DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Praag aanvaardt de Britsch-Fransche
voorstelien.
Groote verbittering in
Tsjecho-Slowakije.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
iranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 'f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven irancc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HF.RMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 221 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Dinsdag 20 September 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
Van gezaghebbende zijde uit Praag wordt
vernomen, dat deTsjecho-Slowaakscheregee
ring besloten heeft, de Britsch-Fransche aan
bevelingen te aanvaarden, doch een meer
concrete toelichting wenscht, teneinde tot in
bijzonderheden te kunnen antwoorden.
De vergadering van 't Tsjecho-Slowaaksche
kabinet eindigde vannacht om kwart voor één.
De voornaamste overweging, welke bij de
beraadslagingen heeft gegolden, was het
vaste voornemen, een oorlog en bloedvergieten te vermijden.
Hedenmorgen om 11 uur zou het kabinet opnieuw bijeenkomen.
HET VOLK PERPLEX
Ommekeer bij de
Sudeten-Duitschers?
Protest aan den
Volkenbondsraad.
Duitsche pers maant
tot spoed.
De algemeene toestand.
n
ALKMAARSCHE COURANT.
Vrijwel niemand in Tsecho-Slowakije
had verwacht, dat Frankrijk en Enge
land zouden capituleeren voor Hitler's
eischen en algemeen had men dan ook
op werkelijken steun van beide landen
gerekend. Toen de Britsch-Fransche
voorstellen dan ook bekend werden in
Praag, bracht dit een ware ontsteltenis
teweeg.
De bevolking begreep er niets meer
van.
Geen wonder ook! Dag in dag uit had
zij in de dagbladen kunnen lezen van den
trouw van den bondgenoot, die Frankrijk
heette, en van de volkomen overeenstem
ming, die er to.v. het Tsjechische vraagstuk
tusschen Londen en Parijs heerschte. En nu
in eens kwam dan het bericht, dat Londen
en Parijs Tsjecho-Slowakije in den steek lie
ten, plotseling, zonder met de Tsjechisch-
Slowaaksche regeering ook maar even in
overleg te zijn getreden.
Praag was verrast en de bevolking was ver
bitterd. Want het begreep plotseling hoe
veel waarde aan overeenkomsten gehecht
kon worden.
Ministerraad in Praag.
En terwijl het volk in stad en land zich
afvroeg, wat er in Londen gebeurd was en
wat de Praagsche regeering zou doen, ver
gaderde de Tsjechische ministerraad onder
voorzitterschap van Benesj, den nieuw ge
schapen toestand bestudeerende. Met als re
sultaat, dat in den loop van den nacht de
regeering zwichtte....
Zij kon niet anders, nu zij zoo plotseling
alleen gelaten werd.
Intusschen moest de regeering rekening
houden met den geest die onder de bevol
king heerschte en met het leger, dat tot een
oorlog tegen Duitschland bereid was. En bo
vendien moest zij rekening houden met de
Sudeten-Duitschers, die wel eens al te vroo-
ljjk de vrij-wording zouden kunnen vieren.
Daarom richtte de Tsjechische regeering
gisteravond een oproep tot de bevolking,
waarin zij deze waarschuwde tegen berich
ten over de conferentie te Londen, „wegens
de duidelijke onjuistheid dezer berichten,
die nog geen concreet verslag van de beslis
singen te Londen konden geven, aangezien
de strekking dier beslissingen nog niet ge
heel bekend was. De beraadslagingen te
Londen waren slechts een etappe in de dra
matische ontwikkeling der crisis en betee-
kenden niet het laatste woord". „Wacht met
een kalmte, geïnspireerd door de rechtvaar
digheid en de waarheid der Tsjechische
zaak, op de beslissingen der regeering", al
dus besloot de oproep der regeering.
De situatie in Tsjecho-Slowakije.
De teerling is geworpen, het lot heeft be
slist. Straks zullen de grenzen van den 20
jaar ouden staat gewijzigd worden ei. zal
een nieuw Tsjecho-Slowakije gevormd wor
den, dat kleiner is dan het huidige.
En dan zal er rust heerschen in Midden-
Europa
Zoo althans wordt verzekerd.
Intusschen berichten Sudeten-Duitsche
vluchtelingen aan het D.N.B., dat de Tsje
chen reeds begonnen zijn, de Sudeten-Duit
sche gebieden te ontruimen. De Tsjechen
verklaarden echter, dat zij, alvorens af te
trekken, het geheele land in puin zouden
leggen. Het D.N.B. voegt hieraan nog ver
schillende uitlatingen van vluchtelingen toe,
o.a. dat in de boschgebieden tusschen
Meiersgruen en Tillenberg door auto's
groote vaten benzine en petroleum zijn af
geladen, teneinde eventueel het geheele
bosch in brand te steken. Op alle stations
tusschen Hof en Waldsassen houdt de stroom
van vluchtelingen aan.
Voorts meldt het D.N.B., dat te Warns-
dorf gisteren de electrische stroom is afge
sneden, om te verhinderen, dat men naar
de Sudeten-Duitsche betooging te Dresden
zou luisteren.
Deze betooging werd in het tentoonstel
lingspaleis te Dresden gehouden en een der
leiders der Sudeten-Duitsche partij hield een
redevoering, waarin hij o.a. zeide: Wij zijn
niet de grens overgekomen om ongewapend
te blijven, zooals wij het ginds waren. Wij
zullen gewapend en zegevierend naar ons
vaderland terugkeeren, en zich richtend tot
de in Tsjecho-Slowakije gebleven Duit-
schers verklaarde hij: Wij zullen spoedig
terugkeeren als soldaten van ons geboorte
land. Wij zullen overwinnen omdat Hitier
het wil. Kameraden in het moederland, het
uur der bevrijding nadert. De slavernij gaat
een einde nemen. Wij zijn in de laatste
phaze van den strijd.
Na uitvoerig gesproken te hebben van de
„wreedheden" en „moordpartijen" der Tsje
chen, verklaarde de spreker, dat de vrij
korpsen thans „in het strijdperk treden, de
wapens in de vuist". Hij besloot met de
woorden: Wij willen met de wapens in de
vuist strijden voor ons vaderland, onze
Fiihrer is Hitier".
Chamberlain, Bonnet en Daladier.
Het Tsjecho-Slowaaksche gezantschap in
den Haag deelt ons mede:
Het kenmerkende van de situatie in Tsje
cho-Slowakije op dit oogenblik is wel dat
een algeheele ommekeer in breede lagen der
Sudeten-Duitsche bevolking heeft plaats ge
vonden.
Uit Noord-Bohemen wordt gemeld, dat de
geheele organisatie der vroegere aanhangers
van Henlein zich in de gelederen der Duit-
sche socialisten heeft geschaard. Te Reichen-
berg heeft ongeveer 90 pCt. der Duitsche
bevolking zich uitgesproken tegen de poli
tiek van Henlein en tegen de aansluiting bij
Duitschland. De vlucht van Henlein en zijn
medeleiders naar Duitschland is zeer scherp
veroordeeld. Vele Sudeten-Duitschers, die
tydens den opstand naar Duitschland zijn
gevlucht, vragen thans toestemming naar
Tsjecho-Slowakije terug te keeren. Uit
Eisenstein zijn eenige vluchtelingen terug
gekeerd. Zy vertellen dat uit de vluchtelin
gen uit Tsjecho-Slowakije groepen arbeids
krachten voor de verdedigingswerken wor
den gerecruteerd. Zij, die weigeren, worden
naar een concentratiekamp gebracht.
Nabij Trautenau heeft een groep gevluch
te opstandelingen getracht naar Tsjecho-Slo
wakije terug te keeren. Zij werd echter op
de grens door de Duitsche grenswacht met
geweld naar Duitschland teruggedreven.
De districts-vertegenwoordiging te Op-
pau heeft een verklaring gepubliceerd,
waarin gezegd wordt, dat zij het niet eens
is met de politiek van Henlein. Ook vroe
gere leden van de Sudeten-Duitsche partij
hebben hun goedkeuring aan deze verkla
ring gehecht.
Volgens mededeelingen van de Katholieke
Club zullen in de komende dagen vergade
ringen 'van de leiding der vroegere Duitsch-
Christelijke Socialistische Volkspartij in
Tsjecho-Slowakije worden gehouden, ten
einde een beslissing te nemen inzake de
werkzaamheden van de partij. Verscheidene
persoonlijkheden van Duitsch-nationalisti-
sche zijde staan met den voorzitter van de
sociaal-democratische beweging in verbin
ding, zoo b.v. dr. Lodgman, die de politiek
van Henlein scherp veroordeelt en die er
eveneens de voorkeur aan geeft in het kader
van de voorstellen der Tsjecho-Slowaaksche
regeering tot een oplossing van de moeilijk
heden te komen.
Het comité van waakzaamheid van anti-
nationaal-socialistische intellectueelen
heeft aan den voorzitter van den Vol
kenbondsraad een telegram gezonden van
den volgenden inhoud:
„Het comité van waakzaamheid, ge
vormd door duizend Nederlandsche man
nen en vrouwen van wetenschap, kunst
en letteren, geeft uiting aan het gevoel
van diepe verontwaardiging, welke een
kleine natie vervult wegens het feit, dat
over het lot van een andere kleine natie
met nauwelijks een schijn van haar me
dezeggenschap door groote mogendheden
wordt beschikt.
Het protesteert met den grootsten na
druk tegen de thans opnieuw plaatsvin
dende verkrachting van het volkenrecht
en tegen de verzaking van het volken
bondsbeginsel van rechtsgelijkheid voor
kleine en groote naties. Het drukt zijn vu
rige hoop uit, dat de democratische staten,
leden van den Volkenbond, te elfder ure
tot de beginselen van het bondspact zul
len terugkeeren en zich niet langer tot
medeplichtigen van de fascistische ge-
weldpolitiek zullen maken, maar geza
menlijk een dam daartegen opwerpen, als
eenige duurzame waarborg voor den
vrede en de vryheid der naties".
Het telegram is onderteekend door prof.
dr. H. J. Pos, voorzitter, en dr. D. Loenen,
secretaris.
Afschrift van dit telegram werd gezon
den aan de diplomatieke vertegenwoordi
gers van Frankrijk, Groot-Britannië en
Tsjecho-Slowakije te 's-Gravenhage.
Hier volgen nog eenige uitlatingen van de
Duitsche pers, nopens het Tsjecho-Slowaak
sche vraagstuk:
De Deutsche Allgemeine Zeitung: Duitsch
land zal den Sudeten-Duitschers de hulp,
die de Führer te Neurenberg voor het
oogenblik van het grootste gevaar beloofd
heeft, in ieder geval brengen, indien het
noodig is. Dit is geenszins onvereenigbaar
met den oprechten wensch van Duitschland,
dat de actie van Chamberlain succes moge
hebben. Het hangt echter van het tempo van
die actie af en van de besluitkracht, die er
achter staat.
Nachtausgabe: Men heeft te Londen en
Parijs nog niet ingezien, dat er in het ge
heel geen onderhandelingsbekwame Tsje
cho-Slowaaksche staat en geen tot een vre-
desactie in staat zijnde Tsjechische regee
ring meer aanwezig is.
Berliner Tageblatt: Het zou waanzin zijn
de Europeesche cultuur en de jeugd van
Europa aan den moloch van het Tsjechisch-
bolsjewistische militairisme op te offeren.
Berliner Börsenzeitung: De Tsjecho-Slo
waaksche staat, die het bloed van eigen on
derdanen vergoten heeft en met middelen
van uiterste bruutheid bijeengehouden
wordt, heeft geen recht op voortbestaan.
Hamburger Fremdenblatt: Wat zich nu af
speelt is een wedloop met den tijd. Iedere
verloren minuut stijft Praag in zy'n houding.
Iedere gewonnen minuut is een kostbare
winst voor den vrede. Het blad wijst erop,
dat thans ook de Polen en de Hongaren de
rechten van hun nationaliteiten opeischen.
De diplomatieke loop der gebeurtenissen
heeft zich thans met plastische duidelijkheid
toegespitst op de antithese Praag of Europa.
Italiaansch pleidooi voor de andere
minderheden.
Het officieuze Italiaansche persagentschap
Stefani meldt:
De oplossing van het Tsjecho-Slowaaksche
vraagstuk, gelijk deze door Mussolini in zijn
rede te Triest is voorgesteld, te weten een
volksstemming voor alle nationaliteiten in
Tsjecho-Slowakije, wordt door de pers on
derstreept in verband met de recente berich
ten uit Londen. De daar genomen beslissing,
zoo schrijft de Giornale d'Italia, beteekent
indien de berichten uit Londen tenminste
juist zijn nog geen werkelijke, definitieve
oplossing. De Tribuna schrijft, dat het
Fransch-Engelsche standpunt, volgens het
welk niet alleen geen plebisciet wordt toe
gestaan aan de Hongaarsche en Poolsche
minderheden, maar dat ook een internatio
nale garantie wil van den nieuwen Tsjechi-
schen staat, waaraan ook Warschau en Boe
dapest zouden moeten meedoen, verstoken
is van den meest elementairen rechtszin. De
bladen wenschen over het algemeen, dat
zoolang een oplossing van het vraagstuk
nog onder discussie is, het rechtvaardig-
Alkmaar, 20 September.
Londen en Parijs hebben besloten, Praag
heeft moeten capituleeren.
Ziedaar het feit van den dag, dat wij
thans even nader onder de oogen moeten
zien. En dan stellen wij ons allereerst de
vraag: is de „oplossing" van Londen toe te
juichen?
Wanneer wij deze vraag bezien vanuit een
eng en egoïstisch standpunt, dan moeten wij
zeggen: „Natuurlijk, want nu is een oorlog
voorkomen". En dan moet men vooral niet
verder denken en zich gelukkig prijzen er
gens te wonen op veiligen afstand van een
onrustige, woelige wereld, in het kleine Ne
derland, dat met nationaliteiten-vraagstuk
ken niets te maken heeft.
Wanneer wij echter deze vraag in groot
Europeesch verband zien, wordt de kwestie
anders en dan wordt de houding van Frank
rijk en Engeland misschien begrijpelijk,
maar zeker, heel zeker ook minder sympa
thiek.
Toen Hitier Oostenrijk geannexeerd had,
riepen Londen en Parijs: Tot hier toe en niet
verder. En toen Hitier dreigde met de an
nexatie van Sudeten-Duitschland, protes
teerden Londen en Parijs krachtig en lieten
het aan een ieder weten, dat Hitier voor
eens en altijd van dit gedeelte van Tsjecho-
Slowakije moest afzien.
Maar Hitiers vleugel-adjudant Henlein
trok zich van de dreigementen uit het Wes
ten niets aan, Hitier zelf stoorde zich er
evenmin aan en Chamberlain ging „den
vrede redden" door zijn vliegtocht naar
Berchtesgaden. Waarna de conferentie te
Londen volgden.
Men moet zich eens even kunnen ver
plaatsen in de positie van Tsjecho-Slowakije.
Tot het laatste oogenblik heeft de re
geering te Praag kunnen bouwen op Londen
en Parijs. Of liever: zij méénde te kunnen
wen op de twee groote mogendheden. En zij
hééft haar politiek daarop gebouwd, zij
heeft haar schip van staat gestuurd op het
Westersche kompas. Om plotseling te erva
ren, dat de kompasstand verkeerd was.
Wat moet dat voor Praag een bittere ont
goocheling geweest zijn.
De vrede werd gered door Londen en
Parijs. Maar geen dezer hoofdsteden heeft
zich bekommerd over het lot van den staat,
waarover men confereerde en zonder wel
ken men confereerde.
Dat geeft te denken.
En als wij in één enkelen zin de werkelijke
situatie weergeven, dan moet deze zin aldus
luiden: een klein land is opgeofferd, zonder
met de belangen en wenschen van dat
kleine land rekening te houden.
Wat zou de Nederlander zeggen, als de
grenzen van z ij n land gewijzigd werden
zonder dat er over gepraat was met de Ne
derlandsche regeering? En wat zou hij zeg
gen, als een dergelijk besluit genomen was
na een voortdurende verzekering, dat zijn
land nimmer in den steek zou worden gela
ten? Hij zou verbitterd zijn, den vuist bal
len en een dergelijk besluit scherp veroor-
deelen.
Ook al zou een oorlog er door vermeden
zijn.
Maar er is méér. Er is in deze jaren een
groote strijd gaande tusschen twee wereld
ideeën: het nationaal-socialisme en de de
mocratie. Duitschland en Italië vertegen
woordigen hier in Europa de eerste, Enge
land en Frankrijk zijn de groote verdedi
gers van de tweede gedachte. En nu mag
men zeggen wat men wil, maar tot heden
is het succes steeds aan den kant van het
nationaal-socialisme geweest en heeft de de
mocratie klap op klap gehad. En de grootste
moreele slag heeft de democratie gekregen
door het jongste besluit van Londen en
Parijs.
De vrede is gered; een oorlog is verme
den.
Hoe belangrijk dit ook moge zijn, wij kun
nen volkomen begrijpen, dat de Fransche
politicus Blum schrijft: „De gevolgen van
het accoord van Londen zullen zich ver in
Europa en Frankrijk doen gevoelen. Waar
schijnlijk is een oorlog vermeden, maar ik,
die nooit opgehouden heb voor den vrede
te werken, kan er niet verheugd over zijn".
Zoo schrijft een vechter voor den vrede,
omdat hij denkt; denkt over de toekomst.
De toekomst!
Tsjecho-Slowakije is een eigenaardige
staat. Want als wij het kaartje, dat wy hier
afdrukken, bekijken, dan zien we, dat hier
Duitschers en Hongaren in de grensgebie
den wonen, en we weten, dat ook een be
langrijk percentage Polen tot den Tsjechi-
schen staat behooren.
De Duitschers eischen aansluiting bij het
Derde Rijk; de Polen en Hongaren eischen
aansluiting bij hun moederland. En de stem
men van beide laatste groepen worden dui
delijker. Waaruit al weer te leeren valt, dat
ook straks, als de capitulatie van Praag een
feit zal zijn geworden, de nationaliteiten
kwestie nog niet is opgelost.
En vraagt men het ons, dan wordt ze nim
mer opgelost.
Maar komt, laat men volksstemmingen
houden Mussolini schreeuwt er toch om!
in Zuid-Tirol, in Abessinië, in... China.
Laat men ze houden in alle landen. Wie
weet, welk een schoone toekomst er voor de
wereld zou zijn weggelegd.
De toekomst!
Zy is als een onbeschreven blad, zij laat
zich moeilijk voorspellen.
Laten we over die toekomst vooral niet al
te lang nadenken; wij zouden anders gaan
twijfelen aan die schoone woorden: de vrede
is gered.
Laten wij alleen dit nog zeggen: de vrede
is niet gered door Chamberlain en Daladier,
de vrede is gered door de regeering te Praag
die zich bukte, die zich opofferingen ge
troostte.
Arm klein land, dat aan zijn lot werd
overgelaten, ondanks alle beloften, ondanks
alle verdragen
Misschien ook: arm Europa, waar een ein
de is gemaakt aan het geheele veiligheids
stelsel, dat in de verdragen was opgebouwd.
