DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Geslaagde staatsgreep in Brazilië
139e Jaargang
De algemeene toestand.
Leger en vloot waren een steun voor
president Vargas.
Nieuwe grondwet afgekondigd.
Na het overlijden van
MacDonald.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS DER GEWONE AD VERTE NTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/hHERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 266 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Donderdag II November 1937
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Alkmaar, 11 November.
Vandaag herdenken wij den dag, waarop
voor 19 jaar de wapenstilstand gesloten
werd. De wereldoorlog was voorbij. Ruim
vier jaren had het kanon gebulderd; mil-
lioenen jonge menschen waren gesneuveld,
nog meer millioenen waren voor altijd inva
lide geworden. Landstreken waren ver
woest, steden en dorpen plat geschoten. En
overal, in vrijwel de geheele wereld, was de
bevolking verarmd, was de welvaart ver
dwenen. Trotsche rijken stortten ineen;
keizers en koningen vluchtten; opstanden
en revoluties dreigden en werden ten
uitvoer gebracht.
11 November 1918. Wapenstilstand.
De wereldoorlog was geschiedenis gewor
den en de volkeren zouden een aanvang
kunnen maken met den weder-opbouw van
hun land, hun stad, hun dorp, hun eigen
huis. Welvaart zou er weer komen; het ge
luk zou terugkeeren.
En hoopvol werd de toekomst tegemoet
gezien.
Nooit meer oorlog! Dat was de eerste ge
dachte, die millioenen bezielde. Internatio
nale ontwapening! De gedachte won overal
veld. Een bond van volkeren! Het ideaal
van velen, want nu zouden geschillen langs
diplomatieken weg opgelost kunnen worden.
Negentien jaar later: 11 November 1937.
Nooit meer oorlog? Internationale ontwa
pening?
Wie gelooft er nog aan! In China buldert
het kanon, in Spanje knetteren de mitrail
leurs al meer dan een jaar, spannende da
gen komen met een angstige regelmaat
terug. En in plaats van ontwapening is een
nieuwe wedloop van» bewapening ontstaan.
Milliarden worden uit de schatkisten ge
haald en hyper-moderne kanonnen, geraffi
neerde machine-geweren worden aange
schaft. Luchtvloten worden gebouwd in
razende snelheid, de vloten worden ver
nieuwd en vergroot, de legers worden als
't ware één mechaniek
En diplomaten bespreken dag in, dag uit
den toestand, die er verre van rooskleurig
uitziet.
De jonge menschen van 1918, die een deel
van den wereldoorlog hebben meegemaakt,
zijn nu gerijpte menschen geworden. Maar
hebben zij geleerd? Of zijn ze vergeten?
Het laatste schijnt het geval te zijn. De
enkeling, die herinnert aan den gruweliiken
wereldoorlog, is als een roepende in de
woestijn: zijn stem wordt nauwelijks ge
hoord. Want vriiwel niemand ziet terug in
het verleden; allemaal kijken de menschen
naar de naaste toekomst.
Een toekomst, die helaas niet rooskleurig
is
[1
Wij meenden op dezen dag even te moe
ten herinneren aan den llden November
1918. Maar deze rubriek dient voor een
overzicht van den algemeenen toestand en
dus moeten wij tot de bittere werkelijkheid
terugkeeren.
Allereerst moeten wij de kabinetscrisis in
België releveeren. Het is minister Snaak
niet' gelukt, om een regeering samen te
stellen. Nadat een paar dagen geleden de
nieuwe regeering vrijwel was samengesteld
en officieus reeds de crisis was opgelost,
kwamen er plotseling donderkoppen aan
den helderen hemel. En Snaak kon opnieuw
met besprekingen beginnen.
Vrijwel moedeloos heeft Spaak daarna
gepoogd, de zaak te redden. Maar de poging
mislukte en Spaak heeft zijn opdracht terug
gegeven.
Wie zal nu kabinetsformateur moeten
worden? Reeds is de naam van oud-
mim'ster Jasnar genoemd.
Of hij zal slagen?
Dan is er nog steeds het anti-Komintem-
verdrag. Natuurlijk houdt de Russische pers
zich nog dagelijks bezig met dezen „gecom-
bineerden aanval op het communisme". Zoo
schrijft de Prawda, dat dit verdrag vöor
alles tegen Engeland en Frankrijk gericht is.
Italië en Duitschland bereiden volgens het
blad de verdeel i"g van de Engelsche en
Fransche koloniën \oor, door „gebruik te
maken van de bedreiging, die het Japansche
imperialisme moet vormen voor de Ameri-
kaansche en Fransche belangen in het
Verre Oosten".
Het blad besluit: „hoe eerder de leidende
kringen in de burgerlijk-democratische lan
den, in de eerste plaats Engeland, Frankrijk
ende Ver. Staten, zich bewust worden van
de noodzakelijkheid eener politiek van
collectieve verdediging van den vrede, des
te gemakkelijker zal het zijn een einde te
maken aan het agressieve optreden van de
fascistische mogendheden, die een nieuwen
wereldoorlog voorbereiden".
Ook de Amerikaansche pers gaat voort,
haar ongerustheid te betoonen over de toe
treding van Italië tot het anti-communisti
sche verdrag.
Volgens Lippmann (New York Herald
Tribune) beteekent het verdrag der drie
De dagbladen in Brazilië meldden
gisteravond, dat zich in Brazilië een
staatsgreep heeft voorgedaan. Er zou
een nieuwe grondwet zijn afgekondigd,
welke zou inhouden, dat Brazilië een
corporatieve staat zou worden onder
presidentschap van Vargas, die voor on-
bepaalden tijd aan het bewind zal blij
ven.
Volgens in den loop van den nacht ont
vangen berichten, bestond de staatsgreep
eenerzijds uit de ontbinding van Kamer,
Senaat en de provinciale wetgevende licha
men en anderzijds in de proclamatie van
een nieuwe grondwet, welke den Braziliaan-
schen staat in een corporatieven staat vol
gens het Italiaansche model vervormt.
President Vargas zou voornemens zijn de
nieuwe grondwet aan een volksstemming te
onderwerpen. De gouverneur der staten en
de leiders der land- en zeestrijdkrachten
hebben hun volledige adhaesie betuigd met
de door Vargas afgekondigde maatregelen.
Radiorede van Vargas.
President Vargas heeft zich vannacht in
een radiorede tot het volk gewend en uiteen
gezet, dat Brazilië aan den voor
avond van de presidentsverkiezingen en
tengevolge van de politieke agitatie, tot den
chaos was veroordeeld. Kamer en Senaat
zijn nutteloos, zoo zeide hij, „niet in staat de
hangende ontwerpen tot economische her
vorming aan te nemen".
De grondwet van 1934 moet worden aan
gepast aan de huidige internationale toe
standen.
Voortgaande zeide de president, dat de
buitenlandsche schuld van Brazilië slechts
kan worden afgelost door een surplus van
den handelsbalans.
„De huidige toestand maakt een opschor
ting van de betalingen van interest en amor
tisaties noodzakelijk, totdat het mogelijk is
het economisch systeem te reorganiseeren.
Wij kunnen niet langer voortgaan oude
schulden af te lossen door ruïneuze midde
len, noch door nieuwe schulden aan te gaan.
want wij zouden weldra verplicht zijn on
zen toevlucht te nemen tot een radicalere
oplossing. Om de politiek aan te passen aan
de economische vereischten des lands en de
maatregelen te verzekeren, die het land
eischte, was er geen andere keus dan een
sterk regime van vrede, rechtvaardigheid
en arbe'd in te voeren. De nieuwe grond
wet vormt een algemeene structuur zonder
het wezen te veranderen van de vorige
grondwetten: Handhaving van den demo-
cratischen vorm en van de autonomie der
staten langs de traditioneele richtlijnen van
de organische federatie.
Spreker verklaarde verder, dat het land
deze oplossing met vreugde begroet. Het
leger en de marine hebben haar geëischt als
een imoeratieve eisch van nationale veilig
heid. Het was dringend noodig te kiezen
tusschen een voortzetting van den staat van
zaken of een voortzetting van Brazilië.
Hij besloot zijn rede met de woorden: Wij
herstellen de natie in haar gezag en haar
vrijheid van handelen. In haar gezag, door
haar de instrumenten te geven van een wer
kelijke en doeltreffende macht om de ont-
b'ndende invloeden van binnen en van bui
ten te boven te kunnen komen, in haar "rij-
heid van handelen door de nationale mee
ning in staat te stellen te oordeelen over de
middelen en doeleinden der regeeringen en
door haar vrijelijk haar historie en haar lot
te laten opbouwen.
Staatsgreep kalm verloopen.
De verandering van het Braziliaansche
regeeringsstelsel is kalm verloopen.
mogendheden niet in de eerste plaats een
verdediging tegen het communisme, doch
een instrument voor de uitbreiding van het
fascistisch imperialisme.
De Public Ledger (Philadelphia) schrijft-
..Het anti-communisme is slechts het etiket,
dank zij hetwelk om het even welke natie
op ieder gewenscht oogenblik en te allen
tijde oorlog kan voeren met de verzekering
te kunnen rekenen op de sympathie en de
vriendschap van drie der zeven z.g. groote
mogendheden ter wereld".
De schrijver Sinclair Lewis heeft in een
interview medegedeeld, dat het dwaas is
aan het nieuwe fascistische blok een defen
sief karakter toe te kennen. Hü houdt
staande, dat de democratische landen, met
inbegrip der Ver. Staten, een dergelijke
uitdaging moeten aannemen.
President Vargas
Des morgens sloot de regeering kamer en
senaat, des avonds reeds kondigde zij de
nieuwe grondwet af. In de preambule dezer
nieuwe grondwet wordt verklaard: „Beant
woordende aan den wensch van het Brazi
liaansche volk den politieken en socialen
vrede te zien heerschen, welke ernstig in
verwarring was gebracht door factoren van
wanorde, gezien de crisis, die ontstaan is
door de communistische binnensijpeling
overwegende dat de staat met de vroegere
instellingen niet beschikte over de normale
middelen om de verdediging te verzekeren
van veiligheid en welzijn des volks heeft
de president der republiek, met steun van
de krachten van het leger en gehoorzamen
de aan het streven der nationale meening,
besloten een nieuwe grondwet in te voe
ren, die terstond van kracht wordt.
De nieuwe grondwet.
De voornaamste bepalingen van de nieu
we grondwet zijn de volgende:
1. handhaving der federale organisatie
met de tegenwoordige politieke en territo
riale indeeling.
2. De regeeringsvorm zal republikeinsch,
presidentieel en representatief zijn.
3. De wetgevende macht zal bestaan uit
twee Kamers: een Kamer van afgevaardig
den, die door indirect kiesrecht gekozen
worden en 'n federalen raad, die zal bestaan
uit vertegenwoordigers, gekozen door de
Kamers der Braziliaansche staten, terwijl
tien leden benoemd zullen worden door
den president der republiek.
4. Er wordt een nationale economische
raad in het leven geroepen.
5. De ambtsduur van het presidentschap
bedraagt zes jaar.
6. Over de nieuwe grondwet zal een
volksstemming worden gehouden. Het man
daat van president Vargas wordt verlengd
tot deze volksstemming zal zijn gehouden.
De president der republiek zal worden ge
kozen door een kiescollege.
De toestand in het land.
De politieke gebeurtenissen, welke zich te
Rio de Janeiro hebben afgespeeld, worden
te Washington van groote beteekenis be
schouwd.
De ontbinding van het parlement en de
afkondiging van een nieuwe grondwet wor
den beschouwd als een werkelijke zwenking
van de democratische stroomingen die zich
tot nu toe te Rio de Janeiro hebben geopen
baard.
In Amerikaansche kringen vreest men,
dat, indien in Brazilië 'n dictatoriaal regiem
wordt ingesteld, een dergelijk gebeuren een
hevigen slag toebrengt aan het door Cor-
dell Huil ter conferentie van Buenos .'jres
opgetrokken gebouw, de vereeniging der
staten van het Amerikaansche vasteland op
een democratische basis.
Men vreest evenzeer, dat een toenadering
tusschen Brazilië en Italië belangrijke ge
volgen zal kunnen hebben voor de toekomst
van het Pan-Americanisme, vooral indien
Brazilië, zooals zekere diplomaten schijnen
te vreezen, zijn adhaesie heeft betuigd met
de anti-communistische driehoeksovereen
komst.
De indruk in Rome.
De gebeurtenissen in Brazilië en het be
richt omtrent de afkondiging van een nieu
we grondwet op corporatieve grondslagen,
zijn met levendige voldoening te Rome be
groet. Men ziet er hier een „uitstraling van
de fascistische gedachte" in.
De indruk in Berlijn.
Politieke kringen te Berlijn zijn voorzich
tig in het leveren van commentaar op den
staatsgreep in Brazilië. Terwijl zij den
wensch naar voren brengen zich niet te
mengen in de binnenlandsche zaken van
Brazilië, verhelen de Duitsche kringen niet,
dat zij een zekere sympathie gevoelen voor
de beweging der „integralisten", die van
Brazilië een nationalen, sterken en autori-
tairen staat willen maken.
De indruk in Amerika.
De gebeurtenissen in Brazilië nemen de
eerste plaats in alle Amerikaansche dagbla
den in. Het optreden van Vargas wordt ge-
interpreteerd als een „fascistische staats
greep". Een zekere vrees wordt aan den
dag gelegd, dat de Ver. Staten zullen ko
men te staan voor het probleem van de in
voering eener totalitaire regeering op het
Amerikaansche vasteland.
De correspondent van de „Herald Tribu
ne" te Washington schrijft: „De vorming
van een fascistischen staat in Brazilië zou
een tarting vormen van de steeds door de
regeering der Ver. Staten gevoerde politiek.
Men doet opmerken, dat Vargas geen fascist
was en dat op het oogenblik, waarop hij de
Amerikaansche destroyers in huur vroeg,
hy de noodzakelijkheid naar voren gebracht
heeft, de bevolking en de natuurlijke hulp
bronnen des lands te verdedigen tegen „ze
kere tendenties in de wereldpolitiek". Som
mige waarnemers zijn van opvatting, dat
deze actie gezien moet worden als uiting
van fascistischen invloed uit het buiten
land, vooral uit Duitschland. Zoo heeft Var
gas, in navolging van sommige Europeesche
tactieken, de grondwet opgeschort, onder
het voorwendsel van communistisch ge
vaar.
Nadere bijzonderheden der
grondwet.
De correspondent van de „New-York Ti
mes" te Rio de Janeiro seint aan zijn blad
bijzonderheden, die hem over de nieuwe
grondwet zijn medegedeeld door den Bra-
ziliaanschen minister van justitie, Francisco
Campos. Deze verklaarde, dat het voor
naamste nieuwe element in de grondwet
gelegen is in de oprichting van een consul
tatieven raad voor nationale economie, wel
ker leden, die bewijzen moeten geven van
hun bevoegdheid, voor de helft benoemd
zullen worden door vakvereenigingen en
voor de helft door werkgeversorganisaties.
„Wij zullen trachten, aldus Campos verder,
misbruiken te vermijden door een centrali
satie van de verantwoordelijkheid over ar
beiders en werkgevers. Vóór de volksstem
ming, die door Vargas is aangekondigd, en
welker datum nog niet is vastgesteld, zal de
president met decreten regeeren.
Het nieuwe systeem voor presidentsver
kiezingen voorziet in de organisatie van een
kiescollege. De gemeenteraden, de kamer
van afgevaardigden, de federale raad en de
economische raad zullen de leden van dit
college kiezen. Iedere staat zal recht hebben
op een kiezer voor een zeker aantal inwo
ners, maar geen enkele staat zal meer dan
25 kiezers kunnen hebben. Het college zal
een candidaat aanwijzen, die uitgeroepen zal
worden tot president der republiek, tenzij
de in functie zijnde president liever een an
deren candidaat kiest. In dit geval zouden
de twee candidaten tegenover elkaar komen
te staan in verkiezingen met algemeen di
rect kiesrecht.
Voorts bepaalt de nieuwe grondwet, dat
het federale autonome district Rio de Ja
neiro zal worden opgeheven en gebracht
worden onder de federale regeering, de wet
geving van Rio de Janeiro zal worden toe
vertrouwd aan den federalen raad.
In het vervolg van zijn verklaringen
sprak Campos het gerucht tegen, dat Salles
Riveira, die bij de presidentsverkiezingen
candidaat was van de Braziliaansche demo
cratische unie, gearresteerd zou zijn. Verder
deelde Campos mede, dat hij bevel gegeven
had aan kolonel Azambuja Villanova, den
militairen commandant van Pemambuco,
zich te belasten met de controle over den
staat Pernambuco en deze over te nemen
uit handen van gouverneur Calos Lima Ca-
valcantL
Omtrent den vorm van het parlementaire
regiem zeide Campos: „De nieuwe wetge
vende vergadering zal bestaan uit twee Ka
mers, een Kamer van afgevaardigden en een
federalen raad. De leden der beide Kamers
zullen verhoudingsgewijze volgens de bevol
kingscijfers gekozen worden. Iedere staat
zal een lid kiezen in den federalen raad, en
de president zal tien aanvullende raadsle
den benoemen".
De „New York Times" meldt verder uit
Rio de Janeiro: „Salles Oliveira, de candi
daat der Braziliaansche democratische unie
bij de laatste verkiezingen, heeft Dinsdag
een schrijven gericht tot leger en vloot,
waarin hij vroeg den staatsgreep, die ten
doel had de verkiezingen te ontgaan, van
de hand te wijzen. Vargas heeft hierop ge
antwoord met een verhaasting van zijn
staatsgreep en met ontbinding van het con
gres, waarin Dinsdagmiddag het schrijven
van Salles Oliveira was voorgelezen".
Het Lagerhuis is gisteren slechts
korten tijd bijeengekomen. Alleen de
ingekomen vragen werden beantwoord,
waarbij Kirkwood zich zoo onhebbelijk
gedroeg, dat de voorzitter het voorstel
deed hem voor de rest van de zitting te
schorsen, welk voorstel met 178 tegen
104 stemmen werd aangenomen.
Toen stond Chamberlain op en zeide, dat
hij den voorzitter verzoeken zou de zitting
van thans uit eerbied voor de nagedachtenis
van Ramsay MacDonald te schorsen. De
premier zeide, dat de overledene na een
harde jeugd zich opgewerkt had tot een der
eerste staatslieden van Europa, die een
menschenleeftijd invloed had gehad van be
teekenis in dit Huis en in het land. Spr.
wilde vandaag niet treden in de groote
punten van verschil die hem van den over
ledene scheidden en dezen liever herdenken
als den tegenstander, die terecht een
nationale reputatie heeft verworven om den
moreelen moed, waarmee hy zijn beginse
len diende. MacDonald wist niet van
schipperen en door zijn integriteit kon hij
dan ook de politieke factor worden, die 30
jaar op den voorgrond had gestaan. Spr.
herinnerde aan de onpartijdigheid waarmee
MacDonald internationale conferenties ge
leid had en hij kon zich ten volle aansluiten
bij de woorden die Baldwin juist dezer da
gen aan den overleden staatsman had ge
wijd.
Ook majoor Attlee wilde thans niet van
tegenstellingen reppen, die beter aan het
oerdeel der geschiedenis kunnen worden
overgelaten, maar spr. wilde thans den tijd
van gelukkige samenwerking herdenken in
het belang der arbeidersklasse, die de over
ledene met allen ernst van zijn krachtige
persoonlijkheid gediend had. Ook Attlee
herdacht MacDonald als vredesapostel en
leider bij vele internationale conferenties
en hy verzekerde dat de arbeiderspartij
haar voormaligen leider in elk geval zou
blijven herdenken als den man, die tegen
een overmacht gestreden heeft voor de be
ginselen waarin hij geloofde.
Sir Archibald Sinclair sloot zich namens
de liberale oppositie van harte bij de woor
den van de vorige sprekers aan, maar spr.
wilde MacDonald nog speciaal herdenken
als landgenoot die nooit ter wille van roem
of populariteit met zijn beginselen getransi
geerd had.
De zitting werd hierop verdaagd, maar
vele leden kwamen minister Malcolm
McDonald, die op de regeeringsbank had
plaats genomen, persoonlijk condoleeren.
De begrafenis.
Ofschoon bekend was, dat de overledene
deze week te kennen had gegeven om te
Lossiemouth begraven te worden, heeft de
regeering de familie gisteren dadelijk een
bijzetting op staatskosten in de Westminster
Abdy aangeboden. De familie zal vandaag
over dit aanbod een besluit nemen.
In Engeland.
Te Lossiemouth, het geboortedorpje van
MacDonald in de Hooglanden, heeft de
burgemeester ook dadelijk de vlag in rouw
van het gemeentehuis uitgestoken en vele
inwoners hebben dit voorbeeld gevolgd. De
koning en koningin, de leden der konink
lijke familie, de aartsbisschop van Canter-
bury en honderden personen uit de diplo
matieke en ambtelijke wereld hebben tele
grammen van rouwbeklag gezonden.
Te Brussel.
Te Brussel heeft minister Eden den over
ledene met eenige woorden herdacht en aan
de hotels, waar de Engelsche, Fransche en
Amerikaansche delegaties verblijf houden,
was de vlag halfstok uitgestoken. Koning
Leopold heeft op het Britsche gezantschap
zijn deelneming laten betuigen en een tele
gram aan de familie MacDonald gezonden.
Wegens spionnage gearresteerd. - Twee
Dantzigsche burgers, dr. Zellenhof en
Schandler, beiden uit Zoppott, zijn beschul
digd van spionnage op Poolsch grondgebied
gearresteerd.
Anti-semietische relletjes. - Naar ge
woonte zijn gistermorgen te Warschau
eenige duizenden studenten in de St. Anna-
kerk bijeengekomen, waar een mis werd
opgedragen ter eere van de nagedachtenis
van den Poolschen student Waclawski, die
10 November 1930 tijdens een vechtpartij
met joden te Wilna werd gedood. Na de mis
trok een optocht door de stad, welke ver
scheidene malen op politie stuitte. Op ver
schillende plaatsen ontstonden vechtpar
tijen, waarbij talrijke personen werden ge
arresteerd. Van een groot aantal joodsche
winkels werden de ruiten vernield. Omtrent
gewonden wordt niets gemeld.
Vliegtuighangar ingestort. - Op het
nieuwe vliegveld van het Italiaansche stadje
Foligno is een hangar tijdens het bouwen
ingestort. De oorzaak is nog niet bekend.
Hierbij werden vijf personen gedood en
velen werden gekwetst.
