DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Gevaarlijk spel in de vrije stad Dantzig. Stappen van den Poolschen commissaris- generaal. No. 119 Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK. Maandag 22 Mei 1939 141e Jaargang Twee incidenten brengen de gemoederen in hevige beweging. Zaterdagavond heeft n.1. (aldus de Poolsche lezing) te Kalthof een in nazi-uniform gekleede groep personen het gebouw der Poolsche douane bestormd. Het gebouw werd vernield en vervolgens had een schietpartij plaats, waarbij een Dantziger gedood werd. Zondagmiddag had te Pieckel een tweede incident plaats: toen werd een aanval gedaan op de post der Poolsche douane-inspecteurs. Deze post werd bezet. Wat aan het gebeurde vooraf ging. De incidenten. Dantzig protesteert. Het tweede incident. Twee nota's gezonden aan den senaat te Dantzig. Joodsche protestbeweging in Palestina. „Zonder vrijheid geen vrede". Engelsch koningspaar te Ottawa. ALKMAARSGHE COURANT. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maanden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. franco door het geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENT1EN Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, grrote contracten rabat Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/k. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA. Het jongste ueek-end is er helaas niet een geweest val volkomen rust, voor- zoover men althans tegenwoordig nog kan spreken van rust. Er hebben zich n.1. Zaterdag en Zondag in het gebied der vrije stad Dantzig een paar incidenten voorgedaan, die misschien op zich zelf nog niet zoo heel veel beteekenen, maar die uiterst gevaarlijk geacht kunnen worden in verband met de min of meer gespannen verhouding tusschen Polen en Duitschland. Beide incidenten moeten met elkaar in verband gebracht worden. De berich ten uit Polen en Dantzig spreken elkaar echter geheel tegen, zoodat het op dit oogenblik (Zondagavond) nog moeilijk is, den zuiveren toestand te schetsen. Teneinde eepig begrip te krijgen over de zeer gevaarlijke situatie in OostEuropa, en met name in en om Dantzig, mogen wij hier er allereerst aan herinneren,, dat de Poolsche houding t. a. v. Dantzig lijnrecht staat tegenover die van Duitschland. De Polen willen Dantzig als vrije stad handhaven en zullen desnoods vechten, om inlijving er van bij Duitschland te voorkomen. Duitsch land beweert even krachtig, dat de stad spoedig tot het Derde Rijk zal behooren Intusschen hebben de Polen een betrek kelijk groote troepenmacht aan de grenzen van Dantzig geconcentreerd volgens on bevestigde plaatselijke berichten vijf di visies. Afgezien van enkele nieuwe kazer nes in de dennenbosschen is de aanwezig heid der troepen bijna niet op te merken. Daar Dantzig is omgeven door heuvels, verklaart men van Poolsche zijde, dat de stad in een half uur door de Polen zou kunnen worden bezet. Verder beheerschen zware batterijen op het schiereiland Hel de stad van de zeezijde. Ook aan Dantzigsche zijde zijn er teeke nen van activiteit. De politiemacht van 1000 man welke de stad bij -erdrag is toe gestaan, is, naar verluidt, thans uitgebreid tot 1500 man, dank zij het decreet van den Senaat van November j.l„ waarbij alle burgers tusschen 18 en 25 jaai verplicht werden bfc' de politie te dienen. Voorts zijn er in de afgeloopen weken nog tal van „toeristen" uit Oost-Pruisen aangekomen en er zijn teekenen, dat de groote politie kazerne (waarin vóór den wereldoorlog de Doodskop-Huzaren waren gelegerd) thans geheel in gebruik is. De S.A. en de S.S. zijn voor het eerst met geweren bewapend en de officieren mogen thans een pistool dragen. Ei is evenwel geen reden om te gelooven, dat er in Dantzig mitrailleurs of zwaardere wa pens in eenige hoeveelheid aanwezig zijn. Tot zoover de normale nieuwsbe richten over Polen en Dantzig. Komen wij thans tot de jongste incidenten, dai. blijkt volgens de Poolsche lezing te Kalthof een vrij groote groep als nazi-leden gekleede personen he, ge bouw der Poolsche douane aldaar Zaterdagavond te hebben bestormd. De bezetting van het gebouw verzette zich niet, zoodat de aanvallers geen moeite hadden, om zich meester te maken van het huis. Om 11 uur Zaterdagavond verscheen de commissaris van politie van Dantzig, cie de douanebeambten verzocht het ge douw te verlaten, daar hy er niet voor kon in staan wat er zou gebeuren indien zij ble ven. De beambten vertrokken onder poli tiebescherming en het douanekantoor werd vunirlfj Op de hoogte gesteld van het incident, zond de Poolsche commissaris-generaal te Dantzig den commissaris Perkowski en tWee ambtenaren naar Kalthof, na den senaat van Dantzig verwittigd te hebben, welke hun echter geen politiegeleide ver strekte. In Kalthof aangekomen, werden Perkowski en de beide ambtenaren aan gevallen door vijf personen. De Poolsche chauffeur loste vier schoten om zich te verdedigen, en doodde hierbij een der aan vallers." Duitsche lezing. De Duitsche lezing is „eenigszins" an ders. Zoo schrijft het Duitsche Nieuwsbu reau, dat te Kalthof een staatsburger van Dantzig, toen hij in een taxi door het ver laten dorp reed, met twee schoten, welke uit een auto in de onmiddellijke nabijheid werden gelost, is gedood. De auto zou den bestuurder van de taxi met zijn schijn werper verblind hebben. De auto ic ge vonden. Hij draagt een Poolsch nummer." Vier arrestaties. Vier employés der Poolsche spoorwegen (Plach, Krause, Osroj en Lechmann), die te Kalthof woonachtig zijn, waren de eenige getuigen van de incidenten, welke zich Zaterdagnacht te Kalthof hebben voorge daan. Zij zijn door de politie gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis te Dantzig. Nadere bijzonderheden. Te Warschau zijn volgens Havas nieuwe bijzonderheden ontvangen uit Dantzig met betrekking tot de incidenten te Kalthof. Volgens deze mededeelingen stonden de aanvallers onder leiding van een zekeren Andreaw, die doorgaat voor een nationaal- socialist, die bekqnd is als organisator van tal van aanvallen op Polen in Dantzig. Na het vertrek van den Poolschen com missaris der douane te Kalthof werd het douanegebouw geheel afgebroken. De inventaris werd op straat geworpen. De auto, waarmede de vice-commissaris Perky. die een onderzoek wilde instellen naar het incident, aankwam, werd door individuën aangevallen. De banden van de auto werden doorgesneden rn de ruiten vernield. Het was deze aanval, aldus het bericht, welke den chauffeur noopte ge bruik te maken van zijn wapenen. Met het oog op de in Dantzig heer- schende opwinding heeft de senaat van de vrije stad strenge veiligheids maatregelen genomen. Voor alle Pool sche bestuursgebouwen zijn politie posten geplaatst. Het Poolsche Telegraafagentschap be sluit een bericht over bovenstaande ge beurtenissen als volgt: de senaat van Dantzig, welke onjuiste berichten ver spreidt, probeert zich van zijn verantwoor delijkheid voor de bloedige incidenten te ontlasten, die een flagrante schending be teekenen van een der fudamenteele rech ten van Polen in Dantzig, n.1. de controle op de douane. Onderzoek van Poolsche zijde. De Poolsche autoriteiten stellen een on derzoek in naar de omstandigheden, waar onder de aanval op het gebouw der douane inspectie te Kalthof is geschied. Er is geen twijfel aan, aldus het Poolsche telegraafagentschap, dat deze agressie het karakter van een uitdaging had. Men weet nog niet of deze uitdaging kwam van den senaat, van de plaatselijke nationaal-socia listische partij of wel, dat zij door Berlijn werd gelast. Het is veelbeteekenend, aldus Pat, dat de individuen, die een aanval deden op de auto van den Poolschen commissaris-generaal rechtstreeks uit Mariënburg kwamen, dat op Duitsch grondgebied is gelegen. De president van den senaat der vrije stad Dantzig, Greiser, heeft Zondag den diplomatieken vertegenwoordiger der Poolsche republiek te Dantzig, minister Chodacki, verzocht bij hem te komen en hem bij deze ontvangst een nota over handigd, waarin namens de regeering van de vrije stad Dantzig ten scherpste wordt geprotesteerd tegen het optreden van exterritoriale Poolsche staatsbe ambten op het gebied van Dantzig en dienovereenkomstig van Poolsche zijde stappen worden geëischt tot vergelding en opklaring van de aangelegenheid. De omstandigheden blijken uit de in de nota der regeering van Dantzig vervatte officieele lezing. Volgens deze lezing is het Zaterdagavond wegens het optreden van Poolsche inspecteurs der douane tegenover vrouwelijke leden der Duitsch-Dantziger volksgemeenschap tot betoogingen van de opgewonden volksmenigte gekomen voor het huis der Poolsche douane-inspecteurs te Kalthof. Bij deze betoogingen is evenwel geen der te Kalthof wonende Poolsche in specteurs der douane materieele schade of lichamelijk letsel toegebracht. Om half elf des avonds was dit voorval door het ingrijpen der plaatselijke politie reeds opgeklaard en geliquideerd. Dit werd door de zijde van Dantzig mede gedeeld aan de diplomatieke vertegenwoor diging van Polen te Dantzig. Niettemin begaf de Poolsche legatieraad Perkowski zich met eenige Poolsche douane beambten per auto naar Kalthof, ongeacht het feit, dat het onderzoek van politieke in cidenten een aangelegenheid der staatsauto- riteiten van Dantzig is en ook aan leden der Poolsche diplomatieke vertegenwoordiging het recht van een officieel onderzoek niet kan worden toegestaan. Er is vastgesteld, dat de doodelijke schoten op den onderdaan van Dantzig Griibner zyn gelost door een inzittende van de auto van legatieraad Perkowski. Griibner zelf had in het geheel niets te doen met de voorafgaande geëindigde in cidenten te Kalthof. Het onderzoek heeft veeleer uitgewezen, dat hij den geheelen dag niet te Kalthof was geweest, doch zich te Mariënburg had opgehouden. Pas des nachts om half één bestelde hij een taxi om daarmede van Mariënburg uit de Duitsch-Dantziger grens bij Kalthof te passeeren. Te Kalt hof had de chauffeur van zijn auto hinder van de lichten der auto van Perkowski. Hij werd aldus gedwongen te stoppen. Toen hü uit zijn wagen stapte om de oor zaak der verblinding na te gaan, werd hü, zonder dat tevoren een woordenwis seling was voorgekomen door twee scho ten gedood. Eer medische hulp kon worden verkre gen, hadden de inzittenden van de Poolsche auto het station Kalthof per locomotief ver laten in de richting van Dirschau. Bij de in beslagneming van de Poolsche auto werden een geladen pistool, dat echter niet ge bruikt was, en het ledige foudraal van een Mauserpistool gevonden. De doodelijke schoten zyn volgens de politie gelost uit een by het Poolsche leger gebruikt pistooL De doodgeschoten Griibner was evenals zyn chauffeur volkomen ongewapend geweest. Zondagmiddag om half vyf is in het plaatsje Pieckel, gelegen op gebied der vrye stad Dantzig, een appèl gehouden over de S.A. Om vyf uur deed een menigte, onder aanvoering van geüniformeerde leiders, een aanval op den post der Poolsche douane-inspecteurs, die om hulp vroe gen. Na in kennis gesteld te zyn van den aan val op den post der Poolsche douane-inspec- uters te Pieckel, heeft de Poolsche commis saris-generaal te Dantzig op categorische wijze stappen ondernomen by den senaat der vrye stad, wiens aandacht hy vestigde op het feit, dat dit reeds het tweede inci dent is in minder dan 24 uur, waarby op flagrante wyze een ernstigen aanslag ge pleegd wordt op de Poolsche rechten te De Poolsche commissaris-generaal te Dantzig heeft gisteren den president van den Dantzigschen senaat twee nota's gezon den betreffende het incident te Kalthof. In de eerste nota geeft hy het relaas van het gebeurde en wyst hy het gebrek aan veilig heid voor de Poolsche bevolking van de vrye stad, in het byzonder in het district Grosses Werder, waar sinds lang een pro- paganda-actie gevoerd wordt tegen de Pool sche douane-inspecteurs, de aanval op het huis der Poolsche inspecteurs, waarvan de politie niets wist, of die zy niet wilde ver hinderen, vormt daar, aldus de nota, het bewys voor, evenals de aanval op de auto van den vice-commissaris-generaal, wiens vertrek naar Kalthof van te voren ter ken nis werd gebracht van den senaat. De tekst van de tweede nota luidt als volgt: „In verband met de incidenten van Kalt hof in den nacht van 20 op 21 Mei, waarvan een korte uiteenzetting gegeven wordt in een tegelijker tyd overhandigd schryven, en my refereerende aan ons onderhoud van heden, heb ik de eer, op instructie myner regeering, u het volgende ter kennis te brengen: De incidenten van den afgeloopen nacht, gericht tegen de Poolsche inspecteurs der douane te Kalthof, die van hun kant geen enkele aanleiding hebben gegeven tot den aanval, waarvan zij het voorwerp vorm den, zyn een gevolg van een georganiseerde actie tegen hen in het plaatsje Kalthof. Geweren moet worden op het feit, dat talrijke betoogers politieuniformen droegen. In verband met de onderhavige excessen, waren de Poolsche inspecteurs gedwongen het gebouw, waar zy zich bevonden, te ver laten, hetgeen hun onmogelyk maakte hun functies op het gebied der douanecontrole uit te oefenen. Door mij op de hoogte ge bracht van den Poolschen douane-inspec teurs berokkende moeilykheden te Kalthof, heeft de senaat der vrije stad, ondanks de verzekeringen, die staatsraad Bötscher my laatstelyk dienaangaande heeft gegeven, geen enkele maatregel genomen om den Poolschen inspecteurs de veiligheid en de vryheid te verzekeren om hun functie te vervullen. Dit feit, waarvan de verantwoorde lijkheid ten laste komt van de autori teiten der vrye stad, bewyst, dat deze autoriteiten de orde op het gebied van de vrye stad niet willen of niet kunnen waarborgen, waarop de Poolsche regee ring op categorische wyze de aandacht heeft gevestigd in haar schryven van 20 Mei. Onder die omstandigheden is de Pool sche regeering gedwongen te consta- teeren, dat de autoriteiten der vrye stad de volledige verantwoordelijkheid moeten dragen voor de te Kalthof voorgevallen incidenten. De autoriteiten der vrye stad zyn te meer verantwoordelyk voor den daarop gevolg den aanval op de auto. waarmede de vice- commissaris-generaal, Perkowski, zich naar Kalthof had begeven, om zich op de hoogte te stellen van het lot der Poolsche inspec teurs. Tengevolge van dezen aanval werden schoten gewisseld, waardoor een der aan vallers werd gedood. Met het ook op dezen toestand heb ik, op instructie myner regeering, de eer catego risch het volgende te verklaren: 1. De Poolsche regeering zal niet toestaan, dat langs den weg der voldongen feiten de Poolsche rechten op douanegebied worden beperkt; 2. De Poolsche regeering eischt een onder zoek naar de schuldigen en mededeeling van de resultaten van dit onderzoek; 3. De Poolsche regeering eischt schadeloos stelling voor de schade, die veroorzaakt is in het huis waar de Poolsche douane- inspecteurs te Kalthof zich bevonden; 4. met het oog op de steeds veelvuldiger aanvallen op Poolsche functionarissen en de Poolsche bevolking in de vrye stad is de Poolsche regeering verplicht een duidelijke en verplichtende verklaring te eischen, welke waarborgen de senaat van de vrije stad de Poolsche regeering kan geven voor de verzekering van de orde en van de veiligheid der Poolsche functionnarissen en der Poolsche bevol king in de vrye stad Dantzig. Aanvaardt, mijnheer de president, enz. enz. enz. Dantzig, n.1. het recht op controle op de douane. De commissaris eischte, dat terstond maat regelen zouden worden genomen om den douanepost te bevryden en den Poolschen inspecteurs volledige veiligheid te verzeke ren. Na de energieke stappen van den Pool schen commissaris-generaal ten aanzien van den aanval op het huis, waar zich Poolsche douane-inspecteurs bevonden in het dorp Pieckel, den tweeden aanval in 24 uur, neb ben de Dantzigsche autoriteiten een deta chement politie naar het bewuste plaatsje gezonden, hetwelk daar de menigte der be toogers en partyformaties uiteen joeg en de orde herstelde. „Groote verontwaardiging". In verband met bovenstaand bericht van het Poolsche telegraafagentschap meldt het Duitsche nieuwsbureau uit Dantzig: Het bericht van den moord op den Dant zigschen onderdaan Griibner door den Pool Murawski heeft onder de bevolking van het Dantzigsche gebied groote verontwaardi ging gewekt De bevolking heeft o.a. in het dorp Pieckel protestdemonstraties op touw gezet Nazi leidde den aanval? Reuter meldt, dat de Poolsche autoritei ten een onderzoek instellen naar den aan val van gisteren in Kalthof. De Polen ver klaren, dat de aanval een provoceerend karakter droeg, doch dat zy niet in staat zyn te zeggen of de provocatie uitging van den Dantzigschen senaat, van de plaatselyke nationaal-socialistische partij of van ergens in Duitschland. De Joodsche betoogingen tegen het Wit boek zijn gisteren opnieuw in ruime mate begonnen. Alle Joodsche kooplieden hadden hun winkels gesloten. Gistermiddag trok een stoet van verscheidene duizenden be toogers langs het Joodsche agentschap en kwam vervolgens bijeen voor een reusach tige afbeelding van het Witboek, dat op lin nen geschilderd was en dat plechtig ver brand werd. Het grootste deel der betoogers ging vervolgens uiteen en wekte de extre mistische elementen op zich kalm te houden. Desondanks trachtten deze elementen zich te hergroepeeren en de incidenten van Donderdag te herhalen door een aanval te gaan ondernemen op de regeeringsbureaux van de wyk. De politie en militairen namen terstond veiligheidsmaatregelen, zoodat de menigte gemakkelyk kon worden terugge drongen en ten slotte werd verspreid zonder dat een druppel bloed vergoten was. Om half negen was de orde geheel hersteld. De Joodsche nationale raad heeft den Joden in Palestina een program van niet- samenwerking, bestaande uit vyf punten, aanbevolen in geval het Britsche Witboek ten uitvoer wordt gelegd. Het plan omvat de oefening van jongemannen voor noodge vallen, de aanmoediging van binnenland- sche productie ter vervanging van den in voer en ter verlaging van de douanerechten, niet-samenwerking met de bestuursorganen, niet betalen van belastingen en beperking van gebruikmaking van openbare diensten, die winsten afwerpen. „Zonder vryheid kan geen duurzame vre de bestaan, zonder vrede kan geen duur zame vryheid bestaan", aldus zeide koning George in een redevoering, die hy gister morgen hield by de onthulling van een nationaal oorlogsgedenkteeken te Ottawa. De koning had de aandacht gevestigd op de symboliek van het gedenkteeken, zeggende: „Boven den boog, waaronder door de strijd krachten der naties zich voorwaarts dringen, staan de figuren van den vrede en de vrij heid. Niet by toeval verschynen zij naast elkander. Vrede en vryheid kunnen niet lang gescheiden worden. Het is goed om in een der hoofdsteden van de wereld een zichtbare herinnering te bezitten aan een zoo groote waarheid". By deze onthulling, die de belangrykste officieele plechtigheid was, welke door den koning wordt verricht tydens zyn reis door Canada, waren 200.000 personen aanwezig. Voor het eerst in de geschiedenis heeft de koning Zaterdag zyn verjaardag in een van de dominions gevierd. In geheel Canada was deze dag een nationale feestdag. De koning en de koningin zijn even voor middernacht te Kingston aangekomen. Zie verder Buitenland pag. 4, 2e blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1