DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Uitslag der verkiezingen Alkmaar en de Kamerverkiezing. Een groot deel van ons volk schaart zich achter de regeering. Ho. 122 Donderdag 27 Mei 1937 139e Jaargang De N.S.B.-ers lieten bijna de helft hunner aanhangers op het politieke slagveld. BERGEN URANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door bet geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS DER GEWONE AD VERTE NTIEN s Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur; C. KRAK. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. N.S.B. Communisten Chr.-Dem Unie Kath.-Dem. Partij Nat. Boeren- en Tuinderspartij 1449 890 181 310 290 381 111 187 356 173 319 490 287 191 173 8 (De Kath.-Dem. Partij waren in 1933 de R.K. Volksparty.) In 1925 bestond de Tweede Kamer uit 58 rechtsche en 42 linksche leden, in 1929 koerste de stuurman van ons staatsscheepje een streek meer naar links en bestond de Kamer uit 57 leden van rechts en 43 van links. In 1933 werd weer in den ouden koers gevaren, 58 tegen 42, en nu zullen wij in 'Ie eerstvolgende vier jaren door nog onbekend water gestuurd worden, aangezien het roer twee slagen naar rechts is gedraaid. Het Nederlandsche volk heeft zich een Kamer van 60 rechtschen en 40 linkschen gekozen. Wy gaan inderdaad in nog onbekend wa ter, maar wij hebben daarbij toch een vei lig gevoel. Wij weten dat er mannen als Colyn en Oud aan het roer staan, dat wij ons niet aan gevaarlijke experimenten zullen wagen en dat er over het algemeen een be trouwbare bemanning aan boord is. Dat al les is oorzaak, dat wy de toekomst met ver trouwen tegemoet kunnen gaan. Het is een prettige gedachte, dat de brie venbus vanavond niet meer vol verkiezings- lectuur zit en dat men over straat kan loo- pen zonder een politieken optocht tegen te komen. Wat by het globaal overzicht van de cij fers allereerst treft en waarvoor de kie zers wel de meeste belangstelling bleken te hebben is de sterke teruggang van het aantal stemmen der N.S.B., van de partij die zichzelf de overwinning voorspelde en daar na in ons land een groote opruiming zou houden onder alles wat niet met de dicta tuur dweept. Het is alsof vele landgenooten de poli tiek moede geworden deze groep eerst gesteund hebben maar daarna tot de over tuiging zijn gekomen, dat zy toch op het verkeerde paard gewed hadden. Voor dezulken is het te betreuren, dat er geen andere groepen waren met welker al gemeen streven men zich zou kunnen ver eenigen zonder partijman te zijn. Was E.D.D. niet door aanhangers van di verse partyen gesteund, had het buiten alle bestaande politieke groepen eigen candida- ten kunnen stellen, een groot deel van de politiek-moe gewordenen zou zich ongetwy- fedl achter het vaandel van een dergelijke democratische beweging geschaard hebben. Dat de Anti-Revolutionnairen en de Vrijz.- Democraten al dadelijk na den start een be langrijke voorsprong kregen is het beste bewijs, dat men vertrouwen in de kopstuk ken van onze regeering gesteld heeft. Wy hadden thans „slechts" met 20 poli tieke partijen te maken tegen 53 in 1933, dank zy het voorschrift dat door de dwerg- partijtjes waarborgsommen gestort moesten worden. Van vertrouwen in eigen kracht hebben vele partijtjes thans niet meer blijk gege ven. Twintig partijen is voor ons land trou wens al een behoorlijk aantal. Men kan ook te veel van het goede krij gen. de Kamer terug evenmin als die van NatiO' naal-Herstel en van de Boeren- en Tuin dersparty, van de R.K. Volkspartij mi de Herst.-Gereform eerden. De Chr.-Dem. Unie wint een zetel en de N.S.B. krijgen er vier. De schatting hoeveel zetels de mannen van deze beweging zouden bezetten hebben heel Nederland de laatste dagen bezig gehouden. Hun zeteltal werd althans in onze omgeving van 4 tot 10 geraamd en wij hebben niet verwacht, dat slechts het minimum aantal daarvan ver kregen zou worden. Het is wel een bewijs, dat de democratie gelukkig in ons volk te sterk ligt ver ankerd. In 1933 was het aantal kiezers 4.097.638 en thans was het 4. 452.484 of 1.08 maal zoo groot. Voor normaal groeiende partyen zou dus het stemmental ook 1.08 maal dat van 1933 moeten zijn. Om, zoo berekend, winst óf verlies te kunnen bekijken, hebben wij alle stemmencijfers in 1933 verkregen met 1.08 vermenigvuldigd, waarna wij het volgend interessante overzicht kregen: Had nu moeten In 1933 Nu zijn R.K. Staatsparty 1.037.325 1.169.867 1.120.330 Uit dit overzicht blijkt wel hoe onstand vastig Alkmaarsche kiezers kunnen zijn Soms brengen zij eeij politieke groep tot een verrassende getalsterkte en een volgend maal zonder dat; daarvoor altijd de oor zaken zijn na te spejiren laten zy de par ty hunner vroegere! keuze smadelijk in den steek en draven actter het politieke karre tje van een andere jgro'p, welke op dat oogenblik meer toekomstbeloften heeft ge geven. De Vrijz.-Democraten kennen dat op- en neergaan en komen bij de thans gehouden verkiezing met een verrassend resultaat. Zoo hoog als nu heeft in hun politieke ther mometer het kwik nog niet gestaan en het is in het algemeen wel een bewijs, dat mi nister Oud als beheerder van onze schat kist ondanks de devaluatie nog wel het politieke vertrouwen bezit. De R.K. Staatspartij deed een aardige sprong naar boven. Lang heeft de partij hier tusschen de 4200 en 4400 stemmen geschom meld, maar men kam, ondanks de vergroo ting van het kiezerstal, van een beduidenden S. D. A. P. Ant. Rev. Christ. Hist. Vrijheidsbond Vrijz. Dem. Communisten 798.669 499.888 339.751 258.798 188.870 118.222 Staatsk. Ger. party 93.222 R. S. A. P. Nat. Boeren enz. Kath. democraten Christ. Dem. Unie Nat. Herstel De katholieken zijn thans van 28 op 31 zetels gekomen en de S.D.A.P. van 22 op 23. Aan deze partijen schijnt de N.S.B. die voor 4 jaar nog geen gewicht in de schaal legde dus niet veel kiezers onttrokken te hebben. De Anti-Revolutionnairen hebben, dank zy hun onvermoeiden voorman ep dank zij de aan velen gestelde keuze „Colijn of Mussert", een winst van 3 zetels gemaakt. Laten wij eerlijk zeggen, dat wij juist om de laatste leuze hun winst nog hoo- ger geraamd hadden. De Christelijk-Historischen zaten ditmaal een beetje in de verdrukking en kwamen van tien op acht zetels, de Vrijheidsbond is in alle opzichten het kind van de politieke rekening geworden en zal drie van zijn Ka merleden naar huis moeten zenden mr. Wendelaar is nog precies aan den politieken dood ontsnapt. De Vryz.-Dem. handhaafden hun zes zetels wy hadden ze iets meer toegedacht de Communisten kwamen van 4 op 3, de Staatk. Geref. van 3 op 2, de R.S. A.P.-vertegenwoordiger komt niet meer in 48.381 47.659 40.792 37.793 30.329 Het bovenstaande spreekt voor zich zelf. Men ziet daaruit den meer of minderen groei van de R.K., de S.D.A.P., de Anti-Rev., de Vrijz.-Dem., de Communisten en de Chr. Dem. Unie. Een tevens den achteruitgang van de Christ. Hist., den Vrijh. Bond, de Staatsk. Ger., de R. S. A. P., den Nat. Boeren- en Tuindersbond, de Kath. Dem. en van Nat, Herstel. Wat de Vrijh. Bond, de Boerenpartij en Nat. Herstel betreft, kan van een zeer be denkelijke verzwakking worden gesproken. Natuurlijk is een Kamerverkiezing voor de richting waarin ons Staatsscheepje in de eerstvolgende 4 jaren zal koersen van het grootste belang. Maar daarnaast geeft zij bovendien gele genheid eens een kleine politieke wapen schouw in eigen gemeente te houden. Hoe heeft men vroeger in Alkmaar ge stemd en hoe was thans de verhouding? Zijn er partijen die snel gegroeid zijn of een be denkelijke verzwakking ondergingen? Het zijn alle vragen waarvoor de Alkmaarder zich byna evenzeer interesseert als voor de geheele Kamerverkiezing omdat hy juist door den groei of achteruitgang welke di verse partyen, in de enkele jaren ondervon den, kan nagaan wat hem wellicht in de naaste toekomst bij een raadsverkiezing te wachten kan staan. Laten wij allereerst eens een overzicht geven van de stemmencijfers welke diverse partijen in onze gemeente bij verkiezingen in de laatste jaren hebben gekregen. Het eerste cijfer heeft betrekking op de Kamerverkiezing van 1933, het tweede op de verkiezing van Prov. Staten in 1935, het derde op de daarna gehouden Raadsverkie zing in dat jaar en het vierde op de gister gehouden Kamerverkiezing. Wij krijgen dan voor onze gemeente het volgende lijstje: Kamer Pr. St. Raad Kamer Vrijz. Dem. 1841 1244 1108 2120 R.K. Staatsparty 4483 4236 4372 5100 Chr.-Hist. 792 1158 1384 722 S.D.A.P. 3884 3385 3620 3830 Vrijheidsbond 1371 1145 1698 576 R.S.A.P. 679 680 633 523 Anti-Rev. 940 695 722 1571 vooruitgang spreken. De S.D.A.P. die hier eenmaal een aardig sportje op de politieke ladder heeft beklom men, schijnt, ondanks veler aanmoediging, maar niet hooger te kunnen komen. Veel af zakken doet men hier niet maar de winst zoo er al eens winst is blyft onbeteeke- nend. Wellicht heeft het groote soc.-dem. conflict hier ter stede niet nagelaten op het stemmencyfer een nadeeligen invloed uit te oefenen. De Vrijheidsbond heeft het er ditmaal al heel leelijk bij laten zitten. Zoo laag als nu stonden zijn politieke papieren nog nooit ge noteerd. Het is te vreezen dat juist deze groep heel wat vroegere aanhangers aan de N.S.B. heeft verloren, De Rev.-Soc. Party in den Raad alleen door den heer Appel vertegenwoordigd 890.880 862.563 I heeft geen slechte beurt gemaakt, maar bleef 665.378 539.879 toch beneden de algemeene verwachting, 303.798 366.931 De Anti-Revolutionnairen hebben de po- 160.266 279.501 I litieke waarde van hun grooten voorganger 239.466 203.980 0ok hier ter stede in stemmen omgezet en 137.070 127.680 I kwamen met het verbluffende resultaat, dat 78.627 100.680 I hun stemmental bij 1935 vergeleken meer 32.823 52.251 <jan verdubbeld is. 6.964 51.472 De Communisten gingen een sprongetje 27.673 44.055 I voorwaarts maar zijn op de politieke ladder 85.007 40.816 nog niet zoo hoog geklommen, dat zij een 6.256 32.755 zetel in onze raadszaal kunnen bereiken. De Chr.-Dem. Unie en de Kath.-Dem. Par ty zagen hun aanhangers terugloopen en de Nat. Boeren- en Tuindersparty smolt als sneeuw voor de zon. En dan zijn er ten slotte de N.S.B.-ers, die met de kiezers van andere partyen zouden afrekenen zoodra zij aan de macht zouden komen. Zij zullen die afrekening nog wel eenigen tijd moeten uitstellen want wat in geheel ons land de aandacht heeft getrokken is ook in Alkmaar te constateeren: zij zijn niet vooruit maar achteruit gegaan en wel in zeer bedenkelijke althans voor hen zeer bedenkelijke mate. Mocht men zich ook hier ter stede door de leuze Moskou of Mussert hebben laten bang- maken, het is nu wel duidelijk, dat men hier noch voor Moskou noch voor Mussert heeft te vreezen. „Mussert wint" was de leuze waarbij men thans ter stembus is getrokken. Het is moge lijk, maar dan toch niet by deze verkiezing. Thans heeft Mussert ook in onze gemeente niet gewonnen, maar een gevoelig verlies geleden en ook de Alkmaarsche kiezers heb ben het bewijs gegeven, dat het N.S.B.-koren nog niet rijp is om gemaaid te worden en waarschijnlijk nimmer ryp zal worden om dat het op onzen vaderlandschen bodem niet groeien wil. Er is natuurlijk altijd een groot verschil tusschen de stemming voor de Kamer, voor de Provincie en voor den Raad. Niet alleen dat men daarbij rekening moet houden met diverse factoren by een Raadsverkiezing b.v. in sterke mate met persoonlijke voorkeur en afkeer maar ook het aantal partyen en het aantal kiezers loopt in den regel nogal uiteen. Wil men een zoo zuiver mogelijke verge lijking maken dan moet men een Kamerver kiezing vergelijken met de vorige Kamerver kiezing, met dien verstande evenwel, dat men daarbij rekening houdt met den groei van het kiezerstal. Wanneer het kiezerstal grooter wordt moet het stemmental 'eener partij in dezelfde ver houding groeien wil men van een normalen vooruitgang blijven spreken. Wij hebben dus voor de diverse partyen de in 1933 hier ter stede uitgebrachte stem men met 1.064 vermenigvuldigd en vervol gens nagegaan bij welke politieke groepen men van vooruitgang kan spreken en welke daartegenover een achterstand vertoonen De Vrijz.-Democraten hadden in 1933 hier een stemmental van 1841, dat dus nu 1841 x 1.064 1959 had moeten zyn. Zij hebben evenwel thans 2118 stemmen, dus 159 stem men meer, wat op de 1959 stemmen een winst van 8.1 pCt. beteekent. De R.Kath. hadden in 1933 wy volgen weer dezelfde berekening 4483 stemmen. Zy hadden er bij normalen groei 4770 moe ten hebben. Zij kregen er 5100 dus 330 meer, wat op deze 4770 een winst van 6.9 pCt. be draagt. De Chr.-Hist. hadden in 1933 een stem mental van 793, wat nu 843 had moeten zijn. Zy verkregen evenwel 721 stemmen, dus 122 minder, wat op deze 843 een verlies van 14.5 pCt. geeft. De S.D.A.P. had in 1933 totaal 3884 stem men, wat bij normalen groei thans 4132 had moeten zijn. Het bedraagt thans 3882, dus 250 minder, wat op de 4132 een verlies van 6 pCt. beteekent. Op dezelfde wijze rekenend komen wi) voor de nog niet genoemde partijen voor onze gemeente nog tot de volgende percen tages. Voor den Vrijheidsbond een zeer beden kelijk verlies van 56.3 pCt., voor de Rev.- Soc. een verlies van 28 pCL en voor de Anti-Rev. een winst van 57 pCt. (aan Colijn te danken). Voor de N.S.B. wij hebben hier de in 1935 by de Statenverkiezing verkregen stem men met 1.05 moeten vermenigvuldigen om den normalen groei te kunnen berekenen (16819 kiezers in 1935 en 17629 in 1937) komen wij tot een veriles in onze gemeente van 41.5 pCt. (aan Mussert te danken). Verder verliezen de Kath.Dem. 43.6 pCt., de Communisten winnen 97 pCt. men blijkt hier nog meer voor Moskou dan voor Mussert te gevoelen de Chr.-Dem. Unie wint 46.6 pCt. en de Nat. Boeren- en Tuin dersparty slaat het record met een verlies van 95.6 pCt. Men blijkt hier aan de laatste partij geen behoefte meer te hebben Wij hebben ons afgevraagd hoe onze ge meenteraad er zou uitzien als er op dit oogenblik een Raadsverkiezing inplaats van een Statenverkiezing was gehouden. Dat eischte een zeer omslachtige bereke ning, met de ons hedennacht ten dienste staande cijfers. De uitslag is natuurlijk niet officieel maar wij gelooven toch de waarheid zoo dicht mogelijk te kunnen benaderen als wij de volgende zetelverdeeling geven: R.K. Staatspartij 8 zetels (nu 7) S.D.A.P. 6 zetels (nu 6) Anti-Rev. Partij 2 zetels (nu 1) Chr.-Hist. Unie 1 zetel (nu 2) Vryz.-Dem. 3 zetels (nu 1) Vrijheidsbond 0 zetels (nu 3) N.S.B. 1 zetel (nu 0) R.S.A.P. 0 zetels (nu 1) Volgens deze berekening zou dus de heer Grondsma of de heer Vogelaar uit den Raad verdwijnen, alsmede de heeren de Groot, Govers en Stoutjesdijk en de heer Appel. De R.-Kath. zouden een partijgenoot binnenhalen evenals de Anti.-Rev., de Vrijz.- Dem. zouden naast den heer Sietsma nog tvwe geestverwanten plaatsen en de N.S.B. zou met één lid haar joyeuse entree in den Raad doen. In 1933 was het aantal Kamerkiezers hier 16564 waarvan er 798 een percentage van 4.8 thuis bleven en 522 3.1 pCt. der kiezers ongeldige biljetten inleverde. Thans was het aantal kiezers 17629, het aantal thuisblijvers 906 en het aantal ongel dige stemmen 422, resp. percentages van 5.1 en 2.3. Het absenteisme is dus grooter dan vroeger en het is natuurlijk niet alleen te wijten aan een protest tegen den kiesdwang. By de thuisblijvers zijn ook zieken en sinds het op maken van de lijst zijn 150 kiezers overle den, waarvan het vanzelfsprekend is, dat zy gister niet gestemd hebben. In Heiloo ging de S.D.A.P. vooruit, even als de Communisten, de Vryz.-Dem., de R.-Kath. en Anti.-Rev. Opmerkelijk is, dat de Vrijheidsbond zich hier vrijwel wist te handhaven evenals de Chr.-Hist. dat deden. De N.S.B. heeft hier 168 volgelingen, tegen 314 in 1935. Het geldende stemmental steeg te Heiloo van 2706 tot 3744. De op en nedergaande politieke lyn welke zich in Alkmaar zoo scherp afteekent is over het algemeen ook in deze dorpen te be speuren. Ten slotte zouden wy er ook aan het ein de van deze beschouwing nog aan kunnen herinneren hoezeer de bevolking van Alk maar van haar belangstelling voor de diver se stemmencijfers vóór ons bureau blijk heeft gegeven. Tot in den laten avond was het op en rond het Waagplein zoo druk als wy het voor deze verkiezing nog niet heb ben medegemaakt en het applaus dat telken male weerklonk als er lagere cijfers van de N.S.B. werden afgeroepen dan men verwacht had, bewijst wel, dat de belangstelling voor een groot deel uitging naar de beantwoor ding van de vraag of Mussert ditmaal al dan niet zou winnen. Wat de verschijningstyd van onze bulle tins betreft wij waren de andere couran ten ver voor en ook wat er in het verloop van den avond zooal buiten en binnen ons bureau gebeurde, dat alles zal men elders in dit nummer kunnen zien. De Kamerverkiezing 1937 ligt weer achter ons. Laten wij dankbaar zyn, dat ons staats scheepje in de eerstvolgehde vier jaren weer in een veiligen koers zal blijven varen. In 1933, by de vorige Kamerverkiezing, was het aantal Kamerkiezers in Alkmaar 16564 en thans is het 17629, dus 1.064 maal zoo groot. Wanneer wij ten slotte nog even de stem mencijfers van de twee groote dorpen in onze omgeving beschouwen, komen wij ook daarbij tot de conclusie, dat er niets veran derlijker is dan een kiezer. In Bergen ging de S.D.A.P. vooruit, even als de Communisten en de Vrijz.-Dem. De Vrijheidsbond vertoonde ook daar een be denkelijke inzinking, de Chr.-Hist. kwamen een sportje lager te staan, de R.K. weinig en de Anti-Rev. veel. De N.S.B. telt hier een tweehonderd geestverwanten tegen ruim 300 in 1935. Het aantal geldige stemmen steeg daar van 2933 tot 3366. De verkiezingsuitslag. Om 10 voor zeven kwamen onze helpers van de bureaux 2 en 3 binnen en reeds dadelijk was het te zien, dat ook in Bergen de kiezers zich voor het huidige kabinet hadden uitgesproken. Toen spoedig daarna bureau I binnenkwam, werd deze indruk versterkt. Zekerheid hadden wij een uur later bij het binnenkomen van den uitslag van bureau 4. Voor ons bulletin bestond in de ge meente groote belangstelling. De cyfers gaven aan groepjes op straat aanleiding tot allerlei beschouwingen en al spoedig bleek, dat het terugloopen van het cijfer der N. S. B. verband hield met het terug loopen door het geheele land. Wanneer wij de cyfers nader beschou wen, dan zien wij, dat de A. R. ook in Ber gen den grootsten vooruitgang boekten. By de in 1935 gehouden Statenverkiezing behaalde deze volksgroep in deze ge meente 3.7 pet. van het aantal uitge brachte stemmen. Ditmaal werd 10.54 pet. verkregen, alzoo 6.84 pet. meer. De Vrijz. Dem. behaalden in 1935 in Bergen 12.8 pet. van het aantal uitge brachte stemmen en heden 17.6 pet., dus 4.8 pet. meer. Vooruit ging ook de R. K. Staatspartij. Op deze partij werd thans 34.88 pet. van de stemmen uitgebracht tegen 33.30 pet. in 1935. Winst 1.58 pet. De S. D. A. P. boekte een winst van 0.8 pet. en behaalde 18.8 pet. van de stem men. Het sterkst ging de Vrijheidsbond ach teruit. In 1935 behaalde deze nog 12.11 pet. van de stemmen, heden bedroeg dit 5.24 pet., alzoo een achteruitgang van 6.87 pet. van het totaal aantal stemmen. Om met het oog op de vermeerdering van het aantal kiezers gelijk te blijven aan 1935, had deze partij 407 stemmen moeten behalen. Zij verkreeg er 176 en ging dus 'n 55 pet. achteruit. De N. S. B. behaalde in 1935 10.93 pet. van de stemmen, thans 6.06 pet., verlies 4.87 pet. van het totaal aantal stemmen. Om in aantal procentsgewijze gelijk te blijven had de N. S. B. 368 stemmen moe ten behalen. Zy verkreeg er 204, zoodat deze partij een verlies boekte van 45 pet. De Christ. Hist. hadden om, rekening houdende met het groote aantal kiezers, gelijk te blijven aan 1935, 146 stemmen moeten behalen. Deze partij kreeg er 76 en ging dus 48 pet. achteruit. Wanneer hetzelfde aantal stemmen met dezelfde partijverhoudingen voor de ge meenteraadsverkiezing was uitgebracht, dan zou de kiesdeeler 306 geweest zijn. Partijen, die den kiesdeeler niet geheel halen, vallen af, zoodat dan alleen de R.K., de Soc. Dem., de A. R. en de V. D. in den raad vertegenwoordigd zouden zijn. De samenstelling zou dan als volgt zijn: 5 R. K., 3 Soc. Dem., 2 V. D, en 1 A. R. Wanneer de vroegere coalitiepolitiek hersteld werd, dan is dus in de toekomst een rechtsche meerderheid in Bergen mo gelijk. Al hebben wij echter het stelsel van evenredige vertegenwoordiging, toch speelt bij een gemeenteraadsverkiezing de persoon ook nog wel een rol, waardoor de uitslag wel anders zou worden. I

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1937 | | pagina 1