DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Polen vindt Engeland aan zijn zijde.
No. 161
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maarden bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.
franco door bet gebeele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
Dit nummer bestaat uit twee bladen. Directeur: C. KRAK.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIENj
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote
contracten rabat- Groote letters naar plaatsruimte.
Brieven tranco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON. Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320. redactie 3330.
Dinsdag 11 Juli 1939
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
141e Jaargang
Chamberlain's verklaring
De gebeurtenissen te Dantzig geven aanleiding
eenzijdig optreden te vreezen.
De atmosfeer voor onderhande
lingen niet aanwezig.
De aigemeene toestand.
Kruitmagazijn bij Salamanca
in de lucht gevlogen.
Reeds 150 dooden en 2000
gewonden.
Nazi's voor Zwitsersche
rechtbank.
„Trouwe bondgenoott..
De mogelijkheid van een
Engelsch-Japanschen oorlog.
Italië en de Dantzigsche
kwestie.
ALKMAARSCHE COURANT.
Gisteren heeft minister-president Cham-
berlain in het Lagerhuis zijn lang ver
wachte verklaring inzake Dantzig afge
legd. Deze verklaring had den volgenden
inhoud:
Ik heb reeds vroeger verklaard, dat de
regeering een nauw contact handhaaft
met de Poolsche en Fransche legeeringen
over deze kwestie. Ik heb voor het
oogenblik niets toe te voegen aan de in
lichtingen, die het Huis reeds heeft ge-
kiegen omtrent den plaatselijken toestand.
Misschien echter i: het nuttig, dat ik een
overzicht geef van de elementen dezer
kwestie, zooals zij de Britsche regeering
voorkomen.
Naar het ras is Dantzig een bijna
geheel Duitsche stad, doch de wel
vaart van zijn inwoners hangt in
zeer groote mate af van den Poolschen
handel. De Weichsel is de eenige
waterweg van Polen naar de Oostzee
en de haven aan de monding is daar
om van vitaal strategisch en econo
misch belang voor Polen.
Een. andere, in Dantzig gevestigde mo
gendheid, zou, wanneer zij da', wenschte,
Polen's toegang tot de zee kunnen blok-
keeren en aldus economisch en militair
Polen in een wurgenden greep kunnen
nijpen. Zij, die verantwoordelijk waren
voor het opstellen van hét huidige statuut
der Vrije Stad, waren zich deze feiten be
wust en deden hun best om dienovereen
komstige voorzieningen te treffen.
Hoe de huidige
ontstaan.
spanning is
Bovendien is er geen sprake van onder
drukking der Duitsche bevolking in
Dantzig. Integendeel, het bestuur over de
Vrije Stad is in Duitsche handen en de
eenige beperkingen, die haar opgelegd zijn,
zijn niet zoodanig, dat daardooi de vrij
heden van haar burgers worden besnoeid.
Ofschoon de huidige regeling misschien
verbeterd zou kunnen worden, kan zij zelf
niet worden beschouwd als in den grond
onrechtvaardig of onlogisch.
En in feite was de handhaving van den
status quo gegarandeerd door den Duit-
schen rijkskanselier zelf tot 1 °*-4, door het
tien jaar loopende verdrag, dat hij met
maarschalk Pilsudski sloot. Tot Maart j.1.
schijnt Duitschland van gevoelen te zijn
geweest ,dat, terwijl de positie van Dant
zig uiteindelijk een herziening noodig zou
hebben, de kwestie noch urgent was, noch
waarschijnlijk leiden zou tot een ernstig
geschil.
In Maart echter, toen de Duitsche regee
ring een aanbod naar voren bracht in den
vorm van zekere desiderata, begeleid
door een perscampagne, begreep de Pool
sche regeering, dat zij weldra zou kunnen
komen te staan tegenover een unilaterale
oplossing, waartegen zij me al haar krach
ten weerstand zou moeten bitden. Zij zag
de gebeurtenissen voor zich, dit geschied
waren in Oostenrijk, Tsjecho-Slowakye,
het Memelgebied en bijgevolg weigerde
zij het Duitsche standpunt te aanvaarden
en deed zelf voorstellen voor een moge
lijke oplossing van problemen, waarbij
Duitschland geïntereseerd is. Zekere de
fensieve maatregelen werden door Polen
Reacties op de rede van
Chamberlain.
Het spreekt vanzelf, dat de rede, die de
Britsche minister-president gistermiddag
in het Lagerhuis gehouden heeft, overal
aandachtig bestudeerd is. Even vanzelf
sprekend is het, dat onze belangstelling
allereerst uitgaat naar de reactie daarop
in het Derde Rijk. Welnu, in gezaghebben
de Duitsche kringen betoogt men, dat
deze verklaring geen enkel nieuw en ver
rassend element bevat, en dat zij in den
tegenwoordigen toestand geen enkele wij
ziging brengt.
Chamberlain aldus zegt men, heeft op
nieuw betoogd, dat Groot-Brilannië even
tueel Polen te hulp zou komen, doch dat
heeft hij reeds meer dan honderd keer
herhaald en een dergelijke herhaling
wijzigt niets aan de vastberadenheid van
dengene, die haar uit.
Chamberlain heeft de hoop uitgespro
ken, dat de toestand zal opklaren. Het is
echter aan de Britsche en Poolsche pers
haar houding te veranderen.
Wat de verklaringen van Chamberlain
aangaat ten aanzien van het economische
belang van Dantzig voor Polen houden de
Duitsche gezaghebbende kringen staande,
dat de Duitsche aan Warschau gedane
voorstellen rekening hielden met de Pool
sche belangen. Ook maakt men zich sterk
de argumentatie te kunnen betwisten van
den Britschen premier, dat de Engelsche
garantie aan Polen de houding van Polen
tegenover de Duitsche aanspraken op geen
enkele wijze heeft veranderd: veel vroeger
dan 31 Maart, aldus betoogt men, was
Warschau op de hoogte van het Britsche
voornemen een dergelijke garantie te
geven. Ten slotte verwijten gezaghebben
de Duitsche kringen er niet op te hebben
gewezen, dat „Dantzig een Duitsche stad
is, welke naar het Rijk wenscht terug te
keeren."
Goed ingelichte kringen te Dantzig
geven op Chamberlains verklaring in het
lagerhuis den volgenden commentaar:
.Wij stellen niet veel belang in de ver
klaring van Chamberlain, want wij konden
ons wel ongeveer voorstellen wat hij zou
zoggen. Wij begrijpen trouwens niet, waar
om iedereen zich zoo druk maakt over
Dantzig. Men moet niet gelooven, dat het
lot van Europa onverbrekelijk met het lot
van Dantzig verbonden is. De kwestie van
genomen op 23 Maart en het antwoord
werd op 26 Maart naar Berlijn gezonden.
Ik verzoek het Huis nauwkeurig acht
te slaan op de tijden en de data. Er is in
Duitschland ronduit veiklaard, dat het de
waarborg der Britsche regeering was, die
de Poolsche regeering aanmoedigde om
over te gaan tot het optreden, dat ik be
schreven heb. Men zal echter opmerken,
dat onze garantie niet werd gegeven voor
31 Maart. Tegen 26 Maart was er zelfs
geen gewag van gemaakt bij de Poolsche
regeering.
Vrees voor unilateraa' optreden.
De recente gebeurtenissen in Dant-
zog hebben onvermijdelijk de vrees
doen opkomen, dat het in de bedoe
ling ligt om zijn toekomstigen status
te regelen door unilateraal optreden,
georganiseerd met heimelijke metho
den, aldus Polen en de andere mo
gendheden voor een voldongen feit
plaatsende. Onder dergelijke omstan
digheden zou, zoo wordt opgeworpen,
iedere actie, die door Polen werd
ondernomen om den toestand te her
stellen, voorgesteld worden als een
daad van agressie van zijn kant en
wanneer zijn actie gesteund werd door
andere mogendheden, zouden zy be
schuldigd worden Polen te helpen en
aan te hitsen tot het gebruik van
geweld.
Wanneer het vervolg der gebeurtenis
sen in feite zou zijn, zooals in deze hypo
these wordt verondersteld, zullen de leden
van het Huis uit hetgeen ik eerder gezegd
heb, begrijpen, dat de kwestie niet zou
kunnen worden beschouwd als een zuiver
locale aangelegenheid, betrekking hebben
de op de rechten en vrijheden der Dantzi-
gers, welke tusschen twee haakjes op
geenerlei wijze bedreigd worden, doch ter
stond ernstiger kwesties zouden doen op
komen, welke het Poolsche nationale be
staan en de Poolsche onafhankelijkheid
raken.
Wy hebben den waarborg gegeven,
dat wy onzen bystand zouden ver-
leenen aan Polen, in geval van een
duidelyke bedreiging van zyn onaf
hankelijkheid, welke het van vitaal
belang zou achten om te weerstaan
met zyn nationale strydkrachten en
wy zyn vastbesloten om deze ver
plichting ten uitvoer te leggen.
In zijn rede voor den Rijksdag op 28
Maart zeide de Duitsche Rijkskanselier,
dat wanneer Polen wenschte te komen
tot nieuwe verdragsregelingen betreffende
zijn betrekkingen met Duitschland, hij dit
denkbeeld slechts zou kunnen toejuichen.
Hij voegde er aan toe, dat iedere toekom
stige regeling van dien aard gebaseerd
zou moeten zijn op een volstrekt duidelijke
verplichting, gelijkelijk bindend voor beide
partijen.
De Britsche regeering is er zich van
bewust ,dat de recente ontwikkelingen
in de Vrije Stad het vertrouwen heb
ben verstoord en het op het oogen
blik moeilyk hebben gemaakt de
atmosfeer te vinden, waarin redelyk
overleg kan overheerschen.
Tegenover dezen tooestand blijft de
Poolsche regeering kalm en de Engelsche
regeering hoopt, dat de Vrije Stad met
haar oude tradities wederom moge be
wijzen, gelijk zij tevoren in haar geschie
denis heeft gedaan, dat verschillende na
tionaliteiten te zamen kunnen werken,
wanneer haar werkelijke belangen samen
vallen. Intusschen vertrouw ik, dat alle
betrokkenen hun vastbeslotenheid zullen
uitspreken en toonen, dat niet toegestaan
zal worden, dat welke incidenten ook met
betrekking tot Dantzig een zoodanig ka
rakter zullen aannemen, dat zij een be
dreiging zouden kunnen vormen voor den
vrede in Europa.
Dantzig is een zuiver DuitschPoolsche
aangelegenheid."
In de Poolsche hoofdstad zijn de woor
den van Chamberlain in het lagerhuis met
groote voldoening ontvangen. In politieke
kringen te Warschau zegt men, dat de
verklaring van den Britschen minister
president geen opening in het systeem der
Britsche garanties meer laat. De verkla
ring is een nadrukkelijke bevestiging van
de officieele Engelsche verklaringen van
31 Maart en 6 April. De toestand is nu
nog scherper gedefinieerd.
Minister Beek was reeds twee dagen
geleden van Chamberlains verklaring op
de hoogte, daar de tekst hem door den
Engelschen zaagelastigde Clifford Norton
was overhandigd.
In politieke kringen te Londen zelf
wordt de verklaring van Chamberlain op
gevat als een nieuwe waarschuwing aan
het adres van Duitschland.
Indien Polen ten strijde trekt om een
verandering in den status van Dantzig te
verhinderen, zal Engeland eveneens strij
den zelfs indien Duitschland den toestand
tracht te veranderen door manoeuvres van
de vrije stad zelf uit.
Men zet uiteen dat gebleken is dat En
geland geen druk op Polen uitoefent om
met de Duitschers te onderhandelen over
Dantzig, zoolang d- spanning voortduurt.
In Fransche diplomatieke kringen deelt
men geheel het standpunt van de Britsche
regeering inzake Dantzig, zooals dit door
minister-president Chamberlain in het
lagerhuis uiteengezet is. Men is van mee
ning, dat door deze verklaring een einde
wordt gemaakt aan de geruchten over een
wijfelende houding van Engeland. De hou
ding van Engeland en Frankrijk, welke
reeds herhaaldelijk is uiteengezet, laat
geen plaats voor aarzelend. Beide landen
zeggen Polen nun meest volledigen steun
toe, wanneer de Poolsche regeering van
oordeel zal zijn, dai haar levensbelang op
het spel staat. Polen slaat de ontwikke
ling van den toestand te Dantzig nauw
keurig gade en heeft de grenzen vastge
steld, welke door de Duitsche autoriteiten
niet overschreden mogen worden. De Pool
sche regeering heeft nooit het Duitsche
karakter van Dantzig ontkend, en zij heeft
zich steeds bereid verklaard met Duitsch
land hieromtrent te onderhandelen, doch
zij zal nooit toelaten, dat te kort wordt
gedaan aan de Poolsche scheepvaartrech
ten op de Weichsel en het gebruik van de
haven van Dantzig, noch zal zij toestaan
dat de vrije stad gemilitariseerd wordt.
De tegelijk vastberaden en voorzichtige
houding van de Poolsche regeering wordt
te Parijs en Londen gewaardeerd en de
verklaringen van Chamberlain kunnen
dienaangaande geen twijfel laten.
Zondagmiddag is zooals gemeld in bet
Spaansche dorp Penaranda de Braca-
monte bij Salamanca een kruitmagazijn
in de lucht gevlogen. Gisteren den ge-
heelen dag nog voerde de brandweer 'n
hevigen strijd met de vlammen.
Volgens de laatste berichten zijn meer
dan 50 slachtoffers te betreuren, terwijl
1500 tot 2000 menschen zijn gewond.
Niet minder dan 1090 huizen zijn ver
woest.
Het zwaarst getroffen is het stadsdeel
nabij het station aan den weg van Sa
lamanca naar Avila. Waar eens het sta-
tion stond, is thans nog slechts een puin
hoop.
De klok van het stadhuis is stil blijven
staan om 15 minuten over elf, daarmede op
de minuut af het tijdstip van de explosie
aangevend.
Hooge militaire en politioneele autoritei
ten leiden het onderzoek naar de oorzaak
van de ramp.
Naar schatting is de toestand van 500 van
de 1500 gewonden ernstig. Ongeveer 1500
menschen zijn dakloos geworden. Zij zijn
tijdelijk ondergebracht in Salamanca, Avila
en in de dorpen in de nabijheid van Pena
randa.
Vele personen worden nog vermist, zoodat
men vreest, dat het aantal slachtoffers nog
hooger zal blijken te zijn. De nasporingen
van de militairen en de politie wijzen erop,
dat kruit door de hitte in brand is geraakt
en de ramp heeft veroorzaakt.
Hedenmorgen brandden nog steeds een
honderdtal huizen en drie fabrieken, 'onder
het oog van de tengevolge van het water
gebrek machteloos staande brandweer. Op
de plaats van de ontploffing heeft zich een
krater met een straal van 200 meter ge
vormd, gevuld met smeulende puinhoopen.
die men onder water tracht te zetten, aan
gezien zich op 500 meter afstand nog een
intact gebleven opslagplaats van ontplof
bare stoffen bevindt. De kracht van de ont
ploffing was zoo groot, dat men haar te Sa
lamanca en te Avila, d.i. een afstand van 40
K.M., hoorde.
Tot dusver heeft men op het kerkhof van
Bracamonte 45 slachtoffers begraven. Vier
gewonden zijn gisternamiddag overleden.
Een dertigtal gewonden verkeert in hoogst
zorgwekkenden toestand. Het aantal ver
misten bedraagt 49.
De spoorlijn SalamancaMadrid, die door
de ontploffing ter plaatse vernield werd, is
voorloopig hersteld.
Te Zürich is gisteren het proces be
gonnen tegen acht nationaal-socialisten,
zeven Zwitsers en een Duitscher, leden
van de vereeniging „Trouwe bondge-
nooten".
Zij worden beschuldigd, een soort
inlichtingsdienst te hebben gesticht,
welke de werkzaamheden naging van
zekere politieke personen en organisa
ties en welke de activiteit van buiten-
landsche diplomatieke en consulaire ver
tegenwoordigingen naging.
De voornaamste beschuldigde, Zander,
een gewezen onderwijzer, werd allereerst
ondervraagd over den fameuzen inlichtings
dienst „Ad", welke hy had opgericht en had
toevertrouwd aan een zekeren Frei. Volgens
Zander was het onderzoek van „Ad" zuiver
politiek. Hij voegde hieraan toe, dat de
Zwitsersche staf slechts werd nagegaan om
vast te stellen hoe zekere inlichtingen te
recht kwamen bij de leiding der socialisti
sche party.
Dat Frei in Mei 1938 naar Duitschland
was gegaan, met medeneming van al het
documentenmateriaal van den dienst „Ad"
verklaarde Zander uit de jegens de ver
eeniging geuite bedreigingen. Hij betwistte
vervolgens, dat de vereeniging voor reke
ning van Duitschland heeft gewerkt. Ook gat
hij inlichtingen over „bliksemappels" een
soort spoedmobilisatie der leden, en over
het „Schutzcorps" een soort ordedienst bij
openbare bijeenkomsten.
De rechtbank probeerde vergeefs den
oorsprong te weten te komen van de finan-
cieele hulpbronnen der vereeniging, die een
maandeliiksch tekort had van ongeveer 1500
Zw. franken. Zar.der betoogde overigens,
dat de fondsen der vereeniging alle Zwitser
sche waren.
Het verhoor van den tweeden beschul
digde, Zikles, toont de gelijkheid aan van de
strijdmethode van deze vereeniging met die
van de Duitsche nationaal-socialistische
partij in andere landen, met name ten aan
zien te willen blijven bestaan ook in geval
van een verbod. Zinkles gaf te kennen, dat
het doel van de controle op de buitenland-
sche consulaten was de identiteit na te gaan
van zekere bezoekers en ook de veelvuldig
heid van hun bezoeken.
Volgens den president bedroeg het aantal
leden der vereeniging 176 en niet 400, zooals
deze verdachte beweert.
Japansche vlootkringen geven, volgens
Domei, uitdrukking aan de bezorgdheid be
treffende de a.s. besprekingen te Tokio over
een regeling van de kwestie-Tientsin, of
schoon, naar verluidt, nog geen besluit is
genomen over het zenden van een waarne
mer door de admiraliteit naar de Britsch
Japansche besprekingen.
Naar aanleiding van de ontoegeeflijke
houding, die in Engeland veld wint ten
aanzien van Japan in verband met de
kwestie van Tientsin, waarbij zelfs
denkbeelden naar voren komen als het
instellen van economische sancties en
het ten uitvoer leggen van een vlootde-
monstratie tegen Japan, schrijven de
dagbladen Yomioeri Sjimboen en Mi-
yuaki Sjimboen over de mogelijkheid
van een Engelsch-Japanschen oorlog,
waarvan niemand kan zeggen of hij niet
volgen zal op de anti-Japansche agitatie
der Engelschen, vooral omdat, naar de
bladen schrijven, de Japansche regee
ring besloten heeft in geen geval de
blokkade van de Britsche concessie in
Tientsin te verzachten, tenzij Engeland
de politiek ten gunste van Tsjang Kal
Sjek laat varen.
Mocht een oorlog tusschen Engeland en
Japan uitbreken, dan voorspelt de Yomioeri
Sjimboen, dat het Verre Oosten het tooneel
zal worden van een g.ooten slag. Het blad
geeft een analyse van de Britsche vloot en
merkt op, dat Engeland 14 kapitale schepen
heeft, 14 kruisers der A-klasse, 49 kruisers
der B-klasse, met inbegrip van de Belfast
en de Edinburgh, en 7 vliegtuig-moeder
schepen, waarbij twee van verouderd type.
De gespannen verhoudingen in Europa
verhinderen Engeland echter kapitale sche
pen en kruisers naar het Verre Oosten te
zenden op enkele schepen na.
Aldus redeneerende, gelooft de Yomioeri
Sjimboen, dat Engeland gedwongen zal zijn
om zijn vlootstrydmacht te Singapore te
concentreeren, in plaats van in Hongkong,
dat blootgesteld zal zijn aan Japansche aan
vallen. Het blad citeert echter vlootdeskun-
digen en voorspelt dat Singapore gemakke
lijk zal vallen voor de Japansche strijd
krachten, die het waarschijnlijk evenmin
moeilijk zullen vinden het schiereiland Ma-
lakka te veroveren. Een aanval met alle be
schikbare middelen door de Japansche vloot
buiten beschouwing latende, wijst het blad
erop, dat Singapore door de Japansche
duikbooten bedreigd zal worden. Het ver
lies van Singapore zou het signaal vormen
voor de ineenstorting van het geheele Brit
sche defensie-systeem in het Verre Oosten.
Sprekende over beweerde Britsche
machinaties, om de Ver. Staten er toe
te brengen, zich aan Britsche zijde te
plaatsen in een oorlog in het Verre
Oosten tegen Japan, schrijft de Yomioe
ri Sjimboen niet te gelooven, dat de
Ver. Staten Engeland in de kaart zul
len spelen en tegen Japan zullen vech
ten, alleen om de Britsche vlootsupre-
matie te bevestigen. Mochten de Ver.
Staten zich echter bij de Engelschen en
Franschen tegen Japan aansluiten, dan
geeft het blad de Japansche natie den
raad te vertrouwen op de vlootautori-
teiten, die een vlootpolitiek moeten
hebben uitgewerkt met het oog op ieder
mogelijk noodgeval. Het blad besluit
met hieraan toe te voegen,' dat het re
sultaat van een oorlog tusschen Japan
en Engeland, wanneer die zou ontstaan,
zou eindigen ten gunste van Japan.
De Reiazioni Internazionali, die een extre
mistische, maar niettemin belangrijke stroo
ming in de Italiaansche politiek vertegen
woordigt, wijdt 'n artikel aan Dantzig, waar
in het blad verklaart, dat Italië van ganscher
harte het Duitsche standpunt steunt en dat
het bereid is samen met Duitschland ten
oorlog te trekken wanneer het conflict over
de Vrije Stad in een gewapende botsing zou
eindigen. Sedert „onherroepelijk is besloten"
tot den terugkeer van Dantzig tot het
Duitsche Rijk, aldus het blad, is de tijd ge
komen om „buitengewoon duidelijk te
spreken, zoodat de verantwoordelijkheid van
de afzonderlijke landen duidelijk en nauw
keurig omlijnd zal zijn". De Britsche en de
Fransche regeering worden er dan van be
schuldigd Polen te gebruiken om haar vij
andigheid tegen de totalitaire staten steeds
meer uit te breiden en om de verantwoor
delijkheid voor een conflict met de spil op
Warschau te werpen. Het is volkomen nut
teloos voor Groot-Britannië en Frankrijk om
