Vraag en aanbod
Het zilveren jubileum der luchtvaartafdeeling
KRUSCHEN SALTS
Luchtvaart.
Uit de geschiedenis der militaire luchtvaart.
Vóór en tijdens Soesterberg.
Amsterdam-Sydney v.v.
Eerste toestel vertrokken.
Maak 'n spoedig einde
aan die kwellende
rheumatische pijnen.
Denkt U er aan Uw
voor Woensdag op te geven?
TWEEDE BLAD.
Als op 1 Juli a.s. de Luchtvaart
afdeeling te Soesterberg haar zilveren
jubileum gaat vieren, kan men ten on
rechte tot de conclusie komen, dat het
dien dag vijf-en-twintig jaar geleden is,
dat een organisatie tot stand kwam,
welke ook maar eenigszins zij het op
kleinere schaal te vergelijken is met
de tegenwoordige L.V.A., zooals we die
thans kennen en zooals ze wellicht nog
slechts korten tijd zal blijven voortbe
staan. Immers mag het als bekend ver
ondersteld worden, dat binnen niet te
langen tijd de reorganisatie van de lucht
vaartafdeeling tot een afzonderlijk lucht-
wapen als zelfstandig onderdeel van de
landmacht verwacht kan worden, als
gevolg van de zeer groote uitbreiding,
kwalitatief zoowel als kwantitatief, wel
ke onze luchtmacht in deze dagen onder
gaat in verband met den zeer ernstigen
internationalen toestand.
Onjuist zou echter eveneens de veronder
stelling zijn, dat onze weermacht vóór 1913
nooit aandacht had voor de mogelijkheden,
welke de lucht onze defensie bood. Reeds
meer dan 50 jaar geleden begreep men het
belang van de waarnemings- en verken
ningsmogelijkheden uit de lucht, en be
schikte men over een kabelballonpa.'k, dat
was ingedeeld bij een der vestingcompag
nieën van het korps genietroepen.
In het begin dezer eeuw werd opnieuw de
aandacht gevestigd op de mogelijkheden van
de luchtvaart, toen kapitein van der Steur
in 1902 gedurende een drietal maanden voor
studiedoeleinden gedetacheerd werd bij de
Militair Aeronautische Anstalt te Weenen.
Verder dan de aanschaffing van eenige doel-
ballons in het artilleriekamp te Oldebroek
kwam men echter niet.
Inmiddels nam de belangstelling voor de
luchtvaart overal toe. Men beperkte zich
niet tot het gebruik van luchtschepen, maar
in het buitenland was men
er geleidelijk in geslaagd,
vliegtuigen te construeeren,
welke hoe primitief zij
thans in onze oogen ook zijn
het mogelijk maakten, dat
in elk land het vliegen be
oefend kon worden en in som
mige landen reeds toen het
leger zich voor het vliegtuig
interesseerde.
Teneinde ook in ons land
de belangstelling voor de
luchtvaart aan te wakkeren
werd in 1907 door eenige
menschen, die in de toekomst
van de vliegerij geloofden,
opgericht de Nederlandsche
vereeniging voor de Lucht
vaart, onder voorzitterschap
van den toenmaligen kolonel
bij den generalen staf C. J.
Snijders, den lateren opper
bevelhebber van land- en
zeemacht.
Mede aan de activiteit van
deze vereeniging moet het
worden toegeschreven, dat
men in het leger steeds meer
behoefte ging voelen, aan
dacht aan de luchtvaart te
wijden. In 1910 werd een
militaire luchtvaartcommissie
ingesteld om het vraagstuk
te bestudeeren, onder voor
zitterschap van den toenma
ligen kolonel bij den genera
raten staf W. H. van Terwis-
ka, terwijl de secretaris der commissie, ka
pitein H. Walaardt Sacre, de tegenwoordige
voorzitter van de Kon. Ned. vereeniging
voor Luchtvaart, eenigen tijd vertoefde bij
het Duitsche luchtschipperbataljon te Berlijn
om er zijn brevet als luchtschipper te be
halen.
Buitenlandsche opleiding.
In hetzelfde jaar deed zich ook het voor
de toekomst zoo belangrijk, maar voor de
verhoudingen van die dagen zoo teekenende
feit voor, dat vier jeugdige officieren een
jaar verlof kregen met behoud van tracte-
ment om in het buitenland voor eigen reke
ning vliegen te leeren. Het waren de luite
nants van Heyst, Versteegh, Coblijn en
Visser.
Slechts weinigen zullen zich herinne
ren, dat het Nederlandsche leger in die
dagen ook nog korten tijd in het bezit
was van een klein luchtschip al kan men
nauwelijks zeggen, dat men het ter be
schikking had. De in de ballonsport zeer
geïnteresseerde heer W. Jochems schonk
het Rijk n.L in 1911 een klein luchtschip
van het type Zodiac, met een inhoud
van 900 kubieken meter, en kapitein
Walaardt Sacré trok met een mecanicien
naar Parijs om het luchtscheepje te lee
ren bedienen. De Kamer echter weiger
de de gelden die noodig waren voor het
inrichten van een hangar, voor de instal
latie voor gasvulling en voor andere
voorzieningen, zoodat men het lucht
schip nooit heeft kunnen gebruiken!
Toch heeft in hetzelfde jaar het leger voor
het eerst gebruik gemaakt van vliegtuigen,
en wel bij de manoeuvres van 1911. Men
kreeg de beschikking over de weinige bur
gervliegtuigen, die op dat oogenblilj in ons
land aanwezig waren, de tweepersoons Far-
man van Marinus van Meel, de eerste gebre
vetteerde vlieger in Nederland, een Zodiac,
een de Brouckère en een Bleriot. In de Be
tuwe, vlak bij Hedel werd een tijdelijk lan
dingsterrein ingericht en voor het eerst
werden uit de lucht waarnemingen verricht
ten behoeve van bij de manoeuvres betrok
ken legerdeelen. Met een der vliegers, den
res.-luitenant Labouchère, ging als waar
nemer niemand minder dan de inmiddels tot
chef van den generalen staf benoemde gene
raal Snijders mee. In 't rapport, dat hij over
zijn vlucht uitbracht, wees hij met nadruk
op de groote beteekenis van de waarneming
uit de lucht, al had men slechts kunnen
vliegen bij fraai, windstil weer en al had
men veel last gehad van „luchtwarrelingen",
zooals men toen nog de remous met een goed
Hollandsch woord betitelde.
Toen dan ook in 1912 het rapport der
twee jaar tevoren ingestelde militaire lucht
vaartcommissie verscheen en de minister
van oorlog, onze tegenwoordige minister
president dr. H. Colijn, de conclusies ervan
in de Kamer verdedigde, was het pleit wel
dra beslecht.
Luchtvaartafdeeling opgericht.
Op 1 Juli 1913 werd de luchtvaartafdee
ling opgericht, een afdeeling waarbij offi
cieren van alle wapens ingedeeld konden
worden, zooals trouwens nog steeds het ge
val is. Het eenige luchtvaartterrein in Ne
derland, in 1910 op de heide bij Soesterberg
ingericht door de firma Verwey en Lugard.
die de Maatschappij voor Luchtvaart hadden
opgericht, waarvan Frits Koolhoven de lei
ding der exploitatie had, werd door het rijk
gekocht, terwijl het tweepersoons Farman-
toestel van Marinus van Meel werd overge
nomen. Tot commandant der L.V.A. werd
benoemd kapitein M. Walaardt Sacré, die
met eenige andere deskundigen een studie
reis naar Frankrijk maakte om na te gaan,
welke vliegtuigtype voor aankoop in aan
merking kwam. De keus viel op den twee
dekker Henri Farman, waarvan er drie be
steld werden, die juist gearriveerd waren
toen op 14 October de jonge luchtvaartafdee
ling vereerd werd met een bezoek van de
koningin, voor wie men met trotsch de nieu
we toestellen demonstreerde.
Toen op 1 Augustus 1914 de wereldoorlog
uitbrak, bestond de L.V.A. uit 10 officieren,
1 ingenieur en 31 onderofficieren met man
schappen. Men beschikte over vijf vliegtui-
De eerste vliegende Fokker „de Spin".
gen, terwijl op de begrooting voor 1914 gel
den waren uitgetrokken voor den aankoop
van nog zes vliegtuigen.
Tijdens de mobilisatie.
De wereldoorlog leidde tot een snelle ont
wikkeling van de luchtvaart in de betrokken
landen en ook de deskundigen hier volgden
met aandacht de toenemende beteekenis van
het lucht wapen bij de krijgsvoering. De be
schikbare vliegtuigen kregen ook in ons land
een taak toebedeeld in het mobilisatie-appa
raat en werden belast met patrouillediensten
langs de grens, waartoe landingsterreinen
werden ingericht te Vlissingen, Arnhem,
Venlo en Gilze Rijen.
Toch breidde de luchtvaartafdeeling zich
slechts langzaam uit, ten eerste omdat men
over geringe middelen beschikte, en ten
tweede omdat het niet gemakkelijk was, aan
vliegtuigen te komen, die in het buitenland
gekocht moesten worden, evenals de moto
ren. Toch slaagde men er gedurende de oor
logsjaren in, vliegtuigen uit het buitenland
te betrekken,.en wel Nieuport-, Caudron- en
Farman-toestellen uit Frankrijk, en Rump-
ler-verkenners uit Duitschland, uit welk land
men in October 1917 tevens de eerste door
een Nederlander geconstrueerde vliegtuigen
betrok, n.L tien Fokker-jagers D3, gecon
strueerd door Anthony Fokker, die geduren
de de oorlogsjaren in Duitschland den grond
slag voor zijn wereldreputatie legde.
Een welkome uitbreiding met modern
buitenlandsch materiaal onderging de L.V.A.
telkens, wanneer een vliegtuig van een der
oorlogvoerende landen op Nederlandsch
grondgebied landde en dan geïnterneerd
moest worden. Het spreekt vanzelf, dat de
technici met groote belangstelling een aldus
ter beschikking gekomen vliegtuig bestu
deerden.
Het was eveneens in de oorlogsjaren, dat
de „Trompenburg"-fabriek te Amsterdam
onder leiding van den sportvlieger Henri
Wijnmalen begon met het nabouwen van
buitenlandsche vliegtuigen, wat geen groot
succes werd. Beter slaagde men in de con
structie van een lesvliegtuig van het, type
„Spijker", waarvan de L.V.A. er 56 bestelde
Een der nieuwste toestellen van de militaire luchtvaart.
en waarmee nog jaren lang de jeugdige vlie
gers van Soesterberg werden opgeleid.
Tegen het einde van 1918 bezat de L.V.A.
73 verkenners, 30 jagers, 6 diverse lesvlieg-
tuigen en de bovenvermelde Spijkers. Inmid
dels was in 1915 het vliegveld Schiphol bij
Amsterdam ingericht en was in 1917 een af
zonderlijke marinevliegdienst tot stand ge
komen, die gestationneerd werd te de Mok
op Texel.
De Elta.
De groote luchtvaarttentoonstelling te
Amsterdam, de E.L.T.A., in 1919 georga
niseerd door de Soesterbergsche luite
nant-vliegers A. Plesman en M. W. Hof
stee gaf den stoot tot de ontwikkeling
van de burgerluchtvaart in ons land en
had dan ook tengevolge dat verschillen
de militaire terreinen, o.a. Schiphol en
Waalhaven, voor het burgerluchtverkeer
werden opengesteld.
Hoewel eigenlijk tot verleden jaar de
luchtvaartafdeeling te kampen had met een
gebrek aan belangstelling voor ons lucht-
wapen, waardoor men nimmer de beschik
king kreeg over de middelen, noodig om op
de hoogte van zijn tijd te blijven, breidde de
organisatie zich voortdurend uit, tot den
vorm welken zij thans heeft.
Op 1 November 1919 volgde de kapitein
van den generalen staf, thans gepensienneerd
luitenant-generaal J. H. Hardenberg, kolo
nel Wallaardt Sacré als commandant op,
\erwijl hij in 1919 werd opgevolgd door ko
lonel J. J. van Santen, die commandant
bleef tot November 1933 en die betreurd
door alle mannen der L.V.A., die hem als
hun chef hebben gekend in November
1937 is overleden. Tot 1937 was de tegen
woordige generaal-majoor P. W. Best com
mandant der L.V.A., om toen te worden op
gevolgd door den tegenwoordigen comman
dant, overste van Heyst, die als luitenant-
vlieger begonnen van de eerste jaren af
het wel en wee van de L.V.A. heeft meege
maakt en het thans eindelijk ziet gebeuren,
dat oud materiaal op groote schaal wordt
vervangen door het modernste en beste, dat
er op het gebied van militaire vliegtuigen
wordt vervaardigd, vliegtuigen die boven
dien worden gebouwd door Nederlandsche
fabrieken.
Opgewekt zal men de volgende week het
zilveren feest der L.V.A. vieren, waarbij een
ieder slechts zal hopen, dat nooit het offer
noodig zal zijn, waartoe de vliegers zich in
hun korpslied bereid verklaren als zij zin
gen:
„En met ons leven blijven wij
het Vaderland getrouw.
De vleugels wakend uitgespreid,
beschermen 't Rood-Wit-Blauw".
En dat de versterking van onze luchtmacht
slechts noodig zal zijn om te voldoen aan de
eveneens in het korpslied voorkomende
woorden: „Draag zorg dat men u ducht".
schouwd als de opening van de directe Ne
derlandsche luchtverbinding Nederland
Australië.
Zij, die in de laatste jaren bij soortgelijke
gelegenheden op Schiphol kwamen, waren
ook ditmaal aanwezig. Natuurlijk ontbraken
niet de actieve directeur-generaal der P.
T.T., dr. ir. M. H. Damme, noch de grijze
generaal Snijders. De minister van water
staat had zich doen vertegenwoordigen door
den hoofdinspecteur van den luchtvaart
dienst ir. Hof.
Tegen zes uur begaf men zich naar het
platform waar de „Emoe" voor het vertrek
gereed stond. De bemanning van het toestel,
bestaande uit den gezagvoerder A. Viruly,
den marconist Gits en den chef-steward
Oosterhuis, stelde zich voor de machine op,
waar de directeur der K.L.M., de heer A.
Plesman, hen toesprak.
De heer Enthoven overhandigde gezag
voerder Viruly een K.N.I.L.M.-vlag met den
datum van de opening der nieuwe luchtlijn
er in geborduurd, en verzocht den comman
dant, deze vlag te Tjililitjan te willen over
handigen aan den K.N.I.L.M.-vertegenwoor
diger Nieuwenhuis, opdat deze hem zal mee
geven aan den gezagvoerder van het K.N.I.
L.M.-vliegtuig, waarmede de dienst naar
Australië wordt geopend, opdat deze de vlag
naast de Australische vlag bij aankomst in
Australië op de machine kan plaatsen.
Gezagvoerder Viruly verklaarde te spre
ken namens de geheele bemanning, wanneer
hij zeide er trotsch op te zijn deze taak te
mogen vervullen. Hij zou zijn opdracht
overbrengen in den geest dezer vlaggen en
in het geloof, hierbij mede te werken aan
den opbouw van de luchtvaart.
De bemanning en acht passagiers namen
vervolgens in het vliegtuig plaats, dat te on
geveer 6.10 uur vertrok en onder de toe
juichingen der aanwezigen nog een bocht
boven het vliegveld draaide.
ONZE POSTVLUCHTEN.
Vanmorgen is de „Emoe" met acht passa
giers van Schiphol vertrokken voor den
tocht naar Indië. Vijf der inzittenden maken
de reis mede tot Karachi, een tot Jodphur,
een tot Allahabad en een tot Calcutta. Me
degenomen is 408 K.G. briefpost, 2 K.G. pak-
ketpost en 139 K.G. vracht.
Zooals reeds zoo vele malen in de ge
schiedenis der Nederlandsche lucht
vaart hadden zich ook hedenmorgen
vroeg veel belangstelling verzameld in
het stationsgebouw van de Amsterdam-
sche luchthaven Schiphol, en evenals bij
vorige gelegenheden stond in het mid
delpunt dezer belangstelling weer het
vertrek van een Indië-vliegtuig der K.
L.M., thans wapperden echter van het
terras naast de nationale en Amsterdam-
sche kleuren en naast de vlag der
K.L.M. ook de Union Jack, de gesterde
vlag van het Australische gemeenebest
en de maatschappij vlag van de K.N.I.
L.M.
Want een deel van de post en de lading
en zelfs eenige van de passagiers, die
hedenmorgen met de „Emoe" naar Batavia
zijn vertrokken, zullen daar aansluiting vin
den op het vliegtuig, waarmede de K.N.I.
L.M. op 3 Juli a.s. haar eersten dienst naar
Australië opent, zoodat het vertrek van het
Indië-vliegtuig vanmorgen kon worden be-
Wielrennen.
A. S. V. VICTRIX.
De A. S. V. Victrix heeft Zondag op de
Wieringsche wielerbaan een clubwedstrijd
gereden tegen de rennersclub Wieringen.
De omnium werd met 12 punten tegen 16
gewonnen door Wieringen. In een klasse
mentwedstrijd werd Kiesch eerste; hij
bleek de snelste sprinter te zijn. In totaal
kreeg Victrix 16 en Wieringen 8 punten.
De achtervolging mislukte, omdat Veld
geen lust had, om zijn club tegen Klink te
verdedigen. Jan Bouma, die Veld verving,
werd reeds in de zesde ronde door Klink
gepasseerd.
Een afvalrace voor nieuwelingen was ge
heel voor Victrix: 1. de Zeeuw; 2. Nierop;
3. Ottentros, terwijl de afvalrace voor
amateurs eveneens een zege voor Victrix
w_>rd, zij het dan, dat de eerste plaats
bezet werd door Klink. Tweede werd
Schipper en derde Kiesch.
De koppelwedstrijd over 40 K.M. werd
gewonnen door Klink-Snoodijk met 8 pt.
en een ronde voorsprong- 2. de Zeeuw-
Kusch 20 pt.; 3. Zandvoort-Ottentros,
8 pt.
Een afvalrace voor jurioren was voor
van Wieringen, d«_t met een groep andere
jongens aan den start kv am: 1. de Haan;
2. Heyerman; 3. Hennink. Eer klassement-
race voor junioren leverde eenze'fde re
sultaat op.
Intusschen maakte Victrix een goed
figuur op Wieringen.
WIELERCLUB „ALCMARIA".
De ronde van Zaandam is een pech-ronde
geworden voor de Alcmarianen. Alleen
P. Evers slaagde er in de finish te bereiken
De zei minerale zouten in Kruschen Saltt sporen
Uw ingewanden, lever en nieren aan tot krach
tiger werking, waardoor Uw bloed gezuiverd
wordt en de oorzaak van Uw rheumatiiche pijn
wordt weggenomen. De pijnen zullen spoedig
afnemen om tenslotte geheel te verdwijnen.
STRALENDE GEZONDHEID VOOR I CENT PER OAf
en had 72 van de 87 deelnemers acher zich
gelaten. Een mooie prestatie van Piet.
Jan Groot reed zijn frame in elkaar en
Bosma kwam de 9e ronde loopende voorbij
met een lekke band. Ook de nieuwelingen
moesten door pech opgeven.
Morgen gaan de renners naar Oude We
tering. We zullen hopen, dat zij ditmaal
van pech verschoond blijven en succes zij
hun toegewenscht.
Zondag reden de A- en B-klassen 7 ron
den, de C-klassen 5 en de junioren 2 rond
jes. Kuilboer was de eenige A-klasser, zoo
dat hij met de B-ers werd genoteerd. Na de
3de ronde sprong Kuilboer uit het peleton
weg, doch door feilen strijd van Eenhoorn
viel het den vluchteling niet makkelijk een
voorsprong te nemen. Beter ging het, toen
Chris Schipper uit 't peleton liep en Kuil
boer inhaalde, beiden gingen toen goed
samenwerkende er snel tusschen uit en het
peleton kon hen niet meer halen.
De uitslag was:
A-klasse: 1 Kuilboer.
B-klasse: 1 C. Schipper, 2 E. Bos, 3 Ek-
kers, 4 Glas, 5 Wester.
C-klasse: 1 B. Eenhoorn, 2 Holtes, 3
Denijs, 4 Schilte, 5 Lins.
De junioren hadden een nieuwe ster in de
ploeg; spoedig bleek Kemps er een zwaren
tegenstander aan te hebben.
Direct trok hij er tusschen uit, waarmee
hij het veld meteen uit elkaar trok en hoe
de anderen ook hun best deden, nimmer
zagen ze Koeten meer terug. Daar hij bui
ten mededinging meereed, werd de uitslag:
11 Kemps, 2 Koenen, 3 Wayering, 4
Meijer, 5 Peereboom, 6 Schot, 7 de Boer.
BALLONWEDSTRIJD TE DUSSELDORP.
Nederlander legt beslag op derden
Prijs.
De Zondag te Dusseldorp gehouden bal
lonwedstrijd om den prijs van den Rijn
heeft een vlot verloop gehad. Even over
tienen stegen kort na elkaar elf groote
sportballons, elk met vier of vijf personen
bemand, op de Staufenwiese te Dusseldorp
op om, onder een laag wolkendek door, snel
in Oostzuidoostelijke richting te verdwijnen.
De heer Albracht van de Amsterdamsche
Ballonclub, die zich aan boord van de 1900
kubieke meter ballon „Muelheim" bevond,
is om 10.21 uur opgestegen, uitgeleide ge
daan door een geestdriftig groepje landge-
nooten. Tegen twaalf uur werd het wolken
dek doorstoken en boven de fel glinsterend^
stapelwolken bereikten de luchtvaarders
spoedig een hoogte van 2900 M.
Aangezien degeen, die het langste in de
lucht bleef, winnaar van den wisselbeker
werd, sprong men zeer zuinig met den ballast
om en pas om 17.27 zag de ballonvoerder
zich gedwongen bij Bischleben 5 K.M. ten
Zuiden van Erfurt vlot te landen. In ruim
zeven uur werden met een gemiddelde snel
heid van 41 K.M. per uur niet minder dan
294 kilometer afgelegd, waarmede de be
manning van de „Muelheim" de derde
plaats belegde. Winnaar werd Ebener aan
boord van de „Stadt Essen 2" met een vaart-
duur van 8.39 uur.
Cricket
DE TOETSWEDSTRIJD ENGELAND—
AUSTRALIË.
De speeltijd van den derden dag van den
tweeden toets wedstrijd tusschen Engeland en
Australië op Lord's te Londen werd sterk
bekort door het tusschentijds staken wegens
hevigen regen.
Australië beëindigde de eerste innings
voor een totaal van 422 runs. Hasset scoorde
56, O'Reilly 42 en Brown 206 n.o. Engeland
had de eerste innings met een totaal van
494 runs afgesloten en had aan het einde
van den speeltijd in de tweede innings 39
runs voor 2 wickets gescoord.
Dammen
DAMCLUB W.D.O.
De eindstanden der onderlinge competi
ties 1938 van de Alkmaarsche damclub W.
25
22
20
17
15
15
14
13
3
31
30
29
27
24
22
22
20
18
17
16
9
D. O. luiden:
le groep:
gesp.gew.rem.verl
1. P. Veer
16
10
5
1
2. H. Timmerman
16
7
8
1
3. H. Linders
16
8
4
4
4. H. Huiskamp
16
6
5
5
5. G. Smit
16
4
7
5
6. C. M. Booij
16
4
7
5
7. J. Amelsbeek
16
4
6
6
8. C. Dammer
16
2
9
5
9. H. J. Toepoel
16
0
3
13
2e groep:
1. C. Fok
22
13
5
4
2. H. Kruider
22
13
4
5
3. R. W. Zaadnoordjjk
22
13
3
6
4. C. Jol
22
12
3
7
5. J. Kaal
22
9
6
7
6. C. de Jong
22
8
6
8
7. B. Luitjes
22
8
6
8
8. J. Homma
22
9
2
11
9. D. Davelaar
22
8
2
12
10. Jb. Hartog
22
7
3
12
11. P. Noom
22
7
2
13
12. Jb. Hoogland
22
3
3
16
Alléén 2de handsch goederen.
35 ct. p. 5 regels, uitsluitend a contant.
