I
8
8
8
t
HOLLAND's STEDENSCHOON
IN PRAAT EN PRENT.
JladiopcoQuwuna
Zondag 22 December.
HILVERSUM, 301 M. (8.55-
10.— en 5.-8— VARA, de
VPRO van 10.12.en de
AVRO van 12.5.—, 8.12.
8.55 Orgelspel. 9.— Sport en cau
serie. 9.30 Orgelspel. 9.45 Causerie
10— Zondagschool. 10.30 Vrijz
Herv. kerkdienst. 12.— Filmpr.
12.30 De Octophonikers. 1.30 Gr.pl.
2 Boekbespreking. 2.30 Opera
concert mmv. solisten, koor en
orkest. 4.10 Pianorecital. 4.30
Kerstliederen. 4.50 Sport. 5
VARA-orkest. 5.30 Sport en gr.pl.
6.— Verv. concert. 6.30 Radiotoo-
neel. 7.De Flierefluiters en solis
ten. 8.Ber. 8.15 Revue-progr.
9 45 Radiojournaal. 10.Omroep
orkest en soliste. 10.30 Kovacs La-
jos en solisten. 11.Ber. en gr pl.
11 1512.Avro-Decibels
HILVERSUM, 1875 M. (830—
9.30 en 5.-7.45 NCRV, de KRO
van 9.30-5- en 745—11—).
DROITWICH, 1500 M. 12.50
Vioolrecital. 1.20 E. Pini's tango
orkest en zang. 2.05 BBC-Northern
Ireland orkest. 3.05 Gr.pl. 3 35 Hei
Hebden-Bridge-orkest. 4.20 Het Ser
ge Krish septet. 4.50 Kinderkerk-
dienst. 5.20 Radiotooneel. 5.50
Strijkkwartet en bariton. 6.05 Voor
dracht. 7.15 Zang en piano. 8.20
Kerkdienst. 9.05 Liefdadigheids-
oproep en ber. 9.20 Sted. orkest
Bournemouth en solist. 10.20 Het
Bridgewaterkwintet en zang. 11.05
Epiloog.
RADIO PARIS, 1648 M. 7 20 en
KEULEN, 456 M. 5.20 Havencon-
eert. 7.50 Trioconcert. 10.10 Het
Omroepkoor. 10.50 Omroepkwartet
11.20 Omroepkleinorkest. 3.20 Om
roeporkest, -koor en solisten. 7.20
Kerstconcert mmv. koren en orkest
8.20 Uit Stuttgart; Omroeporkest,
-koren en solisten. 9.50—11.20 Po
pulair concert.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M-:
DEUTSCHLANDSENDER, 1571
GEMEENTELIJKE RADIO-
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum I.
Lijn 2: Hilversum II.
Lijn 3: Parijs R. 8.30—9.20.
Normandië 9.20—10.20, Brussel
Fr 10.20—11.—, Parijs Radio
11—11.20, Keulen 11.20-13.20,
Brussel VI. 13.20—14.20, Luxem
burg 14.2015.20, Keulen 15 20
17 20, Parijs Radio 17.20-19.20,
Berlijn 19.20-20.20, Rome 20.20-
22.05, Berlijn 22.05-24.-.
Lijn 4: Brussel VI- 8-30—
Maandag 23 December.
HILVERSUM, 301 M. (VARA-
uitz.) 8.— Gr pl. 10- VPRO-
morgenwijding. 10.15 Voordr. en
gr.pl. 11.20 De Zonnekloppers
12.— Orvitropia. 12.'5 Gr.pl. 1.—
HILVERSUM, 1875 M. (NCRV-
uitz.) 8.Schriftlezing. 8.15—
9.30 Gr.pl. 10.30 Morgendienst
DROITWICH, 1500 M. 11.20
Morgenwijding. 12.05 Het Schot-
sche Studio-orkest. 1.05 Gr.pl. 1.50
Orgelconcert. 2.20 Rep. 2.50 Gr.pl
3.20 Jack Wilson's Versatile Fiveen
zang. 4.20 Viool en piano. 4.50 Or
kestconcert. 5.35 Dansmuziek. 6.20
Ber. 6.50 Het Grinke-Trio. 7.10 Le
zingen. 7.50 Frad Hartley's Novel-
ty-kwintet en zang. 8.20 Radiotoo
neel. 9.20 BBC-orkest mmv. koor en
solist. 9.50 Ber. 10.20 Sopraan en
strijkkwartet. 11.35—12.20 Het
Casani-Club-orkest.
RADIO PARIS, 1648 M. 7 20 en
KEULEN, 456 M. 5 50 Concert.
11.20 Symph.-orkest en vocaal-
kwartet. 1.35 Schrammelmuziek
3.30 Violen en piano. 4.20 Orkest
concert. 6.20 Omroepkwintet. 8.05
Pianorecital. 8.20 Radiotooneel met
muziek. 9.40 Radio-strijkkwartet en
zang. 10.20—11.20 Orkestconcert.
BRUSSEL, 322 en 484 M. 322 M-:
DEUTSCHLANDSENDER, 1571
M. 7.30 Operauitzending. 920
Ber. 9.50 Het Ristenpart-kamer
orkest. 10.05 Weerber. 10.20—11.20
Populair concert.
GEMEENTELIJKE RADIO
DISTRIBUTIE.
Lijn 1: Hilversum I.
Li|n 2: Hilversum II.
Lijn 3: Brussel VI. 8-9.20,
Keulen 9.20—11.20, Kalundborg
11.20—12.20, Brussel VI 12.20-
14.20, Droitwich 14.20-15.20, D.
sender 15.20—16.20, Keulen 16.20
17.50, Parijs Radio 17.50—18.20,
Leipzig 18.20—19.30, Breslau
19.3021.20, Droitwich 21.20
21.50, Breslau 21 50—23.20, Wee
nen 23.20—24.—.
Lijn 4: Parijs Radio 8.05—8.50,
Normandië 8.50—10.35, Lond. Reg.
10.35—12.05, Droitwich 12.05—
13.50, Lond. Reg. 13.50-17.35,
Droitwich 17.35—18.20, Brussel
VI. 18.20—18.50, Lond Reg. 18 50
—22.20, Brussel VI. 22.20—22.30,
Lond. Reg 22.30-24.-.
TEKST EN TEEKENINGEN VAN LEO ZELDENRUST.
HAArtLfcM XI
Leiden.
m -
geb"adn. In de dagen der Republiek
trouwens had uien ook steeds met één
Kamer volstaan. De Staten-Generaal
werden toen nog gekozen door de leden
der Provinciale Staten. Van Hogendorp
handhaafde dezen toestand in zijn be
kende schets van een nieuwe Grondwet.
Art. 56 der Grondwet van 1814 kende dan
ook slechts één Kamer, bestaande uit 55
leden, die negen jaar zitting hadden en
waarvan om de drie jaar een gedeelte
aftrad. (In tegenstelling hiervan had
Van Hogendorp in zijn Schets voorge
steld een afgevaardigde te benoemen op
elke 25.000 inwoners, wat zou zijn uit
gekomen op een Kamer van ongeveer
80 leden).
Toen echter de wet in 1815 werd her
zien, veranderde de zaak. In de commis
sie tot grondwetsherziening, door Ko
ning Willem I benoemd, hadden zoowel
leden uit Noord-Nederland als uit Zuid-
Nederland (het tegenwoordige België)
zitting. Welnu, de Zuid-Nederlandsche
leden waren zeer sterk "voor het twee
kamerstelsel en het schijnt, dat de overi
gen, de Noord-Nederlanders, schoon ze
voor het systeem blijkbaar niet warm
zijn geweest, en er wel tegen opkwa
men, er zich toch ten slotte niet tegen
hebben verzet. „De heer Raepsaet lid
der commissie", aldus Thorbecke, „heeft
zich de eere toegekend, bij het herzien
der Grondwet van 1814, de auteur van
het voorstel tot oprichting der Eerste
Kamer te zijn geweest. 1) We weten dus
met eenen, wie het plannetje ontwierp.
En zoo kregen we in 1815 de Eerste
Kamer. Haar samenstelling werd gere
geld op een wijze, die schier niemand
heeft voldaan. De frerste Kamer toch zou
bestaan uit ten minste 40 en ten hoogste
60 leden, die den ouderdom van veertig
jaar moesten hebben bereikt, onder de
aanzicnlijksten uit het land behooren
en door den Koning voor hun leven wer
den benoemd. De vergaderingen van deze
aristocratische Kamer werden niet in
het openbaar gehouden, en het was dan
ook geen wonder, dat zoowel haar in
stelling als organisatie van alle kanten
felle bestrijding ondervond. Ook Thor
becke moest er niets van hebben. Toch
heeft men het later nooit aangedurfd, de
Eerste Kamer uit ons staatsrecht te ver
wijderen. De Eerste Kamer is altijd be
doeld geweest als een soort rem voor de
Tweede. De commi66ie van 1815, die haar
schiep, motiveerde haar besluit aldus:
„Teneinde alle overijling in de raad
plegingen te voorkomen, in moeilijke
tijden aan de driften heilzame palen te
stellen, den troon te omringen door een
bolwerk, waartegen alle partijen afstui
ten, aan de natie een volkomen zeker
heid te waarborgen tegen alle willekeu-
8.30 Morgenwijding. 9.30 Gezon
gen Mis. 10.45 Gr.pl. 12 15 Orkesi
concert en lezingen. 3.— Relais
KRO— PHOHI-progr. 4.Grpl.
4.30 Ziekenhalfuur. 5.Koorcon
cert mmv. solist. 5.30 Ned Herv.
kerkdienst. 7.Koorconcert mmv.
solist. 7.45 Ber. en causerie. 8 15
Orkestconcert en solist. (9 Voor
dracht). 10.05 Zang en piano.
10.15 Gr.pl. (10.30 Ber.) 10.40—
11.— Epiloog.
8 20 Gr.pl. 11.20 Orkestconcert.
12.20 Orgelconcert. 1.20 Orkestcon
cert. 2.35 Zang en mandolinecon-
ceit. 5.20 Orkestconcert. 7.20 en
8 20 Zang. 9.05 Het Nationaal
orkest mmv. koor en solisten. 11.05
Dansmuziek. 11.3512.35 Populair
concert.
9.20 en 10.20Gr.pl, 11.20 Salon
orkest. 12.20 Omroeporkest. 1.30
Gr.pl.» 3.50 Koorconcert. 5.20
Dansmuziek. 6.20 Pianoduetten.
6.50 Zang. 7.20 Gr.pl. 8.20 Opera
concert, hierna tot 12.20 Gr pl 484
M.: 9.20 Gr.pl. 10.20 Salonorkest
11.20 en 12.50 Gr.pl. 1.30 Omroep
orkest. 2.20 Gr.pl. 2.50 Vocaal con
cert. 3 20 Orkestconcert. 5.35 Om
roeporkest en solist. 6.20 Salon
orkest. 7.35 Zang. 8.20 Koor- en
orkestconcert. 10 30—12.20
lair concert.
M. 6.50 „Weihnachtoratorium"
van Bach. 8.20 Gev. «.oncert. 9.20
Ber. 9.50 Solistenconcert. 10.05
Weerber. 10.20—12.15 Dansmuziek
Popu-
12.50, Droitwich 12.50-15.20,
Brussel Fr. 15.20—17.50 Droitwich
17.50-19.05, Lond. Reg. 19.05—
21.05, Luxemburg 21.05—21.20,
Droitwich 21.20—23.15, Weenen
23.15-42.—
I.45 De Flierefluiters en zang. 2.
vrouw. 3.— Orgelspel. 3.50 Zang
en piano. 4.Gr.pl. 4.30 Kinder
uurtje. 5 Gr.pl. 5.30 E. Walis-
orkest. 6.10 Muzikale causerie, m.
m. v. piano. 7.— Fotopr. 7.20 Fluit
en piano. 7.45 PTT-kwartiertje.
8.Ber. 8.10 Koorconcert mmv.
orkest en solisten. 9,15 Voordr. 9.30
Orgelspel. 10.Ber. 10.05 Fan
tasia. 11.12.De Bohemians.
II.Chr. Lectuur. 11.30 Gr.pl.
12.30 Orgelconcert. 2.— Gr.pl. 2.35
—3.15 Causerie. 3.30 Knipcursus.
4Bijbellezing. 5.Kinderuur.
6.Gr.pl. 6.30 Afgestaan. 7.
Ber. 7.15 Rep. 7.30 Vragenuurtje.
8.Ber. 8 05 Bach's „Weihnachts-
oratorum", mmv. solisten, koor en
orkest. (9.30 Deel.) 10.20 Ber.
10.25—11.30 Gr.pl.
8 20 Gr.pl. 11.20 Orkestconcert.
2.50 Gr.pi. 4.20 en 5.50 Orkestcon
cert. 8.20 Zang. 9.05 Blaaskwintet
en solisten. 11.05 Dansmuziek.
11.35—12.35 Orkestconcert.
12.20 Gr.pl. 12.50 Omroeporkest.
1 50—2.20 en 5.20 Gr.pl. 6.35 Sa
lonorkest. 7.35 Gr.pl. 8.20 Omroep
orkest. 10.30—11.20 Gr.pl. 484 M
12.20Gr.pl. 12.50 Salonorkest. 1.50
—2.20 Gr.pl. 5.20 Het Constantin-
orkest. 6.20 Zang. 6.50 Cello en
piano. 8.20 Gr pl. 8.50 Horatius
herdenking. 9.30 Blaasconcert.
10.30—1.1.20 Dansmuziek.
rige uitbreiding van gezag, oordeelen
wij het nuttig, op het voorbeeld van
machtige, rijke en bloeiende gemeene-
besten 2) de vertegenwoordiging des
volks in twee kamers af te deelen."
Het Zuid-Nederlandsche lid der com
missie Holvoet verklaarde: „Wij zijn te
driftig, te opbruisend. Er moet een
Eerste Kamer zijn, om de Tweede in
toom te houden." Ziedaar dus het op-
richtings-motief voor de Eerste Kamer.
Zij verwekte weinig geestdrift.
Toch bleef zij ook in 1848 gehand
haafd. Men meende toen daarvoor een
goede reden te hebben. In dat jaar toch
werden de rechtstreeksche verkiezingen
voor de Tweedo Kamer Ingevoerd. Het
volk kreeg directen invloed op de regee
ring. Waar tot 1848 de leden der Tweede
Kamer werden gekozen door de Provin
ciale Staten (gelijk thans met de leden
der Eerste Kamer het geval is) veran
derde dit in genoemd jaar. Thorbecke's
machtige geest zou het initiatief tot de
rechtstreeksche verkiezingen, waarvan
hij vroeger zeif een tegenstander was ge
weest, nemen. Maar om nu tegen moge
lijk ongewenschte gevolgen van dien ra
dicalen maatregel een waarborg te be
zitten, werd de Eerste Kamer gehouden.
Ze zou wel temperend werken. Het
blijkt voldoende uit hetgeen een com
missie uit de Tweede Kamer destijds
schreef: „Nu langs dien weg (directe
verkiezingen) de regten des volks zou
den worden uitgebreid en voor het de
mocratisch beginsel een krachtiger
werking zou worden geopend, dan daar
aan tot nu toe hier te lande was toege
kend, behoorde tegelijkertijd voor een
evenwigt zorg te worden gedragen, ge
schikt om gevaren af te wenden, die an
ders tengevolge van deze gewichtige
verandering in onze staatsinstelling te
eeniger tijd de grondzuilen van den
staat, ja den Troon zelf zouden kunnen
bedreigen." Dat evenwicht was vooral
te vinden in een goed samengestelde
krachtige Eerste Kamer.
Djt alles is duidelijk.
De Eerste Kamer als waarborg tegen
uitspattingen van de Tweede. Toch i6 er
in ons land voor de Eerste Kamer nooit
geestdrift geweest. Van Hogendorp wil
de er niet van weten. Thorbecke achtte
haar „zonder grond en zonder doel" 3).
Mr. de Beaufort schreef omtrent haar
handhaving in 1840: „Ware er toen geen
Eerste Kamer geweest, zij (de meerder
heid) zou er geen oogenblik aan hebben
gedacht om die in het leven te roe
pen" 4). En wat 1848 betreft: „Had men
toen aan het oude kiesstelsel vastgehou
den, vermoedelijk zou niemand voor de
Eerste Kamer in de bres zijn gespron
gen" 3). Ook Groen van Prinsterer achtte
haar „vrijwel overbodig" en noemde
het ,.een fictie, volgens welke een twin
tigtal hofbeambten en ministers, door
den koning voor die eervolle taak ge
committeerd, de natie verbeeldt". Heel
sympathiek was de publieke opinie dus
niet. En al moet getuigd, dat men zich
langzamerhand met het tweekamerstel
sel heeft verzoend, keer op keer zijn toch
tegen de Eerste Kamer nog stemmen
vernomen.
Wel schreef de staatscommissie voor
grondwetsherziening in 1905 in haar
Rapport: „Wij zijn eenstemmig van
oordeel, dat onze staatkundige geschie
denis sinds 1848 het bewijs heeft ge
leverd, dat onze Eerste Kamer een nut
tig bestanddeel van onze staatsregeling
is en dat ook in de toekomst deze tak
der volksvertegenwoordiging een heilza-
men Invloed op de wetgeving en het be
stuur kan blijven uitoefenen" 6), maar
er staan weer andere stemmen tegen
over. In 1876 oordeelde mr. van Houten,
dat de Eerste Kamer „slechts door een
fictie der wet een tak van de volksverte
genwoordiging heeten kon." 7) Merk
waardig genoeg sprak de heer De Sa-
vornln Lohman eens als volgt: „We heb
ben van den heer Van Kerkwijk ge
hoord, dat de Eerste Kamer zoo nuttig
gewerkt heeft! Ik wen6Ch zeer gaarne
te vernemen, waaruit dat gebleken is. Ik
heb wel gezien, dat de Eerste Kamer
niet zooveel kwaad heeft gedaan als zij
zou hebben kunnen doen, wanneer ze
van haar wettelijke bevoegdheden ge
bruik zou hebben gemaakt. Er is nim
mer een ernstig conflict geweest. Indien
nu een lichaam alleen goed is onder
voorwaarde, dat het nooit met anderen
in strijd komt, of nooit zijn wil doet
gelden, dan kan het toch zeker wel ge
mist worden. Wel zijn van tijd tot tijd
ontwerpen door de Eerste Kamer afge
stemd, maar dat waren altijd of althans
in den regel ontwerpen waarbij de natie
niet zoo bijzonder veel belang had, of
tenminste, waarin ze weinig belang
stelde" 8) In dezelfde rede kwam de
heer Lohman op tegen de meening. dat
de Tweede Kamer wel eens overijlde
stappen zou doen. Reeds vroeger had een
ander politicus geoordeeld, dat de Eer
ste Kamer „nooit iets heeft kunnen
stuiten en nooit iets heeft weten te
voorkomen", dat zij nooit wortel heeft
gehad in het land en voorbij gaat, „als
een schim op den muur" 9). Een ander
schreef weer: „Slechts één Kamer kan
op den naam van Volksvertegenwoordi
ging aanspraak maken. Of de beide
Kamers openbaren beide volmaakt den
zelfden geest en dan is het tweekamer
stelsel een geheel overbodige weelde, of
er bestaat verschil en dan is hoogstens
een van beide volks-orgaan" 10)
Doch later is de antipathie aanmer
kelijk verminderd, en thans is er een
groote meerderheid voor het behoud
der Eerste Kamer.
Trouwens, bijna zonder uitzondering
wordt In alle landen, waar het par'e-
mentaire stelsel bestaat, het systeem
van twee kamers gehuldigd. Engeland
heeft zijn Lagerhuis (House of Com-
mons) en Hoogerhuis (House of Lords)
in Frankrijk heeft men de Kamer van
Afgevaardigden en den Senaat, in Belgn'
eveneens, in Zweden en Denemarken het
Volkething en het Landsthing, in Zwit
serland den Nationalen Raad en den
Stendenraad, en zoo ve-der: Spanje.
Portugal, Oostenrijk-Hongarije, alle
landen hebben hun tweekamerstelse'.
zij 't dan ook dat vooral de wijze, waarop
de Eerste Kanier gekozen wordt, zeer uit
een loopt: vaak heeft zij met een volks
vertegenwoordiging niets of weinig ge
meen, wijl ze of door den vorst wordt
benoemd of uit erfelijke pairs bestaat.
Slechts Noorwegen heeft, wij stipten het
reeds aan, een zeer bijzonder stelsel:
het volk kie*t daar de Staten-Generaal,
het Storthing, en dit zelf verdeelt zich ln
twee kamers: Het Laghting en het
Odelstingh.
Men ziet uit een en ander, dat het
parlementaire tweekamerstelsel vrijwP<
overal bestaat En ook in ons land
het voorloopig wel niet verdwijnen
D. HANS.
1) Thorbecke. Aanteekeningen op
Grondwet, bl. 111.
2) Hier zal men wel voornamelijk 0J)
Engeland het oog hebben gehad.
3) Thorbeekp. Pijdrage tot de herzie-
ning der Grondwet bl. 48.
4) Mr. W. H. de Beaufort. Staatkundj-
ge opstellen bl. 82.
5) Mr. J. T. öuys. De Grondwet, I, biz
397.
6) Rapport, blz. 2.
7) Vragen des tijds, 1896.
8) Hand el'>"-«'11 Tweede Kamer, 1886 -
'87, bl. 1313.
9) Mr. W. C. D. Olivier. Van de Staten-
Generaal. bl. 9.
10) Mr. H. Dumarchio van Voorthuyscn.
Kiesrecht.
Komt Haarlem, komt dan hiel
en siet dien eersten tijd,
En siet hoe gij van klein, zoo
groot geworden zijt.
W. Leemkulius.
Het is toch maar gelukkig, dat men-
schen nooit eeuwen oud worden, an
ders waren er beslist vijftig procent
meer sterfgevallen te boeken dan nu het
geval is. De oorzaak zou in die gevallen
zeer voor de hand liggen, en uit ver
driet bestaan, ontsproten aan het feit,
dat er zooveel oud stedeschoon jammer
lijk verknoeid is.
Gelukkig bestonden en bestaan er
nog van die verdienstelijke aardebewo-
ners, die met pen en papier gewapend
in dit tranendal ronddolen en doolden,
teekenend en schrijvend trachten te be
waren of weer op te halen, wat oprui-
mingsgezinde medeschepselen om der
wille van hygiëne, werkverschaffing,
verkeersverbetering en de hemel mag
weten wat al meer, met bekwamen
spoed wenschten te doen verdwijnen.
Ook Haarlem, de Spaarnestad, heeft
hierbij menige veer gelaten.
Bezat zij in de vorige eeuw nog een
verzameling stadspoorten, waar zelfs
een Middeleeuwer vol trotsch tegenop
zou zien, thans is, dank zij de 19e eeuw-
Al)!!**!# i*
sche sloopingwoede het aantal geslon
ken tot de somma van één poort, de
vroegere Spaarnwouder-, thans Amster-
damsche poort.
Dit uit pl.ra. 1355 dateerend bouwwerk
bestaat voornamelijk uit een vierkant
hoofdgebouw, waartegen aan de buiten
zijde op eiken hoek een acht-kantig*
toren aangebouwd is. Hoewel de poort
herhaaldelijk verbouwd is, behoort zij
toch tot de meest karakteristieke en
best bewaarde poorten, die er in on»
land te vinden zijn.
Nemen we thans van Haarlem af
scheid en zetten onze reis door Holland
voort, speurend en zoekend naar het
oude en schoone, dat voor ondergang
gespaard is gebleven.
Bij velen onzer zit het in het bloed,
dit speuren naar merkwaardigheden in
andere streken. Reeds als we jong ziju
voelen wij in ons den drang tot reizen.
Die reizen strekken zich dan in den
regel aanvankelijk niet verder uit, dan
de directe omgeving van de geboorte
stad. Zoo was het ook met mij, en als
bewoner van den Haag sprak het van
zelf, dat ik op zekeren dag een tocht
ondernam naar de „Sleutelstad", e*n
tocht, dien ik later vele malen herhaald
heb, want Leiden is ongetwijfeld een
T\_ •-v
