dagblad voor alkmaar en omstreken.
Madrid gecapituleerd.
Francos opmarsch naar de mijnen
van Almaden.
Het begin van het einde van den
Litauschen staat.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door Vet geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
Directeurs C. KRAK.
Dinsdag 28 Maart 1939
PRIJS PER GEWONE ADVERIENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0 25, groote
contracten rabat. Groote letters naar olaatsrulmte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef 3320, redactie 3330.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Een nieuw offensief in den
sector-Toledo.
h ET PROCES WEI DM ANN
Is Jean de Koven dood
Belgische verontwaardiging
over Duitsche radio-
uilzending.
Pe algemeene toestand.
De positie van het
Duff Cooper wil een
beperkt kabinet.
Alle partijen vertegenwoordigd.
alkmaarsche courant
Franco's troepen hebben gisteren een
nieuw offensief ingezet en wel ten Zuid-
Westen van Madrid in de sectoren Tala-
vera en Toledo. De troepen, die te
Tcledo reeds lang het bruggehoofd over
de Taag bezet hielden, zijn tot den aan
val overgegaan en hebben het republi
keinsche front in de centrale zone door
broken. Zonder op tegenstand te stuiten
konden ze in Zuidelijke richting opruk
ken en maakten vorderingen in de rich
ting van Nava en Hermosa.
Het doel der rechtschen is den zak in de
republikeinsche frontlijn, welke tusschen
Cabeza en Belmez bestaat, af te knijpen en
zoo het gebied van Almaden, waar de reeds
lang begeerde kwikmijnen liggen, te oi
sir.gelen.
Ook het offensief aan het Estremadura-
front is gisteren voortgezet. De republikei
nen verlaten in allerijl hun met beton ver
sterkte stellingen, en men meent te weten,
dat zij op hun vlucht uit het district Pozo.
blanco de bruggen vernielen. De Marok.
kaansche divisies van generaal Jague, die
uit Pozoblanco naar het N.O. oprukken,
dreigen de krachtig versterkte mijnen van
Almaden te isoleeren, terwijl generaal Vali-
no, die met zijn Requetes uit het Noorden
komt, eveneens hierop aanstuurt. Tot mid
dernacht eergisteren waren 10.000 krijgsge
vangenen gemaakt en gisteren nog veel
meer.
Gisteravond laat meldde Havas uit
Burgos, dat de rechtschen aan het cen
trale front zich reeds dicht by Almaden
bevonden. De troepen aan hét front van
Cordora waren meer dan 15 K.M. op
gerukt en zouden Almaden zelfs reeds
bezet hebben.
De verdedigingsraad vergadert.
Gisterochtend heeft de verdedigingsraad
te Madrid vergaderd in het kwartier van
Casado. Het rechtsche offensief heeft geen
bijzonder opzien gewekt, nu de besprekin
gen tusschen de officieren zijn afgebroken.
Het schijnt, dat de militaire operaties den
raad niet zullen verhinderen te streven naar
hervatting der besprekingen met Burgos.
Het is te Madrid volkomen rustig.
De syndicalistische partij heeft besloten,
dat de zetel der partij niet Valencia, doen
Madrid zal zijn. Volgens een communiqué
wordt dit besluit gemotiveerd door den wu
„nauw met den verdedigingsraad samen te
Werken in diens vredespolitiek".
Radio Nacional deelt mede: Zekere bui-
tenlandsche radiostations hebben gisteren
een verklaring van den verdedigingsraad
uitgezonden, waarin de Madrileensche auto
riteiten onze regeering vredesvoorwaarden
oedichten, die volkomen in strijd zijn met
e door Franco opgelegde voorwaarden.
■Luisteraars, waakt tegen deze valsche be
richten, die ten doel hebben de openbare
meening te misleiden.
De den rooden opgelegde voor
waarden zijn die, welke vermeld zijn in de
mededeeling van het groote hoofdkwartier,
die gisteren uitgezonden is.
Tal van dorpen veroverd!
Het groote hoofdkwartier van de troepen
van Franco bericht, dat de opmarsch van de
rechtsche troepen in den sector Cordova
wórdt voortgezet. De dorpen Guiko, Alma
den, Villa Nueva Cordova, Centa Cardena
en de spoorwegstations ten noorden van
Belalcazar zijn bezet. Ten zuidoosten van
Badajoz zijn de dorpen Zaezacapilla,
Penalsordo bezet. Zes duizend man hebben
zich overgegeven.
Bovendien hebben de troepen van Franco
in den sector Toledo de dorpen Polan, Gua-
damur, Noez, Totanes en Galvez bezet. An
dere afdeelingen hebben het front door
broken, zijn de brug van Toledo overge
trokken en hebben snel zeventien dorpen
bezet, alsmede de spoorwegstations Algodor
en Castillejos. Zij maakten 4500 krijgsge-
vangenen.
De correspondent van Havas bericht uit
Burgos, dat de troepen van Franco bij Tole
do ten Zuiden van de Taag zijn opgerukt
over een breedte van 90 K.M en een diepte
van 30 K.M. Vijf legercorpsen hebben aan
het offensief deelgenomen onder commando
van generaal Saliquet.
Het snelle offensief van de rechtschen
heeft te Madrid den toestand in enkele uren
gewijzigd. In de onmiddellijke nabijheid
van de hoofdstad hebben de troepen van
dén verdedigingsraad zich bij companieën
tegelijk overgegeven te Cerro Los Angelos
ten zuiden van Madrid. Andere groepen,
gevolg door burgers, gaven zich over in de
universiteits wij k.
Omtrent het bericht als zou de Ameri-
kaansche danseres Jean de Koven, die door
Weidmann vermoord is, nog in leven zijn,
heeft de advocaat der civiele partij, De-
launey, verklaard, dat onlangs een brief
ontvangen is van de in New York wonen
de tante van het slachtoffer, waarin werd
meegedeeld, dat een vriendin van haar
nicht Jean de Koven eenige dagen voor haar
verdwijning in Parijs gezien heeft. Voorts
wordt hierin gezegd, dat geen twijfel aan
den moord op het meisje mogelijk is en
dat haar kleeren formeel door haar fami
lie herkend zijn. De advocaat heeft geen
verzoek om verlenging of uitstel van het
proces ontvangen.
Naar hedenmorgen gemeld werd,
heeft Madrid zich overgegeven
aan de troepen van Franco.
Men weet nog niet, wanneer de troepen
van Franco Madrid zullen binnentrekken.
Men gelooft, dat Franco zelf Zaterdag de
stad binnen zal treden.
Overal in de stad zijn witte vlaggen ge-
heschen.
Toen de correspondent van Reuter zich
hedenochtend vervoegde bij het hoofdkwar
tier van den gen er alen staf van den ver
dedigingsraad, werd hem medegedeeld, dat
de opperbevelhebber, generaal Casado, de
stad had verlaten en dat het centrale leger,
onder leiding van kolonel Prada, zich had
overgegeven.
Op verschillende plaatsen wapperen reeds
de nationalistische vlaggen, alle oude repu
blikeinsche vlaggen zijn verdwenen en de
bevolking brengt reeds den fascistengroet. In
de winkels weigert men reeds de republi
keinsche bankbiljetten aan te nemen. De
straten zijn vol soldaten van het republi
keinsche leger, die loopgraven en wapens
in den steek hebben gelaten.
Velen trachten ook de stad nog tijdig te
verlaten.
Volgens Belga heeft het omroep-
station te Keulen Zondagmiddag
een uitzending gewijd aan de
Duitsch-sprekende Belgen in de
grensstreek. Het station richtte zich
tot deze menschen als tot Duit-
schers. Dit feit wordt in België als
een ontoelaatbare inmenging in de
binnenlandsche aangelegenheden
van het koninkrijk beschouwd.
Ook het katholieke blad Vingtième
Siècle protesteert tegen de uitlatin
gen van den omroeper van den
radiozender te Keulen, die even
eens gezegd zou hebben, dat de
Walen tot het Duitsche ras behoo-
renen en dat op het St. Nicolaas-
plein te Eupen het Duitsche hart
klopt. Het blad verwacht van de
regeering, dat zij onverwijld te Ber
lijn stappen zal ondernemen.
Briische kabinet.
Geruchten over ernstige verdeeldheid in
het Britsche kabinet hebben in den loop
van het jongste week-einde de ronde ge
daan. Het verschil loopt klaarblijkelijk over
de vraag, wat verder moet worden onder
nomen om Duitschland in Europa te kun
nen beteugelen en de positie van Cham er
lain zelf is ermee gemoeid. Daaraan kan
wellicht worden toegeschreven, dat net
meest uitgesproken conservatieve Zon ag
sche orgaan Sunday Times, in twee ui voe
rige artikelen, het eene van lord Kemsley,
de hoofdeigenaar van het blad, he a
van den bekenden medewerker Scrutator
opnieuw Chamberlains politiek van en n
München krachtig verdedigt, fcly aal
te beproeven de eendracht in de cons
tievt partij en de verknochtheid aan
leider te herstellen. In deze artike
niet rechtstreeks aandacht geschon
de groote kwestie, die hoofdzake H
tweedracht in het kabinet heeft ge
die van den algemeenen dienstplicht.
Daarentegen levert een andere
steunpilaar van de regeering en va" J t
litiek, die gericht was op vriendsc p
Duitschland, n.1. de Observer, me vurig
van zijn hoofdredacteur Garvin, e
pleidooi voor de invoering van g
dienstplicht. Garvin is n.1. te
van zijn vroegere opvatting, aa pgime
met Duitschland onder het hui g )no2t
in dat land mogelijk was en U
dat de Duitschers allen zuUen luisteren
naar Engeland indien het zich tot
ste macht ontplooit. Dienstplicht is daar
voor noodzakelijk.
In politieke kringen wordt verklaard dat
Chamberlain en andere conservatieve leden
van de regeering zich voor dienstplicht heb
ben laten winnen en Chamberlain zou zelfs
reeds aan Bonnet, hebben beloofd binnen
kort één of andren vorm van dienstplicht te
zullen invoeren. Het voornaamste kabinets
lid, dat tegen den maatregel is, is sir John
Simon, die te kennen zou hebben gegeven,
dat hij zou aftreden, indien de maatregel
wordt doorgezet. Hij blijft in dit opzicht
consequent, want ook gedurende den groo-
ten oorlog trad hij uit het ministerie toen
de dienstplicht werd ingevoerd.
Chamberlain zelf is de voornaamste te
genstander van een militair verbond met
Rusland, waarover ook al oneenigheid
heerscht, maar hij zou, naar men aanneemt,
zijn bezwaar ertegen opgeven, indien La-
bour voor dienstplicht zou kunnen worden
gewonnen.
Ter voortzetting van de besprekingen in
de afgeloopen week met de leiders der op
positie heeft Chamberlain gisteren bij ont-
stenis van den leider der oppositie Attlee,
die ziek is, den plaatsvervangenden leider
dr Labourpartij, Greenwood, in Downing-
street ontvangen.
Sir Archibald Sinclair, de leider der libe
rale oppositie, was eveneens uitgenoodigd,
doch daar hij zich in Schotland bevindt, zal
hij eerst later in de week een bezoek aan
den minister-president kunnen brengen.
Het overleg inzake een gemeenschappe
lijk anti-agressieverklaring gaat, naar de
parlementaire medewerker van Reuter
meldt, normaal voort en het kabinet blijft
den minister-president in deze zaak eensge
zind steunen.
Aan Frankrijk is geen toezegging gedaan
betreffende dienstplicht in vredestijd en in
het kabinet komt geen verschil van mee
ning tot uiting omtrent deze kwestie, welke
niet als urgent wordt beschouwd.
Eerst zal het vrijwillige nationale regis
ter herzien worden, en er zijn aanwijzingen,
dat hieruit nieuwe ontwikkelingen zullen
voortvloeien en dat een veelomvattend plan
inzake verplichte lichamelijke opvoeding
van de jeugd tot de mogelijkheden be
hoort.
Op een in het Lagerhuis gestelde vraag,
in hoeverre de regeering de Britsch-Duit-
sche verklaring van 27 Sept. na de inlijving
van Tsjecho-Slowakije en Memel een doel
treffend instrument acht en of hij aan Hit-
Ier uiting had gegeven aan zijn veront
waardiging en om uitleg had verzocht, heeft
Chamberlain verklaard, dat hij niets toe te
voegen had aan zijn op 17 Maart gehouden
rede, waaruit duidelijk de houding der
Britsche regeering bleek. Hij geloofde niet,
dat het eenig nut zou hebben Hitier om
uitleg te verzoeken.
Op de vraag of hij de Britsch-Duitsche
verklaring bindend achtte, antwoordde
Chamberlain:
In mijn rede te Birmingham en ook in het
Lagerhuis heb ik er op gewezen, dat ik be
paalde verzekering van Hitier had ontvan
gen en dat Hitiers optreden mij onvereenig-
baar leek met deze verzekeringen. Ik heb
hij daarbij afgevraagd, of het mogelijk was
op nieuwe verzekeringen te vertrouwen.
De onder-minister van buitenlandsche za
ken Butler, heeft verklaard, dat naar aan-
ieiding van de inlijving van Memel geen
protest is ingediend. De Lithausche regee
ring heeft de Britsche regeering over Me
mel ingelicht, waarop de Britsche regeering
tegenover de Lithausche regeering uiting
heeft gegeven aan haar gevoelens van sym
pathie.
(Van onzen correspondent).
KAUNAS, 27 Maart.
Bezwaarlijk kan men van Litauen,
dezen kleinen onbeschermden boeren
staal achter het Oost-Pruisische akker
land, getuigen dat zijn politieke weg
over rozen voert. Na het Poolsche ulti
matum een jaar geleden moest het alle
hoop op het Wilnagebied opgeven.
Precies een jaar later nam het Derde
Rijk het Memelgebied weder in bezit,
ofschoon dit gebied in 1924 onder aus
piciën van Engeland en Frankrijk auto
noom was verklaard met erkenning
van Litauen's souvereiniteit.
Litauen is thans economisch geheel afhan
kelijk van zijn Duitschen buur. Zal dit een
zame verbitterde land nog voldoende le
venssappen bezitten of dreigt onafwend
baar het lot van een protectoraat onder het
Duitsche Rijk dan wel onder het Poolsche,
waarmede het in vroeger eeuwen ook ver
bonden is geweest?
Het Memelgebied heeft steeds onder den
druk van veel politieken tweespalt gekwijnd
en als slechte psychologen hebben de
Litauers éj^or een niets ontziend eng natio
nalistisch streven en met alle hardnekkig
heid en ontoeschietelijkheid, waarvoor zij
bekend staan, het Memelduitsche element
trachten te verzwakken. Zij bereikten het
tegendeel en bü de jongste verkiezingen in
het Memelgebied brachten zelfs vele anders-
gezinde Litauers hun stem uit op de Memel
duitsche eenheidslij st.
Sedert 1923, het jaar, waarin het Memel
gebied door de Litauers werd bezet, omdat
het bezit van een Oostzeehaven hun onont-
beerlijk toescheen, hebben zij vergeefs po
gingen aangewend, om dit gebied te vér-
Litauschen. Van het centraal gelegen Kau-
nas, de Litausche hoofdstad, werden in
grooten getale ambtenaren en arbeiders
naar het in Klaipeda herdoopte Memel ge
voerd, met als gevolg, dat van de zijde der
Memelduitschers versterking van het Duit
sche element uit Oost-Pruisen werd bevor
derd.
De pacificatie in de verhoudingen tusschen
Litauers en Memel-Duitschers droeg steeds
een kunstmatig karakter en slechts enkele
processen of nieuwe verkiezingen waren
voldoende, om de onrust en spanning in het
Memelgebied te doen herleven. In een jon
gen onvolgroeiden staat als Litauen, dat als
Russische provincie vóór den wereldoorlog
opzettelijk verwaarloosd werd om militair-
strategische gronden (de Russische grens
met Oost-Pruisen!), zyn staat en volk aller
minst op elkand< r ingesteld. Kaunas in het
roomsch-katholieke Groot-Litauen is één
wereld en Klaipeda in 't evangelische Klein-
Litauen een volkomen andere. De Litauers
in Klein-Litauen, d.i. het Memelgebied, kun
nen zich bezwaarlijk voegen naar hun
landgenooten in Groot-Litauen, die veel
meer onder den druk van Russische atavis
men zijn gebleven dan zy zelf. De Memel-
Duitschers maar ook de Memellitauers be
schouwen de Groot-Litauers als typisch
Oost-Europeesch ingesteld, terwijl zy voor
zichzelf een West-Europeesch cultuurniveau
opeischen. In feite zijn ook zij echter in
hun levenswyze meer Oost-Europeesch dan
Westersch geaard, zoodat er weinig reden
is, om zichzelf „weit überlegen" te achten
Litausche regeeringskringen hadden den
laatsten tijd terdege rekening gehouden met
de mogelykheid, het Memelgebied weder
aan Duitschland te moeten afstaan. De slag,
die thans het Litausche volk treft, komt
dan ook niet onverwacht. Een jaar geleden
had de Litausche regeering plannen laten
ontwerpen voor don aanleg van een nieuwe
haven bij Sventoj op twee kilometer afstand
van de Lettische grens. Hier lag in de Mid
deleeuwen de groote haven van het Litau
sche rijk. Volgens deze plannen wilde
men een nieuwe haven in den trant van
het moderne doch kostbare Gdynia in Polen
uit den grond stampen. Het Litausche volk
is allerminst een natie met zeevarende nei
gingen en het aanleggen van een groot-
scheepsche zeehaven zou een ongelooflyke
krachtinspanning voor dit arme volk betee-
kenen. Daar Litauen tengevolge van den
afstand van het Memelgebied nog meer in
de belangensfeer van het Derde Rijk is in
geschakeld en de Duitschers hier de Brit
sche handelsbelangen Litauen is een be
langrijke leverancier van bacon, boter en
hout voor Engeland trachten te verdrin
gen, ligt het voor de hand, dat de Litauers
van de havenfaciliteiten gebruik zullen ma
ken, die hun thans door Duitschland wor
den geboden.
Loodzwaar heeft de vroegere isoleerings-
politiek ten aanzien van Duitschland en Po
len op den ontwikkelinesgang van dit volk
gerdukt. Vergeleken by Letland en Estland,
de twee zusterstaten in de Baltische En
tente, welk verdrag thans een ernstige crisis
Na de wederinbezitneming van
het Memelgebied door het nieuwe
Duitsche imperium is voor het
kleine Litauen nog slechts een kust
strook van 25 K.M. aan de Oostzee
gebleven. Loont het nog de
moeite een nieuwe haven te bouwen
of dreigt het lot van een protecto
raat, hetzij onder Duitschland of
Polen? Een eenzaam verbitterd
land met een tragen ontwikkelings
gang. 30 der bevolking is
analfabeet.
doormaakt, heeft het veel meer te kampen
gehad met overwinning van den vroegeren
afstand. Het percentage van analfabetisme
bedraagt hier volgens de Volkenbondsstatis
tieken nog steeds meer dan 30. Regeering en
geestelijkheid hebben over een periode van
21 jaar weinig verricht, om dit volk verder
te brengen op het pad van den vooruitgang.
Gaat het den boeren in het algemeen
slecht, de visschers zyn er 's winters nog
erbarmelijker aan toe. Aan de Kurische
Nehrung, in visschersdorpen als Nida. Juod-
krante en Palanga heerscht in den winter,
als de Oostzee langs de kust dichtvriest, vol
slagen armoede. De verbitterde trekken van
de Litausche boeren in hun armelyke dracht
van aan elkander genaaide schaapsvellen
getuigen op aangrijpende wijze van. hun
pauperdom. In dit sombere land van woeste
meren en onafzienbare monotone vlakten
wordt de volksgezondheid als in vrijwel elk
Oost-Europeesch land stelselmatig onder
mijnd door het overvloedig gebruik van
alcohol.
Dit land van kleine boeren en arbeiders,
die een loon ontvangen, dat gelijk staat aan
de werkloosheidsuitkeering ten onzent, staat
aan den vooravond van een ernstige crisis.
Het Damocleszwaard van opdeeling en inly-
ving dreigt zoowel aan den kant van den
Duitschen als van den Poolschen buurman.
Daarom had de regeering het land tever
geefs echter uit redenen van zelfbehoud
in een staat "an isolement gebracht.
De Britsche oud-minister Duff Cooper
heeft een rede gehouden, waarin hU
zeide, dat „met het oog op de duidelyke
bedoeling der dictatoren Europa en de
wereld door geweld te overheerschen,
het oogenblik voor organisatie van den
tegenstand is gekomen".
Te dien einde bepleitte hij de vorming
van een meer beperkt kabinet, waarin
alle partijen vertegenwoordigd zouden
zijn.
„Voor een dergelyke regeering aldus
vervolgde hy zou het gemakkelijker zyn
te komen tot een maatregel, die uit een
oogpunt van nationale veiligheid van over
wegend belang is: Zij zou er op kunnen
staan, dat iedere Engelschman de nationale
zaak alle diensten bewijst, waartoe hij in
staat is.
Ik zeg niet, dat wy moeten eiscjien, dat
ieder dienst neemt in het leger, maar ik
bedoel, dat wij het beginsel moeten afkon
digen, volgens hetwelk de staat in buiten
gewone tijden het recht heeft van iederen
strydbaren man militaire diensten te ver
langen. Dat zou een aanzienlijke uitwerking
hebben op den indruk, dien de wereld zou
hebben van onze houding en onze vast
beradenheid".
Duff Cooper achtte het noodig den kleinen
staten in Europa, „die voor hun leven
beven" het bewys te geven, dat zy zoo noo
dig geholpen zouden worden, opdat zy er toe
gebracht worden zichzelf te verdedigen,
Hy zeide ten slotte, dat het „krankzinnig"
zou zyn onder de bestaande omstandigheden
Rusland terzyde te houden.
Hy was er van overtuigd, dat de Vereenig-
de Staten in geval van een conflict snel en
actief met de democratische staten zouden
samenwerken.
Dienstplicht in Engeland? - De toe
nemende klem, waarmede de kwestie van
militairen dienstplicht in Engeland bespro
ken wordt, komt duidelijk tot uitdrukking
in de Londensche bladen van dit weekeinde.
De diplomatieke correspondent van de Sun
day Dispatch verklaart, dat men in politieke
kringen den een of anderen vorm van
dienstplicht als onvermijdelijk beschouwt.
Ook door het kabinet zou de kwestie wor
den besproken.
Zie verder Buitenland pag. 1, 3e blad.
■M
