DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De bezetting van Hankau geheel
voltooid.
WÊÊÊ
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer J 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
No. 253 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK..
Donderdag 27 October 1938
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
140e Jaargang
Bijna een gewapend conflict met
Amerikaansche militairen.
Nieuwe gevechten bij Teian.
Lloyd George over de crisis.
Een radiorede voor de
Ver. Staten.
De balans van München.
Een Russische beschouwing.
De algemeene toestand.
De Landdag van Memel bijeen.
Gespannen atmosfeer doch
geen demonstraties.
I
ALKMAARSCHE COURANT.
De Japanners hebben de bezetting van
Hank, Han Jang en Woe Tsjang thans
voltooid.
Sterke afdeelingen Japansche troepen
en 26 oorlogsschepen zijn te Hankau
aangekomen.
Na de eerste korte gevechten heeft
de bezetting, naar de „United Press" uit
Hankau meldt, geen verderen strijd
gekost.
Het meest ordelijk ging wel de „be
zetting" der stad door twaalf torpedo
jagers. In volmaakte orde voeren de
schepen langs de buitenlandsche con
cessies, de vuurmonden afgedekt met
zeilen en van het land af gericht. Daar
op gingen de troepen en de mariniers
van boord en „bezetten" Hankau.
Ook de Japansche concessie trokken zij
binnen, waar zy glimlachend de buitenlan
ders begroetten.
De actie der landtroepen is minder ge
regeld verloopen en verscheidene afdeelin
gen hebben naar men gelooft bij vergis
sing het gebied der buitenlandsche zones
betreden.
Aldus is een afdeeling de vroegere Duit
sche thans geneutraliseerde zone bin
nengedrongen. De Italiaansche troepen na
men daar den politiedienst waar. Het bin
nenrukken der Japanners bracht onder de
Chineesche vluchtelingen, die zich daar op
hielden, een ware paniek teweeg, doch het
is nergens tot incidenten gekomen.
Kritiek moment.
Ook de Engelsche en Amerikaansche con
cessie is geschonden. De Amerikaansche
zcne lag veilig achter gesloten poorten en de
Amerikaansche militairen weigerden, die te
openen. De Japamieis btklcn-mer. daarop He
muren met ladders en bevallen den Ameri
kanen, zich terug te trekken. De situatie was
alleszins hachelijk. Op de kade werden
reeds mitrailleurs in stelling gebracht. Een
der verslaggevers van „United Press" trad
toen op als tolk tusschen de Japansche offi
cieren en de officieren der Amerikaansche
afdeelingen en tenslotte konden de Japan
ners bewogen worden, van een verovering
der Amerikaansche en Britsche zone af te
zien.
Intusschen hebben de Engelsche en Ame
rikaansche autoriteiten besloten, alle wape
nen uit de concessie weg te zenden en de
orde, zoo noodig, te doen bewaren, met hou
ten knuppels.
Op het oogenblik hebben Politie-agenten
en Engelsche officieren bij de grens der
buitenlandsche zones een bord opgericht,
waarop te lezen staat: „Japansche soldaten
mogen hier niet binnentreden".
Ongeschonden waterleiding.
Daar het gerucht de ronde deed, dat de
Chineezen voornemens waren, de waterlei
ding- en electriciteitsbedrijven der stad in de
lucht te doen vliegen, heeft de bekende
Fransche pater Jacquinot zich persoonlijk
naar deze bedrijven begeven, om het Chinee
sche personeel van dit plan af te brengen.
Toen de pater ter plaats aankwam, waren
de bedrijven geheel verlaten, doch daar hij
vreesde, dat mijnen waren aangelegd, stelde
bij terstond een nauwkeurig onderzoek in,
dat evenwel niets opleverde.
De veiligheid van de betrokken bedrijven
schijnt thans te zyn verzekerd, dank zij de
door pater Jacquinot getroffen maatregelen
en men hoopt thans, dat de stad spoedig
weer voorzien zal zijn van water en electri-
citeit.
Nieuwe strijd bij Teian.
Nabij Teian aan den Kioe-Kiang-spoorweg
■wordt op het oogenblik hevig gestreden.
Sedert een week voeren de Japansche
hoepen hier een offensief, doch de Chinee
zen bieden krachtig tegenstand.
Woensdagavond werd reeds in de stad
Teian zelf gevochten. De val der stad zou
en Japanners den weg naar Nan Tsjang
openen.
Verder wordt bericht, dat de Japansche
roepen, welke ten Zuiden van het meren-
8e ïed van Hankau opereeren, de spoorlijn
ankauKanton hebben bereikt. Gemotori-
erde Japansche eenheden hebben de spoor-
Dn reeds overschreden,
aa °\gens Japansche schatting bedraagt het
25 <5- '^er ^ineesche troepen in dit gebied
divisies, dus ongeveer honderdduizend
man, 6
Manifest van de Tohokai-partij.
Aan den vooravond van een verklaring
van den Japanschen minister-president
Konoye na de volledige inbezitneming van
Hankau, hebben de parlementsleden der
Tohokai, een politieke partij onder leiding
van Seigo Nakano, een bijeenkomst gehou
den, waarin een resolutie werd aangenomen,
waarbij de Japansche regeering op diploma
tieke wyze wordt gevraagd de militaire ver
richtingen, tot stand gekomen met het ver
lies van menschenlevens, te consolideeren.
Zes punten.
In de resolutie wordt de noodzakelijkheid
uitgesproken:
1. Voort te gaan met de consolidatie der
militaire verrichtingen, als overwinnaar, zon
der aandacht te besteden aan de machinaties
van Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sov
jet-Unie;
2. Voor de geheele wereld de geboorte van
een nieuw China te verkondigen, dat erkend
zal worden door Duitschland en Italië, zulks
op grond van het anti-kominternverdrag;
3. Van ganscher harte samen te werken met
het nieuwe China en dit den vreemden mo
gendheden te doen vragen geleidelijk deze
rechten en belangen, door het oude China
toegekend, te vergelden;
4. Het nieuwe China de buitenlandsche con
cessies en nederzettingen terug te geven,
welke China sinds den opiumoorlog onaan
genaam zyn, zooals zij ook moeten worden
uitgeroeid als broeinesten voor een anti-
Japansche stemming;
5. De Chineesche douane over te nemer,
door de instelling van een krachtig regiem
in het nieuwe China ter waarborging van
de douane-ontvangsten en de controle op de
zoutbelasting en de geconsolideerde belas
ting;
6. De uitoefening van militaire politierech
ten ter onderdrukking van anti-Japansche
operaties en hulpverleen in g aan het regiem
van Tsjang Kai Sjek, dat gevoerd wordt
van buitenlandsche concessies en nederzet
tingen, het centrum van zijn activiteit, uit.
De tohokai-partij zal de resolutie ter ken
nis brengen van minister-president Konoye.
Op een bijeenkomst van den Bond
van Vrye Kerken in de City Temple
heeft Lloyd George gisteren een rede
gehouden die uitsluitend naar de Ver.
Staten heruitgezonden is. Spr. zeide,
dat de opluchting, ondervonden door het
voorbijgaan van het oorlogsgevaar nu
reeds gemengd was met een gevoel van
schaamte omdat de prijs dien Engeland
betaalde, ten koste was gegaan van zyn
eigen eer en geweten.
Tsjecho-Slowakije was uitgeleverd aan
een meedoogenloos dictator, die in zijn eigen
land het begrip vrijheid niet langer kende
en de vrijheid onthield aan Duitschers zoo
wel als Tsjechen om van de beklagenswaar
dige Joden niet te spreken. Het eenige ex
cuus dat de Engelsche regeering kon doen
gelden was dat wij niet gereed waren ge
weest voor een oorlog. Wij waren niet in
staat onszelf te verdedigen, dus nog veel
minder om anderen bijstand te verleenen.
Jaren van stilzitten en traagheid waren ge
ëindigd in een completen chaos met geen
enkelen tak der landsverdediging berekend
voor zijn taak.
Dit was echter in te halen geweest en
niet eens het ergste euvel, maar de toe
komstige geschiedschrijver van deze pe
riode zou vragen af onmacht een veront
schuldiging mocht Zijn voor kwade trouw.
Onze buitenlandsche politiek ten opzichte
van Abessinië, Spanje, China en Tsjechoslo-
wakije was te vergelijken met het afdalen
van een ladder, welks onderste sport thans
bereikt was. Aan iedereen die de actie der
regeering nog wilde verdedigen zou spre
ker de vraag willen stellen: Wat heeft En
geland tenslotte erbij gewonnen? Spr.'s ant
woord op die vraag was: het verlies van de
achting der overige wereld, gevolgd door
het verlies van ons zelfrespect en als de oor
log eindelijk toch zou komen zouden wij
zonder een vriend staan in de geheele we
reld want de kleine naties zouden alïe in den
tusschentyd hun toevlucht gezocht hebben
by den dictator van Berchtesgaden. Spr.
zag slechts een uitweg voor welken het mis
schien nog niet te laat was: hervorming en
versteviging van den Volkenbond en de Vol
kenbondsgedachte.
Na afloop der rede was er gelegenheid
tot het stellen van vragen, waarvan vele
aanwezigen gebruik maakten. Op de perti
nente vraag, wat Chamberlain in de gege
ven omstandigheden anders had kunnen
doen, antwoordde spr.: Op zijn stuk blijven
staan en even hard dreigen als Hitier ge
daan had. Of daaruit dan geen oorlog zou
voortgesproten zijn? Ongetwijfeld, ant
woordde Lloyd George, en in het begin van
dien oorlog zou Engeland verliezen geleden
hebben als in 1914, maar tenslotte zouden
Duitschland en Italië verslagen zijn, zou
Tsjechoslowakije niet opgeofferd zyn en
zouden dictatoriale aspiraties niet zoo spoe
dig meer in Europa wortel schieten.
Er waren verscheidene leden onder het
gehoor van den ex-premier die dezen kijk
op de dingen rijkelijk optimistisch vonden
maar toen de voorzitter den spr. dankte
voor zijn boeiende uiteenzettingen was er
applaus van de meerderheid.
Een medewerkers van de Izwestya
schrijft in een artikel, waarboven hij
„De balans van München" gezet heeft,
dat „zeer breede lagen van de bevolking,
zoowel in Frankrijk als in Engeland,
Duitschland en Italië, zich er steeds
helderder rekenschap van geven, dat de
overeenkomst van München geen vre
desverdrag, maar een oorlogsverdrag is,
in de eerste plaats gericht op een heime-
lijken en openlijken, arglistigen en
gruwzamen oorlog tegen de volkeren
van Europa, tegen hun vrijheid en on
af hankelij kheid".
De rede van Hitier te Saarbrücken, aldus
de schrijver, de Duitsche koloniale eischen,
de Duitsche aankondiging over de lucht
vloot, die driemaal sterker zou zyn dan de
Engelsche, de nieuwe Italiaansche druk in
de Spaansche kwestie, de door de Japanners
begonnen militaire actie in Zuid-China en de
bedreiging van Hongkong, al deze feiten
getuigen ervoor, dat de overeenkomst van
München niet het einde, maar het begin van
een nieuwe periode van activiteit van de
aanvallers is, bovendien rechtstreeks gericht
tegen Engeland en Frankrijk.
De schrijver beargumenteert dan uitvoerig,
dat Engeland en Frankrijk niet voor de
Duitsche eischen hadden behoeven te wij
ken, omdat Duitschland evenmin als Italië
werkelijk een oorlog wilde. „Het Duitsche
fascisme, schrijft hij, vreesde den nederlaag;
het vreesde den nederlaag in een echten oor
log, omdat het voor een grooten oorlog nog
niet gereed was. Het staat vast, dat, ondanks
de geweldige toeneming van de bewapening
en van de militaire techniek, het Duitsche
leger lydt aan ernstige tekortkomingen. Het
is algemeen bekend, dat het dit leger aan
kader ontbreekt. Bij de Duitsche bezetting
van Oostenrijk is geconstateerd, dat de ge
mechaniseerde onderdeelen van het Duitsche
leger niet volmaakt zijn. Het lijdt geen twij
fel, dat de Duitsche voorraden van militaire
grondstoffen onvoldoende zijn en, wat de
hoofdzaak is, juist in de kritieke dagen van
September bleek, dat het Duitsche fascisme
in geval van oorlog geenszins op zijn achter
land staat kan maken.
ALKMAAR, 27 October.
Imredy, de Hongaarsche minister-presi
dent, heeft gisteren op een bijeenkomst
van jonge intellectueelen de huidige bui
tenlandsche politieke campagne van
Hongarije besproken en gezegd dat deze
niet te vergelijken is met den sinds twin
tig jaar bekenden Hongaarsche veldtocht
voor revisie. De huidige campagne, aldus
Imredy, wenscht slechts het volksbeginsel
te doen gelden. Aanspraken daarop gericht
hebben niet alleen bij verafstaande mo
gendheden, maar ook bij bevriende geen
ondersteuning gevonden. Aan den eisch
van een ethische grens moet echter vast
gehouden worden. De Hongaarsche buiten
landsche politiek tracht haar doel met
vreedzame diplomatieke middelen te be
reiken. Blijven deze echter zonder succes,
dan moeten alle ten dienste staande krach
ten en middelen zonder aarzelen worden
aangewend, en wel in hoofdzaak om te
toonen dat de Hongaarsche natie voor een
rechtvaardige zaak ook alles op het spel
wil zetten en niet van plan is htt hoofd in
den schoot te leggen. Een succesvolle bui
tenlandsche politiek kan niet gevoerd
worden, zonder een dienovereenkomstige
binnenlandsche organisatie, zooals daar
zijn opbouw van het leger, reorganisatie
van de burgerlijke maatschappij, grondige
scholing op buitenlandsch politiek gebied
en een juiste nationale propaganda. Gezag
en vrijheid moeten met elkander in over
eenstemming worden gebracht. De dosee
ring van beide kan verschillend zijn, maar
thans moet het gezag culmineeren.
Zonder buitenlandsche voorbeelden te
volgen, moet met handhaving der rechts-
continuïteit een Hongrarsch systeem ge
schapen worden. De offers der enkelingen
worden door de grootere waarden van de
groeiende natie opgewogen. In dit tijdsge
wricht is er geen mogelijkheid dan te
regeeren met snelle besluiten. Hoe dit stel
sel met het Hongaarrche beginsel der
rechtscontinuïteit te vereenigen, zal wel
licht de geschiedenis der komende maan
den bewijzen. Het gaat niet om partij-
dictatuur, maar om de vorming van een
beweging op sterke, duidelijk omlijnde
ideologische grondslagen. De beweging
moet staan in het teeken van het natio
nalisme, zonder chauvinisme. Het natio
nalisme moet hoofdzakelijk sociale wel
vaart vai. breede volkslagen voor oogen
houden: een juist begrepen nationalisme is
sociale gerechtigheid. Het Hongaarsche
nationalisme moet staan in het teeken van
onbegrensden dienst van het algemeen
welzijn. De tijd van egoistische belangen
en itulisme is voorby. Geestdrift is een
goede zaak, maar voor succes zijn geduld
en vertrouwen noodig. Geduld omdat niet
alles van vandaag op morgen kan verwe
zenlijkt worden, en vertrouwen omdat
slechts daarmede succesvol gewerkt kan
worden. Voor de schepping van het nieuwe
Hongarije is een innerlijke revisie van
iederen enkeling afzonderlijk noodig.
Ook Havas meldt uit Boedapest over
belangrijke veranderingen die in de bin
nenlandsche politiek van Hongarije zich
binnenkort zullen voltrekken. Men spreekt
van de verwezenlijking van substantieele
hervormingen die sinds lang verwacht
werden en een reorganisatie van het Hon
gaarsche leven in nationaal militairen zin.
Algemeen geeft men toe dat deze belang
rijke wijzigingen niet ten uitvoer zullen
worden gebracht langs den normalen weg
van parlementaire wetgeving, maar door
wetsdecreten, daar de regeering van plan
is voor een zekere periode volmachten van
het parlement te vragen. Men wijst er op
dat sociale en agrarische hervormingen
spoedig moeten worden uitgevoerd. Er be
staat een duidelijk verschil tusschen de
gebieden die tot nog toe aan Tsjechoslo
wakije hebben behoord en gedurende
twintig jaar een democratisch regiem met
agrarische hervormingen en belangrijke
sociale instellingen gekend hebben, en de
Hongaarsche gebieden waar deze hervor
mingen nog niet zijn uitgevoerd. Imredy
ziet de noodzakelijkheid der hervormingen
zeer duidelijk in, en deze alleen kunnen
een dam opwerpen tegen het nationaal-
socialisme.
De regeering heeft ook besloten krachtig
te strijden tegen de Hungaristen onder
Slazy. Indien Imredy zijn sociale en agra
rische hervormingen tot stand kan bren
gen, blijft voor de nationaal-socialisten
alleen als wapen over de anti-semitische
propaganda, waarvan de kracht aanzien
lijk verminderd zal worden onder een
welvarende en tevreden bevolking. Men
weet nog niet op welke krachten de
regeering wil steunen bij de uitvoering
van haar plannen. Zij heeft den steun van
de katholieke kerk en men meent dat zij
ook kan rekenen op de matig reformisti
sche partijen en misschien zelfs op de con
servatieven, die de regeering beschouwen
als een laatste bolwerk tegen het natio-
naal-socialisme.
Een poging wordt gedaan om de mede
werking van eenige extremisten te verkrij
gen, maar men acht het uitgesloten dat
Imredy een beroep zal doen op de Hunga-
ristische leiders zelf.
Intusschen heeft de Tsjechische regee
ring een communiqué gepubliceerd over
de onderhandelingen tusschen Hongarije
en Tsjecho-Slowakije. Het bevat het ant
woord van Praag op de Hongaarsche nota
van 24 October inzake de Hongaarsche
territoriale eischen. Dit antwoord bevat de
resultaten van de besprekingen van de
Tsjechische regeering van Dinsdag, waar
in de Hongaarsche nota werd behandeld in
tegenwoordigheid van alle leden van de
regeeringen van Slowakije en Sub-Karpa-
thisch Rusland.
In welingelichte kringen weigert men
iets te zeggen omtrent het antwoord van
de Tsjechische regeering, zoolang dit niet
te Boedapest zal zijn aangekomen. Tsje
cho-Slowakije wenscht tot een oplossing
te komen, de voorstellen van Hongarije
worden niet zonder meer verworpen en
men is van meening, dat erover gesproken
zal kunnen worden.
Verder merkt men op, dat het aftreden
van Brody als minister-president van
Roethenië een gevolg is van een verschil
van meening in zijn regeering, waarin hij
tenslotte alleen bleef staan als voorstander
van een volksstemming overeenkomstig
de Hongaarsche verlangens. Hieruit kan
men opmaken, dat vermoedelijk het denk
beeld \»an een volksstemming in het Tsje
chische antwoord wordt verworpen.
Op een accoordje gegooid?
De schrijver betwijfelt, dat de Engelsche
en Fransche politici zich in de beteekenis van
deze feiten vergist zouden hebben. Hij geeft
de voorkeur aan de veronderstelling, dat zij
het met Hitier en Mussolini op een accoordje
gegooid hebben, omdat zij op hun beurt hun
eigen overwinning vreesden.
Wanneer men bepaalde verklaringen van
Chamberlain analyseert en in het bijzonder
zijn rede in het parlement na de reis naar
Godesberg, zoo schrijft hy komt men gemak
kelijk tot de conclusie, dat Chamberlain
met Hitier heelemaal niet over het wezen
van de zaak, maar over de kwestie van de
methoden gestreden en onderhandeld heeft.
Het is eenvoudig verbazend, hoe onbedekt
Chamberlain zich in zyn rede in het parle
ment beklaagde, dat Hitier te Berchtes
gaden beloofd had vreedzaam „met my de
middelen en de wegen ter verwezenlijking"
van de overgave van het Sudetengebied aan
Duitschland „te spreken" en te Godésberg
plotseling verklaarde, dat hy wilde vechter,
en weigerde de Engelsch-Fransche voorstel
len aan te nemen.
Neville Chamberlain, deze ware inspiratie
van de Europeesche reactie, candidaat voor
de gendarme van Europa, heeft zich klaar
blijkelijk van het begin af tot taak gesteld:
den weg voor de fascisatie van Europa te
effenen, in geen geval verzet tegen den fas-
cistischen aanval te dulden, Frankrijk niet
toe te staan den Duitschen aanvaller te weer
staan, steunende op het systeem van ver
dragen en bondgenootschappen. Chamber
lain streefde en streeft ernaar om met de
handen van Hitier het stelsel van collectieve
veiligheid in Europa stuk te slaan en voor
kwam op alle manieren, dat dit systeem in
werking werd gesteld.
„Toen Chamberlain zijn onderhandelingen
met Hitier voerde, trachtte hii een open
conflict te voorkomen, maar niet om de Duit
sche eischen te verwerpen, maar om er aan
te voldoen, zonder het risico, dat de vredes-
factoren de uitvoering van de plannen van
den aanvaller zouden afsnijden. Figuurlijk
uitgedrukt, vreesde Chamberlain, dat zijn
luidruchtige Duitsche partner de heele
wereld wakker zou maken en de krachten
van de West-Europeesche democratie op de
been zou brengen. Chamberlain wilde, dat
het Duitsche fascisme de Europeesche demo
cratie in den slaap vermoordde.
De Europeesche reactie geeft er zich vol
komen rekenschap van, dat een overwinning
van de democratie over het fascisme, een
overwinning van de vredesfactoren over de
oorlogskrachten onmogelijk is zonder de
deelneming van de Sovjet-Unie. Daarom
vreesde Chamberlain de overwinning en
week voor het fascistische Duitschland
terug, hoewel dit op zijn beurt bevreesd is
voor den nederlaag".
Gisteravond om 6 uur is de vergadering
van den Landdag van het Memelgebied
begonnen. Zij eindigde na eenigen tijd
zonder dat besluiten werden genomën. Er
had zich een groote menigte voor het
parlementsgebouw verzameld. Men ver
wachtte demonstraties, doch die hadden
niet plaats. In goedingelichte kringen
verklaarde men dat dit een gevolg was
van instructies uit Berlijn.
De Duitsche en Litausche regeering zijn
aan het onderhandelen en Duitschland zou
de besprekingen niet wenschen te versto
ren door relletjes in het Memelgebied.
De redevoering van den Duitschen afge
vaardigde in den Landdag werd luid toe
gejuicht, doch de Litausche spreker kon
zich niet verstaanbaar maken wegens ge
fluit en gesis.
Een Duitsch commentaar.
De Berliner Boersenzeitung wijdt een
artikel aan de bijeenkomst van den Me-
melschen Landdag. Het blad herinnert er
aan, dat in de laatste jaren de function-
neering van de Memelconventie van 8 Mei
1924 geenszins volledig was. Als oorzaken
noemt het blad de over het land uitge
sproken toestand van oorlog en de veto-
politiek van den gouverneur van Litauen.
Deze beide zaken brachten niet alleen het
oeconomische leven van het Memelgebied
in de war, doch zij schiepen ook een toe
stand van rechtsonzekerheid en zelfs van
rechteloosheid, waaronder het werk van
den Landdag onvruchtbaar moest blijven.
De toestand van oorlog werd in December
1926 geproclameerd, toen de tegenwoor
dige president Smentona met zijn aanhan
gers door een staatsgreep de macht ver
wierf. Deze gebeurtenissen hadden echter
slechts betrekking op Groot Litauen. Een
uitbreiding van den staat van oorlog ook
over het Memelgebied moet in tegenspraak
met het Memelstatuut geacht worden. De
regeering van Litauen behoort, aldus het
blad, zich strikt te houden aan de bepa
lingen van het Memelstatuut die niet zijn
opgesteld om hier willekeur de deur te
openen.
Zie verder Buitenland pag. 1, 3e blad.
U
4 't
