DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Spannende dagen voor geheel Europa
Praag riep reserve-lichtingen
onder de wapenen.
IISAMENKOMST
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE AD VERTE NTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Ho. 120 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Maandag 23 Mei 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. AOEMA.
140e Jaargang
Opwinding in het gebied
der Sudeten-Duitschers.
DE DUITSCHE HOUDING.
Spanning en ontspanning.
Diplomatieke werkijver in de
hoofdsteden.
Denk om Hemelvaartsdag
twee uur
in de Muziektuin.
De algemeene toestand.
ALKMAARSCHE COURANT.
Zaterdagmiddag is te Praag 't volgende officieele communiqué gepubliceerd:
Met instemming van de regeering heeft de minister van landsverdediging
een lichting van de reserve en een lichting van de tweede reserve aangevuld
met technische troepen, welke deel uitmaken van de specialisten-eenheden,
onder de wapenen geroepen voor een buitengewonen diensttijd overeenkom
stig de wet op de landsverdediging. De reden van dezen maatregel is de
noodzakelijkheid de reservisten te oefenen in het hanteeren van de moderne
wapenen, welke onlangs in gebruik zjjn genomen, evenals men in andere
landen doet. Bovendien heeft men rekening gehouden met de noodzakelijk
heid de legersterkte, welke te klein is op het oogenblik, te vergrooten, ten
einde in deze woelige dagen de orde en rust en veiligheid van den staat te
handhaven, alsmede te voorkomen, dat de incidenten, welke zich op ver
scheidene plaatsen in de republiek hebben voorgedaan, zich herhalen.
Hierop levert het officieuse Tsjechische persagentschap Ceteka den volgen
den commentaar: Uit den tekst blijkt, dat hier sprake is van een maatregel
van den minister van landsverdediging om de aangeduide redenen. Klaar
blijkelijk is de maatregel niet uitgebreid genoeg om hem een mobilisatie te
noemen. In dat geval zou een besluit van de desbetreffende wetgevende
lichamen noodig zijn. De minister heeft zijn maatregel genomen overeen
komstig paragraaf 22 van de wet op de landsverdediging.
Het zijn een paar spannende dagen
geweest, die achter ons liggen. Opnieuw
heeft de oorlog even gedreigd, maar ge
lukkig is het gevaar ook thans weer bij
tijds afgeweerd. Tenminste, zoo mogen
wij op dit oogenblik Maandagmid
dag zeggen.
Toch blijft de toestand spannend.
Hitier zwijgt. Parijs zwijgt en Londen
zegt heel weinig. Waarschijnlijk heb
ben Londen en Parijs Zaterdagavond de
situatie voorloopig gered; waarschijnlijk
is Hitier voor het eerst niet zeker ge
weest van de gevolgen van mogelijke
krasse militaire maatregelen.
Wanneer wij hier een overzicht willen
geven over alles, wat er de laatste dagen in
Europa gebeurd is (en wij moeten helaas
opmerken, dat wij lang niet volledig kunnen
zijn), dan beginnen wij natuurlijk met de
Tsjechische kwestie zelf.
Hierboven is reeds gemeld, dat de regee
ring te Praag reservisten heeft opgeroepen.
Nader wordt gemeld, dat het aantal reser
visten, dat naar de kazernes opgeroepen is,
geheim wordt gehouden. Het betreft hier,
zooals gemeld, een lichting van de reserve
en een lichting van de aanvullende reserve.
Onder de eerste moeten worden verstaan de
dienstplichtigen, die twee jaar militairen
dienst hebben gedaan en onder aanvullende
reserve de dienstplichtigen van denzelfden
leeftijd, die om verschillende redenen slechts
een deel van dezen regelmatigen diensttijd
hebben volbracht. De Zaterdag opgeroepen
lichting omvat de 28-jarigen. Welnu, in 1930
waren er 140.000 recruten. Buiten dezen zijn
allerlei soorten specialisten opgeroepen: te
legrafisten, mecaniciens, etc. Het aantal
daarvan is evenmin bekend, maar het schijnt
vrij aanzienlijk te zijn, want er zijn gevallen
van menschen van boven de 40 jaar die zijn
opgeroepen. Havas meldt, dat de soldaten
zonder eenig gemor gehoorzaamd hebben
aan hun oproeping in het Sudeten-Duitsche
gebied.
Alvorens het bovenvermelde communiqué
was uitgegeven, had de ministerraad langen
tijd vergaderd onder voorzitterschap van
Hodzja. Behalve de genoemde maatregelen
werd later nog bekend gemaakt, dat door de
regeering alle openbare bijeenkomsten, ver
gaderingen en optochten in de open lucht,
die men voornemens was in verband met de
verkiezingscampagne te houden, te Praag
verboden zijn. Onder dit verbod vallen ech
ter niet de vergadering in zalen.
In een communiqué van den minister van
binnenlandsche zaken wordt gezegd, dat alle
druk, uitgeoefend op de kiezers en alle aan
randing van hun rechten streng gestraft
zullen worden. Het is verboden valsche be
richten te verspreiden, die ten doel hebben
de kiezers op een bepaalde wijze of in een
bepaalden zin te doen stemmen.
Naar Havas bericht, geven de Sudeten-
Duitsche gebieden den indruk van kalmte,
verschijning der Tsjecho-Slowaaksche
weten, dat de Engelsche ambassadeur den
indruk heeft gekregen, dat de regeering te
Berlijn vastbesloten is en niet bereid tot een
compromis.
De directe oorzaak.
De directe oorzaak van de onrust van
Zaterdag moet gezocht worden in een
op zich zelf weinig beteekenend voor
val: twee Sudeten-Duitschers, die per
motor in de richting der grens trokken,
moesten afstappen, doch reden door. Ze
werden toen doodgeschoten.
Hoe dat precies gegaan i^s, volgt hier
in den vorm van een officieel commu
niqué uit Praag.
In den vroegen morgen van 21 Mei heeft
zich op den weg van Cheb naar Goldberg
een betreurenswaardig incident afgespeeld.
Twee personen zijn daar gedood door hun
eigen schuld. Op den weg bewoog zich onder
verdachte omstandigheden een motorrijwiel
voort met twee mannen. Later werden deze
beiden geïdentificeerd als de landbouwer
Hoffmann en zekere Bohm. Een agent van
politie hief den arm op en sommeerde hen
in het Tsjechisch en in het Duitsch stil te
houden. Niet alleen verminderden zü niet
hun vaart, maar stuurden op den agent af,
die terzijde moest springen om niet over
reden te worden. Daarop vuurde de agent
een geweerschot af van terzijde, met de be
doeling om den band van de motorfiets te
doorboren en aldus de beide verdachten de
voorzetting van hun weg te verhinderen.
Het schot trof de beide berijders, want de
weg loopt op deze plaats over geaccidenteerd
terrein. Men gaf den slachtoffers de eerste
hulp in een kazerne in de nabijheid. Een van
hen stierf spoedig, de andere, die werd
overgebracht naar het ziekenhuis te Cheb,
is eveneens overleden. Een nader onderzoek
is ingesteld.
Duitsche pers heftig.
De berichten over den dood van twee Su
deten-Duitschers en andere tijdingen over
den toestand in Tsjecho-Slowakije, worden
door de Duitsche bladen met veel ophef be
handeld en van commentaar voorzien. Er
zijn slechte berichten uit Tsjecho-Slowakije,
zoo schrijft de Deutsche Allgemeine Zeitung.
De rede van Hodzja geeft zich in geenen
deele rekenschap van de situatie. In plaats
van concrete voorstellen te doen heeft hij
zich beperkt tot staatsfilosofische bespiege-
Hodza
troepen schijnt geen reacties te hebben uit
gelokt. De aanhangers van Henlein ver-
toonen een duidelijke discipline. Het verkeer
over de Duitsche grens wordt zeer streng
gecontroleerd. Dwars over de wegen heeft
men voertuigen geplaatst. Het Duitsche
nieuwsbureau zegt daarentegen dat de op
winding in het Sudeten-Duitsche gebied
buitengewoon groot is. De troepenbewegin
gen zijn overal, volgens dit bureau, te be
merken. In de straten patrouilleeren soldaten
met de bajonet op het geweer. Het is ver
boden te blijven staan. Uit bepaalde streken
zouden de families der Tsjechische ambte
naren zijn vertrokken.
Er waren ook zekere geruchten, dat Pool-
sche en Hongaarsche troepen waren samen
getrokken langs de Tsjechische grenzen. De
Poolsche ambassadeur te Londen heeft,
wat zijn land betreft, deze geruchten echter
ten krachtigste tegengesproken. Ook wat de
berichten nopens de Hongaarsche troepen
betreft is geenerlei bevestiging ontvangen.
Niet verontrustend?
Reuter meldt nog uit Berlijn: De situatie
is verontrustend, maar niet hopeloos. Zonder
twijfel staat het vast, dat de Duitsche regee
ring bereid is vrij ver te gaan in haar hulp
aan de Sudeten-Duitschers, maar het is de
vraag of zij het zal laten aankomen op een
oorlog met mogendheden die sterker zijn dan
Tsjecho-Slowakije. Men meent te weten, dat
de bespreking welke Zaterdag gevoerd is
tusschen den Britschen ambassadeur en Von
Ribbentrop, er weinig toe bijgedragen heeft
om de bestaande onrust weg te nemen. De
bedoeling van de Duitsche diplomatie zou
zijn aan het buitenland den indruk te geven
dat het Duitsche Rijk bereid is tot alles om
de Sudeten-Duitschers te beschermen. Men
meent te weten, dat Von Ribbentrop de
verzekeringen welke Vrijdag door Von
Weiszacker zijn gegeven, dat geen buiten
gewone Duitsche troepenbewegingen plaats
vonden, herhaald heeft. De Britsche ambas
sadeur zou Von Ribbentrop hebben opge
merkt dat diens verzekering niet geheel be
vredigend was in verband met het feit dat
zeker, zij het mogelijk over korte afstanden,
troepenbewegingen plaats vonden en boven
dien omdat een dergelijk antwoord ook ge
geven werd toen de aansluiting van Oosten
rijk tot stand gebracht werd. Men meent te
lingen, zooals men die van Tsjechische poli
tici reeds zoo vaak heeft gehoord. Daden
zijn echter op deze woorden en beloften
nimmer gevolgd. Thans dient Praag de
grauwe theorie te verlaten.
De Angriff wijst er op, dat de moord te
Cheb des te ernstiger valt te beoordeelen,
omdat het een Tsjechische militair was, die
het feit heeft gepleegd. Het Berliner Tage-
blatt: De beide dooden zijn martelaren op
den lijdensweg, dien de Sudeten-Duitschers
hebben te gaan. De Lokalanzeiger: Twee
volkomen onschuldige menschen hebben hun
leven moeten geven, alleen maar omdat zij
behoorden tot een aan Praag prijsgegeven
minderheid. Wij wenschen niets te overdrij
ven, maar wij wenschen ook, dat in dit con
flict tusschen een bevolking van 3% mil-
lioen Duitschers en een staat welke klaar
blijkelijk niet meer meester wil zijn over
zijn veiligheidsorganen, de waarheid aan het
woord komt. Deze waarheid nu is voor
Tsjecho-Slowakije vernietigen.
De regeeringen van verschillende
landen hebben een druk week-end ach
ter den rug. In Londen, Berlijn, natuur
lijk in Praag, verder in Parijs en War
schau heeft men druk geconfereerd.
Want de toestand in Midden-Europa
was zeer spannend. Tsjecho-Slowakije
riep reservisten op (al mocht men dan
nog niet spreken van mobilisatie) en
Duitschland vond troepenbewegingen in
de richting van Tsjecho-Slowakije blijk
baar noodzakelijk.
De Engelsche regeering heeft door middel
van haar ambassadeurs in voortdurend con
tact gestaan met Berlijn. Zij heeft de Duit
sche regeering gewezen op den ernst van
den toestand. Terzelfdertijd heeft Parijs zich
in verbinding gesteld met Praag en de Tsje
chische regeering op het hart gedrukt,
rustig te blijven.
Wat wilde Berlijn?
Henderson, de Britsche ambassadeur in
Berlijn, had Zaterdagmiddag al een onder
houd met von Ribbentrop. Hij vroeg nadere
inlichtingen over de Duitsche troepenbe
wegingen, waarop geantwoord werd, dat
geen buitengewone troepenverplaatsingen
plaats vonden. Dat antwoord bevredigde
Henderson niet, ook al omdat ter gelegenheid
van de Anschluss een soortgelijk antwoord
gegeven werd. In Engeland kreeg men dan
ook den indruk, dat Duitschland vast op zijn
standpunt zou blijven staan en niet bereid
zou zjjn tot een compromis.
De toestand was dus Zaterdagmiddag zeer
ernstig en wanneer Duitschland alleen met
Tsjecho-Slowakije te doen had gehad, zou
het vrij zeker tot een gewapend conflict zijn
gekomen. Omdat de Sudeten-Duitschers vrij
wilden zijn en aansluiting wilden bij
Duitschland!
Met spanning werd dan ook de Zondag
tegemoet gezien. De regeeringen van ver
schillende landen bleven actief, van een
veilig week-end was geen sprake meer.
De Zondag kwam. En het bleef rustig, vrij
rustig althans, in Midden-Europa. En Hitier,
die in München zat met von Ribbentrop en
(vermoedelijk!) Henlein, zweeg. Het leek, of
Hitier al te zeer besefte, hoe dezen keer
Praag volkomen kon rekenen op Londen en
Parijs.
En zoowel Londen als Parijs meenden, dat
Zondagavond de toestand weliswaar nog
steeds ernstig was, maar dat de situatie toch
rustiger bleek en een zekere ontspanning
viel te constateeren.
Britsche persstemmen.
De Engelsche pers is algemeen van opvat
ting, dat een ontspanning is ingetreden in
Henlein
Alkmaar, 23 Mei.
Opnieuw beleeft Europa een spannende
periode, zooals het al zooveel spannende
periodes beleefd heeft. En opnieuw is het
weer Midden-Europa, dat de directe oor
zaak is van die spanning.
Vroeger is er een tijd geweest, dat de
Balkan beschouwd werd als een gevaar
lijke vulkaan, die bij een uitbarsting ge
heel Europa in vuur en vlam zou zetten.
De Balkan heeft afgedaan, maar er voor in
de plaats is gekomen het groote Midden-
Europa met Tsjecho-Slowakije als cen
trum. En even gevaarlijk als de Balkan in
zijn tijd geweest is
Men kent de kwestie: in Tsjecho-Slo
wakije heeft men groote moeilijkheden
met de minderheden. Op zich zelf zou dat
voor de rest van ons werelddeel nog niet
zoo belangwekkend zijn, ware het niet, dat
het Derde Rijk zich bizonder voor die
minderheden interesseert. Henlein c.s.
oftewel de Sudeten-Duitschers eischen
steeds meer en worden in hun eischen ge
sterkt en gesteund door Duitschland, dat
immers alle Duitschers t. z. t. onder eigen
vlag wenscht en dat dus feitelijk ook de
breede grensstrooken van Tsjecho-Slo
wakije in direct bezit wil hebben, ook al
wordt dat op het oogenblik nog niet
rechtstreeks gezegd.
Veel is er bekend van wat er in Tsjecho-
Slowakye gebeurd is veel is misschien ook
nog niet bekend geworden. Daar is wat
dit laatste betreft nog altijd de geheim
zinnige reis van Henlein naar Londen in
zijn terugkeer naar Praag via Berlijn. Wat
Henlein precies gedaan heeft, met welke
missie hij naar Londen trok en in opdracht
van wien, valt slechts te gissen. Maar Ber
lijn is in elk geval zeer geïnteresseerd ge
weest bij die reis.
Daar is verder de actie der Sudeten-
Duitschers zelf. Deze actie, geleidelijk hef
tiger geworden, heeft de laatste week tot
tal van conflicten en botsingen geleid. Op
zich zelf was dat eenigszins begrijpelijk,
omdat de gemeenteraadsverkiezingen vlak
voor de deur staan. En in zoo'n periode
kan er veel gebeuren, wat anders vrijwel
niet mogelijk zou zijn geweest. Maar toch,
de relletjes, welke op tal van plaatsen ont
stonden, waren te groot in aantal en te
ernstig, dan dat zij zonder meer getolereerd
konden worden. En dit temeer niet, waar
de Duitsche pers zich er al te zeer mee
bemoeide en bezig was, stemming te
maken tegen de regeering van Tsjecho-
Slowakije.
Berlijn wachtte wellicht op ernstige
gebeurtenissen in het land, om daardoor
misschien een reden te kunnen hebben, de
„verdrukte minderheden" te hulp te
komen. Zoo'n ernstige gebeurtenis moet nu
gisteren zijn voorgevallen. Twee Sudeten-
Duitschers zijn n.1. door een Tsjechisch
ambtenaar dood geschoten. De lezingen
over dit geval loopen zeer uiteen; mag
men de Duitsche lezing gelooven, dan zou
hier opzet in het spel zijn en dan zouden
twee verdrukten het slachtoffer zijn ge
worden van de tirannie van Praag. Vol
gens Praag echter werden de beide man
nen ,die op een motor zs'en, gesommeerd,
te stoppen. Zij weigerden dit evenwel en
trachten den politie-man omver te rijden.
Deze heeft toen geschoten met het gevolg,
dat beide rijders getroffen werden.
De Duitsche pers heeft van dit voorval
heel wat misbaar gemaakt en het Duitsche
volk duidelijk gemaakt, dat de Sudeten-
Duitschers in het nabuurland voortdurend
mishandeld worden en slechts als onder
drukten kunnen leven.
Nu schijnt het, dat Duitschland maatre
gelen genomen heeft, die niet bepaald ge
ruststellend zijn. Er is namelijk weer
sprake van troepenbewegingen in het
Derde Rijk. In hoeverre dat juist is, weten
wij op dit oogenblik nog niet en niemand
weet het nog. De Britsche ambassadeur te
Berlijn kreeg op een desbetreffende vraag
geen duidelijk antwoord, wat overigens
niets erger is dan een positief antwoord:
toen Oostenrijk zou worden ingelijfd, ont
kende Duitschland immers ook dat er
troepenbewegingen plaats gevonden had
den? En de werkelijkheid werd even
later wel bekend
Troepenbewegingen dus in Duitschland?
We weten het niet. Maar wel weten we,
dat Tsjecho-Slowakije zelf eendge lichtin
gen heeft opgeroepen. De werkelijke reden
wordt ook jiier niet verteld: niemand toch
zal willen gelooven, dat de plotselinge
versterking van de weermacht alleen ge
schied is om de oudere manschappen te
laten oefenen met de moderne wapenen.
Neen, de werkelijke reden is, dat de regee
ring te Praag verre van gerust is over de
ontwikkeling der gebeurtenissen in het
land en rondom het land.
Dat wordt trouwens zij het zijdelings
ook wel duidelijk gemaakt door. een
verklaring van Beran, den leider der re-
publikeinsche agarische partij in Tsjecho-
Slowakije. Deze heeft n.1. aan een ver
tegenwoordiger van Havas het volgende
gezegd:
Nooit zal de regeering er van af zien
meester te zijn in het gebied dat door de
Duitschers bewoond wordt. Nimmer is heb
noodig geweest tot nog toe toevlucht te
nemen tot buitengewone maatregelen en
meer te doen, dan de politie en de gendar
merie te doen ingrijpen. Ongelukkigerwijze
hebben berichten, die valschelijk door de
in- en uitwendige propaganda verspreid
zijn de meening doen postvatten, dat de
Tsjechische regeering niet meer meester
was in de Sudeten-Duitsche gebieden. In
de buitenlandsche pers en in het bijzonder
in de Engelsche zijn deze berichten opge
nomen geweest. Derhalve meent men "in
bepaalde buitenlandsche kringen, dat de
Duitschers onder deze omstandigheden
zonder slag of stoot het Sudeten-Duitsche
gebied zouden kunnen binnenvallen, geliik
dit het geval is geweest iret Oostenrijk.
Welnu, ik hecht er aan duidelijk te ver
klaren, dat met den eersten pas welke ge
zet zou worden door wie dan ook om de
grens te overschrijden de invaller zich zal
bevinden voor een parate organisatie. Het
geheele volk zal zich verheffen tegen den
aanvaller ter verdediging van het vader
land en een conflict zal onvermijdelijk zijn.
Op dit punt bestaat er geen enkel mee-
ningsverschil tusschen de Tsjechoslowa-
ken. Ik kan bevestigen dat de autonome
Slowaaksche party aar. het hoofd waarvan
Mgr. Hinkla staat, met ons geheel solidair
is op dit punt.
Tot zoover deze verklaring. Er uit moge
blijken, dat de toestand in dit land zeer
ernstig zijn en dat Duitschland zich zekei
nog wel twee keer zal mogen bedenken,
voor en aleer het een inval in Tsjecho-
Slowakije kan doen.
En de gevolgen zouden ook veel ernsti
ger zijn; bijna zou een oorlog niet meer te
voorkomen zijn.
Want Frankrijk en Engeland schijnen
het eens te zijn op het gebied der Midden-
Europeesche politiek
