KRUSCHENSALTS De wereld levert commentaar. Vrede nog mogelijk. Een verklaring van Chamberlain, Vóór alles: geen geweld! Frankrijk helpt bij niet- uitgelokten aanval. Londen en Moskou achter Pari|e. Praag antwoordt op het memorandum. Fransch-Engelsche plan uiterste grens. Indrukken in de groote hoofdsteden. Praag. Maak'n spoedig einde aan die kwellende rheumatische pijnen. De algemeene toestand. Washington. Parijs. Londen. ZIJ. DIE ZICH MET INGANG VAN 1 OCTOBER VOOR MINSTENS DRIE MAANDEN ABONNEEREN, ONT VANGEN DE TOT DIEN DATUM VERSCHIJNENDE NUMMERS GRATIS EN FRANCO. DE DIRECTIE. DERDE BLAD. ALKMAARSCHE COURANT VAN DINSDAG 27 SEPTEMBER 1938. De wereld levert commentaar op de rede van Hitier. Algemeen is de in druk, dat zij weinig perspectieven bood, maar de deur tot vreedzame onderhandelingen niet geheel heeft gesloten. Iets onherstelbaars is nog niet geschied. De Fransche pers verontwaardigd. De „Petit Parisien" schrijft, dat de rede van Hitier een zin bevat, waaruit blijkt, dat hij zijn agressieve bedoelingen jegens Tsjechoslowakije handhaaft, niemand zal het slachtoffer worden van deze poging, scheiding te brengen tusschen het lot van Tjsechoslowakije en de Britsche en Fran sche belangen in Europa. Deze illusie heeft het Foreign Office reeds verstoord door de publicatie van zijn zeldzaam krachtige verklaring. In de „Epoque" schrijft de Kerillis, dat de eer van Frankrijk en Engeland, maar nog meer hun aanzien, hun onmiddellijke veiligheid en hun hoogste belangen op het spel staan. Na een rede als die van Hitier ziet Frankrijk met eere het oorlogsgevaar naderen. Maar even als in 1914 weet het, dat het geweten der wereld met Frankrijk Is. De „Echo de Paris" schrijft: „Men ziet duidelijk, dat Hitier in zijn twist met Benesj niet meer terug zal willen wijken. Daar ligt het gevaarlijke moment. De nieuwe beweringen van Hitier worden door niets gerechtvaardigd of verontschuldigd, geen mensch met gezond verstand, die de zaak uit zuiver menschelijk oogpunt beziet, kan zijn verontwaardiging bedwingen". De „Figaro" schrijft: „Hitier heeft verze kerd, dat zijn memorandum niet aanzienlijk verschilt van de Britsch-Fransche voor stellen. Deze verzekering schijnt de deur open te laten voor een opheldering van het memorandum, mits die opheldering niet 't brute karakter heeft van den termijn van 1 October, zoodat iedere onderhande ling verhinderd zou worden. In de „Populaire" schrijft Blum: „Ik doe Opnieuw een beroep op Roosevelt. Zijn eerste oproep is niet gehoord. Dat hy nog maals zyn stem verheffe. luider en dui delijker. Hij moet thans zyn bemiddeling aanbieden". Volgens de „Ordre" is de eenige hoop van Hitier, dat de Fransch-Britsche tegen stand, den hij niet verwacht had, zal wij ken. Daarom moeten Parijs en Londen vastberaden en één blijven Madame Tabouis zegt in de „Oeuvre" uit Berlijn te vernemen, dat Chamber- lain's mededeeling aan Hitier drie punten bevatte, n.1. dat Frankrijk en Engeland niet hun goedkeuring hechten aan het me morandum van Godesberg, dat de oorlog noodlottig voor Europa en de geheele we reld zou zijn en dat Frankrijk en Engeland hun voorstellen handhaven, maar bereid zijn eenige wijzigingen aan te brengen, op dat een snellere afbakening der districten bewerkt kan worden. Engelsche bladen: Vrede nog mogelijk. De bladen zyn het er over eens, dat Hit- Ier, wiens dreigenden en agressieven toon zij betreuren, „de schepen niet geheel achter zich verbrand heeft, hoe weinig soepel hy ook was". De verklaring ten aanzien van de FranschBritschRussische hulp aan Tsjecho-Slowakye wordt warm toegejuicht. De „Times" zegt, dat Hitiers rede een onstuimige en vrij agressieve verklaring was over een geval, dat volkomen redelijk wordt geacht, het recht der Sudeten- Duitschers zich met het Rijk te vereenigen. De taal was heftig en ongematigd, maar en dit is het belangrijkste de deur scheen niet geheel voor onderhandelingen gesloten te worden. Het schijnt duidelijker dan ooit, dat een oorlog, indien "hij uitbreekt, niet door Benesj maar door Hitier wordt begon nen. De nota van Godesberg viel terug tot den 6lechtsten vorm van Pruisischen geest, doordat de taal van een bullebak gebruikt wordt. De rede van Hitier echter gaf blyk van eenige verbetering ten aanzien van sommige punten van het memorandum, doordat Hitier zich blijkbaar bereid toonde het „Britsche legioen" uit te noodigen voor de handhaving der orde. Verder maakte de rede iets goed door aanwijzingen omtrent garanties voor de nieuwe Tsjecho-Slowaak- sche grenzen, waarover de nota zweeg. Dat is een belangrijk punt. Maar al deze verzekeringen ten spyt bestaat in de openbare meening nog ernstige twijfel aan een behoorlijk en dragelijk voortbestaan van het Tsje chische volk. *.7at zyn de uiteindelijke bedoelingen van het nazi-regime? Wil men het volk vermoorden, omdat het in den weg staat, om dan op te rukken naar de graanschuren van Donau en Balkan? Engeland wil beslist, dat de gerechtigheid zal overwinnen en het vertrouwt, dat dit zelfs zonder geweld mogelijk is. Wanneer echter de eene party geweld aangrijpt, is geweld het eenige antwoord. Gerechtigheid en gezond verstand verdwijnen en de slach ting begint. De „Daily Telegraph" twijfelt aan de waarde van Hitleis verzekering, dat hij zijn laatsten territorialen eisch in Europa heeft gesteld. Het zou een belangrijke belofte zijn, doch de ervaring maant tot voorzich tigheid. De scheldparty tegen Benesj zal geen schade doen aan de reputatie van een staatsman, wiens waardigheid en beheer- sching gedurende de geheele crisis een gun stig contrast vormen met Hitiers ongebrei delde uitbarstingen van hartstocht. Volgens de „Daily Herald" zullen Enge land, Frankrijk en Rusland de gevolgen met kalmte en vertrouwen onder het oog zien. Zy weten, dat zij alles hebben gedaan om den vrede te bewaren. De „News Chronicle" schrijft: „Als het parlement morgen bijeenkomt, zal het het beeld bieden van een vereenigde Britsche natie, dat Hitier misschien tot staan zal brengen vlak voor de daad, die zijn land en het grootste deel van Europa in een ramp zou voeren". Duitsche pers: „Benesj verantwoordelijk". De Duitsche bladen staan geheel in het teeken van de gisteravond door Hitier uit gesproken rede. De „Berliner Börsenzei- tung schrijft: De Führer heeft de door de in triges van Praag ontstanen toestand in zyn volle beteekenis uiteengezet. Zijn rede heeft geen twijfel opengelaten, dat het Duitsche geduld is uitgeput en dat hy het recht van Duitschland en van de Sudeten- Duitschers onder dwang zal verkrijgen, indien het niet vrijwillig geschiedt. De „Völkische Beobachter" schrijft: I?e rede van den Führer was het laatste woord dat in dit conflict door Duitschland is ge sproken. Thans moet datgene wat ons toe behoort, eindelijk door Benesj gegeven worden, en wel zonder chicanes en zonder verder uitstel. Niemand ter wereld kan er thans nog aan twijfelen, dat één enke'ie man thans verantwoordelijk is voor oorlog of vrede: Benesj. Het „Berliner Tageblatt" schrijft: De Führer heeft den volkeren van Europa nog eens doen zien, wat Duitschland voor den vrede gedaan heeft, en tevens wat Duitsch land eischen moet, opdat eindelijk 3lA millioen Duitschers vrede en vrijheid krij gen. Italië: „Eischen van Hitier gematigd". De bladen publiceeren den volledigen tekst van Hitler's redevoering en wijzen, aldus het agentschap Stefani, op het on wrikbare besluit van Hitier per 1 October de Sudeten-Duitschers te bevrijden van de onderdrukking van Praag. De „Messagero" schrijft: Na de eischen van Hitier, welke gematigd zijn, en over eenkomstig het ideaal der nationaliteit, valt het niet te denken, dat Parijs en Lon den de manoeuvres van Benesj, welke ge vaar voor den wereldvrede vormen, zouden begunstigen. De „Popoio di Roma" zegt, dat Hitier den toestand heeft opgehelderd. Gisteravond is te Londen de volgende verklaring van den Britschen minister president Chamberlain gepubliceerd: „Ik heb de rede van den Duitschen rijkskanselier gelezen en ik waardeer hetgeen hij gezegd heeft over de pogin gen, die ik gedaan heb om den vrede te redden. Ik kan deze pogingen niet opgeven, aangezien het mij ongelooflijk voor komt, dat de Europeesche volken, die geen oorlog met elkaar willen, in een bloedigen strijd zouden kunnen wor den gewikkeld over een kwestie waar omtrent reeds in aanzienlijke mate overeenstemming is bereikt. Het schijnt dat de rijkskanselier er geen vertrouwen in heeft dat de gedane belof ten zullen worden nagekomen. Deze belof ten werden niet rechtstreeks aan de Duit sche regeering gedaan, doch in de eerste in stantie aan de Britsche en de Fransche re geering. Géén geweld! Uit naam van de Britsche regeering verklaar ik, dat wij ons moreel ver- plicl# achten er op toe te zien, dat de beloften eerlijk en volledig worden na gekomen, en wij zyn bereid er voor te zorgen, dat zij op dusdanige wy'ze met allen redelijken spoed worden uitge voerd, mits de Duitsche regeering toe stemt in een regeling van de voorwaar den der gebiedsoverdracht door onder handeling en niet door geweld. Ik vertrouw, dat de rijkskanselier dit voorstel, dat gedaan wordt in denzelfden geest van vriendschap als waarin ik in Duitschland werd ontvangen, en dat, indien het aanvaard wordt, in overeenstemmmg zal zijn met den Duitschen wensch tot aanslui ting van de Sudeten-Duitschers bij het Duit sche rijk, zonder dat in eenig 'deel van Europa bloed wordt vergoten, niet zal ver werpen". Vanwege het Foreign Office is giste ren te Londen de volgende officieele verklaring gepubliceerd: „In officieele krirfgen wordt "ver klaard, dat Chamberlain de vorige week heeft getracht met den Duitschen rijks kanselier een vreedzame oplossing voor het Tsjecho-Slowaaksche vraagstuk te vinden. Het is nog steeds mogelijk, dit door onderhandelingen te doen. In den Duitschen eisch inzake overdracht van de Sudeten-Duitsche gebieden is reeds toegestemd door de Fransche, Britsche en Tsjecho-Slowaaksche regeeringen. Indien echter ondanks alle pogingen, die door den Britschen minister-presi dent zyn aangewend, door Duitsch land een aanval wordt gedaan op Tsje cho-Slowakye, moet het onmiddellijk gevolg zijn, dat Frankrijk verplicht zal zyn, laatstgenoemd land te hulp te ko men en Engeland en de Sovjet-Unie zul len Frankrijk zeker steunen. Het is niet te laat om deze groote tra gedie te doen eindigen en voor de vol ken van alle landen om aan te dringen op een regeling door vrije onderhande ling. Duitsch commentaar. Van semi-officieele Duitsche zyde wordt gemeld, dat, naar aanleiding van de gister avond te Londen gepubliceerde verklaring, dat Frankrijk in geval van een niet-uitge- lokten Duitschen aanval verplicht zou zijn Tsjecho-Slowakije te hulp te komen en En geland alsmede de Sovjet-Unie dan Frank rijk zouden bijstaan, in politieke kringen te Berlijn opgemerkt wordt, dat „uit de reactie van Tsjecho-Slowakije op de voorstellen tot regeling van het Sudeten-Duitsche vraag stuk duidelijk blijkt, dat Praag thans in I strijd met het eens gegeven woord weigert van de Sudeten-Duitsche gebieden afstand te doen". Wanneer Frankrijk zich bij de po- ging van Duitschland, Tsjecho-Slowakije tot nakoming van zijn beloften te dwingen, ver plicht gevoelt by te staan, dan is deze ver plichting dus door een Tsjechische woord breuk komen te vervallen. De Tsjecho-Slowaaksche regeering heeft gisteren haar antwoord op de jongste eischen van Hitier te Londen overhandigd. Doordat deze nieuwe ver langens echter nog weer veel verder gaan dan het oorspronkelijke Fransch- Engelsche plan, dat Praag ingewilligd had, komt dit antwoord neer op een weigering nieuwe concessies te doen. In een door de radio omgeroepen commu niqué wordt de inhoud weergegeven van het Tsjecho-Slowaaksche antwoord op het Duitsche memorandum. In dit antwoord verklaart de Tsjecho-Slowaaksche regeering o.a., dat de nieuwe eischen van Hitier iedere bestaansmogelijkheid voor een vrij Tsjecho- Slowakije goeddeels vernietigen. De Tsjecho- Slowaaksche republiek zou in industriëel, economisch en militair opzicht volkomen verlamd worden. Zij zou bovendien in drie stukken worden gedeeld. Er zouden geen rechtstreeksche verbindingen meer zijn tusschen Praag en Noord- en Zuid-Slowa- kije, noch tusschen Praag en Zuid- en Zuid oost Moravië. De aanvaarding van het Duit sche memorandum zal geheel West Tsjecho- Slowakije, geheel Boheonen en geheel Mo ravië aan de genade van Duitschland over leveren. Deze poging om den Tsjecho-Slo- waakschen staat te verlammen zou de supre matie van Duitschland in Europa voorbe reiden. In het Tsjechische antwoord wordt er aan herinnerd, dat de regeering te Praag blijk heeft gegeven van haar bereidwillig heid, het Sudeten-Duitsche vraagstuk op te DU'TSCH - TSJECHISCHE" SPANNING LANDEN WELKE ZICH NIET AFZIJDIG ZOUDEN HOUDEN INDIEN TSJECHOSLOWAKIJE ZOU WORDEN AANGEVALLEN DE AS ROME-BERLUN SSS WAAR SUDETEN-DUITSCHERS WONEN De politieke verhoudingen van sommige Europeesche staten hebben zich aan merkelijk gewijzigd sinds Duitschland zijn eischen tegenover Tsjechoslowakije ver zwaard heeft. Het aftreden der Tsjechoslowaaksche regeering en de vorming van een mili taire regeering hebben veel bijgedragen tot een nieuwe Duitsch-Tsjechische spanning. Hierdoor mislukten gedeeltelijk de besprekingen van Chamberlain met Hitier welke te Godesberg gehouden werden. Overtuigd van alles gedaan te hebben voor het behoud van den vrede, is Engeland het eens met Frankrijk geworden. Frankrijk en Rusland zullen zich niet afzijdig houden indien Tsjechoslowakije zou aangevallen worden. Engeland zal Frankrijk steunen indien het aangevallen zou worden. Roemenië wil Rusland doortocht verleenen indien Frankrijk Tsjechoslowakije te hulp zou komen. Joegoslavië en Roemenië zullen Tsjechoslowakije steunen indien Hongarije Tsjechoslowakije zou aanvallen. Roemenië waarschuwt zijn bondgenoot Polen tegen interventie in de Tsjechi sche kwestie. De kaart geeft deze verhoudingen duidelijk weer. Men overziet hoe ingesloten Polen en Hongarije liggen, en hoe moeilijk het voor deze landen is hun neutraliteit te handhaven, indien het tot een Europeeschen oorlog zou komen. Laten we hopen dat dit laatste niet zal gebeuren, maar de vrede zal zegevieren. lossen. Zij is tot de grens van haar conces sies gegaan, toen zij het Fransch-Britsche plan als basis voor overeenstemming aan vaardde. De nieuwe regeering onder leiding van generaal Syrovy is bezield van denzelf den onwrikbaren wil als de vorige regee ring. Zy is ervan overtuigd, dat men tot een werkelijk accoord kan komen en den vrede handhaven, indien Frankrijk en Engeland hun ontwerp van Berchtesgaden zooals dat op 19 September aan de Tsjecho-Slowaak sche regeering is voorgelegd, en dat door haar aanvaard is, handhaven. In politieke kringen te Praag resumeert men de eerste indrukken van Hitler's rede voering aldus: „De rede droeg een kalmer toon dan die van Neurenberg. Hitier volgt een tactiek om binnenkort den vollen druk op Tsjecho- Slowakije te concentreeren. In zijn rede concentreert hy zijn aanvallen op president Benesj, en dat op een wijze, welke haar voorbeeld in de geschiedenis niet heeft. Hit- Ier bekommert zich niet om het feit, dat het juist Benesj is, die de meest oprechte po gingen in het werk heeft gesteld om een billijke oplossing te verkrijgen van de min- derhedenkwestie in Tsjecho-Slowakye en om goede betrekkingen te bewerkstelligen tusschen Tsjecho-Slowakye en Duitsch land." Jan Masaryk, de Tsjecho-Slowaaksche gezant te Londen, heeft met betrekking tot Hitiers redevoering aan Reuter o.m. ver klaard: „De rede, die ik heb gehoord, is zoo on gelooflijk onbeschaafd en schokkend, dat ik trotsch ben op het besluit van mijn regee ring om een krachtige houding aan te ne men tegen de verwekkers van een menta liteit, die tracht de Europeesche cultuur te vernietigen". De zes minerale zouten in Kruschen Salts sporen Uw ingewanden, lever en nieren aan tot krach tiger werking, waardoor Uw bloed gezuiverd wordt en de oorzaak van Uw rheumatische pijn wordt weggenomen. De pijnen zullen spoedig afnemen om tenslotte geheel te verdwijnen. STRALENDE GEZONDHEID VOOR I CENT PER DAf ALKMAAR, 27 September 1938. Het antwoord van Tsjecho-Slowakije op de jongste eischen van Hitier, vervat in het „memorandum", beteekent een weigering nieuwe concessies te doen en daarmee nog verder te gaan, dan de Fransch-Engelsche voorstellen, die het eenige dagen geleden heeft moeten aanvaarden. Ook Engeland en Frankrijk vonden deze nieuwe eischen veel te ver gaan met als gevolg, dat zij Praag de aanvaarding ervan niet konden aanbevelen. Tegelijk werd te Berlijn ook door Sir Horace Wilson als persoonlijken afgezant van Chamberlain aangedrongen op matiging. De lobby-correspondent van Reuter meent over deze „persoonlijke boodschap" te weten, dat zij de verklaring bevatte, dat het nieuwe Duitsche plan volkomen onaan vaardbaar is. Op Hitier werd een beroep ge daan te bewijzen dat hij een vreedzame re geling wenscht door er in toe te stemmen, de bijzonderheden van de gebiedsoverdracht rechtstreeks met de Tsjechen te bespreken. Tenslotte werd in de boodschap opge merkt, dat onderhandeling meer dan oorlog in overeenstemming is met wat, naar men meent te weten, het Duitsche standpunt is, n.1. dat de geschilpunten slechts betrekking hebben op de procedure. Ook in Chamberlains jongste verklaring komt de wensch, dat directe Duitsch-Tsje chische besprekingen plaats voren. vinden, naar Na het bezoek van Wilson aan den Führer heeft deze gisteravond een rede voering gehouden. Of Wilsons poging nog iets uitgewerkt heeft, is moeilijk te beoor- deelen, zeker is, dat Hitier vastgehouden heeft aan de verklaring, reeds eerder af gelegd, dat zijn nieuwe voorstellen defi nitief zfln. Hierop volgde de bovengenoemde ver klaring van Chamberlain, die de zeer be langrijke verzekering inhoudt, dat in een poging van Duitschland het Sudetenland met geweld in te lijven by Duitschland, als Tsjecho-Slowakije dit voor 1 October niet vrijwillig afstaat, niet zal worden berust. „Frankrijk is, by een aanval op Tsjecho- Slowakije, verplicht dit land te helpen, Engeland en Sowjet-Rusland zullen in dit geval zeker niet afzijdig blijven", zoo wordt op het Britsche Foreign Office verklaard. Dat is duidelijke taal. De groote vraag lijkt ons nu deze: Zal Hitier de jongste eischen, gesteld in het memorandum, handhaven, óók als Praag weigerend deze nieuwste eischen in te willi gen, óók Sudeten-land bezet houdt, zoolang er geen overeenstemming met Berlijn is bereikt gesteund wordt door Frankrijk, Engeland en Rusland tegen een eventueelen Duitschen aanval? Zoo ja, dan aanvaardt Duitschland het risico van een oorlog, zoo neen, dan kan een vreedzamer regeling tot stand komen, door' dat Hitier weer genoegen neemt met het Fransch-Britsche voorstel en zijn nieuwe aspiraties laat varen. Tegenover zyn volk beteekent dit géén stap terug voor Hitier, omdat het zooals uit de jongste rede van Hitier blijkt nog in de veronder stelling leeft, dat het memorandum niet méér is dan een gedetailleerde uitwerking van het al door Praag ingewilligde Fransch- Engelsche dictaat. Voor de wereld zal echter Hitiers. stap terug beteekenen een succes het eerste na een al te lange reeks van teleurstellingen en vernederingen voor de Engelsch-Fran- sche politiek. En of Hitier dit zal dulden, is de vraag. De mogelijkheid echter is er nog! Tenslotte bestaat er dan nog de kans, dat Tsjecho-Slowakije bij het binnenrukken van de Duitsche legers zich zóó ver terugtrekt als het in overeenstemming acht met het Fransch-Britsche plan. Maar beteekent dit óók, dat Tsjecho-Slowakije zich het recht voorbehoud o.m. zijn verdedigingslinie al vorens zich terug te trekken grondig te ver nietigen? Tegen Hitiers eisch in? En zal Hitier hierin berusten en, hierdoor geprik keld, niet vérder gaan dan het oorspronke lijke Fransch-Engelsche voorstel? En dan? Een Europeesche oorlog? Wij weten het niet, de oorlogs- en vredeskansen zyn moeilijk tegen elkaar af te wegen, Za terdag valt de beslissing. De wereld wacht. De rede van Hitier is in de Ver. Staten aandachtig aangehoord. De heftige taal van Hitier werd te Washington vrij ernstig ge acht. In afwachting van commentaar uit gezaghebbende kringen kan slechts gezegd worden, dat het Amerikaansche publiek er vooral door getroffen is, dat Hitier niet de minste toespeling op Roosevelts oproep ge maakt heeft, men heeft dat met een gevoel van onbehagen opgemerkt. Overigens is de meening, dat de rede geen wijziging in de grondgegevens van deze crisis brengt. Nauwelijks was Washington bekomen van de redevoering van den Duitschen rijks kanselier, of het werd opgeschrikt door de mededeeling uit Londen, dat een aanval op Tsjecho-Slowakye den steun van Rusland en Frankrijk tegen den aanvaller zou teweegbrengen, onder instemming van Groot-Brittannië. Deze mededeeling ver oorzaakte zulk een sensatie, dat de rede van Hitier hiermede op den achtergrond ge raakte en de radio-omroepers verklaarden, dat Hitler's woorden door deze nieuwe ontwikkeling waren verouderd. In officiëele kringen heeft de rede van den Führer een toenemende verontrusting gewekt, hoewel nog geen commentaar geleverd werd. De eerste indruk in Fransche diploma tieke kringen van de rede van Hitier is, dat deze de tegenwoordige spanning niet verhoogd heeft. Duitschland weigert iedere concessie. Evenwel wordt ook opgemerkt, dat Hitier de verzekering geeft, dat inlijving van de Sudeten-Duitsche gebieden ,,de laatste ter ritoriale eisch van Duitschland in Europa" vormt, alsook dat Hitier, hoewel hij uiting gaf aan zyn begrip voor de eischen van Polen en Hongarije verklaarde slechts te spreken voor de Duitschers in Tsjecho slowakije. Men is hier van meening, dat deze rede geen nieuw feit in het debat heeft gebracht en den tegenwoordigen internationalen toestand niet heeft verergerd. Van officiëele zijde werd nog geen enkel commentaar op den toestand na de rede van Hitier geleverd. Alleen de verklaring van Chamberlain en de Londensche pers commentaren -- o.m. dat van de „Times" geven houvast tot het bepalen van het •oordeel te Londen. Over het algemeen acht men den toestand ernstig hoewel niet geheel zonder hoop. Een vreedzame regeling is nog mogelijk. Door directe DuitschTsjechische onderhande lingen moet een overeenkomst te bereiken zijn.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 9