HET VLIEGVELD TE BERGEN.
Een ernstige politieke crisis in België.
Scherpe tegenstellingen tusschen partijen, personen
en opvattingen.
NA DEN VAL VAN HET KABINET
VAN ZEELAND.
De strijd om Nankau
hervat.
Japanners blijven oprukken.
BEPGEH
aanYEE.
■-J5ECGEM
ALKMAAB.
De bestrijding van het
terrorisme.
Speciale krijgsraden in Palestina.
DERDE BLAD
(Van onzen Brusselschen correspondent.)
Brussel, 9 Nov. 1937.
Degenen die de regeering van Zeeland
heben ten val gebracht door een campagne
te voeren tegen den premier die hem ver
plichtte zijn vrijheid te hernemen om de
verdediging van zijn persoonlijke eer op te
nemen, en waaromtrent slechts de toekomst
zal kunnen uitwijzen of zij, wat hem be
treft, gegrond is geweest, hebben zich blijk
baar geen rekenschap gegeven van den
toestand die, door den val van de regeering
van Zeeland, in dit land zou ontstaan. Een
voorname katholieke personaliteit verklaar
de vandaag dat deze crisis de zwaarste is
welke België sedert lang heeft doorstaan.
In politiek is men gaarr.e geneigd te over
drijven, doch deze uitlating heeft wel een
schijn van waarheid. Niet wegens den duur
van de palabers, niet wegens de spanning
maar wegens alles wat er op den achter
grond omgaat, beoordeeld met den maatstaf
dien men nu eenmaal moet aannemen, met
de ervaring die is opgedaan in verscheidene
andere Europeesche landen, die iedereen
kent. Het is overigens een feit dat de graf
delvers van de regeering van Zeeland ook
de grafdelvers zijn van het regiem, naar
hun eigen bewoordingen. In breede kringen
vertrouwt men in het hoogste gezag van
den Staat, den koning, om eerbied voor de
instellingen en de wetten van het land af te
dwingen en op te leggen en bovendien is het
land zeker niet rijp voor een dictatuur,
doch dit beteekent niet dat men met het
vuur mag spelen en naar het oordeel van
een groot gedeelte van de openbare mee
ning is datgene wat men sedert veertien
dagen in de Weststraat ziet gebeuren heele-
maal geschikt om het regiem in discrediet
te brengen. De oplossing van de regeerings-
crisissen hebben in België steeds iets spec
taculairs gehad: heen en weer geloop in de
Wetstraat van candidaten, gedraaf van den
kabinetsvormer tusschen zijn bureau en het
Paleis, onder het waakzaam en onbarmhar
tig oog van de journalisten. De lezer van
het relaas der „onderhandelingen" moet
den indruk krijgen het verslag van een poli
tiek circus te lezen. Als eenmaal de poli
tieke ambities zijn los gebroken schijnt men
geen besef van waardigheid of geen criti-
schen zin meer te bezitten.
Men kent de opeenvolgende gebeurtenis
sen na den val van de regeering van Zee
land: opdracht van den koning aan den
katholieken conservatief Pierlot en zijn
mislukking, wegens het terugtrekken op het
laatste oogenblik van de socialisten, die niet
heben kunnen vergeten dat de kabinetsvor
mer minister van binnenlandsche zaken is
geweest en de socialistische burgemeester
tot eerbied voor de wet heeft gedwongen.
Daarna de opdracht aan den veelbesproken
minister H. de Man, die een groot aandeel
heeft gehad in de onderduimsche cam
pagne tegen zijn chef, den heer van Zeeland,
en die in zijn opdracht ook niet is geslaagd,
wegens de weigering van de liberalen,
in hem den vader ziende van het bekende
„plan van den arbeid". De heer de Man, die
zeer ongeduldig is geweest om het bewind
in handen te nemen, heeft zich spoedig
moeten rekenschap geven dat hij niet ge
wild was. Niet één liberaal mandataris zou
zitting hebben genomen in een door dezen
politieken man voorgezeten kabinet. Ver
volgens is de heer Spaak ontboden gewor
den bij den koning. Van hem werd bij het
begin van de crisis reeds gezegd, dat hij
ernstige kansen had om als kabinetsvormer
te slagen. Was hij niet na enkele jaren reeds
minister geworden, eerst van verkeers
wezen, daarna van buitenlandsche zaken,
alhoewel hij nog geen drie jaar geleden het
revolutionnaire „enfant terrible" was van
de socialistische partij, en deelnam aan
straatbetoogingen die tot doel hadden
ruiten te breken van anti-socialistische bla
den? Hij bezit tact, is plooibaar en is de
realist geweest die de nieuwe buitenland
sche politiek van België zeker niet heeft
ingegeven, maar toch heeft tot stand ge
bracht. Het blijkt nu dat hij niet de man is
die met voldoende autoriteit zijn inzich
ten kan doen ingang vinden, zoo niet opleg
gen. Het is duidelijk geworden dat er zeer
scherpe tegenstellingen bestaan tusschen
partijen, personen en opvattingen en dat de
geest van beperking en verdraagzaamheid
welke alleszins bij een regeering van natio
nale unie moet voorzitten, als het ware is
verzwonden met den heer van Zeeland. De
ondermijnende werking die de regeering
van Zeeland heeft ten val gebracht is voort
gezet geworden na den val, en zoo ziet men
in alles de schaduw oprijzen van den heer
de Man, waaraan de heer Spaak zich ook
niet heeft weten te ontworstelen. De heer
de Man heeft eerst den heer E. Vandervelde
op den achtergrond gedrongen in zijn eigen
partij.
De heer Spaak is voor hem een concur
rent van beteekenis. Zij hebben een bond
genootschap gesloten, maar het is de vraag,
wie er het eerst aan wal zal worden gezet.
Nu heeft de heer de Man een exclusieve uit
gesproken tegen de drie liberale ministers,
die in de afgetreden regeering zetelden, ter
wijl anderzijds werd geëischt dat de zes
afgetreden socialistische ministers in de
nieuwe regeering zouden blijven. Over het
programma waaromtrent de heer Spaak zijn
onderhandelingen heeft gevoerd is eigen
lijk niet veel bekend. In den geest van
liberalen en katholieken, die er principieel
geen bezwaar tegen hebben met een socia-
listischen eersten minister samen te werken
zoo hebben de socialisten ook de eerste
verantwoordelijkheid te dragen moest
de samenwerking gaan op grond van de
regeeringsverklaring van Juni 1936, toen de
afgetreden regeering is tot stand gekomen.
De socialisten moeten nog andere eischen
hebben gesteld en om den geest van hun
„samenwerking" te kennen moet men kennis
nemen van een rede die werd uitgespoaken
door den heer Vandervelde. Deze heeft ver
klaard dat de nieuwe regeering de sociale
hervormingen zal hebben uit te breiden in
den zin van uitbreiding der verzekering
tegen werkloosheid, invaliditeit met ver
hooging van het ouderdomspensioen tot
6.000 fr. Wat de financieele middelen betreft
heeft de „patron" zooals de socialistische
leider weinig socialistisch wordt genoemd, te
kennen gegeven dat er nieuwe belastingen
zullen moeten komen, rul. op de ontvangsten
die zonder werken worden verkregen en
dat verder monopoliën moeten worden in
gevoerd van fiscalen aard. De heer Vander
velde, die zich ook voorstander verklaarde
van actieve deelneming van België
aan het Spaansche conflict door uitge
sproken steun aan de republikeinen, aarzelde
niet ook bedreigingen uit te spreken. De
regeering, zoo zei hij, zal verplicht zijn een
minimum van sociale hervormingen te ver
wezenlijken, indien zij niet wil dat onder de
arbeiders een beweging ontstaat voor directe
actie, zooals in 1932 en 1936. Geen enkele
progressistische geest zal beducht zijn in dit
land voor pogingen en eischen met het oog
op socialen vooruitgang, maar dergelijke
redeneering heeft de katholieken ongetwij
feld doen nadenken en twee hunner, onder
wie de heer Pierlot, hebben gemeend, dat
het politieke „klimaat", waarin de regeering
Spaak moet van wal steken niet geschikt is
om er aan deel te nemen. Zij hebben hun
steun bijgevolg aan Spaak ontzegd, hierbij
gevolgd door een christen-democraat, ter
wijl van liberale zijde ook een hevige op
positie is ontstaan in verband met de ver
nedering van de drie liberale ministers uit
de afgetreden regeering, opgedrongen door
H. de Man en aanvaard door den heer
Spaak. Het is buitengewoon verbazend te
ervaren hoe leidende figuren ten slotte
gaan denken, over de koninklijke preroga
tieven. Men heeft het niet willen aanvaar
den dat een kabinetsvormer, met een op
dracht door den koning belast, een opdracht
van hoog vertrouwen, zich eerst tot zijn
partijbureau moet wenden alvorens te
aanvaarden en verder bij dit bureau de be
velen moet in ontvangst nemen voor de uit
voering van de opdracht die hem is toever
trouwd. In breede liberale kringen is men
zelfs geërgerd dat de liberale ministrabelen
niet onmiddellijk hebben geweigerd op het
aanbod van den heer Spaak in te gaan, na
dat de vernederende eischen tegen de heeren
M. H. Jaspar, J. Hóste en Maistriau waren
bekend geworden. Op het oogenblik dat wij
u dit schrijven is de heer Spaak nog niet
geslaagd en Woensdag herbeginnen de
palabers, echter o.i. met slechts een geringe
kans op succes. Men vergete hierbij niet dat
de koning slechts een opdracht heeft ge
geven voor de vorming van een regeering
van Nationale Unie. Indien de heer Spaak
niet slaagt zal er wellicht een beroep worden
gedaan op een extra-parlementair. Wat het
Vlaamsche programma betreft schijnt men
er tijdens de onderhandelingen over accoord
te zijn gekomen dat de bestuurlijke schei
ding zou worden ingevoerd in den vorm van
eentaligheid der beambten tot den rang van
bestuurder, vervlaamsching van het leger,
met Vlaamsche en Waalsche divisies, op
richting van een Vlaamsche academie,
strenge toepassing van de bestaande taal
wetgeving. De moeilijkheden van het oogen
blik zijn zeer zeker koren op den molen
van degenen die den ondergang van het
regiem willen. Men begint zich reeds af te
vragen of ten slotte dit alles niet zal neer
komen op een agitatie van socialen aard,
zooals door Vandervelde voorspeld, om de
politieke socialistische eischen kracht bij te
zetten, zooals in 1936. In de Borinage waren
reeds voorteekenen waar te nemen. Ook de
Kamerontbinding is een spook dat opdoemt.
Maar dat zal wel het laatste „redmiddel"
zijn.
Nu de Chineesche troepen geen ge
hoor hebben gegeven aan de Japansche
waarschuwing Nantau te verlaten, zijn
de Japansche troepen tot een algemee-
nen aanval overgegaan, gesteund door
de marineluchtmacht.
Eenige dagen geleden hebben Japan
sche vliegtuigen pamfletten boven
Nantau uitgeworpen, waarin de Chi
neesche troepen werden aangespoord
Nantau te verlaten. Gisternacht werden
de Japansche troepen voor Nantau ge
concentreerd en de Chineesche non
combattanten werden gewaarschuwd
de plaats te verlaten, terwijl de Japan
sche consul generaal te Sjanghai de
consulaten van de buitenlandsche mo
gendheden verzocht de onderdanen van
hun staten uit Nantau te doen vertrek
ken.
Het Oostelijk deel van Nantau wordt
nog door een duizendtal Chineesche
soldaten bezet, dit deel grenst aan de
Fransche nederzetting.
KttKRWÏWSl
Nu blijkens het bericht in ons nummer
van gister de in de Bergermeer gelegen be-
noodigde terreinen voor het aan te leggen
militaire vliegveld door den minister van
defensie zijn aangekocht, achten wij het
wenschelijk, ter juiste oriënteering van onze
lezers, bovenstaande situatie-teekening te
publiceeren.
Het geheele terrein is 150.000 M2. groot.
Verkoopers zijn de erven Judell, gebr. Apel
doorn, de heeren Schoen, Jonker, C. Dekker,
Leyen en Blokker, de wed. Stuy, de wed.
Ruyter, de stichting Paling van Foreest en
de Polder. De boerderijen van gebr. Apel
doorn en Schoen, benevens twee boerderijen
en een arbeiderswoning van de erven Ju
dell, staande in het gekochte gebied, zullen
worden afgebroken. De aanwezige slooten
zullen worden gedicht, het land geëgaliseerd
en gedraineerd en door een gracht, voor
eigen bemaling, worden omgeven. De mo
gelijkheid bestaat, dat voor de afwatering
een deel van de aangrenzende ringvaart zal
worden benut. De hangars en dienstwonin
gen zullen in den Noord-Westhoek worden
gebouwd.
Uit de teekening blijkt, dat het hart van
het vliegveld op 2'4 K.M. van de Ruïne-kerk
te Bergen is gelegen, 4'/f K.M. van Bergen
aan Zee en 4 K.M. van Alkmaar. Door de
totstandkoming van het vliegveld zullen,
buiten de ongehuwde employé's, zich stel
lig een 75 gezinnen van gehuwde employé's
in Bergen vestigen.
Veel zal hierbij afhangen van de plaats,
waar de hoofdtoegangsweg komt. Het is ons
bekend, dat de legerautoriteiten er de voor
keur aan geven die aan den kant van Ber
gen te hebben. De bestaande toegangswegen
zijn daarvoor echter onvoldoende en daarom
wordt met de mogelijkheid rekening ge
houden, dien toegangsweg vanaf den Hoe-
verweg te maken. Nu men voor een vol
dongen feit komt te staan, vertrouwen wij
er op, dat het gemeentebestuur van Bergen
zal toonen te weten, dat regeeren vooruit
zien is en zich daarom in het belang van de
welvaartspolitiek met defensie in verbinding
zal stellen om den hoofdtoegangsweg in
Bergen te krijgen.
Texel heeft dit jaar door de stichting van
het vliegveld van de K.L.M. vele goed ge
situeerde zomergasten getrokken. Het is
bekend, dat er tusschen de K.L.M. en de mi
litaire luchtvaart een goede samenwerking
bestaat. De haven voor de jachtvliegtuigen
blijft o.a. op Schiphol. Een aanwijzing van
het militaire vliegveld te Bergen als tus-
schenstation voor den K.L.M.-dienst op
Texel zal vermoedelijk, met het oog op de
electrische treinverbinding AlkmaarAm
sterdam, van geen beteekenis zijn, maar wel
zal het zijn waarde hebben om voor de zo
mermaanden te bereiken, dat dit vliegveld
voor de landing van sportvliegtuigen ge
bruikt mag worden. Het is ons bekend, dat
verschillende groot-industrieelen uit het Oos
ten van ons land, die in het bezit zijn van
een eigen vliegtuig, daarom reeds eenige
jaren de badplaats Knocke in België bezoe
ken, waar het vliegveld op geringer afstand
ligt dan het geprojecteerde militaire vlieg
veld van Bergen aan Zee en het is ons ook
bekend, dat Knocke, ondanks de nabijheid
van het vliegveld (misschien wel dank zij
het vliegveld) als badplaats bloeit.
Wij achten het ook mogelijk, dat in de
toekomst het bezoek van buitenlanders naar
onze Noordzee-badplaatsen weer mogelijk
wordt en wanneer dan bereikt is, dat het
militaire vliegveld in Bergen ook voor de
burgerluchtvaart kan worden benut, dan
zou nog wel eens kunnen blijken, dat door
de stichting van het vliegveld voor Bergen
een gunstiger situatie is geschapen.
Aangezien de minister te kennen heeft
gegeven, met de belangen van Bergen als
vacantieoord rekening te willen houden,
achten wij het zeer wel mogelijk, dat door
samenwerking deze voordeelèn verkregen
kunnen worden. Het militaire vliegveld
wordt aangelegd voor de landsverdediging
en daarom mag van defensie worden ver
wacht, dat het een open oog heeft voor de
bevordering van de economische welvaart
van het mooie vacantie-oord Bergen. Ook
na de totstandkoming van het militaire
vliegveld blijft Bergen als zomer-vacar.tie-
oord, door de gunstige combinatie van zee,
bosch en duin, zijn aantrekkelijkheid behou
den. Als regel wordt er op de militaire
vliegvelden Zaterdagsmiddags en Zondags
niet gevlogen, terwijl de dienst op werk
dagen des middags om vijf uur is geëindigd
en nachtvluchten zelden worden gehouden.
De opleiding blijft bovendien in Soesterberg,
zoodat men in Bergen niet krijgt het her
haaldelijk opstijgen van leerlingen, waar
van men in Soesterberg zoo'n hinder onder
vindt.
Aan het gemeentebestuur van Bergen
daarom de taak om reeds nu pogingen aan
te wenden, de voordeelen voor Bergen te
verzekeren.
Een wijs bestuur ziet vooruit. Daarom de
handen aan den ploeg. Misschien organiseert
de V.V.V. binnen enkele jaren in Augustus,
wanneer de militaire vliegers als regel met
vacantie zijn, op het zoo gevreesde vliegveld
nog wel, in samenwerking met de K.L.M.,
rondvluchten, die tot hoogtijdagen voor
Bergen worden en wordt het nadeel gekeerd
in een voordeeL
Het Japansche Toengwen-college
vernield.
Officieel wordt medegedeeld dat de Ja
pansche consul vergezeld van een Fransch
verbindingsofficier een bezoek heeft ge
bracht aan het Japansche Toengwen-col
lege dat door Chineesche soldaten in brand
is gestoken. Slechts een deel van het ge
bouw is gespaard en hierop is thans de
Fransche vlag geheschen. De rijke biblio
theek van het college, waarin vele werken
van Chineesche klassieken lagen, is een
prooi der vlammen geworden.
De strijd bij Sjanghai.
De woordvoerder van het Japansche leger
heeft de pers medegedeeld, dat de Japan-
neezen de bezetting van Soengkiang vol
tooid hebben en bij het aanbreken van den
dag tot 8 kilometer ten zuiden van
Tsinpoe gevorderd waren. Hij voegde hier
aan toe, dat volgens niet bevestigde be
richten Tsinpoe gistermiddag zou zijn ge
nomen. Andere Japansche af deelingen heb
ben Fengking, 25 kilometer ten zuidwesten
van Singkiang, aan den spoorweg Sjanghai-
Hangkau, aangevallen en de stad, zonder
ernstigen tegenstand te ontmoeten, geno
men.
Voor het eerst sedert veertien dagen heb
ben drie vliegtuigen een luchtaanval op
Nanking gedaan en het vliegveld gebom
bardeerd. Zij werden echter door het af
weergeschut gedwongen zoo hoog te vlie
gen, dat de bommen hun doel misten en
slechts onbeteekenende schade aanrichtten.
18000 man rukken op naar Nantau.
Nadat in den loop van den nacht met
tusschenpoozen mitrailleurvuur was ge
wisseld, hebben de Japanneezen bij het
aanbreken van den dag het bombardement,
te land en uit de lucht, van Nantau hervat.
Gemeld wordt, dat 18.000 man Japansche
troepen, waarbij zich ook cavallerie bevindt
uit Tsjapei zijn opgerukt om Nantau aan te
vallen. Japansche marinetroepen zijn te
Poetoeng aan land gezet en treffen voor
bereidingen voor de zuivering van het ge
bied van nog achtergebleven gewapende
Chineezen.
Japansche ambtenaren hebben de Engel-
schen en Amerikanen, wier verdedigings
sectoren doorsneden worden door de Soets-
jaukreek, er van in kennis gesteld, dat zij
voornemens zijn van de kreek gebruik te
maken om ravitailleeringen verder het
land in te vervoeren.
Bombardement op Nantau hervat.
Ondanks het vreeselijke bombardement
van Nantau blijft het grootste deel der
Chineesche verdedigingstroepen weerstand
bieden. Een afdeeling van ongeveer 300
man echter, die terecht was gekomen in
Japansch spervuur en die bovendien uit
de lucht bestookt werd, heeft de wapenen
neergelegd en is naar de Fransche conces
sie uitgeweken. De mannen waren uitge
put door gebrek aan slaao.
De Sjikweikiang overgestoken.
De Japansche infanterie is vanmorgen
om 11.30 de rivier Sjikweikiang overgesto
ken onder dekking van een rookgordijn aan
de grens van de Fransche concessie. De
door andere Japansche af deelingen onder
nomen pogingen om de Wangpoe over te
steken, stuitten op moeilijkheden. Chinee
sche troepen hebben zch verschanst in een
gebouw aan de grens van de Fransche
concessie, vanwaar zij de Japanneezen on
der een goedgevoed vuur houden, zoodat
zij iederen opmarsch belemmeren.
De Chineesche onderneming, die de
scheepvaartverbinding met Nantau onder
hield, heeft vanaf 11 uur vanmorgen haar
diensten gestaakt. Zij voorzag de Fransche
katholieke missie van Zikawei en het ob
servatorium van levensmiddelen.
Granaat in de Fransche concessie
ontploft.
In de Fransche concessie van Sjanghai is
een granaat in de Admiraal Baylestraat
to^ ontploffing gekomen. Er zijn verschei
dene slachtoffers gevallen.
Voorts zijn een aantal Japansche grana
ten neergekomen in de zone van Nantau,
die voor vluchtelingen gereserveerd is.
Om 12 uur hedenmiddag zijn de vrijwil
ligers van de Fransche concessie gemobili
seerd.
Het feit, dat rondom de concessie gestre
den wordt, maakt de ravitailleering zeer
moeilijk. De prijzen stijgen snel.
De Fransche ambassadeur Naggiar heeft
hedenmorgen om 11 uur in de St. Joseph-
kerk een mis bijgewoond, die opgedragen
werd ter gelegenheid van den wapenstil
standsdag.
Men heeft in Palestina speciale krijgs
raden ingesteld, die bevoegd zijn doodvon
nissen uit te spreken wegens terroristische
daden en het bezit van vuurwapens en
bommen. Dit beteekent niet de afkondiging
van den staat van beleg, hoewel het een
halve stap in deze richting is.
De joodsche pers bepleit de vorming van
joodsche verdedigingstroepen ter verster
king van de ordebewaringsdiensten, en zij
dringt er bij de regeering op aan, den joden
onverwijld voldoende wapens voor hun
zelfverdediging te verschaffen, vooral in
verafgelegen plaatsen. De bladen verlangen
eveneens een grooter aandeel voor de joden
in den politiedienst.
Gisteravond hebben zich nog enkele
minder belangrijke incidenten voorgedaan.
Op verschillende plaatsen werden de tele
foondraden doorgesneden, terwijl op een
specialen politiepost in een voorstad van
Jeruzalem schoten werden gelost, zonder dat
echter iemand getroffen werd. Nabij de
kust van de Doode Zee werd eveneens op
een vrachtauto gevuurd, zonder dat de
schoten doel troffen.
