DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
De „heim ins Reich"-actie in het Memelgebied
No. 292 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Maandag 12 December 1938
140e Jaargang
Dr. Neumann, de Henlein van Memel.
Verkiezingen als
„volksstemming" beschouwd.
Eind Januari de kwestie
aan de orde?
Interview met Neumann.
De pan-Amerikaansche
conferentie.
Huil: „Vrijheid of slavernij het
aiternatiet".
De algemeene toestand.
Terreur in Palestina
neemt af.
Sporadische aanslagen.
„Misplaatste" kerkdienst
gehouden.
18 predikanten zonder tractement.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door het geheele Rijk 2.50,
Losse nummer? 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer f 0.25, groote
contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven irancc aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telet. 3320, redactie 3330.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Uit de berichten der Reuter-corres-
pondenten in verschillende hoofd
steden is te concludeeren, dat ver
wacht wordt, dat de gisteren gehou
den verkiezingen in het Memelgebied
een stap verder op den weg naar
terugkeer tot Duitschland vormen.
Wegens het gecompliceerd karakter
der verkiezingen zal de uitslag pas
over enkele dagen bekend zijn.
Uit Berlijn wordt gemeld, dat de afge
vaardigde Neumann, de leider der Duit-
sche bevolking van het Memelgebied,
Zaterdag te Memel heeft gezegd: „voor
ons zijn de verkiezingen een volksstem
ming over de vraag, of ons vaderland een
gebied van Duitsche beschaving zal blij
ven. Wij staan in ons recht, wij behoeven
de wetten niet te schenden bij den strijd
voor onze vrijheid".
Een speciale correspondent van Reuter
meldt uit Memel, dat hij tijdens een tocht
door Memeiland vrijwel geen huis of
boerderij heeft gezien, waarop niet de
door de Duitsche partij gebruikte vlag was
geheschen. In alle dorpen waren span
doeken over de wegen aangebracht met
opschriften als: „wij zijn en blijven
Duitschers".
Aan de Memellandsche zijde van de
brug over de rivier de Russ, die de grens
vormt tusschen Memelland en Oost-
Pruisen, was een spandoek aangebracht
met de woorden: „rasgenooten, het /ader-
land roept u". Aan geen van beide zijden
schijnen speciale voorzorgsmaatregelen
genomen te zijn. In Schmelz, een buiten
wijk van Memel, zijn de Littausche ver
kiezingsborden verdwenen en slechts de
Duitsche overgebleven. In een redevoe
ring van Neumann, die door het radio
station te Koningsbergen is uitgezonden,
zeide de spreker: „volgens den letter der
wet zijn wij Littausche burgers, maar wij
hebben dat allang opgegeven".
Duitschers hopen op zetelwinst.
Aan den vooravond (Zaterdag) der
verkiezingen voor den autonomen landdag
van het Memelgebied zijn aldus de
correspondent den Duitschers de in
structies gegeven te ijveren voor een
volksstemming voor de vereeniging met
het Duitsche rijk. De Duitschers zijn zeker
van een groote meerderheid. Zij hopen 27
van de 29 zetels te behalen en zij hebben
positief verklaard, dat zij voornemens zijn
ln het nieuwe jaar de aansluiting bij
Duitschland te eischen. Reeds zijn 450
Joodsche families uit het Memelgebied
vertrokken uit vrees voor het Hitlerbe-
wind.
Bijna 1 millioen pond sterling belegd
kapitaal zou zijn teruggetrokken. In de
straten van Memel patrouilleert de in
uniform gestoken en kaplaarzen dragende
wacht van dr. Neumann, den 50-jarigen
vee-arts, die hier een gelijke plaats in
neemt als Henlein destijds in het Sudeten-
gebied. Tot dusver betrof de Duitsche
eisch uitsluitend de volledige autonomie
binnen Littauen.
Thans heeft evenwel Bertuleit, de
plaatsvervanger van Neumann, ver
klaard, dat men binnenkort den eisch
zou stellen „terug naar het Duitsche
„rijk", en wel op een wijze, welke niet
kan worden genegeerd.
Bertuleit zeide, dat deze kwestie ter
sprake zal komen, wanneer de nieuwe
landdag, eind Januari, zal bijeenkomen.
Er zijn evenwel krachtige economische
invloeden, welke normaal tegen een aan
sluiting bij Duitschland spreken. Ruim
80 procent van den Littauschen buiten-
landschen handel gaat via het Memelge
bied en groote deelen der bevolking drei
gen schade te ondervinden door het
verlies van dit achterland.
Besprekingen.
Naar men meent, worden belangrijke
besprekingen gevoerd tusschen Littauen
en Duitschland, om de Duitsche bewoners
van het Memelgebied tot rust te brengen.
Men spreekt van concessies aan de hooge
eischen der Memel-Duitschers, welke ten
slotte zouden kunnen leiden tot een amen
dement op het regeeringsstatuut van het
Memelgebied.
Reuter meldt uit Kaunas, dat daar ver
rassing is gewekt door het bericht, dat de
Italiaansche gezant in Littauen besloten
had met verlof te gaan. Dit bericht gaf
aanleiding tot allerlei vermoedens, daar
Italië tot de onderteekenaars van de Me
melconventie behoort.
Als de besprekingen tot overeenstem
ming zouden leiden, zou men de ondertee
kenaars, Engeland, Frankrijk, Italië en
Japan vragen in de veranderingen toe te
stemmen. De Duitsche gezant in Littauen
heeft zich naar Berlijn begeven om in
structies te vragen.
Onzekerheid.
Havas meldt, dat uit inlichtingen
van verschillende zijden gebleken is,
dat de Littausche regeering aan den
vooravond van de verkiezingen ver
geefs getracht heeft zekerheid te
verkrijgen over de latere bedoelingen
van Duitschland ten aanzien van het
Memelgebied.
Berlijn heeft onveranderlijk geant
woord, dat het slechts één ding verlangt:
algeheele naleving van het Memelstatuut.
Duitschland wil blijkbaar niet in tegen
spraak komen met de herhaalde verzeke
ringen van Hitier, dat er voor Duitsch
land na de regeling der Sudeten-Duitsche
kwestie geen territoriaal probleem meer
in Europa bestaat. Deze gereserveerde
houding wordt echter minder in acht ge
nomen door de provinciale organen in
Oost-Pruisen en vooral door de Duitsche
leiders te Memel. Hun chef, Neumann,
heeft dezer dagen gezegd: „ons vaderland
moet weer vrij worden". Deze elastische
formule laat alle oplossingen toe. Op het
oogenblik laat Berlijn duidelijk het initia
tief aan de Duitschers te Memel. Men
schijnt echter gunstig te staan tegenover
een nauwere samenwerking met Littauen
en zich bewust te zijn van de offers, die
een zuivere aanhechting van Memel voor
Duitschland zou medebrengen. Die samen
werking zou zoo noodig als troef tegen
Polen kunnen worden uitgespeeld.
Verkiezingsnieuws.
De verkiezingen voor een nieuwen Land
dag zijn gistermorgen begonnen. De op
komst der kiezers was vrij groot. Er heeft
zich geen enkel incident voorgedaan.
Gisteravond te acht uur werden de stem
bussen voor de verkiezingen van den nieu
wen landdag gesloten. De gesloten stem
biljetten werden geteld en vergeleken met
de kieslijsten waarna zij in den loop van den
nacht uit alle deelen des lands naar Memel
zijn gebracht, waar vandaag wordt begon
nen met het tellen.
Uit het vergelijken met de kieslijsten is
gebleken, dat ongeveer 97 procent van het
aantal kiezers zijn stem heeft uitgebracht.
Op de wegen ziet men dé laatste dagen
veel auto's en vrachtwagens, vol meubelen,
OUITSCHIANO
K OMNCSSf/t Cf/V
die Joden vervoeren, welke Klaipeda ver
laten en naar het binnenland trekken uit
vrees, dat een gelijk lot hen zal treffen als
de Joden in Dantzig. Sinds 1 November zijn
te Klaipeda 800 woningen door Joden ont
ruimd. Tot dusver worden echter nog geen
anti-semietische vervolgingen gemeld.
Dr. Ernst Neumann, de leider van het
„Kulturvérband" in Memel, heeft een aantal
buitenlandsche journalisten ontvangen, en
bij deze gelegenheid verklaard, „dat de
toestand rijp was voor een beslissing ten
aanzien van Memel". Hij gaf eveneens te
kennen, dat tot „actie" zou kunnen worden
overgegaan na de bijeenroeping van den
Landdag in Januari a.s.
Deze verklaringen* bevestigen den alge-
meenen indruk, dien men te Memel krijgt,
t.v/.:
1. Geen belangrijke wijziging behoeft
als onmiddellijk gevolg van de verkie
zingen te worden verwacht.
2. Leidende Duitsche kringen te Memel
zijn, uitgaande van het beginsel, dat de
regeering te Kaunas het initiatief zal
moeten nemen tot verbetering van den
toestand te Memel, van oordeel, dat ge
wacht moet worden op de bijeenkomst
van den landdag en de betrekkingen,
die zich tusschen de plaatselijke autori
teiten en de centrale regeering zullen
ontwikkelen.
3. De beslissing, welke een essentiëele
verandering zal brengen in den toe
stand te Memel, zal niet genomen wor
den te Memel, doch te Berlijn, en het
oogenblik, waarop de beslissing zal val
len, zal blijkbaar afhangen van den
stand der betrekkingen tusschen de
beide betrokken regeeringen. In dit ver
band moet de terugkeer afgewacht wor
den van dr. Zechlin, den Duitschen ge
zant te Kaunas, die de Littausche regee
ring waarschijnlijk welomschreven voor
stellen der Duitsche regeering zal
voorleggen.
De eischen.
Volgens dr. Neumann is bij de eischen der
Memel-Duitschers „in de eerste plaats
sprake van de staatspolitie, verder opheffen
van de beperkingen, welke de regeering van
Littauen heeft gelegd op de vrije economi
sche en cultureele ontwikkeling waarop de
Memel-Duitschers recht hebben. De Memel-
Duitschers aldus Neumann verwach
ten, dat de regeering hen volledige autono
mie zal geven, zooals dit is voorzien bij het
statuut".
Inzake de eed zeide Neumann, dat deze
niet is voorzien in het statuut. „Hierin
wordt de afgevaardigden gevraagd trouw te
zweren niet alleen aan de grondwet van
Littauen en het statuut, hetgeen aanvaard
baar zou zijn, doch ook aan alle wetten,
welke voor het gebied gelden. Nu worden
juist deze uitzonderingswetten bestreden
met alle kracht. De Duitsche afgevaardigden
zullen deze eed niet afleggen. Het is even
wel mogelijk, dat de regeering thans zoo
verstandig zal zijn deze eed niet te eischen"
Half Januari de kwestie aan de orde.
In zijn eerste zitting, welke half Januari
zal worden gehouden, zal de landdag aan de
centrale regeering de algeheele toepassing
vragen van het autonome statuut.
Leidende Duitsche kringen te Klaipeda
geven te verstaan, dat deze kwestie zich
reeds bij de opening der zitting zal kunnen
voordoen, indien, zooals dat bij vroegere
zittingen het geval was, de centrale regee
ring den eed op de regeering zal eischen.
Deze zelfde kringen verbergen niet, dat
zij vastbesloten zijn „alle consequenties te
trekken" uit de niet-toepassing van het sta
tuut.
In de eerste voltallige vergadering van
de pan-Amerikaansche conferentie, die
Zaterdag te Lima is geopend, heeft de voor
zitter, de Peruaansche minister van buiten
landsche zaken, Concha, de openingsrede
uitgesproken, waarbij hij o.m. verklaarde,
dat iedere ernstige aanslag op de onafhan
kelijkheid van een der Amerikaansche re
publieken de veiligheid van het geheele
continent in gevaar zal brengen.
Na Concha sprak de Argentijnsche minis
ter van buitenlandsche zaken, Cantilo. Hij
wees er op, dat „alle republieken van Zuid-
Amerika als één man zullen opstaan zonder
rekening te houden met de politieke gren
zen, om hun integriteit te verdedigen".
Spr. legde den nadruk op het feit, dat de
landen van Zuid-Amerika daarvoor geen
pact noodig hebben. „Een vlag voor allen is
voldoende, zoo zeide hij, de vlag der vrij
heid en rechtvaardigheid".
Cordell Huil spreekt.
Hierop kreeg de minister van buiten
landsche zaken der Vereenigde Staten,
Cordell Huil, het woord.
Hierin zeide hij o.m., dat de grondslagen
van het internationale recht versterkt
moeten worden. Het recht van iedere natie
op behartiging van haai eigen aangelegen
heden, vrij van buitenlandschen invloed, de
ALKMAAR, 12 December 1938.
Het schijnt, dat we een nieuwe periode
van onrust tegemoet gaan. Leven we toch
tegenwoordig al voortdurend van de eene
sensationeele gebeurtenis in de andere
zoo af en toe groeit de spanning in de
wereld tot een hoogspanning, waarbij één
enkel moment van kortsluiting Europa in
lichte laaie kan zetten. We beleefden dat
bij de annexatie van Oostenrijk, het Sude
ten-Duitsche gebied en het schijnt, dat
thans de Memel-kwestie hiervan de oor
zaak zal zijn, of zoo het dit gebied nog
niet direct is, wellicht de Oekraine of
Silezisch Polen of NoordSleeswijk of
Elzas-Lotharingen of Tunis ofenfin,
voorloopig genoeg om üuropa nog heel wat
gevaarlijke momenten te bezorgen.
Dat de Engelsche pers ongerust is over
de Memelsche aspiraties van het Duitsche
rijk ligt voor de hand.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat men
in de plaats van de ontspanning, waarop
men na München gehoopt had, de laatste
twee maanden van verschillende onver
wachte kanten nieuwe oorzaken van span
ning heeft zien geboren worden. Na gewe
zen te hebben op de Jodenvervolgingen
noemt het blad de Memeleischen, „een
ontwikkeling, die moeilijk in overeen
stemming schijnt te kunnen worden ge
bracht met de verzekeringen, dat Duitsch
land na de inlijving van de Sudeten geen
territoriale wenschen meer had", en het
anti-Fransche optreden van Italië, dat
weliswaar schijnt te luwen, doch welk
verschijnsel daarom „een niet minder ver
ontrustend symptoom is".
De „Manchester Guardian" wijst erop,
dat het Oekrainsche probleem neteliger en
gevaarlijker dan ooit wordt, daar het on
denkbaar is, dat Duitschland ontzaglijk
machtig als het is en vastbesloten tot
expansie naar het Oosten, niet gebruik
zal maken van de door dit vraagstuk ge
boden mogelijkheden.
De „News Chronicle" bespreekt den
Anschluss en de verminking van Tsjecho-
Slowakije en dan de anti-Fransche cam
pagne van Italië, de Oekrainsche autono-
mische eischen en de Memel-eischen, en
vervolgt dan: een feit schijnt te zijn, dat
Duitschland en Italië beide Europa af
zoeken naar de lijnen van den minsten
weerstand. Hebben zij deze gevonden, dan
slaan zij toe. Het is daarom van belang,
dat de totalitaire staten zich ervan bewust
zijn, dat de lijn van den minsten weer
stand niet te vinden is in de Britsche- en
Fransche democratieën.
Churchill heeft over de problemen van
dezen tijd een rede gehouden waarin hij
o.a. zeide dat terwijl de Middellandsche
zee in onrust wordt gehouden door de
eischen van Italië, de nazi-dictator ver
dere stappen wil doen in Oost-Europa
„We weten niet welke richting hij wil in
slaan, zeide Churchill, aangezien na de
besprekingen van München en de vernie
tiging van Tsjecho-Slowakije hem zooveel
wegen openstaan, dat hij niet weet wat
het eerste te doen, of wel Memel of Dan-
zig, ofwel de Poolsche Oekrainers ophit
sen tegen Polen of de bevolking van
Trans-sylvanië tegen Roemenië. Niemand
maakt zich op om tegenstand te bieden aan
de nationaal-socialistische aanvallen.
Ten aanzien van Mussolini zeide Chur
chill, dat deze verre van bevredigd te zijn
door de erkenning van zijn zoogenaamde
verovering van Abessinië door Engeland
en Frankrijk, thans Nice, Corsica en Tunis
verlangt.
„Bij het aftreden van Eden", vervolgde
Churchill, „heb ik voorspeld, dat Italië
spoedig zijn deel zou opeischen van het
Suez-kanaal. Op den ochtend van de on-
derteekening van de Britsch-Italiaansche
overeenkomst werden nieuwe eischen ge
steld en de Britsche minister-president
acht het noodzakelijk naar Rome te gaan
om te zien wat verder kan worden gedaan
tot bevrediging."
Churchill zeide, dat alle krachten van
het land worden samengevoegd om tegen
stand te bieden aan de aanvallen van de
dictators opdat Engeland niet weer het
slachtoffer van chantage wordt. Er moet
een ideaal zijn, grooter dan de nationale
of imperiale grootheid en veiligheid.
Den Volkenbond moet men grooter
macht geven en de beschikking over een
leger, dat kracht kan bijzetten aan de
uitspraken. Dan zal veel wat thans moeilijk
schijnt, gemakkelijk worden en zal het
optreden van de democratie versterkt wor
den door gemeenschappelijk begrijpen van
het gestelde doel. Zonder deze groote taak
zal nooit de volledige macht van Groot-
Britannië en alle vredelievende democra
tieën zich ontplooien, doch met zulk een
taak zal de wereldbeschaving het winnen
van de macht van het kwaad en zullen de
duur gekochte rechten van den mensch
gered worden van de barbaarsche gevaren,
welke ze bedreigen.
Tenslotte verklaarde Churchill, dat door
Tsjecho-Slowakije voor de wolven te wer
pen geen vrede, gegrondvest op hoop en
vertrouwen was verkregen, doch slechts
een uitstel, waarin allen hun herbewape-
nings-pogingen verdubbelen.
erkenning van de souvereiniteit en gelijk
heid van de staten, ongeacht hun grootte en
sterkte, de eerbied voor het plechtig ge
geven woord, de heiligheid der verdrags
verplichtingen en talrijke andere grondbe
ginselen moeten de regels zijn, die het in
ternationale gedrag beheerschen, als men
wil, dat niet de anarchie, doch de vrede den
boventoon voert naast beschaving en voor
uitgang.
Op tragische wijze ziet de mensch-
heid zich opnieuw geplaatst voor de
keuze tusschen vrijheid en slavernij,
orde en anarchie, vooruitgang en terug
keer tot barbarisme.
Laat men zich geen ülusie maken. Het
alternatief is werkelijk en concreet en zijn
schaduw valt reeds over het Amerikaansche
halfrond. Wij allen verlangen hartstochte
lijk in vrede met alle volken te leven, maar
het mag niet in het minst twijfelachtig zijn,
dat de Amerikaansche volken vastbesloten
zijn geen inval in hun gebied door een
mogendheid of een combinatie van mogend
heden toe te laten. Voor wat de Ver. Staten
betreft, behoeft niemand in twijfel te ver-
keeren door de voldoende defensieve weer
macht. Bovendien zijn wij ons er van be
wust, dat de gewapende macht niet het
eenige instrument is, waardoor een volk
veroverd kan worden. Wij allen wenschen
met alle volken vriendschappelijke betrek
kingen, rustend op den grondslag van we
derzij dsche onafhankelijkheid en op het
principe van eerlijke internationale betrek
kingen, maar het moet onomstootelijk vast
staan, dat de Amerikaansche volken niet
zullen toestaan, dat een activiteit binnen
dringt, die in strijd is met dezen grondslag.
De omstandigheden, waarin wij geplaatst
zijn, maken een krachtig programma van
positieve actie noodig. De conferentie biedt
daartoe een kostbare gelegenheid. De Ame
rikaansche landen kunnen aantoonen, dat
de vrede, gebaseerd op rechtvaardigheid,
recht en samenwerking ongetwijfeld uit
voerbaar is. De handel moet vrijer worden.
Amerika, aldus besloot Cordell Huil, staat
hierin niet alleen. In andere deelen der
wereld werken machtige factoren openlijk
of latent voor hetzelfde doel.
In gezaghebbende kringen te Jeruza
lem acht men het veelbeteekenend voor
de wending in de Palestijnsche situatie,
dat meer vertrouwen en samenwerking
tusschen de Arabische plattelandsbevol
king en de militairen valt waar te
nemen.
Deze week zijn in het geheele land bijna
honderd terroristen gearresteerd, het groot
ste aantal sinds de toestand verergerd is.
Het krachtige optreden der troepen, be
staande in verrassende overvallen en na
sporingen, heeft ertoe bijgedragen de
bewegingen der terroristen nauwkeuriger
te leeren kennen. Het georganiseerde ter
rorisme is thans aan het kwijnen tot spo
radische aanslagen.
Uit hinderlaag neergeschoten.
Hermann Brasch, een ambtenaar van
Barclay's Bank van Jeruzalem, is Vrijdag,
toen hij zich te voet huiswaarts begaf, van
uit een hinderlaag doodgeschoten. Zijn lijk
werd aan den kant van den weg gevonden
door een Zweedsche zendelinge.
Arabieren vergaderen te Londen.
Te Londen is een bijeenkomst gehouden
van 54 Palestijnsche Arabieren-leiders onder
voorzitterschap van Sjeik Ali Sjamien uit
Jaffa, die verklaren 200.000 Palestijnsche
Arabieren te vertegenwoordigen. Zij hebben
een resolutie aangenomen, waarin zij ver
klaren Fakhri Bey Nasja Sjibi te zullen
steunen in zijn politiek tot bestrijding van
het terrorisme en verlangen, dat hij hun
op de te Londen te houden Palestina-
conferentie zal vertegenwoordigen.
Naar vernomen wordt, is aan achttien
predikanten in Brandenburg op bevel der
Duitsche kerkelijke autoriteiten hun trac
tement onthouden, omdat zij op 30 Sep
tember j.1. een kerkdienst hebben laten
houden, met het oog op de internationale
crisis, welke misplaatst werd geacht.
Van vijftien predikanten werd om de
zelfde reden reeds het tractement inge
houden. Op het oogenblik worden 12 pre
dikanten van de belijdende kerk, o. w. ds.
Martin Niemoeller, in concentratiekampen
of in de gevangenis vastgehouden.
Zie verder Buitenland pag. 4, 2e blad.