschouwd.
Wel zijn er een enkele maal naar aanlei
ding van deze vondsten exploraties gedaan,
doch deze leverden geen resultaat op, om
dat men bij den toenmaligen stand der we
tenschap niet over de juiste onderzoekings
middelen beschikte. Toch moeten er in vroe
gere tijden in deze streken ertssmelterijen
zijn geweest; de bij Bommerig gevonden
slakken wijzen daarop, hetgeen beteekent,
dat men er lang geleden erts heeft gevon
den, waarvan de verwerking loonend was.
Ter plaatse komen de ersten voor in een ge
steente, dat ze van nature meestal mijden.
De vindplaatsen liggen verspreid en het is
geen wonder dat men tot nu toe niet aan de
mogelijkheid tot exploitatie ervan is toege
komen. Eenigen tijd heeft men ook gedacht,
dat een andere omstandigheid een aanwij
zing vormde voor de aanwezigheid van me
talen in den bodem. In het Geuldal groeit
namelijk hier en daar het zinkviooltje (viola
lutea var. calaminare), welk plantje alleen
voorkomt op gronden, die sporen van zink
bevatten. Later is echter gebleken, dat dit
zink afkomstig was uit België en ter plaatse
door de Geul bij hoog water was afgezet.
Algemeen bekend is, dat in de Nederland-
sche kolenmijnen soms eveneens ertsen wor
den gevonden. Tegelijk met steenkool wordt
zoo nu en dan ook ertshoudend gesteente
uit de mijngangen naar boven gebracht. Ko
per, zink en lood wordt er tussehen aange
troffen. De stukken worden bij de mijnen als
onbruikbaar op zij gegooid en hoogstens be
nut om er verlaten mijngangen mee te vul
len, terwijl men er zich uitsluitend blijft
toeleggèn op de exploitatie van kolenlagen.
In het Geologisch bureau voor het Neder-
landsche mijngebied te Heerlen vindt men
een rijke verzameling van in de mijnen ge
vonden ertsen, die een goeden indruk geven
van de bonte verscheidenheid der natuur op
dit gebied. Toch geven deze vondsten be
langrijke aanwijzingen omtrent de verert-
sing van Nederlandsche bodem, aanwijzin
gen die o.a. inspireerden tot de plannen,
waarvan wij hierboven reeds spraken, cm
te komen tot de exploitatie van ertsen uit
onzen eigen bodem.
Over de grens.
In België en Duitschland, vlak bij de Ne
derlandsche grens, zijn ook ertsen gevonden.
De ertsafzettingen houden zich natuurlijk
niet aan staatkundige grenzen, al wordt er
tegenwoordig bij de vaststelling van die
grenzen veel rekening mee gehouden! Een
verschil met Nederland is evenwel, dat in
het buitenland de hoeveelheid zoo groot
bleek, dat de exploitatie ervan mogelijk was.
Eeuwen geleden is men reeds met de ontgin
ning begonnen. In den Romeinschen tijd wa
ren er al metaalmijnen in de buurt van Aken
en de mineraalbronnen, die deze stad zulk
een bekendheid geven en die dan ook de Ro
meinen aanleiding gaven tot de stichting
ervan, wijzen daar eveneens op. In het Zui
den, op Belgisch gebied, zijn belangrijke
lood- en zinkmijnen geweest. Het plaatsje
Bleyberg, niet ver van de Limburgsche grens
gelegen, was tot in de vorige eeuw een be
duidend centrum van loodproductie en het
voormalige neutrale gebied van Moresnet
bevatte bij Altenberg groote zinkmijnen.
De stichting van het neutrale gebied, dat
met een punt uitliep naar het bekende vier-
landenpunt bij Vaals, is juist het gevolg ge
weest van het bestaan van deze mijn
industrie. Oorspronkelijk hoorde het gebied
aan Oostenrijk, doch in 1793 kwam het onder
Fransche vlag, hetwelk zoo gebleven is tot
1814. Zoowel de Nederlanden als Pruisen
maakten er bij het Weer,er congres aan
spraak op. Men gunde elkaar het bezit van
deze rijke ertsmijnen niet en is het tenslotte
eens geworden over een status, waarbij het
gebied onder gemeenschappelijk bestuur van
beide partijen kwam. Bij de scheiding tus
sehen Nederland en België kreeg de laatste
staat deze eer toegewezen. In 1841 kwamen
beide garanten overeen, het tot onafhanke
lijk neutraal gebied te verklaren met een eigen
bestuur, bestaande uit een burgemeester en
een gemeenteraad.
Men kan den strijd om dit gebied eenigs-
zins vergelijken met wat met het Saargebied
gebeurd is na het verdrag van Versailles.
'ok hier rijke mijnen, waarvan twee verdrag
sluitende staten elkaar het bezit niet gun
den. Ten tijde van het Weener congres was
er echter nog geen Volkenbond, die het be
heer op zich kon nemen. In tegenstelling met
het Saargebied is evenwel de waarde van
het bezit van Moresnet na twee jaren sterk
verminderd. Evenals de loodmijnen van Bley
berg zijn thans ook de zinkmijnen van Alten-
berg in Moresnet geheel uitgeput en toen
België na den wereldoorlog zijn grenzen tot
ver Oostelijk ervan verplaatste, door de in
lijving van F.upen, was de economische winst
van deze verovering maar gering.
Wetenschappelijk onderzoek
Een diepgaand wetenschappelijk onder
zoek naar de in Zuid-Limburg voorkomende
ertsen was eigenlijk tot voor kort nimmer
geschied. Door de instelling van het Geolo
gisch bureau voor het Nederlandsdie mijn-
gebied, dat steeds wetenschappelijk toezicht
houdt op de resultaten der mijnwerkzaam-
heden in Zuid-Limburg en bij alle nieuw
aangelegde steengangen een geologisch on
derzoek instelt, is de laatste jaren meer aan
dacht besteed aan de in de mijnen aangetrof
fen ertsafzettingen. De directeur van dit
bureau, prof. dr. W. J. Jongmans, die tevens
hoogleeraar is aan de universiteit te Gro
ningen, wees reeds herhaaldelijk op het 'be
lang van deze vondsten. Hij achtte het van
het grootste gewicht, dat deze ertsen door
een wetenschappelijk specialist onderzocht
zouden worden. Zoo kwamen ze in handen
van jhr. ir. dr. P. J. C. de Wijkerslooth de
Weerdesteyn, die ten deele hier te lande, ten
deele in het buitenland, zulk een nauwgezet
onderzoek heeft verricht. In besloten kring
heeft hij onlangs hierover het een en ander
medegedeeld. De resultaten van zijn onder
zoek waren verrassend.
Het moderne erts-onderzoek geschiedt
langs microscopischen weg Aan de ertsen
worden spiege.ende vlakjes gepolijst, die
onder verschillend invallend licht bekeken
worden. Uit de wijze van terugkaatsing van
het licht, gezien door den microscoop, laten
zich dan allerlei conclusies vormen. In deze
ertsen werden zeer merkwaardige en zeld
zame mineralen gevonden, die ook over de
vorming ervan belangrijke gevolgtrekkingen
toelieten. Er bleek o.a. uit het onderzoek, dat
men hier te aoen had met formaties, die ont-
s'aan waren bij hooge temperaturen, in
tegenstelling met de ertsen uit het voor
malige Moresnet, die bij betrekkelijk lage
KEIZEN BEZORGDE HEM
CONSTIPATIE.
Verkooper vertelt, hoe hij zich
„fit" houdt.
„Ik ben handelsreiziger", schrijft
iemand ons, „en als ik er niet steeds iets
voor inneem, heb ik door het voortdu
rend zitten in den trein steeds last van
constipatie. Kruschen Salts is het eenige
middel, dat hiervoor inderdaad goed
helpt en toch mijn werk niet stoort.
Eiken Zaterdagavond neem ik een groote
dosis Kruschen en op Zondag, als ik niet
hoef te werken, hebben de zouten hun
u'twerking. Op weekdagen neem ik
direct na het opstaan een kleine dosis.
Den geheelen dag door moet ik in de
weer zijn en Kruschen is het eenige
juiste middel, dat me den heelen dag fit
houdt. Ik heb ook wel eens andere
laxeermiddelen geprobeerd, maar ik
heb de ervaring, dat deze óf wel onvol
doende waren óf te krachtig werkten."
V. L.
Kruschen Salts is een natuurlijk re
cept om een inwendige lichamelijke zui
verheid te behouden. De zes zouten in
Kiuschen sporen Uw afvoerorganen
zachtjes tot regelmatige werking aan.
Zoodoende wordt Uw organisme vrij ge
houden van alle onzuiverheden, welke,
indien ze zich kunnen ophoopen, den
algeheelen gezondheidstoestand scha
den.
Kruschen Salts is uitsluitend verkrijg
baar bij alle apothekers en drogisten a
0.90 en 1.60 per flacon, omzetbelasting
inbegrepen. Let op, dat op het etiket op
de flesch, zoowel als op de buitenver
pakking de naam Rovvntree Handels
Maatschappij, Amsterdam, voorkomt.
temperaturen gevormd zijn. Bij deze studie
werden namelijk ook vergelijkingen gemaakt
met de reeds lang uitgeputte ertsafzettingen
in de omgeving van de Nederlandsche mijn
streek, in België, in het voormalige Moresnet
en in Duitschland. Een duidelijk aanwijsbare
samenhang kon worden vastgesteld tussehen
al deze gebieden.
Centrum in Nederland.
De ertsafzettingen ten Zuiden en ten
Oosten van Zuid-Limburg strekken zich uit
tot aan de oppervlakte. Dat was ook de
reden, dat men reeds zoo vroeg tot de ex
ploitatie ervan is overgegaan. Sommige van
deze mijnen zijn, als gemeld, uitgeput, ande
re zijn voortgezet tot op een diepte van 800
meter onder de aardoppervlakte, waai door
de exploitatie ervan met groote moeilijkheden
heeft te kampen.
Uit het onderzoek van dr. De Wijker
slooth is nu, naar wij vernemen, gebleken,
dat deze ertslagen in het buitenland niet
anders zijn dan de uitloopers van belangrijke
ertsafzettingen in den Nederlandschen bodem.
In zijn bovenvermelde voordracht heeft dr.
De Wijkerslooth medegedeeld, dat die weten
schappelijke studies, die overigens nog in
gang zijn, tot resultaat hadden, dat van de
ertsvoorraden in Nederland groote verwach
tingen zijn te koesteren. Hoewel de spreker
zich over de economische mogelijkheden niet
uitliet, schijnen inderdaad, blijkens betrouw
bare inlichtingen, welke wij hierover konden
verwerven, deze verwachtingen van dien
aard te zijn, dat een onderzoek in voorberei
ding is naar de beste wijze van exploitatie
van den ertsrijkdom in Zuid-Limburg.
In enkele particuliere mijnen nabij Kerk-
rade, met name de Domaniale mijn en de mijn
Julia, zijn lood-, koper- en zink-mineralen ge
vonden op een diepte van 500 meter. Deze
diepte hoeft voor een eventueele exploitatie
ervan geen bezwaar te zijn, daar in de mijnen
toch reeds schachten, galerijen en ophaal-
ins'allaties aanwezig zijn voor het winnen
van steenkool, zoodat oe ontginning van
ertsen geen hooge kosten met zich zou meJe-
brengen. Practisch kan men dus zeggen, dat
de ertsen daar aan de oppervlakte liggen.
Het is nu een kwestie van nader mijnbouw-
technisch onderzoek, of men met de exploita
tie hier of elders in deze streek zal aan
vangen
Economische aspecten.
Voor een land als Nederland, dat in het
algemeen aan grondstoffen zoo arm is. zijn
aan deze plannen groote belangen ver
bonden. Tot nu toe werd aan de exploitatie
van metaalmijnen in ons land niet gedacht.
Hef laat zich aanzien, dat binnenkort ook
Neder'and tot de erts-producecende landen
za' behooren. Er zal nieuwe werkgelegen
heid worden geschapen, hetgeen vooral voor
Zuid-Limburg, waar de bevolking voortdu
rend sterker aan den lijve ondervindt, dat
de kolenmijn-industrie zulke moeilijke tijden
doormaakt, van niet te onderschatten betee
kenis is. Daarbij komt, dat ons land door dit
alles minder afhankelijk zal worden van het
buitenland.
Gaat men de cijfers na, welke het Centraal
bureau voor de statistiek te 's-Gravenhage
daaromtrent beschikbaar heeft, dan ziet men,
dat Nederland, ondanks het verminderde ver
bruik in deze crisis-jaren, toch nog belang
rijke hoeveelheden lood en zink de me
talen, waar het hier in de eerste plaats om
gaat invoert, in 1934 bedroeg de invoer
aan lood 29.578 ton voor een waarde van
2.792.000 gulden; de invoer aan zink be
droeg over dit jaar 11.659 ton voor een
waarde van L462.000 gulden. Natuurlijk is
nu nog met geen mogelijkheid te zeggen, of
de productie van de Zuid-Limburgsche lood-
en zinkmijnen geheel aan de nationale be
hoefte zal kunnen voldoen, doch dat is voor
alsnog geen vereischte. Wel blijkt uit deze
cijfers duidelijk, dat er voor de nieuwe in
dustrie een afzetgebied zotidet export-moei
lijkheden beschikbaar is. Dat is in deze tijden
al heel veel waard!
Hans, kom terug bij je ouders 1
Je wensch is vervuld:
Wii hobben eon abonnement genomen op de
Onze Derde April-opgave.
Elf Plaatsnamen.
De elf bedoelde namen waren:
1. Newcastle
2. Gibraltar
3. Enkhuizen
4. Saragossa
5. Antwerpen
6. Harderwijk
7. Amerongen
8. Kroonstad
9. Barcelona
10. Rochefort
11. Edinburgh
Uit de eerste letters kon gevormd wor
den de plaatsnaam: Haaksbergen.
Een puzzle, die velen nog heel wat
moeite heeft gekost.
Onze Nieuwe Opgave. (No. 4 der April-
serie).
De deeling der zessen.
In de volgende deeling, waarvan dee-
ler en quotiënt samen de cijfers van 0
tot en met 9 bevatten, zijn alle cijfers 6,
die in de bewerking voorkomen, aange
geven.
XXXXX) XX6X6XXXX (XX6XX
XXXXX
XX 6 XXX
XXXXX 6
XX 6 6 X
XXXXX
6 6 XXX
XXXXX
XXXX6X
XXXX6X
0
Gevraagd wordt deze deeling geheel
volledig in te zenden.
Oplossingen (2 p.) liefst zoo vroegtij
dig mogelijk, doch uiterlijk tot Vrijdag
3 Mei 12 uur aan den Puzzle-Redacteur
van de Alkmaarsche Courant.
Aan de DammersI
In onze vorige rubriek gaven wij ter
oplossing probleem 1381.
Stand.
Zw. 12 sch. op: 2, 4, 7, 8, 9, 13, 14, 16,
20, 21, 26, 34.
W. 12 sch. op: 23, 25, 28, 30, 31, 32, 36,
37, 39, 41, 43, 46.
Oplossing.
1. 32-27 1. 21 32
2. 31—27 2. 32:21
3. 43—38 3. 34 32
4. 23—19 4. 13:35
5. 36—31 5. 32 :23
6. 31-27 6. 21 32
7. 37 10 7. 4 15
8. 25: 1!
De combinatie is aardig gevonden,
doch de eindstand had beter kunnen
zijn.
Combinaties.
Van den heer v. d. Werff te Heiloo
ontvingen wij onderstaande combinatie,
die weer bewijst dat inzender vooral
aandacht schenkt aan natuurlijke stan
den.
Zw. 12 sch. op: 7, 8, 9, 10, 13, 15, 17, 18,
19, 22, 24, 25.
W. 12 sch. op: 26, 30, 32, 35, 37, 38,
40/45.
Zwart heeft als laatsten zet 2025?
gespeeld. Wit vervolgt met:
1. 26-21 1. 17 26 (godw.)
2. 37—31 2. 26:50
3. 42-38 3. 25 :34
4. 40 20 4. 15 24
5. 38—33 5. 50:28
6. 32: 5! (beter dan 32:1).
In den volgenden stand deed zwart
mooi werk.
00Z0' 976'h> °P: 3' 4' 6' 8' 12) 13' U' 18'
ivO) K> I
W. 11 sch. op: 16, 29, 30, 35, 37/42, 46.
Zw. was aan zet en speelde 27—31
Daarmee dwong hij wit tot 41—36, daar
31 36 dreigde. Na 4136 van wit volgde
zw. 18—23 Wit 36 20. Zw 23 41 Wit
46 37. Zw. 6—11, Wit 16 18. Zw.'8-13.
Wit 18 9. Zw. 3 45. Heel mooi!
Ter oplossing voor deze week:
Probleem 1382 van G. Woonijk te
Alkmaar.
Zw. 12 sch. op: 7, 8, 9, 11, 13, 18, 19, 20,
24, 25, 36, 40.
W. 12 sch. op: 22, 26, 28, 29, 32, 33, 34,
45. 47, 48, 49, 50.
In onze volgende rubriek geven wij de
oplossing.
Probleem 542.
J. V. Ulehla, Weenen.
abtdelgb
Tweezet.
Oplossing probleem 542.
1. Pf4.
Eindspel 878.
H. Max.
G. Slawtschew.
abcdefgh
Zwart aan zet.
Oplossing.
19Dh3 20 fg5 Dh2f 21. Kf2 Dh4f
22. g3 (of 23. Kf3 Pe4 24. Pf4. Lf4 25. ef4
Dg3f naa6t Dg2f en Pg3!) 22Lg3t
23. Kf3 (beter 23. Pg3 Pe4f 24. Kei Dg3f
25 Kddl (wit dreigt Tf7!) 23Dg4f
24. Kg2. Lelf 25. Kh2 (of 25. Khl Dh5f
26. Kgl Pg4 27. Tf3 Dh2f naast Lf2!)
25. De2f 26. Kgl Lg3 27. Tf6 gf6 en
wit geeft op.
Eindspel 879.
J. G. Sampbell 1863.
'"/Aft
a e f g b
Zelfpat.
In de W. S. geeft de heer Th. C. L. Kok
een zeer mooie studie over zelfpat. De
oplossing verloopt zoo dat wit zich zelf
pat zet om remise af te dwingen. In de
meeste gevallen kan zwart dat niet ver
hinderen. Doch er zijn wel stellingen
waar zwart dit wel kan voorkomen,
maar dan de sterkere partij toch niet
meer winnen.
De oplossing is zeer eenvoudig.
Hier is ze:
1 Ld2 2. La5 3. b4. en nu is wit pat,
wat zwart ook speelt.
De volgende partij werd gespeeld in
het nationale tournooi op de 2e Paasch-
dag te Amsterdam door de heeren
Gortlever (wit) en Landau (zwart).
1. Ö4 d5
2. c4 e6
3. Pc3 Pf6
4. Lg5 Le7
5. e3 Pbd7
6. Pf3 0—0
7. Tel
c6
8. Ld3 dc4
9- Lc4 Pdd5
10. Le7 De7
11 0—0 Pc3
12 Tc3 o5
13. Dc2 e4 Deze zet is minder goed
daar fó niet gespeeld kan worden.
14. Pd2 Pf6
1". a3 om de L. te knnnen terug
trekken.
1 5a5
16 La2 Tfd8
17. Tc5 Pd7
18. Tf5 Pf6
19. Te5 Dc7.
20. 14 Waarom? Wit ha l niet best
kunnen spelen Pe4 want dan volgt
20 Pg4 21. Th5 g6 22. Th4 Wit
laat dus de pion staan om zwart
geen aanval te geven.
2 0Pg4
21 Pe4 Pe3 Na Pe5 22. fe5 krijgt
wit aanval»
