DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN ONSTREKEN.
Bond v. Staatspensionneering.
Duitschland en de bemiddelingspogingen,
Ho. 1t9
Maandag 24 Mei 1937
139e Jaargang
De algemeene toestand
De Spaansche revolutie
Berlijn ontvangt het Engelsche voorstel gunstig;
Italiaansche kringen zijn sceptischer.
RECHTSCHEN STEEDS NADER
TOT BILBAO.
John D. Rockefeller overleden
Let op, let op't Zal er om gaan,
Neem 't stembiljet en hoor mij
aan
Uw keus is goed, dat is gewis,
Als 't maar een strijder voor
Staatspensioen is.
Afd. Heiloo.
S.D.A.P. ALKMAAR.
„Worsteling der Vrijheid!"
Na alloop Fakkeloptocht.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur; C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Alkmaar, 24 Mei.
Eden gaat op reis! Eden, de Britsche mi
nister van buitenlandsche zaken, zal zyn
regeering vertegenwoordigen in den Raad
en de Assemblee van den Volkenbond. Hi,
heeft van zijn regeering zeer uitgebreide in
structies ontvangen, welke hem een groote
ruimte laten om de verschillende vraagstuk
ken te behandelen.
Daar is allereerst de burgeroorlog in
Spanje. Engeland blijft in deze van meening,
dat het meest geschikte organisme, om bui
tenlandsche inmenging te behandelen, de
non-interventie-commissie is en dat de
beste procedure, welke te Genève zou kun
nen worden aanvaard, de goedkeuring eener
resolutie zou zyn, waarin de uitsluitende be
voegdheid dezer commissie wordt vastge
steld.
Wy zyn benieuwd, of Engeland boven
staand doel zal bereiken, al lijken de kansen
niet ongunstig. Want het verluidt, dat Italië
zoo langzamerhand genoeg krygt van zyn
troepenzendingen naar Spanje. Officieel
wordt daar in Italië niet over gepraat, maar
bloedverwanten van militairen, die naar
Spanje getransporteerd zijn, worden onge
duldig en hun eischen tot terugroepen klin
ken steeds duidelijker.
Het zou dus kunnen gebeuren, dat Italië
onverwacht Engeland zou steunen inzake de
vrywilligerkwestie, om zoodoende een
groote binnenlandsche moeilijkheden uit
den weg te gaan.
Wat overigens de non-interventie betreft,
de zendingen oorlogsmateriaal kosten geld
en waar de beslissing in Spanje nog steeds
niet gevallen is en het schijnt, dat die be
slissing voorloopig nog lang niet valt!
daar zouden de mogendheden wel eens lust
krygen, om te staken met die kostbare zen
dingen. Ze zouden er tweeërlei doel mee be
reiken: le. moeilijke geldkwesties voorko
men en 2e. een vredelievend gebaar maken.
Al zal men dan dat laatste met een kor
reltje zout moeten nemen.
Wat de verdere „zending" van Eden be
treft, daar is het Pact voor het Westen. Ten
aanzien van dit pact is het twijfelachtig, of
de besprekingen te Genève veel zullen toe
voegen aan de besprekingen te Londen en te
Brussel en de sedert eenige maanden langs
diplomatieken weg gevoerde onderhande
lingen. Zoolang toch Duitschland en Italië
er niet toe zullen besluiten te erkennen, dat
er verband bestaat tusschen het beoogde
plan en het Geneefsche systeem, ziet men
niet, hoe dit vraagstuk zou kunnen woraen
opgelost.
De kwestie der vertegenwoordiging van
Abessinië zal zich misschien niet voordoen,
indien de Negus zou besluiten geen delegatie
naar Genève te zenden. Anders schijnt men
te hopen, dat een der Scandinavische landen
of Polen het initiatief zal nemen, dat de
commissie zal veroorloven de afwezigheid
van eenige verantwoordelijke Abessinische
regeering te erkennen.
Dit zou volgens de Britsche opvatting
geenszins de erkenning de jure inhouden
van de Italiaansche verovering in Abessinië.
Tot zoover de aanstaande reis en de „zen
ding" van Eden.
Wij komen nog eens terug op Tsjecho-Slo-
wakijs. Daar heeft president Hodza Zaterdag
tegenover journalisten verklaard, dat de te
Londen gevoerde besprekingen als een ge
slaagd begin van een nieuwe intensieve
vredespolitiek in Europa beschouwd kun
nen worden. Ten aanzien van Midden-Euro
pa bestaat tusschen Engeland en Frankrijk
overeenstemming. De beweringen over
isolatie van Tsjecho-Slowakije zijn volgens
dr. Hodza uit de lucht gegrepen.
De Kleine Entente, zoo verklaarde de pre
mier voorts, wil een direct uitgangspunt voor
een constructieve politiek tegenover alle
buurlanden van Tsjecho-Slowakije vormen,
derhalve ook tegenover Duitschland en
Italië.
Met betrekking tot de binnenlandsche
politiek verklaarde Hodza o.a., dat de be
kende eischen der Sudeten-duitschers in het
parlement behandeld zullen worden.
DE JAPANSCHE LUCHTVAART.
Een interview met de minister
van oorlog.
De minister van oorlog, generaal Soe-
giyma, heeft in een interview verklaard:
>.De dag zou niet ver af zijn, dat Japan
aan de spits van de wereld zou staan op
luchtvaartgebied, wanneer het geheele
volk „Airminded" zou zijn. Het Japansche
volk moet „luchtbewust" worden. De mi
nister voegde hieraan toe, dat het van het
grootste belang is voor Japan, de lucht
vaartadministratie te centraliseeren en uit
te breiden, teneinde de ontwikkeling van
de Japansche luchtvaart te bevorderen. In
de eerste plaats is het noodig eenheid te
brengen in de luchtstudie en in het beheer
van de commercieele luchtvaartorganen.
Het allerbelangrijkste echter is, de op
vatting van sommigen te veranderen, vol
gens wie vliegen gevaarlijk is, terwijl het
veiliger is dan autorijden.
Het terugtrekken der vrijwilligers.
Diplomatieke Engelsche kringen be
vestigen,dat het Foreign Office van
Berlijn antwoord heeft gekregen op de
Engelsche vraag betreffende een be
roep op de beide Spaansche partyen
met het oog op een vergemakkelijken
van het terugtrekken der vrijwilligers.
Het Duitsche antwoord aanvaardt in
beginsel een onderbreking van de vij
andelijkheden, maar wyst op de moei
lijkheden der uitvoering.
Het is nog niet mogelijk de draagwijdte
te schatten van de door Duitschland naar
voren gebrachte reserves, maar reeds thans
is men tevreden over de verzoeningsgezin
de houding, waarvan blijk gegeven wordt
door in beginsel het beroep te aanvaarden.
Het antwoord van de Italiaansche regee
ring is nog niet te Londen ontvangen en
uit Rome duidt men aan, dat dit niet kan
worden verzonden voordat Ciano uit Boe
dapest terug is. Ook het antwoord van
Moskou is nog niet ontvangen.
De ondercommissie der niet-inmenging
zal echter heden het rapport des deskundi
gen bestudeeren, welke er mede belast wa
ren de beste methode aan te geven om te
komen tot een terugtrekken der buiten
landsche vrijwilligers.
Deze bestudeering, evenals het rapport
der deskundigen, staat los van de pogingen
der Britsche regeering, die ten doel hebben
het werk der niet-inmengingscommissie te
vergemakkelijken.
Politieke kringen te Berlijn nemen een
gunstige houding aan tegenover de po
gingen ondernomen door de Britsche re
geering om alle thans in Spanje strijdende
buitenlandsche vrijwilligers terug te trek
ken. Genoemde kringen verklaren zich te
vens in beginsel goed gezind ten opzichte
van 'n wapenstilstand, welke de uitvoering
van dezen maatregel zou mogelijk maken.
Zoolang het ontwerp nog geen concreten
vorm heeft aangenomen, neemt men eenige
terughoudendheid in acht.
In zyn Zondagsuitgave publiceert het
„Hamburger Fremdenblatt" een artikel,
dat blijkbaar van officieele zijde is geinspi-
reerd en waarin het tegenwoordige stand
punt der Duitsche regeering ten aanzien
van deze kwestie wordt uiteengezet.
Het blad herinnert aan de Zaterdag door
de ambassadeurs van Engeland in Berlijn
en Rome ondernomen stappen en verklaart,
dat de door Engeland beoogde voorstellen
reeds gedeeltelijk door de Duitsche regee
ring zyn gedaan in haar nota van 7 Januari
over de kwestie der vrijwilligers. Het Brit
sche initiatief, dat overeenkomt met het
standpunt zooals door Duitschland uiteen
gezet, streeft naar een accoord over de te
rugtrekking van alle buitenlandsche vrij
willigers die nog in Spanje strijden. De
meening van Duitschland is sinds deze no
ta, zoo vervolgt het blad, niet veranderd.
Hoe eerder een internationale samenwer
king tot stand komt ter vermijding van
verder bloedvergieten in Spanje, hoe beter
dit zal zyn voor dit ongelukkige land en
voor de rust in Europa.
Alle totdusver in deze richting onderno
men pogingen zijn mislukt door kuiperijen
der bolsjewisten in Spanje en door den
moreelen en materieelen steun welke an
dere landen aan de actie van Moskou heb
ben verleend. Daarom zal eerst moeten
worden afgewacht welke houding Moskou
tegenover het Britsche initiatief aanneemt.
Het Engelsche voornemen kan slechts sla
gen indien alle betrokken mogendheden
onvoorwaardelijk hun medewerking ver-
leenen. Het zal de taak zijn van de Lon-
densche non-interventie-commissie, zoo be
sluit het blad, in dit opzicht snel en nuttig
werk te doen.
Voorstel vindt in Italië minder gun
stig onthaal.
Het'denkbeeld van een wapenstilstand
in Spanje voor het terugtrekken der bui
tenlandsche vrijwilligers, dat eerst met een
voorzichtige terughoudendheid werd ont
vangen, wordt thans openlijk gecritiseerd.
Het meerendeel der bladen bepaalt zich
er toe, de ongunstige commentaren van het
buitenland op het plan te verzamelen. Het
blad „Regime Fasciste" schrijft op eiger.
verantwoordelijkheid: „Wij zijn er zeker
van, dat generaal Franco den op de vlucht
zijnden vijand geen minuut pauze zal toe
staan". De mondelinge commentaren heb
ben dezelfde strekking. Men ziet in het
plan voor een wapenstilstand een manoeu
vre, die ten doel hee£t, den rechtschen te
beletten, de vruchten te plukken van hun
overwinning, die men naby acht.
DE NALEVING DER INTERNATIONALE
CONTROLE.
Schendingen aangetoond door
„Giornale dTtalia".
De „Giornale dTtalia" publiceert in zijn
editie van Zaterdagavond een uitvoerige
documentatie, waarin het aantoont, hoe van
de zijde van Frankrijk en Sovjet-Rusland
sinds 19 April, dus sedert het begin der in
ternationale controle te land en ter zee aan
de Spaansche grenzen, de non-interventie
verplichtingen in Spanje worden geschon
ken. Ter staving van zyn beweringen komt
het blad met een reeks feiten, welke het
zegt niet te publiceeren met de bedoeling
n polemiek uit te lokken, maar uitsluitend
by wy'ze van documentatie. O.r. wordt aan
gevoerd, dat de prefect van het Fransche
departement der parenanen zijn ambtena
ren heeft opgedragen verboden oorlogsma
teriaal te laten passeeren. Op 5 Mei zyn
den Perthus-pas gepasseerd 19 tankwagens
en met benzine voor de regeeringstroepen.
welke transporten zteh herhaald hebben.
Ook verboden vervoer van levensmidde
len en wapenen zou hebben plaats gehad.
In de vlieghaven van Bourges komen
voortdurend groote schepen met vliegtui
gen en oorlogsmateriaal.
De strijd in het Baskenland.
De buit, welke de troepen van Fran
co behalen op de Baskische troepen
neemt steeds toe. De rechtsche troepen
maken van deze wapenen en strijdmid
delen, waaronder zich ook tanks en
talrijke stukken geschut bevinden, on
middellijk gebruik tegen de Basken.
De regeeringsvliegtuigen hebben Valla-
dolid en Pamplona gebombardeerd. Te Val-
ladolid zyn twee dooden en 22 gewonden
gevallen en te Pamplona tien dooden en 25
gewonden.
De rechtschen hebben Zaterdag den berg
Urri bezet, de troepen zijn nog niet door
gedrongen tot de dorpen Eunari, Villaro,
Castillo en Aranzazu, de wegen zijn op
verscheidene plaatsen door mijnen, welke
door de regeeringstroepen werden gelegd
vernield. Talrijke boerderijen langs de we
gen zyn vernield, meubelen zijn er niet
meer te vinden, wel prikkeldraad, mitrail
leurs, munitie en ander wapentuig, alsme
de lyken van gesneuvelde regeerigsman-
schappen.
Uit Bilbao wordt gemeld, dat de bevol
king gisteren geen brood heeft ontvanger,
doch dit is niet voldoende om het moreel
te verminderen. Hoewel het Zondag was,
werkten de mannen toch aan de verdedi-
ginswerken der stad. De bladen sporen
iedere dag weer de burgerbevolking aan
deel te nemen aan het werk aan de verde-
digignsstellingen. Achter de bestaande linie
wordt een nieuwe opgeworpen, welke even
eens nog op aanzienlijken afstand van de
stad ligt. De troepen van Franco zijn er,
volgens de mededeelingen uit Bilbao, nog
niet in geslaagd een belangrijke overwin
ning voor de stad te behalen. Iedere aanva;
kost hen aanzienlijke verliezen. De lyn van
de rechtschen loopt van Ochandiano naar
het noordwesten voor Ceanuri, Dima, Amo-
rebieta en Mungia om naar de kust. Zij zijn
Mungia nog niet binnengetrokken, terwijl
een patrouille de vlag der rechtschen heeft
geheschen op den toren van Amoriebieta,
doch deze is door een regeeringspatrouille
weer verwijderd. De stad is door geen van
beiden bezet.
De strijd in het Noorden.
Bevestigd word, dat de Basken, ofschoon
zy taaien tegenstand boden, den berg en
het dorp Bernagoitia verloren hebben, die
ten zuiden van den weg Amorebieta-Duran-
go liggen. Na de evacuatie van deze stel
lingen is de Baskische defensielinie weer
gevormd. De opstandelingen oefenen druk
uit op Dima, ten westen van Durango. Van
morgen is voortdurend gestreden in den
geheelen sector, vanmiddag slechts by
vlagen.
De Jaime Primeiro getroffen.
In het officieele communiqué van het
groote hoofdkwartier wordt o.m. medege
deeld, dat volgens uit het vijandelijke kamp
ontvangen inlichtingen dc doeltreffendheid
van het bombardement op de Jaime Pri
meiro door de rechtsche vliegtuigen be
vestigd wordt.
Het schip werd door tien bommen van
groote explosieve kracht getroffen.
Groote vlammen sloegen uit het midden
van den kruiser ten gevolge waarvan deze
bodem in het ongereede is geraakt.
Volgens linksche radiozenders zou de
bemanning het schip hebben moeten verla
ten. Het Engelsche schip Rocking zou hulp
hebben verleen.
Pogingen om gratie te verkrijgen
voor de ter dood veroordeelde
Duitsche vliegers.
De president van de Baskische regeering
Aguirre, heeft van drie zyden het verzoek
ontvangen de beide Duitsche vliegers, die
ter dood veroordeeld werden, gratie te ver-
leenen, n.L van minister Delbos, van de
Unie voor den vrede en van de Britsche
katholieken.
Aguirre antwoordde aan Delbos, dat de
Baskische regeering de terechtstelling zou
opschorten, wanneer de democratische lan
den zullen by dragen tot een meer mensche-
lyk maken van den burgeroorlog en het
deelnemen van buitenlanders hieraan zullen
beletten.
Aar. de Unie voor den vrede antwoordde
Aguirre dat de Baskische regeering gena
dig wilde zijn, doch den bond aanspoort op
te treden voor het terugtrekken van de
buitenlandsche huurlingen, die het christe
lijke Baskische volk willen vernietigen. In
dien de landgencoten van de veroordeelden
door zullen gaan om het in brand steken
van steden en het beschieten van de burger
bevolking, kan geen gratie worden ver
leend.
Aan de Engelsche katholieken antwoord
de Aguirre dat vergevingsgezindheid zeer
prijzenswaardig is, doch de Baskische re
geering zou toch met groot genoegen zien,
dat een campagne op touw zou worden ge
zet om de landgenooten van de veroordeel
den, die de vliegtuigen besturen, welke
zooveel onschuldigen dooden, terug te roe
pen.
Het Baskenland zal nooit toestaan, dat
het Baskische volk, het oudste christelijke
en democratiesche volk ter wereld, zal wor
den vernietigd.
In Frankrijk gedaalde toestellen
vertrokken.
Zaterdagmorgen zyn de 15 vliegtuigen
der Spaansche regeering, die sedert Maan
dag op het vliegveld te Pont Long waren
vastgehouden, in Oostelijke richting vertrok
ken om naar Spanje terug te vliegen. Vyf
Fransche vliegtuigen stegen ter begeleiding
op. Aan boord van een dezer toestellen be
vonden zich de administrateur der controle
Gylleman en zyn assistent. Kort na het ver
trek werden de Spaansche toestellen in de
hooge Pyreneën gesignaleerd. Zij moesten
den grens overschrijden op het punt, waar
zy, naar men aanneemt, zyn binnengeko
men.
Spaansche kinderen te Southampton.
Zondagochtend is de „Habana" de haven
van Southampton binnengestoomd en na
een geneeskundig onderzoek werden de
Spaansche kinderen aan land gebracht.
De meesten van hen schenen tegelijk
verheugd en verbaasd, enkele slechts
schreiden.
Zoodra de „Habana" voor anker lag,
kwam een jacht langszij waarmede een der
kinderen dat ziek was geworden, naar het
ziekenhuis werd overgebracht. Hier bleek
onmiddellijk operatief ingrijpen noodzake
lijk.
De kinderen worden overgebracht naar
een kamp by Nort Stoneham, waar zij snel
zullen acclimatiseeren.
Zondagochtend is te Daytona Beach,
in Florida, John D. Rockefeller op 97-
jarigen leeftijd overleden.
John Davison Rockefeller heeft den
geheelen winter doorgebracht te Day-
tone Beach en genoot een betere ge
zondheid dan tevoren. Omstreeks mid
dernacht in den nacht van Zaterdag op
Zondag trad de doodstrijd in en even
na vier uur overleed hij kalm.
Zyn zoon vertoefde op Tarrytown Estate
en was niet voornemens naar Florida te
komen, aangezien de ongesteldheid van zijn
vader niet ernstig werd geacht.
De behandelende geneesheer, dr. H. C.
Merryman, deelde mede, dat de dood is in
getreden tengevolge van een hartzwakte.
Het stoffelijk overschot zal vermoedelijk
naar het noorden worden vervoerd om ter
aarde worden besteld.
Uit het leven van den magnaat.
John Davison Rockefeller werd 8 Juli
1839 te Richmond in den staat New York
geboren. Toen hij veertien jaar oud was,
verhuisde zijn gezin naar Cleveland, waar
hy na de lagere school te hebben bezocht
een betrekking kreeg als assistent-boe
houder tegen een salaris van 50 dollar m
drie maanden. Later werd dit verhoogd tot
Aandekiezers
25 doller per maand en in 1858 had hy vol
doende overgespaard om deelgenoot te
worden in een commissiehandeL In 1862
investeerden Rockefeller en zyn compagnon
4000 dollar in een onderneming van Samuel
Andrews, die een methode tot het zuiveren
van ruwe petroleum had uitgevonden.
In 1870 beheerschte deze firma een vijfde
van de petroleum-raffinaderijen van Cle
veland. In hetzelfde jaar richtte John D.
tezamen met zyn broer William, Stephan
V. Harkness en anderen de Standard Oil
Company op, waarvan hij president werd.
Het kapitaal van deze maatschappij be-
Meispel van Maurits Dekker.
Dinsdag 25 .Mei 1937, 's avonds 7.30 u-
precies, in den Stedel. Muziektuin.
Spreker; M. v. d. VALL.
Toegang 10 ct. Werklozen
droeg een millioen dollar, verdeeld in 10.000
aandeelen, waarvan John D. zelf 2667
hield.
Toen Rockefeller in de petroleum-in-
dustrie kwam, heerschte hier een chaoti
sche toestand, kleine maatschappijen be
streder elkaar met alle mogelijke middelen,
terwijl de productie op geen enkele wijze
was gecontroleerd. De levensdroom van
Rockefeller was de geheele petroleum-in-
dustrie onder één leiding te brengen en
zoo de productie te controleeren en de prij
zen te regelen. Hij had succes by zyn po
gingen en in 1878 controleerde hy 90 pet.
van de raffinaderijen in de Vereenigde
Staten.
In 1888 bleek by een onderzoek, ingesteld
door het congres, dat 39 maatschappijen
het recht van controle op hun kapitaal had
den overgedragen aan een lichaam, dat
geen wetelyke bestaansrechten had, de
Standard Oil Trust, welke was opgericht
in 1885. Het beginkapitaal van deze Trust
wordt geraamd op zeventig millioen dol
lar.
Het opperste gerechtshof van Ohio ver
klaarde in 1892 de trust onwettig, doch
eerst in 1899 werd de trust ontbonden en
gereorganiseerd tot de Standard Oil Com
pany of New Jersey. In 1911 verklaarde de
opperste rechtbank van de Vereenigde Sta
ten, dat ook deze maatschappij een over
treding was van de Sherman anti-Trust
wet en gelastte de ontbinding.
Rockefeller
Tot 14 December 1911 was John Davison
Rockefeller president van de Standard Oil
Company of New Jersey. Hierna trok hy
zich terug ten gunste van zijn zoon. Men
raamde het vermogen van John D. na zijn
terugtrekken uit het zakenleven op duizend
millioen dollar.
In 1890 was John D. begonnen met een
uitgebreide organisatie van weldadigheid.
Evenals in het zakenleven werd Rockefel
ler een pionier in de liefdadigheid. Men
schat het bedrag, dat hij tot 1927 had uit
gegeven aan liefdadige doeleinden op vijf
honderd mililoen dollar.
De voornaamste stichtingen op charita
tief gebied zyn de Rockefeller Foundation,
een stichting tot bevordering van de me-