N GEHEIMEN
DIENST
ZEEP VOOR DE HUISVROUW.
SeuiCCeton
ALKMAARSCHE COURANT van ZATERDAG 1 MEI 1937
in vlokken bovenop komt drijven. De zeep
wordt dan „uitgezouten", daarna gewasschen
met zout water en zoogenaamd „klaargezo-
den". Het blijkt wel, dat onze moedertaal
in deze afdeeling meer te lijden heeft dan
de zeep, maar het zijn nu eenmaal fabrieks-
uitdrukkingen waaraan niets te veranderen
valt.
De toeschouwer, die zich over den rand
van de enorme pannen buigt, ziet niets an
ders dan een borrelende, lichtgele massa,
waaruit zoo nu en dan een straaltje naar bo
ven wordt gespoten.
Wanneer alle zeep bovenop drijft als een
vloeibare heldere laag, laat men de onder-
loog die uit een mengsel van water, gly
cerine en zout bestaat uit de pan wegloo-
pen. Ze wordt van zeepresten en onzuiverhe
den gereinigd en ingedampt in de glycer:-
ne-installatie. Het zout kristaliseert weer uit,
wordt afgescheiden en kan opnieuw voor
het uitzouten worden gebruikt.
Wat de zeep betreft en die interesseert
ons natuurlijk het meeste die moet eenige
dagen bezinken en dan wordt de heldere1
bovenlaag weggepompt naar een voorraad-
tank, welke door een mantel met circulee-
rend heet- water op temperatuur wordt ge
houden. Uit die tank vloeit de zeep door een
zeef in een drukketel met roerwerk en een
dubbele wand, waardoor weer heet water
circuleert. In den ketel wordt de zeep licht
geparfumeerd en is dan gereed om in vasten
vorm te worden gebracht.
Zeep in vasten vorm.
Na deze noodzakelijke scheikundige voor
dracht krijgen we tenminste zeep in vasten
vorm en de huisvrouwen, die dit artikel le
zen, hebben weer vasten grond onder de voe
ten gekregen. Zeep, die je kunt beetpakken,
die kennen de huisvrouwen allemaal en we
vragen speciaal haar aandacht voor de mo
derne koelinstallatie waaruit de zeep in
vasten vorm nu te voorschijn moet komen.
Uit den drukketel vloeit de zeepmassa er
in en vult een groot aantal cellen waarvan
de wanden volkomen glad gepolijste nikke
len koelplaten zijn, waardoor men weer wa
ter maar ditmaal koud water laat cir
culeer en. Koelcellen en platen zijn in groe
pen gecombineerd tot twee groote persen
waarvan het vullen onder drv^k geschiedt.
Automatisch alles geschiedt hier automa
tisch wordt het koelwater door electrisch
gedreven pompen naar de koeiinrichting ge
voerd, de zeep stolt, de persen worden ge
opend, de platen worden er uit genomen,
en tot stangen gesneden. De stangen wor
den opgestapeld zooals een kind van de do-
minosteenen een toren bouwt rechte en
dwarse rijtjes boven elkaar zoodat de
lucht er door heen kan spelen, het water
doet verdampen en het zeepgehalte doet
stijgen.
Daarna worden de stangen op de lengte der
tabletten gesneden en een loopende band
brengt de stukken naar een machine waar
ze automatisch gestempeld worden.
Dan ligt de Sunlightzeep gereed om ver
pakt en geleverd te worden.
Hoé de zeep verpakt wordt.
Wij behoeven niet meer te vertellen, dat
Sunlightzeep in elk huishouden een onmis
baar artikel is. Wie Sunlight zegt, bedoelt
daarmee zeep althans een Hollandsche
Toiletzeep-stempelmachine.
huisvrouw heeft het dan over zeep en die
vrouwen weten natuurlijk ook, dat ze dit
artikel tegenwoordig in twee verpakkingen
kunnen krijgen, de doos met de dubbele
stukken en het nieuwe pak met twee enkele
stukken.
Wanneer men bedenkt, dat er minstens
8500 stuks per uur verpakt moeten worden
zou men medelijden kunnen krijgen met de
witgejaste meisjes,'die de stukken in omsla
gen moeten wikkelen en dan in de cartonnen
doozen moeten steken, maar nu allerlei in-
genieuse machines het werk van menschen-
handen hebben overgenomen is medelijden
volkomen overbodig geworden.
De fabriek heeft karton op rollen en in de
drukkerij wordt het afgewikkeld en ver
dwijnt het in een rotatiemachine, die het in
vier kleuren bedrukt, er alles opzet wat op
Sunlightzeepdoozen te lezen staat en die
het karton bovendien in den wonderlijken
vorm van een opengeslagen doos snijdt.
Wanneer de zeeptabletten nu verpakt moe
ten worden, gaan ze in een machine, die ze
automatisch in de omslagen wikkelt. Die
machine neemt de omslagcartons in ont-
De gekoelde zeep in plakken
vangst, welke hier en daar een douw en een
vouw hebben gekregen zoodat het doosjes
geworden zijn en wanneer de machine die
doosjes opengezet heeft, komt er op hetzelfde
oogenblik een stuk zeep te voorschijn, dat
netjes in een omslag is gewikkeld. Vlak voor
de doos geeft de machine de zeep
I een duwtje zoodat de tabletten in de
doos worden geschoven. De doos gaat dicht
en de arbeidsters aan het andere einde van
de machine hebben de gevulde doozen maar
in ontvangst te nemen om ze in pakken
over te brengen, welke naar de voorraadka
mers of naar de expeditieafdeeling vervoerd
worden.
Voor de menschen die er naar staan te
kijken is dat allemaal heel eenvoudig, maar
het is natuurlijk niet zoo eenvoudig de ma
chines uit te vinden, welke al die ingewik
kelde manipulaties kunnen uitvoeren en het
vlugger en beter doen dan het ooit door
menschenhanden zou kunnen gebeuren.
Wat de fabriek nog meer maakt.
Het is niet alleen de wereldvermaarde
Sunlightzeep, welke de expeditie-afdeeling
dezer fabriek verlaat, het zijn ook nog an
dere producten, b.v. Radion, een goedkoop
waschpreparaat met krachtige reinigende
werking, die het goed niet aantast en de
wasch buitengewoon helder maakt. Radion
heeft een heel aparte fabricage noodig en
om het te maken brengt men vloeibare zeep
in een grooten betonnen toren op een
draaiende schijf, die 6000 omwentelingen per
minuut maakt.
Wie op de kermis wel eens van een
draaiende schijf af geslingerd is, weet, dat het
zeshonderdste deel van deze snelheid vol
doende is om met vrij groote kracht tegen
de balustrade geslingerd te worden en men
kan zich dus wel voorstellen hoe het met de
zeepdroppels afloopt, die niet minder dan
honderd omwentelingen in een enkele se
conde maken, dus in den tijd, dat een staan
de gangklok alleen maar tik-tak zegt. Door
dat er ook heete lucht in dien toren Wordt
geblazen, verstuift de snel drogende zeep
massa in millioenen uiterst fijne deeltjes en
wie boven door een venstertje in den toren
kijkt, krijgt het onwillekeurig koud door de
gedachte dat daarbinnen een ware sneeuw
storm woedt. Het sneeuwpoeder, dat na
tuurlijk alleen maar zeeppoeder is, wordt
gezeefd, valt op een transportband, het
WAAR LOOG EN VETTEN SAMENKOMEN.
men het op de Sunlight-onderneming bijzon
der ver gebracht heeft.
Zuivere grondstoffen.
Een zindelijk kind is een kind van propere
ouders en het is te begrijpen, dat de fabri
kanten voor hun product alleen maar de al
lerbeste grondstoffen accepteeren. Bij den
aankoop wordt daarop nauwlettend toege
zien en het laboratorium zorgt er verder
voor, dat niet alleen de grondstoffen, maar
ook het fabrieksproduct in al zijn stadia ge
controleerd wordt. Het Sunlightzeep-kind je
heeft als het ware een trouwe verzorger
naast zich, die dagelijks op zindelijkheid en
goede karaktereigenschappen let en er voor
zorg draagt dat het wanneer het aan de
maatschappij wordt afgeleverd een nut
tige plaats in onze samenleving kan inne
men.
De fabriek.
Wij behoeven een modern fabrieksgebouw
niet meer in alle onderdeelen te beschrij
ven. Het is van steen of van cement, van
staal en van glas, vooral van glas en dat
geeft aan de ruime en uiterst hygiënische
werkplaatsen de helderheid en het licht
waardoor fabrieksarbeid niet meer onder de
ongezonde beroepen kan worden gerang
schikt.
De zeep is het symbool van de reinheid
en het is te begrijpen, dat dus in het bijzon
der een zeepfabriek een uiterst zindelijke
onderneming moet zijn.
Bij de ruime, overdekte opslagplaats voor
oliën en vetten staat een groote installatie
voor de zuivering van het rivierwater, dat
door filtreeren en door het toevoegen van
chemicaliën van alle schadelijke zouten en
verdere onzuiverheden ontdaan wordt en
daarbij bevinden zich de groote tanks, waar
de oliën en vetten, na uit de vaten te zijn
gesmolten worden opgeborgen, drie. tanks
van 200.000 L. inhoud en twee van 70.000 L.
Het lijkt wel een beetje veel, maar wie in de
fabriek gezien heeft welke enorme voorraden
zeep er gemaakt en afgeleverd worden, be
grijpt wel, dat alles hier in het groot gaat.
Er wordt zeep gemaakt.
Boven in de vetsmelterij wordt het vet
door stoom uit de vaten gesmolten en
stroomt door een fijne metalen zeef in on
derliggende voorraadtanks. De caustieke so
da wordt eveneens in de daarvoor bestemde
tanks gestort, waar de bijtende natron in zui
ver gecondenseerd water wordt opgelost.
Zoowel de natron als de vetten die in de
tanks hier door stoom vloeibaar worden ge
houden kunnen door pompen naar de la
ger gelegen zeepketels gevoerd worden.
Een geweldige machineruimte, vol ketels
met moderne stookinrichtingen zorgt er
voor, dat er steeds voldoende stoom is en
verwarmt het ketelwater van de zuiverings
installatie met de heete rook van de vuren.
In de zeepziederij komt de olie nu in de
gewenschte verhouding in batterijen van
groote pannen, die elk een inhoud van
75.000 L. hebben. Er bestaan huisvrouwen,
die kleinere pannen gebruiken, maar, zooals
gezegd, wie goede en goedkoope zeep maakt,
kan het nu eenmaal niet minder doen.
Langs de wanden zijn tanks met na
tronloog, zuiver gecondenseerd water en een
zoutoplossing en wanneer de vetten in de
pannen met de .natronloog in aanraking ko
men wordt het mengsel verhit en zoo ont
staat dan de zeep, het product waar het om
te doen is.
Een korte scheikundige uiteenzetting.
Wij zullen geen uitvoerige scheikundige
voordracht houden. Wie precies wil weten
hoe de atomen en moleculen zich hier in an
dere verhoudingen groepeeren, moet dat
maar in een encyclopaedie opzoeken. Wy
vertellen hier alleen, dat vetten en oliën
verbindingen zijn van vetzuren en glycerine
en dat natronloog een oplossing is van bij
tende natron in water. Wanneer men dit te-
samen brengt wordt er zeep gemaakt en
komt de glycerine vrij. Na de verzeeping is
er dus zeep, glycerine en water in de pan
en dan voegt men er keukenzout aan toe.
Dat lost op in het water, maar de zeep is
weer onoplosbaar in zout water, zoodat die
Daar wordt de Sunlightzeep
gemaakt.
(Van onzen eigen verslaggever.)
In Holland staat een huis, zegt een oud
versje en met een kleine variatie kunnen we
zeggen, dat er in Vlaardingen een fabriek
staat.
Die fabriek dat complex van werk
plaatsen, laboratoria, opslagplaatsen en kan
toren ligt aan de Maas en aan den aanleg
steiger voor die fabriek komen natuurlijk
de schepen, die grondstoffen aanvoeren en
de daaruit gemaakte producten weer af
halen.
De lichters, welke de grondstoffen bezor
gen, hebben een zeer gevarieerde lading,
want zij brengen vaten met oliën en vetten
en bovendien bussen met natronloog
caustieke soda en ook nog andere grond
stoffen. En de Lever's Zeep Maatschappij
N.V. heeft nu tot taak, dat alles zoo te be
handelen en zoo te vermengen, dat er een
product ontstaat, dat voor de propere Hol
landsche huisvrouwen onontbeerlijk is, na
melijk de zeep.
Vetten en oliën.
Het is een zeer gemengd huwelijk waar
uit dit vaderlandsche kindje geboren wordt.
East and West komen hier bij elkander en
tvan moederszijde stamt de zeep uit Amerika
en uit de tropische gebieden waar de palm
in zijn gevarieerde vormen de goudbron
yoor de inlanders is geworden. De enorme
exportslachterijen zorgen voor de talk, het
dierlijke vet, de oliepalm levert vet uit het
yruchtvleesch en uit de pitten, de cocospalm
uit de coprah en verder gebruikt men nog
vele andere oliesoorten, zooals katoenzaad-
olié, grondnotenolie, olijfolie, maïsolie, rijst-
jolie, soyaboonenolie, lijnzaadolie en geharde
oliën. De eene grondstof is bestemd voor
harde en de andere voor zachte zeep en de
Van olijfolie gemaakte zeep is b.v. zeer ver
zachtend en speciaal geschikt voor een ge
voelige huid.
Verzepingsproces
Natronloog.
Wanneer we de zeep als het natuurlijke
kind uit het huwelijk van vet en loog be
schouwen, treffen we aan vaderszijde een
lang niet zoo uitgebreide familie aan. Daar
is de natronloog, de caustieke soda, die in
bussen wordt aangevoerd en dat is geen
grondstof om zonder handschoenen aan te
pakken. Zoo zacht en onschuldig als de moe
der is, zoo ongenaakbaar is de vader en
eerst na het in de Lintas-fabrieken gesloten
huwelijk, wordt het product geboren, dat
van de vaderlijke eigenschappen slechts dat
gene heeft overgeërfd, dat onontbeerlijk is
om zeep het karakter van een reinigende
stof te kunnen geven.
Natuurlijk bestaat zeep niet alleen uit
loog, oliën en vetten, er komt nog parfum in
en er komen nog allerlei andere stoffen in
waarover men op het laboratorium zou
kunnen vertellen als men dat tenminste
wilde. Zeep maken is geen kunst, maar goe
de zeep maken, dat is een kunst, die op elke
fabriek apart wordt beoefend en waarin
HISTORISCHE AVONTURENROMAN.
Door G. P. BAKKER.
2)
- „De extra-ordinaire tydinge van de vic
torie van den Coningh van Sweden", een
courant uit Brunswijk en Leipzig, die he
den is aangekomen, bevat een fantastisch
verhaal, dat Tilly, de opperbevelhebber der
keizerlijke troepen, smadelijk op de vlucht
is geslagen en Von Pappenheim, de gene
raal der Liga, gevangen genomen zou zijn.
Daartegenover staat in het afschrift van
een brief van den Nederlandschen verte
genwoordiger P. C. Hooft, die ons heden
werd gezonden, dat Tilly in volmaakte or
de is afgetrokken wegens gebrek aan pro
viand. Dit laatste is, zooals je weet, juister.
Doch er is nog een andere reden. Tilly
trok weg, óók omdat de Hessen onder vorst
Wilhelm van Hessen in opstand zijn geko
men en zich vereenigd hebben met de troe
pen van onzen dapperen generaal Bernhard
von Weimar. Ze hebben overste Cratz
weer uit de door hem in Hessen veroverde
plaatsen geworpen.
De tijd is voor ons gekomen naar het
Zuiden op te trekken. Het is nu van het
hoogste belang voor den koning te weten
wat Tilly in zijn schild voert, wat Pap
penheim zal gaan doen en wat het keizer
lijke leger onder generaal Van Fürstenberg,
dat in Mantua vrij gekomen is, zal gaan
uitvoeren.
Ziedaar de opdracht. Wat gebeurt er hier
in Hessen?"
Hij teekende de Elbe verder naar het
Zuiden.
„Hier ligt Wittenberg. Dan Zuidelijker
Halle en hier nog iets verder in dezelfde
richting Leipzig. Hier trek ik de grenzen
van het koninkrijk Saksen. Wat zal dc
keurvorst van Saksen doen? Samengaan
met Tilly, den keizer trouw blijven of een
verbond met ons sluiten? Als we een paar
brieven in handen konden krijgen, zou dat
ons zeer te stade komen. Hier (en weer
teekende hij den omtrek op zijn kaart),
tusschen Saksen en Hessen, ligt Thüringen.
Verder Zuidelijker Franken en dan hier
Beieren, onze groote vijand.
Elk nieuwsbericht zal ons welkom zijn.
Als men op inlichtingen uitgaat, komt men
dikwijls tot onverwachte resultaten. Voor
schriften kan ik niet geven. Je moet han
delen op eigen gelegenheid. Misschien zul
je personen ontmoeten, mannen met het
zelfde doel. Misschien ook spionnen van
den keizer. Een teeken ter herkenning zal
ik je geven, geen wachtwoord. Als je
iemand ontmoet, die tweemaal kort knipt
met het linkeroog, beteekent dat waar
schijnlijk iets; als hij eenige tellen later
het rechteroog even sluit, is het een vriend.
Kijk, zoo!"
De generaal deed het voor.
„Juist zoo. Er moeten juist zeven secon
den verloopen tusschen het knippen van
het linker- en het sluiten van het rechter
oog. Om geen slechte kansen te loopen
wacht je dan nog even en knipt tweemaal
met het rechteroog.
Alleen de mannen, die volkomen vertrou
wen verdienen, zullen dit teeken kennen.
Maar wees voorzichtig, er zijn menschen.
die uit gewoonte of door zenuwachtigheid
steeds met de oogen knippen".
De mannen begonnen te lachen. „Ik be
merk", zei generaal Saxon glimlachend,
„dat je ook dat verhaal kent van den knip-
oogenden reiziger, die deze slechte ge
woonte had en de mooie herbergierster
vroeg of ze hem een goed nachtverblijf kon
verstrekken.
Ik zal jullie een brief geven, waarin ver
trouwde adressen staan in enkele steden.
Leer ze uit het hoofd en verscheur het pa
pier in duizend kleine stukjes.
„En nu, heeren", besloot generaal Saxon,
graaf van Wrena, „te paard en naar Wer-
ben, waar mijn vrouw ons met het af-
scheidsnoenmaal wacht".
HOOFDSTUK H.
De groote heirweg was onbegaanbaar. De
Augustuszon wierp haar felle stralen op
het zand. De weg geleek een gouden zand-
rivier, maar de enkele voetgangers ver
vloekten hem, daar ze er tot over de en
kels in wegzakten. Aan de zijden van den
weg lagen de landen zwart en braak in
het Erfsticht Maagdenburg. Geen goudgele
tarwe stond op de velden, noch rijpende
groene wuivende haverpluimen. De boer
derijen lagen afgebrand. Hier en daar zag
men nog een stuk zwarten afgebrokkelden
muur en, aan een uitgedroogde sloot, en
kele knotwilgen, droevige gestalten zonder
een enkele groene loot. Een doodsch land
schap, waardoor de mulle heirweg zich
slingerde als een gouden lint.
De troepen van Tilly en Von Pappen
heim hadden hun werk goed gedaan. Ze
hadden de menschen den schrik in het
hart gejaagd, vóór zy vertrokken. De boe
ren waren verdreven, beroofd van goed en
have.
Het Erfsticht was geworden tot een zwar
te woestenij. Slechts weinigen waren ach
ter gebleven. De dorpsbarbier, tevens
schilder, had Tilly geteekend op een ma-
geren rossinant, waarvan men de ribben
kon tellen. Tilly zelf als den dood, mei
holle oogen en een gebroken neus. Op het
hoofd een grooten helm met een lange
roode veer, in de hand een zeis, rijdend
door een zwarte woestijn. De plaats is heel
bekend geworden. Voor twee blanke daal
ders had een vriend hem verraden. De
schilder werd opgehangen aan een 1 boom
Hij bleef achter, hing er nog, toen de ver
hongerde kraaien van hem een geraamte
hadden gemaakt. Er waren er waarschijn
lijk veel meer zoo achtergebleven. Dat was
het Erfsticht Maagdenburg in Augustus
van het jaar onzes Heeren 1631.
Een ruiter reed over den weg. De bee-
nen van het paard zakten dieper en dieper
in het mulle zand. De tong hing het dier
uit den mond. Hij zwoegde, zwoegde ver
der. De langzame draf ging over in stap.
De stap werd sleepend. De ruiter steeg af,
nam het paard bij den teugel. Zij worstel
den verder. Moeilijk tilde de man de voeten
op, die steeds dieper zonken in het zand.
Zijn tong lag droog tegen het gehemelte.
Hij voelde een onleschbaren dorst. Hy keek
om zich heen, radeloos. Nergens was wa
ter te bespeuren. Vaster greep hij de teu
gels. Het paard draaide het hoofd om
naar zyn meester. De groote oogen keken
hem vol wanhoop aan. De ruiter voelde
zijn krachten afnemen. Zijn knieën begon
nen te kikken. „Vooruit, bles". Hij trok aan
de teugels. Het paard trok met de grootste
moeite de beenen uit het zand. Het strui
kelde voorwaarts. Toen bleef het trillend
staan. Nog één vergeefsche poging en het
zakte ineen op den weg.
De man beproefde zijn makker weer op
de been te krijgen, maar zijn pogingen ge
lukten niet. Nog eenmaal hief het paard
het hoofd op. Toen bleef het roerloos lig
gen.
De meester zuchtte. Ook hij was volko
men uitgeput. Hy ging in het zand zitten
met den rug tegen den zadel. Hij voélde
zich vermoeid, moe om nooit weer op te
staan. Zijn wilskracht werd zwakker en
zwakker. Hij hief het hoofd op, liet het
toen weer zakken. Zijn geest werd minder
helder, zijn gedachten vager en vager. Hij
zag een mooi vrouwengelaat; trachtte te
glimlachen. In zijn hoofd hamerde nu
steeds hetzelfde liedje:
Het daghet in den Oosten,
het licht schijnt overal,
hoe weinig weet mijn liefjen,
dat ik hier sterven zal.
Toen de ruiter zijn bezinning herkreeg,
waande hij zich in een andere wereld. Over
hem heen gebogen stond een groote man
in een zwartzijden talaar, die hem tot aan
de voeten reikte. Op het hoofd droeg hy
een hoogen mijter van dezelfde kleur.
Twee donkere oogen keken in de zijne. Een
ernstig gelaat met gebogen neus en een
langen zwarten baard.
(Wordt vervol®!).
