DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Sudeten-Duitschers stelden
Praag een ultimatum.
Zeer vaag antwoord van Praag.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven Irancc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Een dag van talrijke incidenten eischt
twaalf dooden en vele gewonden.
Een avond van groote onrust is voorbij. Het was even na 7
uur gisteravond, dat uit Praag het verontrustende bericht
kwam, dat de Sudeten-Duitschers aan de Tsjechische
regeering een scherp ultimatum hadden gesteld, waarin in
trekking van alle bijzondere maatregelen geëischt werd. Het
politie-gezag moest worden toegekend aan de burgemees
ters en de staatspolitie moest uit de Sudeten-Duitsche ge
bieden teruggeroepen worden. Indien de regeering deze
eischen niet zou inwilligen, zouden de Sudeten-Duitsche
leiders alle verantwoordelijkheid voor een verdere ontwikke
ling van het conflict afwijzen.
Het ultimatum, dat om 5 uur aan de Praagsche regeering
ter hand werd gesteld, ging in om half zes en zou om half
twaalf 's nachts afloopen.
Er gingen eenige uren van groote spanning voorbij en
eindelijk werd weer nieuws uit Praag vernomen. Reuter
vernam langs een omweg, dat Praag de eischen van het
ultimatum niet had ingewilligd, maar tóch de deur voor
onderhandelingen had opengelaten.
Later kwam uit Parijs een telegram, dat meldde, dat de
Tsjechische regeering den leiders der Sudeten-Duitschers
heeft geantwoord, dat Praag bereid was, over de genomen
maatregelen te onderhandelen. Zelfs zouden de genomen
veiligheidsmaatregelen worden ingetrokken, als Henlein c.s.
een proclamatie tot hun aanhangers zouden willen richten,
waarin gevorderd zou worden de rust en orde te eerbiedigen.
Tenslotte werd in den vroegen morgen bekend, dat Praag
nog steeds niet geantwoord zou hebben op het ultimatum,
doch de leiders der Sudeten-Duitschers zou hebben uitge-
noodigd tot rechtstreeksche onderhandelingen.
De eischen van Henlein c.s.
De algemeene toestand.
ALKMAARSCHE
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
Het ultimatum, dat de Sudeten-Duit
sche partij gisteravond aan de Tsjechi
sche regeering heeft overhandigd, was
wel zeer geschikt, om groote onrust te
brengen over gansch Europa. Het was
dreigende taal, die uit het ultimatum
sprak en men moest op alles /erdacht
zijn. Want als Praag niet zou antwoor
den of nog erger het ultimatum
terzijde zou schuiven, wat zou er dan
gebeuren? Zou dan een revolutie uitbre
ken en zou dit dan het voorspel zijn van
een grooten oorlog?
Men weet uit de berichten van gisteren,
dat de regeering te Praag in verschillende
districten in Sudeten-Duitschland o.m. het
zoogenaamde standrecht had afgekondigd,
zulks, omdat na de rede van Hitier een groot
deel van het land had bloot gestaan aan tal
rijke incidenten en relletjes, welke een zeer
gevaarlijk karakter hadden aangenomen.
Die afkondiging van het standrecht was
niet naar den zin der Sudeten-Duitschers,
die in het bovengenoemde ultimatum aller
eerst het onmiddellijk opheffen van het
standrecht eischten. In Sudeten-Duitsche
kringen werd naar aanleiding hiervan mede
gedeeld, dat de politieke commissie der par
ty met de onderhandelings-delegatie giste
ren te Eger den toestand heeft bestudeerd,
welke ontstaan is door de incidenten der
beide laatste dagen en de maatregelen der
regeering. De delegatie verklaarde hierbij,
dat de Tsjecho-Slowaaksche minister-presi
dent sedert Februari van dit jaar herhaalde
lijk gezegd heeft, dat de regeering niets van
beteekenis zou ondernemen, zonder vooraf
met de Sudeten-Duitsch partij te overleg
gen. Ofschoon vier leden der delegatie Dins
dag tot half elf te Praag waren en zelfs in
telefonische verbinding met het bureau van
den minister-president stonden, heeft de re
geering, zonder overleg te plegen met de
leiding der Sudeten-Duitsche partij, buiten
gewoon verstrekkende maatregelen geno
men en uitgevoerd. Zij heeft versterkte gen
darmerie- en militaire afdeelingen in Duit'
sche districten gelegd en over groote Duit-
sche gebieden door middel van den radio
omroep het standrecht afgekondigd.
Na de beraadslaging heeft de plaatsver
vanger van Henlein, K. H. Frank, namens
Henlein aan den minister-president den vol
genden eisch gesteld:
„Het bestuur der Sudeten-Duitsche par
ty stelt vast, dat een groot aantal Sude
ten-Duitschers door staatsorganen en
Tsjechische grensbeambten gedood of ge
wond zyn. Onder deze omstandigheden
acht het bestuur zich niet in staat vrij en
niet-geïnfluenceerd met de regeering over
recht en lot der Sudeten-Duitschers te on
derhandelen, indien de regeering niet de
volgende maatregelen treft:
1. De afkondiging van het standrecht
wordt terstond tenietgedaan.
2. Uit alle districten met een Duitsche
meerderheid wordt de staatspolitie terug
getrokken. De uitoefening van het poli-
tiegezag wordt opgedragen aan burge
meesters en gemeentebesturen, die ook
moeten zorgen voor de samenstelling der
vervangende organen voor handhaving
van orde en rust.
3. De gendarmerie en alle andere orga
nen van defensie moeten tot hun normale
sterkte teruggebracht en tot hun normale
functie beperkt worden. Zij moeten met
de burgemeesters en gemeentebesturen in
overleg treden om verder bloedvergieten
te voorkomen.
4. Alle militaire formaties moeten op
zuiver militaire terreinen teruggetrokken
worden en van de burgerbevolking verwij
derd worden gehouden".
Zooals reeds opgemerkt, is het antwoord
van Praag op bovenstaand ultimatum zeer
vaag geweest. Zelfs geeft men in bevoegde
kringen te Praag te kennen, dat er heele-
ALKMAAR, 14 September.
Welk een gevolgen kan de rede van
Hitier hebben! En welke gevolgen heeft die
rede reeds.gehad!
Want als wij de gebeurtenissen in
Tsjecha-Slowakije hier moeten bespreken,
moeten wij als aanvangspunt de rede van
den Duitschen rijkskanselier nemen. Hitier
heeft met die rede als het ware de Sudeten-
Duitschers carte blanche gegeven; hij heeft
volkomen in hun kaart gespeeld, hij heeft
hen aangemoedigd tot verzet.
Het gevolg is geweest een lange rij van
incidenten en het gevolg daarvan de
krachtige regeeringsmaatregelen, welke
weer werden gevolgd door het ultimatum
van de Sudeten-Duitschers.
De rede van Hitier mocht even maar
dan ook heel even eenige verademing
gebracht hebben, zoodat de Fransche bla
den konden uitroepen: „Gelukkig, het
ergste niet!" die verademing is van zeer
korten duur geweest. De rede moge
politiek gesproken handig zijn geweest, zij
heeft intusschen heel veel kwaad gedaan
en zij kan veroordeeld worden, juist door
die politieke handigheid. Want op dit
oogenblik zien wij het zoo, dat Hitier wel
bewust de Sudeten-Duitschers heeft aan
gespoord tot onverantwoordelijke daden,
waardoor de vrede ernstig in gevaar is ge
bracht en dat hij tegelijkertijd Duitschland
nog juist buiten het conflict heeft gehou
den. Hij heeft met zijn rede achter de
schermen gewroet, moet geweten hebben,
dat zijn rede direct gevolgd moest worden
door incidenten in Sudeten-Duitschland en
rekent er misschien op, dat bij een uitbrei
ding van het conflict een gewapend ingrij
pen door Duitschland geoorloofd zal zijn.
In elk geval is het thans zoo, dat de
spanning van Zaterdag en Zondag, Maan
dag haar hoogtepunt scheen te hebben
bereikt bij het uitspreken van Hitler's rede,
maar dat zij in werkelijkheid daarna nog
steeds gestegen is. Zoodat die spanning op
het oogenblik zelfs ernstige ongerustheid
beteekent.
I Trouwens, hoe ernstig de toestand wel
is, wordt niet beter geschetst dan door de
simpele mededeeling, dat Londen en Parijs
voortdurend vergaderen en dat die bijeen
komsten in beide hoofdsteden worden bij
gewoond door de chefs der generale staven.
De rede van Hitier is gistermiddag door
de Engelsche ministers bestudeerd en hoe
wel de gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije
de beteekenis van die rede als 't ware op
den achtergrond hebben geschoven, mag
het oordeel der Engelsche regeering toch
niet onvermeld blijven, temeer, waar En
geland hier nog eens ten overvloede laat
blijken, dat zij geheel achter Frankrijk
staat.
Naar de diplomatieke correspondent van
Reuter dan verklaart, is de indruk, die men
na grondige overweging in gezaghebbende
kringen heeft gekregen, dat gezegd kan
worden, dat in de rede geen deuren defi
nitief zijn dichtgeworpen, en wellicht dat
de deur voor een regeling op een kier is
gelaten, aanfezien het mogelijk is, door te
gaan met de onderhandelingen.
Aan den anderen kant kan niet gezegd
worden, dat de rede ook maar één pro
bleem heeft opgelost, of zooiets bevatte als
een concreet omlijnd voorstel, hoe de weg
zou kunnen worden gebaand voor een op
lossing.
Wat in de rede opmerkelijk wordt ge
acht, is, dat de houding van Engeland
blijkbaar misverstaan wordt en dat daar
niet voldoende rekening mede gehouden is.
In zekeren zin acht men het een opmer
kelijk verzuim, dat door niets tot uiting
gebracht is, dat Engeland het dringende
karakter der problemen erkent en beseft,
en ook daarnaar gehandeld heeft. Het
standpunt van Engeland was en is nog
steeds volkomen omlijnd. Engeland heeft
nooit nagelaten het dringende karakter
van het probleem en in vele opzichten de
rechtvaardigheid van de Sudetenduitsche
eischen te erkennen, doch men wijst erop,
dat, indien tot geweld zou worden over
gegaan, om he,. vraagstuk op te lossen, de
onderlinge verhouding tusschen de krach
ten, die erbij betrokken zouden zijn, zoo
zou zijn, dat de gevolgen van een geweld
pleging niet overzien kunnen worden.
Niemand, zoo oordeelt men, kan den
loop der gebeurtenissen voorspellen, doch
het dient goed duidelijk gemaakt te wor
den, dat het ondenkbaar is te veronder
stellen, dat Engeland afzijdig zou kunnen
blyven in een algemeen conflict, waarin
de integriteit van Frankrijk zou kunnen
worden bedgeigd. Bij de onderhandelingen
zijn groote vorderingen gemaakt, en deze
vorderingen en de kansen op vorderingen
vormen voor iederen onpartijdigen toe
schouwer het bewijs, hoe moreel onge
rechtvaardigd het zou zijn, indien van den
een of anderen kant zou worden overge
gaan tot eenige actie, die een eind zou ma
ken aan de hoop op het welslagen der on
derhandelingen.
De Duitsche pers maakt met verbittering
melding van de incidenten, waarbij Sude-
tenduitschers om het leven gekomen zijn.
De Angriff schrijft boven zijn berichten
„de maat is vol". De Deutsche Allgemeine
Zeitung schryft: Het antwoord der Tsje
chen op Hitiers rede is de moord op drie
Sudetenduitschers en de afkondiging van
het standrecht in Sudetenduitsche steden.
Het Berliner Tageblatt verklaart, dat
Praag een „bijdrage" heeft geleverd en de
ergste verwachtingen gerechtvaardigd
heeft. De Times, die het, gewaagd heeft de
rede van den Führer onzinnig en pervers
te noemen, heeft een vreeselyk antwoord1
gekregen. De Nachtsausgabe eischt- „on
middellijke en volledige bevryding der Su
detenduitschers van hun Tsjechische vyan-
den, volkomen beslissing der Sudetenduit
schers over hun politieken wil, den waar
borg, dat zij naar dien wil voortaan kun
nen leven en in het belang van den vrede
hetzelfde voor alle andere volksgroepen in
T sjecho-Slowakije".
Uit den tekst van de commentaar der of
ficieuze Italiaansche Informazione Diplo-
matica vermelden wij nog ter aanvulling:
Tsjecho-Slowakije is een parodoxale schep
ping van de diplomatie van Versailles, die
na het oude Oostenrijk te hebben afge
broken, de behoefte had een nieuw ie
scheppen met Praag als hoofdstad. De min
derheden, die in dien staat bestaan en die
onlangs een eenheidsfront hebben ge
vormd, vormen een grooter aantal dan dat
der Tsjechen. Het gaat hier niet om een
te verwaarloozen minderheid tegenover
een homogene meerderheid. Het gaat hier
om minderheden, die indrukwekkend zijn
door hun grootte en hun nationaal be
wustzijn binnen een staat, die ternauwer
nood twintig jaar oud is. Onder die om
standigheden zou Benesj er goed aan ge
daan hebben als hy onmiddellyk integraal
de befaamde punten van Karlsbad aan
vaard had. Hij heeft zulks niet gedaan,
omdat hy de voornaamste erfgenaam is
van het oude Oostenrijk, dat steeds met een
gedachte een uur te laat was. Na de rede
van Hitier heeft de kwestie zich verplaatst
naar het concrete gebied van het zelfbe
schikkingsrecht, dat den Sudetenduitschers
niet ontzegd kan worden vooral niet door
hen die zich beschouwen als kampioenen
van het recht.
Volgens de Giornale d'Italia beteekent
de rede van Hitier een laatst, zeer duide
lijk beroep tot regeling van het Tsjecho-
Slowaaksche probleem. De scherpe maar
oprechte verklaringen van Hitier hebben
het Duitsche standpunt duidelijk uiteen
gezet: zij hebben de deur niet gesloten en
geen bedreigingen bevat, maar zij hebben
zeer sterk den nadruk gelegd op het na
tionale recht der Duitschers. Als basis voor
genoegdoening der Sudetenduitschers heeft
Hitier het zelfbeschikkingsrecht genoemd.
maal geen antwoord is- gegeven. Slechts
wordt uit Praag gemeld, dat zoodra de orde
in het Sudeten-Duitsche gebied hersteld is,
de uitzonderingstoestand zal kunnen worden
opgeheven. In dezelfde kringen voegt men
hieraan toe, dat de toestand minder ernstig
kan worden geacht. Verantwoordelijke krin
gen weigeren aan deze aanwijzingen ook
maar iets toe te voegen.
Toestand eenigszins raadselachtig.
De toestand was aan het einde van den
avond, die zich zoo dreigend heeft laten aan
zien, eenigszins raadselachtig. De regeering
te Praag gaf te verstaan, dat zij niet op het
ultimatum geantwoord heeft, echter ver
klaart zij, dat in den toestand eenige ont
spanning is ingetreden.
Wat is er gebeurd? In de eerste plaats
moet worden opgemerkt, dat Gwatkin zich
naar Karlsbad begeven heeft, dat niet ver
van Asch, het hoofdkwartier van Henlein is
gelegen. Verder hebben de gezanten van
Frankrijk en Engeland gisteravond een be
zoek aan Hodza gebracht. Men zou mogen
veronderstellen, dat tusschen de beide par
tijen bemiddelend is opgetreden, om de
standpunten, waartusschen de kloof op het
eerste gezicht niet te overbruggen scheen,
nader tot elkaar te brengen.
Kundt bij Hodza.
Misschien moge het volgende bericht die
toenadering eenigszins bevestigen. De Sude
ten-Duitsche afgevaardigde Kundt werd he
denmorgen te Praag verwacht, om een
nieuw onderhoud met Hodza te hebben.
Naar vernomen wordt, had Hodza na ont
vangst van het Sudeten-Duitsche ultimatum
Frank, die het had onderteekend, uitgenoo-
digd, naar Praag te komen om den toestand
te bespreken, en gewezen op de mogelijk
heid, te komen tot een accoord, dat tot kal
meering zou leiden. Frank heeft hierop ge
antwoord, dat Kundt naar Praag zou komen
om een bezoek aan den premier te brengen.
Zie vervolg pagina 2 eerste blad.
Wij drukken hier een kaartje af, dat
eigenlijk voor zich zelf spreekt. Alleen by
het kleine kaartje in den linker-beneden-
hoek mogen een paar aanteekeningen ge
maakt worden. Men ziet hierop, hoe
Tsjecho-Slowakije ligt t.o.v. de andere
Europeesche landen. Van deze andere lan
den hebben Rusland, Frankrijk en Enge
land verklaard, niet afzijdig te kunnen
blijven bij een eventueel gewapend conflict
tusschen Tsjecho-Slowakije en Duitsch
land. De houding van Polen is echter
eenigszins raadselachtig; noch Duitsch
land, noch Rusland mag al te veel op
Polen rekenen.
Men ziet ook, hoe gevaarlijk de positie
van Nederland, België en Zwitserland is
bij een gewapend conflict; de eerste twee
landen vormen als 't ware een barrière
tusschen Engeland en Duitschland; Zwit
serland is als een vooruitgeschoven post
van Frankrijk in Duitschland of zoo
men wil een wig in het Duitsche gebied1
rekening houdende natuurlyk met het
verbond tusschen Duitschland en Italië.
