Het eerste lustrum van Westerlicht.
-ijoooü 2 -IjeöüiF
P-ueooü i.
ALKMAARSCHE COURANT van DINSDAG 13 JULI 1937
rs
13
Werkloosheid blijft
inkrimpen.
Vorige maand bracht nieuwe
vermindering.
M
Huize Westerlicht in den Hout viert Don
derdag a.s. zijn vijfden verjaardag en men
za' zeker n*et kunnen beweren, dat het voor
een vijfjarigen kleuter niet goed uit de
kluiten is gewassen.
De tijd gaat snel en wij kunnen ons
niet meer voorstellen hoe de Hout er ter
plaatse uitzag voor dit buitengewoon fraaie
en in de omgeving passende tehuis daar ge
bouwd werd. Men vindt in ons land weinig
dergelijke tehuizen, die zoo mooi zijn ge
legen en Huize Westerlicht met zijn prach-
tigen bloementuin en vijver is dan ook een
bezienswaardigheid voor de bezoekers van
onze gemeente geworden.
Het is meer dan een bezienswaardigheid.
Het is een woning voor driehonderd ouderen
en jongeren, een huishouden, waaraan de
bakker, de slager, de kruidenier en nog zeer
vele aftdere middenstanders een goeden
klant hebben en het kan daarom slechts tot
voldoening stemmen, dat de keuze van de
plaats van vestiging destijds op Alkmaar is
gevallen.
Er waren hier vóór tot den bouw van
Westerlicht werd besloten reeds vele ja
ren plannen om iets dergelijks in het leven
te roepen. Ouden van dagen konden hier al
leen nog maar, wat de niet-katholieken be
treft, in de Diaconie worden opgenomen en
het is natuurlijk geenszins een verwijt aan
deze instelling als wij hier constateeren, dat
velen dit niet de ideale verblijfplaats von
den om er hun laatste levensjaren op hun
lauweren te rusten. Er was behoefte aan een
tehuis van een andere sfeer en van een an
der cachet, er moest een woning komen voor
ouden van dagen, ook voor hen, die in staat
en bereid waren daarvoor te betalen en het
is destijds de classis Alkmaar van de Ned.
Herv. Kerk geweest, waarvan het initiatief
tot den bouw is uitgegaan.
Westerlicht is opgericht door de classicale
afdeeling van de Federatie van Diaconieën
der Ned. Herv. Kerk. De classis Alkmaar
omvat 52 diaconieën en 35 daarvan zijn bij
de Ver. Westerlicht aangesloten. Vbn deze
diaconieën is de bouw uitgegaan en hoewel
dus de stichting min of meer een kerkelijk
cachet heeft, is Westerlicht een tehuis
geworden voor menschen van alle standen
en komen uit geheel ons land zoo vele aan
vragen binnen, dat alle kamers tot dusver
bezet zijn geworden.
Dat er nog steeds meer aanvragen dan
beschikbare plaatsen zijn, wijst er al op, dat
het verblijf hier ten zeerste geroemd wordt.
Huize Westerlicht heeft in den lande een
goeden naam gekregen en het eerste lustrum
zal dan ook niet onopgemerkt voorbij mo
gen gaan.
Het bestuur.
Toen de Vereeniging Westerlicht tot stand
kwam en na enkele jaren van plannen ma
ken en van bouwen dit fraaie tehuis werd
geopend, was de heer P. van der Esch voor
zitter van de classis Alkmaar en hij werd
het ook van deze stichting, terwijl de heer
F. W. Roderwijn van den aanvang als secre
taris optrad. Mede-oprichters weren de hee-
ren P. Vrije Jr. te Bergen, G. Rutsen te
Nieuwe Niedorp, S. Akkerman te Heiloo en
later de heer P. Kikkert, thans burgemeester
van Beemster. Ook de heer Nobel, die thans
bewoner is, heeft als bestuurslid veel voor
Westerlicht gedaan.
Na het aftreden van den heer Van den
Bsch trad Ds. Rooker als voorzitter op en
het tegenwoordige bestuur bestaat uit de
heeren E. J. van Leersum te Winkel, G. J.
Lovink te Anna Paulowna, P. Vrije, C. Rut
sen, S. Akkerman, Ds. F. W. J. van den Kie-
boom te Bergen, J. Dokter te Alkmaar, J.
Poech te Stompetoren, D. Saai Czn. archi
tect-bouwer en adviseerend lid en de
heer Roderwijn als secretaris. Directeur is
van den aanvang af de heer C. J. Maarts ge
weest, die met zijn echtgenoote alles in het
werk stelt om alle leden van dit groote
huisgezin, in dankbaarheid voor het gebo-
dene, in vrede en vriendschap te doen
samenleven.
Toen het gebouw in 1932 werd geopend,
Was het reeds spoedig geheel bezet door een
160-tal gasten en een 20-tal leden van het
inwonend personeel, maar al gauw bleek het
ie klein en moesten er plannen voor een
belangrijken uitbouw gemaakt worden.
Daarmee ging weer een 100.000 voor bouw
en een 75.000 voor verdere inrichting ge
paard thans staat men bij den bouw nog
debet voor een bedrag van pl.m. S 540.000,
maar bij de stichting was er al spoedig een
ebligatieleening van f 500.000 volteekend en
ook bij den uitbouw heeft men geen moeite
gehad het benoodigde bedrag bijeen te krij
gen, omdat toen reeds met zekerheid kon ge
legd worden, dat de exploitatie loonend zou
»ijn.
In 1935 is het gebouw vergroot geworden
»et een verlenging van den Westelijken
vleugel met niet minder dan 48 meter, welke
«ven hoog als het bestaande gebouw werd
opgetrokken en waarin 81 kamers voor gas
ten werden gemaakt, alsmede 26 kamers
voor de leden van het personeel en waarbij
de nieuwbouw werd afgesloten door een
zaal van 10 bij 20 Meter voor het houden
van godsdienstoefeningen, het geven van
ge-
vor-
avondjes, enz., waarbij Ds. Bloemhoff
woonlijk als leider optreedt.
Op dit oogenblik telt het vergroote Wes
terlicht niet minder dan 241 betalende gas
ten, die met 60 dames verpleegsters,
diensters enz. van het inwonend personeel
een huishouden van 300 personen
men.
Een rustig samenwonen.
Al zijn de meeste leden van dit huishou
den bejaarde en vaak zeer bejaarde men
schen, die den leeftijd gepasseerd zijn waar
op men elkaar om alle kleinigheden in de
haren kan vliegen, toch heeft men natuur
lijk bij ouderen met vele stemmingen en
vele gevoeligheden rekening te houden.
Daarbij komt, dat een instelling als Huize
Westerlicht gasten van zeer verschillende
financieele draagkracht en van verschillen
den stand heeft. Er zijn pensionnaires, die
door de Diaconie of door Maatschappelijk
Hulpbetoon werden uitbesteed waarbij
dan op den minimum pensionprijs 550)
een bedrag van 100 reductie wordt gege
ven er zijn er, die zelf hun 550 betalen
en er zijn er ook, die natuurlijk heel wat
meer aan hun huisvesting ten koste kunnen
leggen.
De pension prijzen loopen voor echtparen
van 1000 tot 2400 en voor éénlingen
om dat leelijke woord nu maar eens te ge
bruiken van 550 tot 1800 per jaar. Het
verschil tusschen deze prijzen zit niet in de
bediening of in het eten, maar in de keuze
van kamers, overeenkomende met een meer
of minder fraaie ligging enz. Voor de laagste
prijAn kan natuurlijk alleen een zit-slaap-
kamer op de bovenverdieping worden gege
ven, de andere gasten hebben meestal een
zit- en een slaapkamer en uiteraard zijn de
laagst en best gelegen vertrekken de duur
ste.
Vrijheid, gelijkheid en broederschap.
Overigens en dit is het eigenaardige
van een dergelijke instelling hebben alle
gasten gelijke rechten en gelijke plichten.
Hier is vrijheid, gelijkheid en broederschap
voor allen, hier is nu eigenlijk de ideaal
staat zij het dan een miniatuur staatje
waarin alle standen gelijke rechten hebben.
Of men boven op een zit-slaapkamer woont
of beneden achter een breede ruit zit met
het uitzicht over den vijver, men krijgt pre
cies hetzelfde eten en precies dezelfde be
diening behalve, dat de allerhoogste dat
wil in dit geval zeggen de allerbovendste
bewoners hun maaltijden gezamenlijk
gebruiken.
Alle anderen tenzij zij d-t niet verkiezen
eten op hun kamers en zij zijn in Wester
licht dus eigenlijk in pension. De meisjes
verzorgen hun vertrekken zij houden alles
schoon, zij dekken de tafels en nemen weer
af en wie in Westerlicht woont, heeft dus
eigenlijk niets anders te doen dan voor het
raam te gaan zitten en naar buiten te kij
ken. Is het mooi weer, dan kan hij of zij
gaan wandelen en is het slecht veer, dan kan
men binnenshuis een courantje of een boek
lezen.
Heeft men zin in een partijtje biljart, een
spelletje dam of een partijtje schaak, welnu,
er is een groote „speelzaal" waar hiervoor
gelegenheid wordt gegeven. Er is een bil
jartclub en een dam- en schaakclub en wie
bridgen wil kan in een gebouw als dit al
licht nog drie partners vinden, die mee wil
len spelen. Wil men niet op eigen kamer
blijven, dan gaat men naar de leeszaal, of
schoon hiervan weinig gebruik wordt ge
maakt, omdat men lectuur op alle kamers
kan krijgen.
Wie de deur van Westerlicht als bewoner
ingaat, behoeft niet alle hoop op afwisseling
te laten varen. Wij spraken hierboven al
van de zaal voor de zoogenaamde avondjes
en wie die zaal gezien heeft, kan niet anders
zeggen dan dat er in dit gebouw een ideale
zij het dan wat kleine concert- en ge
hoorzaal is gevestigd. Hier staan een 200-tal
gemakkelijke rieten fauteuiltjes in breede
rijen voor een podium waarop zich een orgel
en een pas aangekochte vleugel bevinden
Er is een spreekgestoelte en het hier ge
sprokene kan door de microfoon beluisterd
worden door gasten, die liever op hun
kamers willen blijven.
Godsdienst en leeftijd.
Op ui December j.1. waren er 241 inwo
ners, 84 mannen en 157 vrouwen, waaronder
32 echtparen en vier maal twee vrouwen ge
zamenlijk. Hiervan behoorden 208 tot de
Ned Herv. Kerk, 17 waren Doopsgezind, 12
Luthersch, 2 Remonstrantsch en 2 Gerefor
meerd, zoódat men ziet dat er in dit tehuis
dat uiteraard niet voor Katholieken be
stemd is ruimte voor diverse godsdien
stige opvattingen is gelaten.
Wie veronderstelt, dat men hier alleen
met zeer bejaarde bewoners te doen heeft,
vergist zich. Immers, de jongste is 46 jaar
het licht van de levenszon komt voor hem
eigenlijk nog meer uit het Zuiden dan uit
het Westen er is er een van 49 jaar, een
van 53 om dan maar een sprong naar de
hoogere leeftijden te maken - zijn er elt
gasten van 80 jaar, vier van 81, tien van 82.
één van 83, zeven van 84, twee van 85, twee
van 86, één van 87, twee van 86 en één van
91. De gemiddelde leeftijd is 72 jaar en 2
maanden, zoodat, over het algemeen, toch
wel van een tehuis voor ouden van dagen
kan worden gesproken.
Wie nagaat, dat er het vorig jaar 30 be
woners overleden zijn, komt tot de conclu
sie, dat het sterftecijfer dank zij waar
schijnlijk de goede verzorging niet be
paald hoog is te noemen.
Het vorige jaar is in het tehuis het eerste
huwelijk gevierd en man en vrouw die
beiden in de duurste afdeeling woonden en
zich dus overal zouden kunnen vestigen
bleken met de goede zorgen van Westerlicht
zoo ingenomen, dat zij na hun huwelijk als
een gelukkig echtpaar onder de goede zor
gen van den heer en mevrouw Maats zijn
gebleven.
Zieken behoeven het tehuis Met te
verlaten.
Het groote verschil tusschen een tehuis
als dit en zoovele andere is wel hierin ge
legen, dat Westerlicht een eigen ziekenaf-
deeling heeft, zoodat men er van verzekerd
kan zijn, dat men bij ziekte tenzij na
tuurlijk voor een operatie het tehuis niet
behoeft te verlaten.
Een hoofdzusters en een twaalftal ver
pleegsters wijden hier op een mannen- en
een vrouwenafdeeling hun goede zorgen aan
de patiënten.
Dokter Schröder, die zich hier zeer vele
vrienden en vriendinnen heeft verworven,
was tot in 1936 de medische vraagbaak, die
aan al deze bejaarden zijn goede zorgen
wijdde en hij is opgevolgd door dokter
Steensma, die, door in de voetsporen van
zijn voorganger te treden, de kortste en beste
weg volgt om zich de vriendschap van alle
leden van den huize Westerlicht te ver
zekeren.
In het afgeloopen jaar heeft Westerlicht
den grond van het voormalige hotel Brit-
tanië aangekocht tesamen met een wo
ningmaatschappij om er voor zorg te
kunnen dragen, dat de zieken, die in den
Oostenlijken vleugel wonen, een onbelem
merd uitzicht zullen houden. Wat dat be
treft hebben de Oostelijken veel voor op de
Westerlingen, die in den nieuwen vleugel
nog altijd tegen het hooge struikgewas van
den Hout kijken en het zou van „Plant
soenen" een alleraardigst Kerstcadeautje
kunnen zijn, als men in het najaar hier eens
duchtig aan het snoeien gaat, zoodat de be
woners van den Westelijken vleugel aan
panorama niet zoo hopeloos tekort komen
bij degenen die zoo gelukkig waren de ka
mers aan de voorzijde te kunnen betrekken.
Keukengeheimen
Wie onder geleide van een goeden gids
zooals de heer Rooderwijn dat voor ons was
een tocht door de gangen en zalen van dit
gebouw onderneemt, komt allereerst in de
keukenafdeeling, welke in het sousterrain is
gelegen. Men is hier eigenlijk onder den
grond, maar kijkt door ramen, die juist
boven de oppervlakte van Moeder Aarde
zijn gelegen, zoodat het daglicht hier nog
aan alle kanten kan toetreden.
De bezoeker ziet hier de reusachtige for
nuizen met kolen en gas gestookt, waarop
de maaltijden worden klaargemaakt en de
chef-kok die den pollepel als scepter over
een personeel van negen man zwaait was
bij ons bezoek juist bezig 300 chocoladepud
dinkjes te fabriceerei..
De toeschouwers denkt onwillekeurig aan
de voedselvoorziening op een groot stoom
schip en daar bleek toevallig, dat de kok
in dezelfde positie op de Marnix van Sint
Aldegonde gewerkt had. Hij weet dus
wat het zeggen wil, dat er alle dagen pre
cies op tijd tot in alle onderdeelen verzorgde
maaltijden voor honderden gasten moeten
zijn. Trouwens, alles wat de techniek van
dezen tijd heeft uitgevonden om zijn werk
te vergemakkelijken bordenwaschma-
chine, aardappelschilmachine enz. is hier
aanwezig. Het eten in Westerlicht wordt
door allen geroemd en de man, die zoo be
scheiden onder den grond werkt, mag in dit
artikel nog wel eens lezen, dat zijn culinaire
scheppingen ten zeerste gewaardeerd wor
den.
Een verzorgd gebouw.
trekken van de hoofdzuster en andere in-
wonenden, de zaal voor de zusters, die voor
het vrouwelijke personeel en de Chapelle
Ardente, een bijzonder intiem en in toon
gehouden zaaltje waar de godsdienstige
plechtigheid vóór de begrafenis kan plaats
vinden. Men bewondert den prachtigen en
onderhouden tuin, de breede balcons
erkers, die de bewoners en het per-
leel lucht en licht geven, men waar-
fleert m het algemeen de keurige meubels,
'de glimmende vloeren, de zorg waarmede
gebouw tot in alle onderdeelen onderhou
den wordt en men begrijpt, hoe Huize Wes
terlicht een Alkmaarsche instelling is ge-
worden, waar men uit alle deelen van ons
land verzoeken om plaatsing krijgt, omdat
jmen er prijs op stelt juiet hier te worden
'opgenomen.
De feestpiannen
Donderdag, op den vijfden verjaardag,
krijgen alle bewoners een feestdiner.
Er zal des morgens tusschen elf en twaalf
gelegenheid zijn, het bestuur te complimen
teeren en om half twee zal er in de hall van
het gebouw een eenvoudige gedenksteen
onthuld worden.
Daarna gaat men kalm het tweede
lustrumfeest tegemoet en alle bewoners
hoe oud zij ook zijn mogen hopen van
harte, dat zij ook dan het feest weer zullen
meevieren.
^Ruui&iilcuuL
Van den rondgang is weinig meer te
vertellen, omdat wij de meest markante
bijzonderheden van het gebouw al in den
loop van deze beschrijving genoemd heb
ben.
Men komt langs lange gangen op alle af-
deelingen, langs ruime en prettige door de
bewoners gemeubileerde kamers, men
vindt op de zit-slaapkamers opklapbedden,
die overdag in een soort boekenkastje wor
den omgetooverd, men treft in de leeszaal
een welvoorziene bibiotheek aan, waaraan
een der bewoners, de heer Smeding, zijn
zeer gewaardeerde zorgen heeft gewijd, men
ziet hygiënische ziekenzalen voor mannen en
voor vrouwen, logeerkamers, een fraaie be
stuurskamer, een ketelkamer voor de warm
watervoorziening het water voor de toi
letten pompt men zelf uit den grond men
ziet de smaakvolle woning van den direc
teur, de naar eigen inzicht gemeubelde ver
De directeur van den Rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbemid
deling deelt mede, dat in de week van 21
tot en met 26 Juni 1937 bij gesubsidieerde
vereenigingen met werkloozenkas waren
aangesloten 462.769 personen (de landarbei
ders met 75.143 leden zijn hier niet begre
pen).
Van deze 462.769 verzekerden was ln ge
noemde week 22,8 geheel werkloos (in
de vorige verslagweek, 7 tot en met 12 Juni
1937 was dit percentage 23,4
Het werkloosheidspercentage voor geheel-
werkloozen was in de tweede verslagweek
van de maand Juni in de laatste jaren als
volgt: 1934 23,1 1935 27,0 1936 28,9
1937 22,8
De verbetering in den algemeenen toe
stand, die van Augustus 1936 af (toen de
zomerwerkloosheid hoog was) valt te con
stateeren, had in het laatste gedeelte van
1936 tot gevolg, dat de werkloosheid van
October af kleiner was dan in het voorafge
gane jaar. In het eerste kwartaal 1937 was
zij lager dan in het eerste kwartaal van de
jaren 1936, 1935 en 1933, doch nog hooger dan
in het eerste kwartaal 1934, toen een tijde
lijke opleving werd waargenomen. In het
tweede kwartaal 1937 daalde zij echter niet
alleen beneden die van het overeenkomstige
kwartaal van 1934, doch zelfs beneden het
peil van 1932. Zij was derhalve op het einde
van Juni 1937 minder dan op het overeen
komstig tijdstip van alle vijf voorafgaande
jaren.
Bij 1054 organen der openbare arbeidsbe
middeling stonden op 26 Juni 1937 in totaal
1.327.592 werkzoekenden ingeschreven, om
der wie 310.108 mannen. Van deze werk
zoekenden waren er 310.996 werkloos, onder
wie 298.362 mannen.
Aan het cultureel werk voor werkloozen
namen eind Maart 1937 deel: a. cursussen
34.468, b. werkobjecten (gemiddeld) 2095;
c. centrale werkplaatsen 2389 en d. kampen
voor jeugdige werkloozen 2007 personen.
PRINS BERNHARD NAAR
DUITSCHLAND.
Prins Bern hard zal vandaag voor een
verblijf van 8 dagen naar slot Recken-
walde vertrekken teneinde een bezoek te
brengen aan zijn moeder, prinses Armgard.
Prinses Juliana komt vandaag voor
eenige dagen op den Ruigenhoek.
VAN EEN PAARD GEVALLEN.
Slachtoffer gedeeltelijk verlamd.
Gisteren is een zoon van den landbouwer
Menting te Hengelo (G.) van zijn paard ge
vallen, doordat het dier op hol sloeg. Tenge
volge van den val werd de ruggegraat van
den jongeman zoo ernstig gekwetst, dat zijn
onderste ledenmaten geheel zijn verlamd.
Het slachtoffer is naar het ziekenhuis te
Zutphen overgebracht.
SARKANI MET ERWTEN NAAR
SPANJE.
Geen Nederlandsch maar Mexicaanseh
convooi gevraagd en verkregen.
Nadat aan de werf het aangroeisel van
eenige maanden stil liggen in de Middel-
landsche zee van den bodem is verwijderd,
is de Sarkani weer gaan laden. Maandag
avond vertrok het schip met een lading
erwten van Rotterdam naar.... Spanje. Het
zijn geen Nederlandsche peulvruchten maar
Mexicaansche. In Spanje verschijnen nog
dagelijks boonen en erwten op tafel, een ge
woonten die wij lang ontwend zijn. Zelfs in
oorlogstijd is de Spanjaard er blijkbaar niet
toe te bewegen onze peulvruchten te veror
beren.
Hij wordt nu van Mexicaansche erwten
voorzien, die hem, zooals de lading in kwes
tie, niet altijd rechtstreeks bereiken. Neder
landsche peulvruchten zijn in Spanje niet in
noemenswaardigen omvang te slijten.
Dezelfde kapitein en voor een groot deel
dezelfde bemanning brengen het schip naar
de plaats van bestemming.
Voor de Sarkani is in den Haag convooi
aangevraagd en verkregen.
VERLICHTINGSINSTALLATIE IN
VOLKENBONDSPALEIS.
Opdracht aan Philips.
Naar wij vernemen, is de uitvoering van
het groote project der verlichting van het
Volkei.bondspaleis te Gcneve opgedragen
aan de Philips-fabrieken te Eindhoven.
Het betreft hier een zeer uitgebreide
installatie, zoowel in de vergaderzaal van
de Assemblee, welke 3000 personen kan
bevatten, als in de groote feestzaal en de
galerijen er om heen, waarbij zeer hooge
eischen worden gesteld aan den aestheti-
schen. aanblik en de lichttechnische op
stelling der meer dan 4000 lichtpunten, die
een gezamenlijk vermogen van ca. 200 kw.
hebben.
Het aanvaarde project, ontwerp van het
Philips-lichtadviesbureau, is een installa
tie, waarbij van den beganen grond af niet
één lamp zichtbaar is, de geheele verlich
ting is indirect, alle lichtpunten zijn opge
steld achter lijsten en in wandkloven. Zoo
worden b.v. de marmeren paneelen, die de
negen enorme vensters van de feestzaal
omgeven, elk afzonderlijk door rijen lam
pen beschenen, welke onzichtbaar opge
steld zijn achter bronzen lijsten.
Ten dienste van filmjournaals en pers
opnamen is een permanente installatie ge
plaatst, die bestaat uit eenige batterijen
van zoeklichten met ee.i vermogen van
ruim 60 kw. Deze zoeklichten kunnen met
een enkele handbeweging in werking ge
steld en op elk gewenscht punt van de
vergaderzaal gericht worden.
VOOR SPANJE GERONSELD?
Twee Wormerveersche jongelui
verdwenen.
Dezer dagen zijn uit Wormerveer met on
bekende bestemming vertrokken twee jon
gemannen resp. 23 en 22 jaar oud. Uit een
brief dien een der jongens aan een kennis
had gezonden en uit enkele uitlatingen,
meent men te moeten opmaken, dat beiden
naar Spanje reizen om daar in Spaanschen
staats- of krijgsdienst te gaan. Beide jon
gens hadden werk.
De politie onderzoekt, wie de tussclienper-
soon is, wie de jongens voor deze onderne
ming heeft opgewekt, wat wettelijk straf
baar is.
De geronselden zelf, als zijnde meerder-
;arig, zullen niet zoo gemakkelijk zijn terug
te vinden.
IN DE PERS.
Mr. Oud en de kabinetsformatie.
De gewezen minister Oud heeft in „De
Vryz. Democraat' tegenover mr. Wendelaar
zijn rede in Leeuwarden tijdens de kabinets
formatie verdedigd. Wij lezen daarin onder
meer:
Haar onmiddellijke aanleiding vond zij
(de rede) in wat in het bijzonder in de
roomsch-katholieke pers werd geschreven.
Daar sprak men zich uit voor een rechtsch
kabinet, waarin desnoods een enkele vrij
zinnig democraat en een enkele liberaal als
„vakministers" zouden mogen worden op
genomen. Het was mij gebleken dat dit niet
maar persuitingen waren zonder meer, doch
dat in zekere kringen, bij de kabinetsfor
matie betrokken, dezelfde gedachte leefde.
Ik achtte het nu noodzakelijk, dat men
goed zou weten, dat op een dergelijken
grondslag van de vrijzinnig-democraten geen
medewerking zou zijn te verkrijgen. Er
mocht en dit in de eerste plaats in het
belang der formatie zelf op dit punt
geenerlei onzekerheid bestaan. Wij mochten
niet de kans loopen, dat later zou worden
gezegd, dat men ons op dit punt niet had
begrepen. Het moest voorts zoo gezegd wor
den, dat het aan de aandacht van niemand,
die op de een of andere wijze bij de for
matie was of zou kunnen worden betrokken,
zou ontsnappen.
Waarom neemt de heer Wendelaar mij nu
deze duidelijke uitspraak kwalijk? Ik zou
daarmede de totstandkoming van een kabi
net op breede basis hebben belemmerd.
Gelooft men dit nu in ernst? Wie werkelijk
een kabinet op breede basis voorstond, be
hoefde zich van mijn woorden niets aan te
trekken. Tegen hem waren zy immers niet
gericht. En was er in die woorden iets on
redelijks? Zoo er één was, die getoond had
samenwerking op breede basis op prijs te
stellen, was ik het geweest. Vier jaar lang
had ik er naar gestreefd samen te werken
met collega's van andere beginselen. Nooit
was ik in gebreke gebleven bij moeilijk
heden naar een oplossing te zoeken, waar
door de samenwerking, die ik in 's lands be
lang achtte, bewaard bleef. Heel wat opoffe
ringen heb ik mij daarvoor getroost. Men
denke, om één voorbeeld te noemen, nog
maar eens aan de moeilijkheden op het stuk
van het onderwijs in December 1935. Er
was toen zeker eer aanleiding voor de klacht
van te groote toegevendheid onzerzijds dan
voor een klacht over gebrek aan goeden
wil tot samenwerking. De vrijzinnig-demo
craten in beide Kamers hebben al gaven
zij natuurlijk hun recht op critiek niet prijs
die politiek loyaal gesteund.
Maar juist daarom mochten wij er aan
spraak op maken, dat men ons als vol
waardige medewerkers zou blijven erken
nen. Zou men meenen het zonder ons te
kunnen doen, we zouden 't betreuren, om
dat wij de samenwerking ook in de naaste
toekomst achtten in 's lands belang, maar
men zou het kunnen doen. Wat het getal
betrof, was men ook zonder ons sterk ge
noeg. Men had echter niet het recht van
ons te verlangen, dat wij een andere positie
zouden innemen dan die, welke wij vier
jaren lang hadden bezeten. Wij wenschten
geen ministers van den tweeden rang te
zijn. Wij zijn maar een kleine groep, doch
onze politieke eer is niet minder dan die
van groepen, die het in getalssterkte van
ons winnen. Dit en niets anders heb ik in
Leeuwarden uitgesproken. Het was een eer
lijke en duidelijke waarschuwing, waarmede
ieder, die werkelijk de breede basis wilde,
zijn voordeel kon doen. De Nieuwe Rotter-
damsche Courant heeft Leeuwarden een
„hartekreet" genoemd. Ik heb tegen die qua-
lificatie geen bezwaar. Maar het was een
„hartekreet" van iemand, die niets liever
wilde dan dat de kabinetscrisis de oplossing
zou verkrijgen, die hij het meest in over
eenstemming achtte met de belangen van
ons volk.