DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. De politieke heksenketel in België. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. iranco door het gebeele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE AD VERTENTIEN Van 15 regels 1.25, elke regel meer 'f 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven francc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. No. 265 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Donderdag 10 November 1938 Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. 140e Jaargang Na het socialistisch congres. SPAAK'S NEDERLAAG. De algemeene toestand. Von Rath overleden. Betoogingen in Duitschland. De verkiezingen in Amerika. Republikeinen wonnen zetels. ALKMAARSGHE COURANT. (Van onzen correspondent.) Brussel, 8 Nov. 1938. Gedurende drie dagen heeft het con gres van de Belgische Werkliedenpartij, zooals officieel de Belgische socialisten heeten, gezeteld. Beslissingen zijn geno men in den vorm van moties. Het duel tusschen Em. Vandervelde eenerzijds en Spaak anderzijds, waarover wij u schre ven, heeft plaats gehad. Langs beide zij den waren er supporters. Over de kwestie van het zenden van een Bel gisch vertegenwoordiger naar Burgos heeft Spaak de nederlaag geleden. Het ontwerp voor terugkeer naar verkoop vrijheid van alcohol, dat door den mi nister van justitie werd ingediend, werd verworpen. Voor het overige werd Spaak gunstig gepeblisciteerd wat be- betreft zijn buitenlandsche en zijn bin- nenlandsche politiek. Wy zullen niet trachten u te verleiden tot een wandeling in den doolhof van de Bel gische politiek. Dat is alles overigens zoo wisselvallig, zoo veranderlijk van uitzicht. Wij verkiezen ons te houden aan de alge- meene lijnen. Na de verwerping door het congres van den afgevaardigde naar Burgos was het alsof binnen vier en twintig uren de Belgische regeering ontslag zou nemen. Vandaag is de stemming weer omgeslagen. De goedkeuring van de algemeene buiten landsche politiek van de regeering-Spaak werd voorgesteld, onmiddellijk, als van veel grooter belang dan de kwestie van Burgos. De goedkeuring van de binnenlandsche po litiek eveneens. En vandaag wordt er dan weer in alle kringen gesproken over de ver lenging van den levensduur van het kabi net. Spaak's prestige. Maar hoe dan ook, het staat zeer duidelijk vast dat het crediet van eersten minister Spaak leelijk is aangetast en zijn politiek prestige een zwaren knak heeft gekregen. Een man als Spaak is een handige kerel die weet hoe de toestanden het best zijn te ex- ploiteeren. Men kan zich dan ook afvragen wat hy eigenlijk in het schild voerde, maar zoolang dat niet blijkt, zal de openbare mee ning hem zijn houding moeilijk vergeven. Men kan inderdaad opmerken dat aan alle zijden de immoraliteit wordt aangeklaagd van het feit dat de essentieele vraagstukken van de Belgische politiek worden onderwor pen aan een congres, een partijcongres, van onverantwoordelijke personen. Spaak heeft zich daaraan onderworpen. Hij is, uit partij- tucht, naar het socialistische congres gegaan om dat te laten beslissen over een probleem Waarin de beslissing uitsluitend bij de uit voerende macht van het land ligt. Hij heeft aan de parlementaire commissie van lmii- tenlandsche zaken de belofte gedaan "an een vertegenwoordiger naar Burgos te zen den. Op het congres heeft hij ballast uitge worpen; hy heeft zijn stelling verdedigd aan de hand van een volledige documentatie, waarbij zelfs het verslag behoorde var. den diplomaat, dien hy als minister voor onder zoek naar Burgos had gestuurd, iets waar van het parlement niet eens kennis had en op het laatste oogenblik heeft hij te kennen gegeven dat hy, hoe dan ook, wat er ook moge gebeuren, steeds bij zijn vrienden blij ven zal, zelfs in hun dwaasheden. Dat betee- kent dat hij zich aan het besluit- zou onder werpen, zelfs indien het negatief zou zijn. De eerste minister heeft dan een motie aan vaard, die overigens werd goedgekeurd, en waarin gezegd wordt dat de kwestie van Burgos niet in de regeeringsverklaring van Mei werd ter sprake gebracht, dat zij bij gevolg door een accoord tusschen de re geringspartijen moet worden opgelost, een eccoord dat op het oogenblik niet mogelijk 15 en dat een besluit slechts mag worden genomen na een nieuw congres. e andere partijen kunnen moeilijk een ergelijke voogdij van de Belgische Werk- 'edenpartij aanvaarden. Dat wordt onom- zelf a6" te kennen gegeven. Het spreekt van dat aan de andere zijde de kwestie van mPp?s wordt te berde gebracht met de hei mat 6 ^edoeling het de regeering lastig te in r6? ?r z^n bi' de meerderheidspartijen les 6 s*ee<*s ..Sapisten" te vinden om al ten °P Ste'ten te zetten. Ook by de socialis- en d°Veui'^ens' *i'er zÜn veel ongeduldigen lin f ^andervelde-de Brouckère-Ro- teelp60 ,met veel genoegen al de sentimen- bestrii!£! <rlen aan£egrepen om Spaak te staan rec^e bee*t eenvoudig niet be- P net socialistische congres. Men kan het begrijpen. Eenerzijds werd in de socia listische kringen een hevige propaganda ge voerd om het republikeinsche Spanje te steunen, en anderzijds zou het congres zich uitspreken voor een zoogenaamde officieuse erkenning van Burgos. Daar kon men niet over heen. Dat heeft Spaak moeten verlie zen. Voor het overige heeft hij den slag thuis gehaald, bij de stemming, doch niet dan nadat door tenoren uit de partij hevige critiek tegen zijn beleid werd uitgebracht. De gewezen minister van financiën, Henri de Man, onder meer heeft met afbrekende energie alles gedaan wat mogelijk was om aan te toonen, dat de begrooting die dooi de regeering-Spaak wordt voorgesteld, een begrooting is, welke georiënteerd is op de flatie, dat zij de uitgaven onderschat welke zullen noodig zijn voor de toepassing van de sociale wetten, dat deze onderschatting plaats heeft omdat er wordt op gerekend, dat de volmacht, die door de regeering is gevraagd, en die elke mogelijkheid van fiscale verhoogingen uitsluit, bedoeld is om de maatregelen te nemen tot inkrimping van de uitgaven, ook voor de sociale wetten. Dat is gegroeid tot een onverkwikkelijke familieruzie. Henri de Man kan het niet vergeten dat hij werd gelost door Spaak. Maar het binnenlandsche beleid werd goed gekeurd. Dat verwekte dadelijk lange ge zichten in de congreszaal en minister van Staat, Em. Vandervelde, gaf dadelijk te ken nen dat hij in deze omstandigheden, nu het congres van deze zaak een portefeuille kwestie had gemaakt, de hernieuwing van zijn mandaat als voorzitter van de partij niet zou vragen. Dat is de avondschemering die zich af- teekent. Partijbelangen nummer één! Het congres werd met veel interesse ge volgd. Onder de buitenlandsche aanwezigen bevond zich ook de burgemeester van Ma drid. Hij was de vreemdeling die door zijn- aanwezigheid op de beslissing inzake Bur gos wegen kwam. Maar vanavond werden er reeds geruchten verspreid volgens dewel ke na enkele weken toch onderhandelingen met Burgos zouden worden aangeknoopt en Spaak dan voor het congres komen zou met een bepaald voorstel, of na een overeen komst te hebben gesloten, waarop hij dan al of niet zou worden goedgekeurd. Doch dat alles blijft voor de groote open bare meening een onverkwikkelijk gedoe. Voor haar staat het vast dat algemeene be langen ondergeschikt worden gemaakt aan de belangen van een partij, waartoe de eer ste minister behoort en welke partij zich laat leiden door een internationale ideolo- Alkmaar, 10 November. Op het j aarlij ksche banket van den lord mayor van Londen heeft de Britsche premier Chamberlain een politieke rede gehouden, waarin hy nogmaals aan „den vrede van München" herinnerde en waarin hij ver klaarde, dat het thans onmogelijk was, af gezonderd te leven, maar dat het daarente gen noodzakelijk was, samen te werken, ten einde den vrede in Europa te handhaven. Chamberlain bracht vervolgens de Tsje- cho-Slowaaksche kwestie ter sprake en bracht de stappen in herinnering, welke wa ren genomen om een regeling tot stand te brengen. Waar spreker op wensehte te wij zen was, dat de vrede niet gered werd door woorden, noch zelfs door nota's, doch dat hij gered werd door daden. Nu de crisis voorbij is, is het zeer gemak kelijk de fout in de oplossing te zien, doch een feit is, dat onder de omstandigheden, waaronder de vier ministers er voor stonden het niet mogelijk was een ideale oplossing voor te leggen als alternatief van geweld. Indien de regeling van München Tsjecho- Slowakije een lot heeft opgelegd, dat na tuurlijke sympathie van Engeland met den kleinen staat en den trots van h?t dappere volk opwekt, kunnen wij, aldus Chamber lain, in stilte toch niet van ons afzetten wat het alternatief zou zijn geweest voor de vol ken, niet alleen van Tsjecho-Slowakije, doch van alle naties, die er bij betrokken zouden zijn geweest. Chamberlain bracht vervolgens de te München door hem en Hitier onderteekende verklaring ter sprake. Hij vroeg, of iemand deze verklaring wilde veroordeelen. Toch bestaan er geesten, die zoo doordrenkt zyn van achterdocht, dat zij zelfs in een derge lijk smetteloos document een losmaking zien van onze banden met Frankrijk. Zij gaan uit van de verkeerde veronderstelling, dat Europa voor altijd uit twee tegenge stelde blokken moet bestaan, en dat het onmogelijk is vriendschap te sluiten met den een zonder de vijand van een ander te wor- gische beschouwing, waarmee het eigenlijke Belgische belang niet veel heeft te maken. Men moet de politieke profeten voorals nog niet gelooven. Het is nog niet uitge maakt dat de regeering zal uiteenspatten. Velen hopen het. De socialisten zijn de grootste meerderheidspartij. Spaak is ver plicht geweest, na de regeering Janson, zich meer rechts te oriënteeren. Hij heeft zich moeten onderwerpen aan zekere eischen van de katholieken. Hij heeft belastingontwer- pen moeten op zak steken. Hy heeft bezui nigingen moeten invoeren. Hij zal zich ook nu hebben te gedragen naar deze eischen, omdat zij de openbare meening achter zich hebben. Spaak heeft op de verwijten van de Man dat zijn begrooting een deflatiebegroo- ting was, te kennen gegeven dat zijn regee ring een nieuwe fiscale krachtinspanning zou vragen, -indien het noodig blijkt. Dat be- teekent dat er op gerekend wordt. Dat be- teekent ook dat de katholieken gelijk krij gen, waar zij er voor uit komen dat de be grooting volstrekt niet evenwichtig is, in werkelijkheid. Het is dan ook als een vast staande zekerheid te verwachten dat voor al van die zijde van nu af een campagne zal worden gevoerd voor deflatie door be zuiniging, tegen elke nieuwe belasting. Heeft Vandervelde op slot van rekening in het zand moeten bijten, Spaak is niet ster ker uit den strijd gekomen. Hy die doorging als de man die aan het Belgische socialisme een nationaal karakter geven zou, heeft bij de eerste belangrijke aangelegenheid bak zeil gehaald. Een regeeringsbesluit heeft hy, door een beslissing van zyn partijcongres, in het gedrang laten brengen, om welgeval lig te zijn aan de socialistische internationa le. Het staat vast, dat in de Kamer de kwes tie zal worden ter sprake gebracht. Spaak zal dan een houding moeten aannemen die over zijn lot zal hebben te beslissen. De secretaris van de Duitsche lega tie te Parijs, von Rath, is gisterna middag overleden. Men had de milt moeten verwijderen, doch de gewonde had ovendien nog twee wonden in de maag. De ontwikkeling van deze beide wonden heeft den dood veroor zaakt. Nadat de lijkschouwing op het stoffe lijk overschot van den vermoorden ambas sade-secretaris von Rath was verricht, hebben talrijke leden van de Duitsche ko lonie te Parijs den overledene een laatste bezoek gebracht. In de protestantsche kerk werd een korte dienst gehouden, tijdens welke de ambassadeur een lijkrede hield en den overledene als een gewaardeerd medewer ker en trouw vriend huldigde. Het stoffelijk overschot werd- te kwart over tien gisteravond overgebracht naar Von Rath de Duitsche ambassade. De kist was ge dekt met de hakenkruisvlag. Nadat de laatste bezoekers van de am bassade waren vertrokken, betrokken de leden van de ambassade de doodenwacht bij het stoffelijk overschot van hun mede werker. Bewogenheid onder de Puitschers. De tijding van het overlijden van Von Rath heeft een groote bewogenheid ver oorzaakt, niet alleen in Berlijnsche politie ke kringen, maar ook bij het Duitsche publiek. In politieke kringen neemt men een zekere reserve in acht ten aanzien van de gevolgen, die het overlijden zou kunnen hebben, doch men verheelt niet, dat het zeker consequenties zal hebben voor de houding van Duitschland ten aan zien van het Joodsche vraagstuk. Anti-Joodsche betoogingen te Dessau. Woensdagmiddag is het te Dessau inge volge de algemeene opwinding over den moord op den Duitschen gezantschapsraad Von Rath te Parijs tot spontane demon straties der bevolking tegen de Joden ge komen. Politie moest optreden ter be scherming van de Joden. Relletjes te München. Gisterochtend vroeg is het te München tot antisemitische uitwassen gekomen. Leden van Hitiers oude garde, die den verjaardag van de putsch van 1923 had den gevierd, sloegen de ruiten in van tal van Joodsche zaken en staken deze in brand. Om 3 uur 's middags ging men nog steeds door met het inslaan van ruiten, hetgeen door een enthousiaste menigte werd gadegeslagen. Synagoge in brand gestoken. In verband met den aanslag in de Duit sche ambassade te Parijs zijn te Hersfeld anti-Joodsche betoogingen gehouden, waarbij een aanval werd ondernomen op de synagoge. Het gebedshuis werd in brand gestoken en geheel iy de asch gelegd. den. Onze betrekkingen met Frankrijk zijn te langdurig, te intiem, te hoog door ons beiden gewaardeerd, om een dergelijke ver denking een oogenblik te koesteren. Met zeer groot genoegen, aldus de minister-pre sident, zien Halifax en ik het bezoek tege moet, dat wij binnenkort, vergezeld van on ze dames, op uitnoodiging der Fransche re geering aan Frankrijk zullen brengen. Vervolgens bracht Chamberlain de En- gelsch-Italiaansche overeenkomst ter spra ke. Hij zeide, dat hoewel de overeenkomst niet onmiddellijk geheel van kracht werd, zij direct leidde tot een terugkeer van de oude gevoelens van hartelijkheid en vriend schap tusschen de beide volken. Daarom had deze wijziging ten goede het gelukkige resultaat gehad de machtige hulp van Mus- solini voor een vreedzame oplossing van de Tsjecho-Slowaaksche kwestie. Chamberlain is ervan overtuigd, dat de Engelsch-Italiaan- sche overeenkomst, welke spoedig van kracht wordt, een verdere schrede voor waarts beteekent op den weg der algemeene pacificatie van Europa. Tijdens de debatten in het Lagerhuis heeft de vroegere onderstaatssecretaris van buitenlandsche zaken, de conservatief Cran- borne, ten aanzien van de rede van Hitier te Weimar, alsmede van de rede, welke Göb- lels onlangs gehouden heeft, als zijn mee ning uitgesproken, dat Duitschland een vast omlijnd doel heeft en dat het vastbeslo ten is dit doel te bereiken, wat dit Engeland of eenig ander land mag kosten. Spreker vroeg, of het dan verwondering kan wek ken, dat sommigen in het Lagerhuis twijfe len of de Britsche vredespolitiek met suc ces kan worden gevoerd. Deze politiek hangt af van den goeden wil van de totalitaire sta ten en hun medewerking. De rede van Hit- Ier te Weimar is niet bemoedigend in dit opzicht. Cranborne vroeg vervolgens, of de tijd voor de totalitaire staten niet gekomen is, gelijke concessies te doen als Engeland voor den vrede. Ook moesten zy, als deel van een algemeene beperking van de bewapening erin toestemmen bij internationale overeen komst en onder internationaal toezicht hun bewapening te beperken. Cranborne noem de dit het eenige bewijs voor hun eerlijke aanhankelijkheid aan de politiek, waarvoor Chamberlain hun medewerking heeft ver zocht. Allen verlangen goede betrekkingen tot de totalitaire staten, verklaarde Cran borne tenslotte, doch niet langs den weg van overgave. Het Tsjecho-Slowaaksche Telegraaf-agent- schap verneemt uit welingelichte kringen, dat de Praagsche regeering zeer binnenkort een speciaal bureau in het leven zal roepen om zich bezig te houden met de kwestie der uit de afgestane gebieden afkomstige emi granten. Het doel zou zijn de vestiging in Tsjecho- Slowakije te organiseeren van emigranten en zich in overleg met de nabuurlanden be zig te houden met uitwisseling van bevol kingsgroepen. Voorts zou 't bureau tot taak krijgen zich bezig te houden met emigranten zonder middelen van bestaan. Er zal geen enkel verschil worden gemaakt tusschen nationaliteit, godsdienst of ras. De kosten zullen gedekt v^prden door subsidies van staat en provincies, zoomede uit de op brengst van geldinzamelingen in Tsjecho- Slowakije en het buitenland. De staat zou beginnen met een crediet te verleenen van 50 millioen kronen. Het bu reau zou groote volmachten krijgen binnen het kader van algemeene richtlijnen aan te geven door de regeering, na overleg met de Tsjechische, Slowaaksche en Subkarpathisch Russische ministers, die belast zijn met eco nomische aangelegenheden. Het bureau zou werken zonder bureaucra tische formaliteiten en een controlecommis sie zou in de eerste plaats komen te bestaan uit personen, die op de hoogte zijn van het practische leven. Het zou gesplitst worden in verschillende afdeelingen, eenerzijds voor provincies, anderzijds in diensten, welke zich bezig houden met vestigingen in Tsje cho-Slowakije en in diensten, die zich bezig houden met emigratie naar het Duitenland, Duitsche perscommentaren. De Duitsche bladen wijden heden hun aandacht geheel aan den dood van den lega tiesecretaris von Rath. De „Berliner Lokal- anzeiger" schrijft: Alle fatsoenlijke men- schen in de geheele wereld dienen tot be zinning te komen over het misdadige gestook tegen het Duitsche rijk, waardoor den moor denaar het wapen in de hand is gedrukt. Er loopt een vaste lijn van de daders naar de intellectueele aanstichters van de moorden, waarvan Gustloff en von Rath het slachtof fer zijn geworden. Het „Berliner Tage- blatt" schrijft: De gevolgen van den aan slag zijn niet die, welke door de Joden in hun blinden haat gewild worden, n.1. een vergiftiging der betrekkingen tusschen de volkeren in Europa. Thans gaat het meer om een afweer en beveiliging tegen het moorddadig gestook in dienst van de Jood sche zaak. De „Berliner Boersenzeitung" schrijft: Wij hebben uit Moskou vernomen, dat de Ko mintern tot een nieuwe actie besloten heeft, om een toenadering tusschen de democrati sche en de autoritaire staten te verhinde ren. Is het een toeval, dat bijna gelijktijdig de schoten in Parijs gevallen zijn? Dat de Joodsche moordenaar Grünspan in opdracht van hooger hand handelde, staat voor ons buiten twijfel. Wij hopen, dat de schoten van den Jood Grünspan ook de kringen, die tot dusver onze houding tegenover het Joden dom niet wilden begrijpen, eindelijk doen inzien, waar de vijand van de orde, de be schaving en van den vrede staat. Wanneer de wereld, door dit in te zien een stap voor waarts komt, is het offer van Ernst von Rath niet tevergeefsch geweest. Antisemitisme neemt ernstiger vormen aan. De dood van von Rath heeft tot een nieuwe golf van antisemitisme geleid. Nadat zich reeds Maandag en Dinsdag in verscheidene Duitsche steden incidenten hadden voorgedaan, o.a. te Kassei en Dessau, is het gisteren ook te Berlijn tot uitwassen gekomen. Groepjes jongelieden trokken vanochtend tegen 2 uur door de hoofdstraten en de westelijke wijken, waar de joodsche zaken nog talrijk zijn. Met hamers sloegen zij de vensterruiten in. Nergens werd evenwel geplunderd. De politie kwam niet tusschenbeide. Uit Keulen meldt Reuter, dat daar vannacht de luiken en vensters van Jood sche zaken en van een uitsluitend Joodsch restaurant ingeslagen zijn, terwijl binnen alles werd vernield. Niemand kreeg echter persoonlijk letsel. De politie bewaakt thans de vernielde panden. Uit den volledigen uitslag van de verkiezingen voor den senaat, waarvan een derde der zetels moest worden ge kozen, blijkt dat 21 democraten en 11 republikeinen zijn gekozen. De verkiezingen van de gouverneurs van 32 staten hebben tot resultaat ge had, dat 17 republikeinen en vijftien democraten zijn gekozen. Er zijn thans in de Ver. Staten 30 democratische en 18 republikeinsche gouverneurs. De definitieve uitslag van de verkiezingen voor het huis van afgevaardigden is nog niet bekend, doch blijkens het laatste be richt zijn tot nog toe 243 democraten, 159 republikeinen en 2 progressisten gekozen. De uitslagen van 31 zetels moeten nog binnenkomen. De democraten zullen, naar de „United Press" meldt, blijkens de laatste uitslagen in het congres een groote meerderheid be houden, in den senaat bijvoorbeeld een meerderheid van meer dan 2/3 der zetels, zoodat de regeering en buitenlandsche zaken door hen beheerd zullen blijven. Daar staat tegenover, dat de republikeinen win sten hebben behaald, hetgeen een voortee ken is, dat de debatten omtrent de inter nationale politiek en die inzake defensie scherper zullen zijn, terwijl de begrootingen waarschijnlijk zullen worden besnoeid en de discussies, wat betreft de betaling van de oorlogsschulden, opnieuw zullen opleven. Ofschoon de democraten de meerderheid in het huis van afgevaardigden behouden, beschikken zij toch niet meer over een dui delijke 2/3 meerderheid, die zeer belangrijk voor hen is met het oog op de New Deal, wijl zij daardoor in staat waren, om belang rijke wetten onder buitenwerking stelling van het reglement tot stand te brengen. De republikeinen, die geen regeerings- verantwoordelykheid hebben en die met het oog op de presidentsverkiezingscampagne in 1940, waarvoor hun kansen gestegen zijn, van hun winst gebruik zullen maken, zullen zeker iedere tactische gelegenheid uitbuiten, om in de zitting van het congres de politiek van de New Deal te critiseeren. De politiek der Vereenigde Staten van goede nabuurschap met Latijnsch Amerika zal zonder belangrijke veranderingen voort duren. Hetzelfde wordt verwacht van Roo- sevelt's defensiepolitiek. Zie verder Buitenland pag. 1, 3e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1938 | | pagina 1