De zaak van Dunikovski in België.
Verklaringen van een geleerde over
zijn procédé.
De eventueale terugkeer van
den Poolschen ingenieur.
(Van onzen correspondent.)
Het geval-Dunikovskl heeft in België nog
geen oplossing gekregen. De veelbesproken
Pooische ingenieur bevindt zich met zijn
familie nog steeds te Zurich, in een hotel,
en wacht het oogenblik af dat zijn vrien
den en vooral zijn geldschieters hem zullen
terugroepen om de werkzaamheden in de
fabriek te Vilvoorde te beginnen. Deze fa
briek is nu heelemaal gemonteerd en er
moet slechts een beslissing worden geno
men door de Belgische autoriteiten om hem
opnieuw een tijd in België toe te laten voor
de exploitatie van gouderts door middel
van zijn procédé. Wü hebben vernomen dat
er een gunstiger wind waait in de ministe-
rieele bureaux van de Hertogstraat te Brus
sel, niet omdat men geen geloof hecht aan
het procédé van Dunikovski, maar om
dat men nu eenmaal niet weet hoe te be
wijzen dat hij de openbare orde in het
land zal verstoren. Er is veel geld uitgege
ven aan Belgische firma's door de geldschie
ters van den Pool, een aantal arbeiders
vindt werk in de fabriek, de geldschieters
zooals men weet hooggeplaatste Fransche
en Engelsche financiers en industrieelen
stellen zich borg voor Dunikovski en waar
borgen ook dat geen beroep zal worden ge
daan op Belgisch kapitaal, b.v. door de uit
gifte van aandeelen, na een maatschappij
te hebben gesticht. Maar men beschouwt
hem steeds als den oud-veroordeelde wegens
oplichterij en verduistering en daar er een
soort moreele solidariteit bestaat tusschen
alle politiecorpsen en alle justities, ziet men
niet in waarom men hier te lande anders
zou moeten denken over Dunikovski dan in
Frankrijk en hem gelegenheid zou moeten
geven te bewijzen, eventueel, dat men zich
te Parijs te zijnen opzichte heeft vergist en
dat hij dus het slachtoffer zou geworden
zijn van geknoei op groote schaal, een ma
chinatie waarin niet alleen personen van la-
geren rang medeplichtig zouden geweest
zijn, zooals hij het beweert. Wij hebben
reeds hooren verklaren, dat, als Dunikovski
het bewijs wenscht te leveren van zijn ge
heim, hij dit maar in Polen behoeft te
doen. Hij heeft hierop geantwoord dat Po
len ver van Parijs ligt en dat eventueele
proefnemingen in Polen niet als bewijs zou
den worden aanvaard of zouden worden
doodgezwegen. Hij zegt ook, dat hij reke
ning moet houden met zijn geldschieters,
voor wie Polen zoo ver verwijderd is dat er
van proefnemingen niets zou kunnen ko
men, laat staan van een industrieele exploi
tatie van zijn procédé. Als wij goed zijn in
gelicht, dan zou men toch intusschen bereid
zijn gevonden Dunikovski een visa toe te
staan van enkele dagen, waarna hij opnieuw
het land zou moeten verlaten. Doch Duni
kovski en zijn vrienden, degenen die volle
vertrouwen hebben in zijn procédé, vermits
zij er hun geld aan wagen, verklaren dat zij
hiermee geen genoegen kunnen nemen.
Dunikovski kan al zijn kansen niet op één
kaart zetten. Indien hij slechts enkele dagen
naar Brussel mocht kunnen komen, dan is
het voldoende dat er een kleinigheid ha
pert, opdat zou worden getuigd dat hij een
bedrieger is en steeds nieuwe moeilijkhe
den vindt, om het bewijs van zijn geheim
element niet te moeten leveren. Hij wenscht
over voldoende tijd te kunnen beschikken.
Bovendien is er bij den Pool nog een over
weging van waardigheid. Hij wenscht geen
aalmoes te aanvaarden. Dat is wat bij hem
opvalt. Hij is het die vooral in het openbaar
wil werken, terwijl het zijn geldschieters
zijn die geen publiciteit wenschen, vreezen-
de eenerzijds dat concurrenten zouden kun
nen voor den dag komen, en anderzijds,, dat
de autoriteiten in deze publiciteit een reden
zouden vinden om te meenen dat zij, door
een tegemoetkomende houding aan te ne
men, zich belachelijk zouden kunnen ma
ken in de oogen van de wereld, wat zij in
derdaad vóór alles schijnen te duchten. Du
nikovski ziet de zaak echter anders. Met het
oog op de herziening van zijn proces wil
hij publiciteit en controle. Met de concur-
rentie-overwegingen van zijn geldschieters
houdt hij geen rekening. Hij verklaarde dat
hij toch geen hooger aanbod zou aanvaar
den, vermits hij zijn contract wenscht te
eerbiedigen. Op een voorstel van de huidi
ge geldschieters hem een 200.000 fr. uit te
betalen bij de onderteekening van het con
tract, weigerde hij. Eerst met de exploitatie
beginnen, meende hij. Nu ontvangt hij
slechts een maandsalaris.
Intusschen bevindt men zich in afwach
ting. Het is nog niet uitgemaakt wat er met
de fabriek zal gebeuren te Vilvoorde. Du
nikovski is er niet over verontrust. Er zijn
reeds aanbiedingen om naar Engeland te
komen en naar het heet zijn daar reeds de
waarborgen gegeven dat er geen herhaling
zou gebeuren van wat er in België nu
plaats heeft.
Een professor aan het woord.
Wij hebben ons steeds gewacht een over
tuiging uit te drukken inzake de waarde
van het nieuwe procédé Dunikovski voor
goudwinning. Dat gaat immers buiten onze
bevoegdheid. Ons standpunt is en het
wordt gedeeld door het lezende publiek in
België dat men ten minste een kans
moet gunnen aan den Pool om het bewijs
te leveren van zijn procédé, in normale om
standigheden, waarin hij niet als een gevan
gene optreedt.
Wij spraken over het geval met een pro
fessor, die op het gebied van ertsonderzoek,
mineralogie en geologie een zeer hooge
plaats inneemt in dit land en deze verborg
niet, dat hij zeer sceptisch gestemd bieei
ondanks alles wat reeds werd gepubliceerd
en juist op grond daarvan. Wat Dunikovski
heeft te doen, meende hij, is zijn element,
dat hi) protor noemt, en waaraan hij de
macht toeschrijft bestanddeelen in erts, die
nog niet tot rijpheid zijn gekomen, tot goud
te vormen, wetenschappelijk te laten onder
zoeken in een universitair laboratorium. Hy
moet zich tot menschen van de wetenschap
wenden en niet alleen tot industrieelen of
financiers, wanneer hij tot herziening van
zijn proces wil komen. Er zijn nog voldoen
de eerlijke professoren die een eventueele
ontdekking van Dunikovski zullen geheim
houden, na bevestigend onderzoek.
De professor betoogde verder, dat het
procédé van Dunikovski, of dat wat hij be
weert zijn procédé te zijn, neerkomt op een
snellere omzetting in goud van zekere
deeltjes, waaraan hij den naam geeft van
mlneralieten. Welke zijn deze deeltjes, welke
is hun natuur? Deze mlneralieten zijn vol
gens Dunikovski in een gouderts aanwezig
op voorwaarde dat het goud in het erts als
gedegen voorkomt, dus niet in een combi
natie met een ander element. Het bestralen
van de mineralleten, door middel van de
energie, uitgaande van zijn protor, doet ze
in goud veranderen. Het gelijkt dus op een
soort transmutatie, echter niet geheel, want
transmutatie veronderstelt het omzetten van
een element in een ander element en dan
rijst de vraag of de mineralleten een ele
ment vormen. Wat de transmutatie betreft
en hier is de zaak van belang is het
een feit, dat de onderzoekingen en de proe
ven van Chadwick en van het echtpaar
Joliot—Curie (Nobelprijs 1938) bewezen
hebben, dat zooiets kan verkregen worden.
Doch hun resultaten betroffen slechts en
kele atomen op millioenen andere die on
veranderd bleven. En de verandering van
deze enkele atomen gebeurde slechts onder
enorme energie.
Sterker dan wat het echtpaar Joliot—
Curie verwezenlijkte?
Dunikovski verklaart ook een transmu
tatie te kunnen bewerkstelligen door mid
del van een stralend element en dat de ont
zettende energie bezit, welke wordt ver-
eischt om zekere atomen in hun samenstel
ling te wijzigen. Doch dit element moet wor
den aangewakkerd door thermische en elec-
trische krachten. Indien men dit goed wil
begrijpen, dan beteekent zulks dat Duni
kovski sterker zou zijn dan het echtpaar
JoliotCurie, dan de grootste specialisten
op dat gebied. Wat meer is, Dunikovski zou
reeds zoo'n volmaaktheid hebben bereikt,
dat industrieele exoloitatie van zijn pro
cédé mogelijk is. Als men dat overweegt,
dan zal men begrijpen, dat een dergelijke
verklaring niet zoomaar kan worden aan
vaard door iemand die nieuwe ontdekkin
gen op dit gebied volgt. En moest de ont
dekking van Dunikovski werkelijk juist
zijn, dan zou, op wetenschappelijk gebied,
iets heel belangrijks zijn gebeurd.
Onze zegsman vertelde ons dan ook nog
enkele staaltjes van bedrog, die hij heeft
ervaren en waartegen hij in geheel ziin
loopbaan heeft gevochten. Aan de hand
hiervan meent hij, dat ook,in het geval
Dunikovski gemakkelijk kan geknoeid zijn
geworden, en dat hierdoor de verschillende
experten, die na zijn veroordeeling het pro
cédé hebben onderzocht, te goeder trouw
tot een overtuiging zijn gekomen, die wij
hebben medegedeeld.
Hoe dan ook, zoo besloot onze zegsman,
die, wij herhalen het, tot een van de hoog
ste personaliteiten behoort op wetenschap
pelijk gebied en die inzake mineralogie
baanbrekend werk verrichtte in België,
het is volgens ons noodzakelijk, om de
wetenschappelijke wereld te veroveren, dat
Dunikovski zijn zoogenaamd element zelf
aan een nauwkeurig onderzoek zou laten
onderwerpen, in zijn aanwezigheid en dit
in een universitair laboratorium.
Zooals men ziet, is het probleem nogaJ
spannend. Wat wij er uit onthouden, is
vooral, dat het gewenscht is, dat een geval
zooals dat van Dunikovski wordt opgehel
derd, wat mogelijk schijnt, vermits Duni
kovski zich bereid verklaart onder controle
te werken. Hij eischt het zelfs. Men zal uit
deze verklaring begrijpen, welk belang de
zaak voor de wetenschap zou kunnen heb
ben. Hopen we, dat tenslotte in België
Dunikovski gelegenheid zal vinden voor
een demonstratie en een onderzoek in nor
male voorwaarden. En zelfs wanneer deze
zich zou beperken tot een industrieele
demonstratie, dan zou zij nog belang op
leveren, want tenslotte kan men het moei
lijk loonend achten een paar kilo's goud in
enkele tonnen erts te goochelen, om daarna,
als het procédé op bedrog blijkt te berus
ten, te worden ontmaskerd.
DOOR ELECTRISCHEN STROOM
GEDOOD.
Tragisch ongeval te Amsterdam.
Gisteravond omstreeks 5 uur had in per
ceel Hazebroekstraat 47 een tragisch onge
val plaats, waarbij de 17-jarige jongen W. M.
werd gedood.
De jongen was bezig met het aansluiten
van een lichtpunt aan het electrisch net. Hij
had verzuimd den stroom uit te schakelen en
op een gegeven oogenblik kwam hij in aan
raking met draden, waarop de volle span
ning stond. M. sloeg onmiddellijk bewuste
loos tegen den grond.
De geneeskundige dienst, welke terstond
werd gewaarschuwd, is langen tijd, doch he
laas te vergeefs, bezig geweest met het op
wekken van de levensgeesten. De jongeman
bleek reeds te zijn overleden.
KASGELDNOOD IN ROTTERDAM?
Nationaal Verbond van Gemeente-
Ambtenaren.
Gister werd onderstaand telegram door
het hoofdbestuur van het Nationaal Ver
bond van Gemeente-ambtenaren tot de re
geering gericht:
„Volgens dagbladbericht zou gemeente
Rotterdam financieele verplichtingen te
genover gemeente-personeal weldra niet
meer ten volle kunnen nakomen.
Mocht dit bericht juist zijn, wat voorals
nog wordt betwijfeld, dan verzoekt het
hoofdbestuur van het Nationaal Verbond
van Gemeente-ambtenaren de regeering
eerbiedig te willen zorgen, dat noodige cre-
dieten worden verstrekt, opdat althans
ambtenaren en werklieden op wier te wed
den ten alleruiterste is bezuinigd, niet in
nog grooter financieele zorgen geraken.
MET SLUISDEUREN TE IJMUIDEN IN
AANRAKING GEKOMEN.
Het Grieksche s.s. „Thrasyvoulos" is Zon
dag bij het binnenvaren van de sluis met
een der sluisdeuren in aanraking gekomen,
waardoor het schip aan bakboordboeg bo
ven de waterlijn een deuk kreeg, terwijl
eenige nagels los sprongen. Bovendien
heeft het schip schade veroorzaakt aan een
der sluisdeuren.
Het schip kon, nadat de kwestie der borg
stelling was geregeld, naar Rotterdam ver
trekken.
MACHINIST BEKNELD GERAAKT.
De stoomtrawler T,iesbeth Betty IJmul-
den 133, welke Zaterdag ter vlsscherlj was
uitgevaren, keerde na enkele uren weder
om terug, aangezien de machinist bekneld
geraakt was tusschen de machine.
De machinist is onder doktersbehande
ling gesteld en naar het St. Antonius zie
kenhuis te IJmuiden vervoerd.
De trawler heeft spoedig daarna weder
zee gekozen.
DE JUSTITIE EN „ZWART FRONT".
Weer onderzoek in drukkerij te
Oisterwijk.
Na het bezoek, dat de burgemeester van
Oisterwijk jongstleden Zaterdag aan het
hoofdkwartier van „Zwart Front", aldaar
gebracht heeft, waarbij een pak druk
werk, inhoudende een aantal exemplaren
van een nieuw nummer van het strijdor-
gaan, waarmede denzelfden dag zou ge
colporteerd worden, in beslag werd geno
men, heeft de justitie voor de derde maal
ingegrepen.
Gistermorgen hebben de officier van
justitie bij de arr. rechtbank te Breda, de
rechter-commissaris en de burgemeester
van Oisterwijk wederom een inval ge
daan in de drukkerij van de uitgeverij
„Oisterwijk".
Er schijnt daarbij nieuw bezwarend ma
teriaal gevonden te zijn, wijl naar wordt
medegedeeld, thans ook de zetmachine
door de justitie zou verzegeld zijn.
Jongstleden Zaterdagmiddag waren
vele Zwart-Fronters uit andere gemeen
ten naar Oisterwijk gekomen.
In een der plaatsélijke koffiehuizen werd
een leidersvergadering gehouden.
Tot demonstraties is het echter niet ge
komen.
ZAANDAM'S RAAD VOOR SAMEN
VOEGING VAN 7 GEMEENTEN.
Voorstel met 167 stemmen aan
genomen.
In de gisteravond gehouden gemeente
raadsvergadering te Zaandam lokte het
voorstel van B. en W. houdende het verzoek
via de regeering aan de Staten Generaal om
door middel van een wet tot samenvoeging
van zeven Zaangemeenten over te gaan een
uitvoerige bespreking uit.
Namens de S.D.A.P. verklaarde de heer
R. Plooyer zich voor samenvoeging aange
zien dit in het belang van de Zaanstreek is.
Wethouder Kan (a.r.) iet een ander geluid
hooren. De heer Flentrop (v.d.) daarente
gen was van meening, dat handel en in
dustrie ten zeerste gebaat zullen zijn met
samenvoeging.
Een warm pleidooi voor de plannen hield
burgemeester Ter Laan.
De heer Tilkema (a.r.) zou het een achter
lijke politiek vinden nu tot samenvoeging
over te gaan, daar verschillende kleine ge
meenten zich er tegen hebben verklaard.
Ofschoon de heer Köhne (v.b.) voor de ar
gumenten niet blind is, achtte spr. zich niet
verantwoord zich op het oogenblik achter
B. en W. te scharen.
Hierna werd het voorstel van B. en W. in
stemming gebracht. Zestien leden stemden
voor, terwijl de overige zeven leden a.-r.,
r.-k. en v.b. zich er tegen verklaarden.
DE TOESTAND VAN PROF. VERAART.
Ofschoon prof. Veraart ten aanzien van
het gebruik van zijn handen nog geheel in
valide is, heeft hij het ziekenhuis van de
St. Hippolytusstichting te Delft mogen ver
laten en zal hij verder in zijn woning wor
den verpleegd. De chirurg dr. Hermans, on
der wiens behandeling de hoogleeraar blijft,
geeft alle hoop, dat de gevolgen van het
ernstig letsel binnen niet al te langen tijd
zullen worden overwonnen.
BESLISSING IN DE KWESTIE
SCHAAP.
•De Haarlemsche rechtbank heeft heden
de beslissing over de homologatie van het
accoord in de surceance der firma J.
Schaap Lzn. te Wormerveer één week uit
gesteld.
MET MASKER EN BREEKIJZER
OP AVONTUUR.
Jongelui van goeden huize, die in
villa's inbraken.
Naar we vernemen is door de politie te
Ubbergen-Beek een groep jongelui, van wie
de meesten van goeden huize zijn, aange
houden, die er 's avonds of 's nachts op uit
trokken, om binnen te dringen in onbe
woonde villa's in de omgeving van Beek-
Ubbergen en Berg en Dal.
Zoo moeten er inbraken gepleegd zijn in
villa's op den Kwakkenberg en op den Stol-
lenberg, waarbij gebruik gemaakt werd van
een breekijzer. Als de jongelui erop uit
trokken vermomden ze zich soms met een
zwart masker.
In de villa's richtten ze niet alleen aan
deuren en ramen, maar ook aan de meu
bels groote schade aan.
Bij het verhoor ontkenden ze aanvanke
lijk alles, doch ten slotte hebben sommigen
toch aan de politie toeeeceven zich aan in
braak te hebben schuldig gemaakt. Ze wer
den meer gedreven door zucht tot avon
tuur dan tot diefstal.
Voor een nader onderzoek zijn ze nog in
verhoor genomen door de politie te Nijme
gen.
VERDWIJNING VAN WAALHAVEN
AANSTAANDE?
Overeenstemming over het vlieg
veld bij Delft.
Naar wordt vernomen, is er thans tusschen
de gemeentebesturen van 's-Gravenhage en
Rotterdam en den technischen dienst van
het Werkfonds overeenstemming bereikt
over den aanleg van een gemeenschappelijk
vliegveld te Delft.
Zooals men weet, zijn er destijds twee
plannen gemaakt voor dit vliegveld, eerst
een groot, dat zeer belangrijke onteigeningen
met zich medebracht en later een kleiner. De
thans bereikte overeenstemming betreft dit
kleinere plan.
De mogelijkheid van verdere voorbereiding
van de uitvoering wacht thans op de goed
keuring van de ministerieele commissie in
zake het Werkfonds, aan welke alle projec
ten, welke met gelden van dit fonds zullen
worden gefinancierd, moeten worden voor
gelegd.
Naar wij nog vernemen zal het plan, waar
over men overeenstemming heeft verkregen
nog dezer dagen aan genoemde commissie
worden voorgelegd. Keurt ook zij het goed
dan is het lot van Waalhaven als internatio
naal vliegveld wel goeddeels bezegeld.
INDISCHE PENSIOEN-KORTING.
Commissie geïnstalleerd.
Gistermiddag heeft aan het departement
van Koloniën de installatie van de Pen-
sioenkortingscommissie voor de Indische
pensioenen plaats gehad.
Minister Colijn heeft daarbij een rede
gehouden, waarin hij als doel der commissie
noemde de voorbereiding van een meer be
vredigende regeling van de korting op de
Indische pensioenen in dien zin, dat daarbij,
voor zoover het practisch uitvoerbaar en fi
nancieel verantwoord kan worden geacht,
de tegenstellingen worden geëgaliseerd,
welke de op verschillende tijdstippen toe
gekende pensioenen, alsook de pensioenen
van sommige categorieën van landsdienaren
onderling te zien geven.
i
PAARD OP HOL.
Te Borne.
Gistermiddag is in de Dikkerslaan te
Borne een paard, gespannen voor een wa
gen van den vrachtrijder L., op hol gesla
gen, L, bevond zich niet op den wagen. De
41-jarige heer Ligtenberg uit Rijssen, die
in zijn auto zat, stopte, stapte uit en tracht
te het paard te grijpen. Hij greep echter
mis, kreeg een slag van den dissel tegen 't
hoofd, viel en geraakte onder den wagen
Het ongeluk had plaats even voorbij het
station. In zorgwekkenden toestand is de
gewonde door het spoorwegpersoneel opge
nomen en naar de wachtkamer van het sta
tion gebracht, waar medische hulp werd
verleend.
Eenigen tijd later is de patiënt per zie
kenauto naar het ziekenhuis te Almelo ver
voerd. Zijn toestand is nog steeds zorg
wekkend.
VALSCHHEID IN GESCHRIFTE.
Te Haarlem.
Op last van den oficier van justitie te
Haarlem heeft dezer dagen de Amsterdam-
sche politie den 60-jarigen mr. van S. ge
arresteerd, die wordt verdacht zich door
middel van valschheid in geschrifte een
bedrag van 300 te hebben toegeëigend ten
nadeele van een zwakzinnige, over wiens
vermogen hij tot beheerder zou worden
benoemd.
Mr. van S. is sinds eenigen tijd niet meer
als advocaat ingeschreven, en stond niet
gunstig bekend. Hoever de schade reikt,
die mr. von S. door zijn practijken heeft
aangericht, en welke strafbare feiten daar
bij zijn gepleegd, valt nog niet vast te stel
len, daar de zaak nog in een stadium van
onderzoek verkeert.
In hetgeen aan het licht is gekomen, al
dus het A, N. P., vond de Haarlemsche
justitie termen tot voorloopgie inhechte
nisneming.
KEURINGSDIENST VAN WAREN.
De nieuwe indeeling des lands.
Bij Kon. besluit zijn met ingang van 1
Maart 1936 keuringsdiensten van waren ge
vestigd in de gemeenten Alkmaar, Amster
dam, Haarlem, 's-Gravenhage, Rotterdam,
Dordrecht, Goes, Utrecht, 's-Hertogenbosch,
Enschede, Zutphen, Nijmegen, Maastricht en
worden de keuringsdiensten in de provin
ciën Groningen, Friesland en Drente weder
om erkend.
Het gebied van deze keuringsdiensten
strekt zich o.m. uit over de navolgende
gemeenten:
Alkmaar.
1. Het gebied van Alkmaar over de ge
meenten: Abbekerk, Akersloot, Alkmaar,
Andijk, Anna Paulowna, Assendelft, Aven-
horn, Barsingerhorn, Beemster, Beets, Ber
gen, Berkhout, Beverwijk, Blokker, Boven-
carspel, Broek op Langendijk, Callantsoog,
Castricum, Edam, Egmond aan Zee, Egmond
Binnen, Enkhuizen, Graft, Grootebroek, Ha
renkarspel, Heemskerk, Heerhugowaard,
Heiloo, Helder Hensbroek, Hoogkarspel,
Hoogwoud, Hoorn, Jisp, Katwoude, Koedijk,
Koog aan de Zaan, Krommenie, Kwadijk,
Limmen, St. Maarten, Medemblik, Middelie,
Midwoud.
Nibbixwoud, Nieuwe-Nledorp, Noord-
scharwoude, Obdam, Oosthulzen, Opmeer,
Opperdoes, Oterleek, Oudendijk, Oude-
Niedorp, Oudkarspel, Oudorp, St. Pan-
cras, Purmerend, de Rijp, Schagen, Schel
linkhout, Schermerhorn, Schoorl, Span
broek, Sijbekarspel, Texel, Twisk, Uit
geest, Ursem, Venhuizen, Warder, War-
r.enhuizen, Wervershoof, westwoud,
Westzaan, Wieringen, Wieringerwaard,
Wijdenes, Wijde Wormer, Wijk aan Zee en
Duin, Winkel, Wognum, Wormer, Wor
merveer, Zaandam, Zaandijk, Zijpe, Zuid
en Noord-Schermer, Zuid-Scharwoude,
Zwaag.
DE STERFTE NEEMT GELEIDELIJK AF.
„Voor vrijwel alle leeftijdsklassen valt
in ons land van periode tot periode een ge
stadige afneming der sterfte te constatee-
ren", aldus schrijft het Centraal Bureau
voor de Statistiek in zijn uitgave over het
jaar 1935. In lange gelederen van cijfexsen
nog eens cijfers geeft deze statistiek een
beeld van de oorzaken, die tot den dood
leiden. Het zijn de klare cijfers van het
onvermijdelijke die ons hier worden gebo
den, cijfers die het ziektegevaar bepalen,
de risico's, die de mensch in stad en dorp
loopt in percentages vastleggen.
Cijfers van den dood, maar ook cijfers
van het leven. Want: de sterfte neemt af,
vele belangrijke ziekten krijgen minder
vat op het leven dat zich rekken wil. In
den strijd van het levend organisme tegen
het onafwendbare einde heeft de mensch
van jaar tot jaar meer vruchten geplukt
van de wetenschap en den zegen der hy
giënische perfectie ondervonden.
Zoo neemt de sterfte af. Kijk naar de
kinderen van 14 jaar, die een voorbeeld
geven: 5.22 per duizend in de jaren 1927—
1934 tegenover 11.47 in de periode 1916
1925; en naar de zuigelingen: aantal over
ledenen beneden het jaar per duizend in
de periode 1927—1934: slechts 51.15 te
genover 70.02 in het tijdvak 1916—1925.
Evenals bij alle andere leefttijdklassen is
dit beeld voor de zuigelingen nog gunsti
ger wanneer men het vergelijkt met ver-
de/ achter ons liggende tijden: 119.02 >n
19051914; 165.45 in de jaren 18951904.
Een vergelijking sedert 840, zegt voorts
ng de statistiek, toont hoe gunstig de sterf -
tafneming in den loop der jaren is gewor
den. Van 26,56 in de periode 18401849
daalde het tot 8.41 per 1000 inwoners van
het rijk in 1934.
Vroegere jaren.
Een beschouwing der cijfers sedert het
jaar 1849 leert dat in 1846 en 1847
schaarschte van levensmiddelen, ziekten
van het aardappelgewas, griep, mazelen,
kinkhoest en roodvonk vele slachtoffer-s
maakten; in 1855 woedde de mazelen-epi-
demie en overleden vele ouden van dagen
aan ziekten der ademhalingsorganen ten
gevolge van den strengen winter. In 1859
hadden de kinderen een slecht jaar door
mazelen en diarrhae; de ouden va ndagen
door kwaadaardige koortsen en keeiziek-
ten. In 1880 en 1884 voerde de kindersterf
te het cijfer weer hoog op; daarna een in-
flucnza-epidemie in 1892 en een mazelen
epidemie in 1900. Een bovenmatige kinder
sterfte vertoonde 1911 met zijn heeten
zomer. In 1917 trad de tuberculose op
zwarte letters in het geschiedboek van de
den voorgrond; 1918 en 1929 staan met
booze griep.
Van jaar tot jaar is het sterftecijfer lager
geworden. Dit geldt voor het geheele rijk,
voor vrijwel alle leeftijdsklassen, voor den
man en voor de vrouw, voor kleine zoowel
als voor de groote gemeenten.
Voor de periode 18801900 is de sterfte
in gemeente met 20.000 en minder inwo
ners lager dan in die van meer dan 20.000
inwoners; in de periode van 1900 tot nu is
juist het omgekeerde het geval. Hoe groo
ter stad, hoe grooter levenskans in den
modernen tijd.
In de provincie Zuid-Holland is de
serfte het geringste geweest in 1934, n.1.
7.82 per duizend, tegen 9.39 in Friesland
dat er het slechtst van alle provincies is
afgekomen. In het geheele rijk zijn sedert
de eerste verschijning der statistieken
de vrouwen levenskrachtiger geweest dan
de mannen. Maar het sterke geslacht is
bezig zich te herstellen. Het verschil tus
schen de cijfers wordt van jaar tot jaar
minder; van 2.06 per duizend inwoners in
1840 liep het terug tot 0.22 in 1934.
In Friesland was wel het sterfte-cijfer
groot, doch hier leverde de bejaarde be
woner en niét de jeugd een relatief hoog
cijfer op. Terwijl in het geheele land 49
der overleden inwoners den leeftijd van 65
jaren bereikten, werden in Friesland meer
dan 57 zoo oud. In Limburg waren het
er nog geen veertig per honderd.
Oorzaken van sterfte.
Tuberculose heeft veel minder sterfte
veroorzaakt dan in 1933 en 1932; kanker
bleef helaas nog onverminderd woeden,
doch ziekten van het hart, eveneens een
der belangrijkste oorzaken, verminderde.
Het cijfer voor moord is van 0.04 per
duizend in 1933 pgeloopen tot 0.05 in 1934.
De gewelddadig dood ,op andere wijze
ontsttaan, greep echter minder om zich
heen, het cijfer is teruggeloopen van 2.85
tot 2.78. Door verdrinken en bij verkeers
ongevallen kwamen de meeste slachtoffers
om het leven. De mannen liepen in dit op
zicht ook in 1934 veel grootere risico's dan
de vrouwen: 1.13 per 10.000 mannen von
den den dood in het water en slechts 0.23
per tien duizend vrouwen; in den greep
van het verkeer geraakten 1.58 per 10.000
mannen en 0.41 per 10.000 vrouwen.
Door ongevallen met motorrijtuigen
komen meer menschen om het leven dan
bij alle andere doodelijke ongevallen. Niet
minder dan 641 levens eischte de auto op.
Treinongelukken vergden 65 slachtoffers,
de tram 36, andere vervoermiddelen te
land 641. Het grimmige cijfer, dat de
slachtoffers van den gewelddadigen dood
(zonder moord en zelfmoord) in beeld
brengt, luidt 2303.
In welk deel van het laand leeft men nu
in dit opzicht het best? Waar dreigt de
ongevalskans het minst? Ook hierop geven
oogenschijnlijk dorre cijfers een antwoord.
Zuid-Holland staat aan de spits wat het
tottaai aantal slachtoffers betreft, n.1. 555.
Zeeland komt onderaan met 61. Maar
daarbij moet men natuurlijk bedenken dat
het inwonertal op 1 Jan. 1935 in Z.-Hol-
land 2.039.000 en in Zeeland slechts
250.000 bedroeg. In procenten uitgedrukt
is het verschil dus toch niet groot. Ook in
het vredige, wijde Zeeland eischt het ver
keer zijn tol.