DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN. Indrukken uit Dantzig en Gdynia. ITALIE'S MAATREGELEN TEGEN VREEMDELINGEN. Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per 3 maai. den bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2. iranco door bet geheele Rijk 2.50. Losse nummers 5 cents. PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN: Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groote contracten rabat. Groote letters naar plaatsruimte. Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9, postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330. No. 162 Dit nummer bestaat uit twee bladen. Directeur: C. KRAK. Woensdag 12 Juli 1939 Hoofdredacteur: 1'j. N. ADEMA. 141e Jaargang .Vonkende steden". Provincie Bolzano gesloten voor alle buitenlanders. Protesten van de betrokken mogendheden. De algemeene toestand. ALKMAARSCHE COURANT. Een lezer der N. R. C., die kort geleden uit Dantzig en Gdynia is teruggekeerd, schrijft: Toeristen en nog eens toeristen, toeristen overal; aan alle kanten, vóór je en achter je, links en rechts, in de gangen van den trein en op de tunneltrappen van de sta tions, zóó had men mij gezegd vlak voor het vertrek. Toeristen? Nu ja, ieder wist het allang, verkleede soldaten uit Duitsche gebieden, die zich ontpopten, zoodra ze de grens der Vrije Stad over waren. Bespreek maar plaats in den trein, als dat nog kan! Alleen kalmte brengt hier raad, dachten we en wij wachtten af. Berlijn ligt nu achter ons, Scheidemüh! z«n we voorbij gedreund in gonzende vaart. Mariënberg met zijn grauwe kloosterachti ge muren rollen wij binnen. Hier begint 't spook der geheimzinnigheid te grijnzen. Beschut door de duisternis moeten hier dan de duizenden Duitschers liggen, luisterend naar en wachten op het sein: voorwaarts marsch! oprukken! richting Dantzig! Een beetje oninteressant en onwennig is de stilte op het vereenzaamde, als uitge storven station. Wij praten maar niet al te hard als menschen die bang zijn hun eigen stem te hooren, welke ver voortklinkt on der de holle bekapping. „Drie kwartier oponthoud laat de pas sen maar hier, dan kunt u straks vlug in stappen", zóó luidt de boodschap van een der douanen. Wij mogen dan een half uur naar buiten om. adem te scheppen. Met een nieuw glansje op het verfrischte gezicht keeren wij vroegtijdig terug. Instappen is nutte loos en onmogelijk; tien minuten geleden is de laatste trein naar de Vrije Stad ver trokken. De echte toeristen kijken wat zui nig langs hun neus. De douane is verhuisd naar zijn eigen haard en de andere schok schouderen wat. Den volgenden morgen bestraalt de ster ke morgenzon Dantzig, nadat de wolken zijn verdreven van de torens, daken en eeuwenoude poorten der roemruchte Han zestad. Hoe hebben wij het nu? Zijn we bij moeder thuis beland? „Hoe vindt je het hier?" vroeg den volgenden dag een Dant- ziger persman aan een Hollandschen .schipper", toen zijn logger werd overge dragen aan een nieuwe Dantziger maat schappij in een gesprek, dat 's avonds moest worden uitgezonden. „Precies als bij ons", beweerde de dikke, donkere krullebol, „huizen, zooals in Holland en straten met geboomte, 't is allemaal hetzelfde". Oud-Holland. De diepe, donkere kijkers, gesterkt door de scherpe zeewinden en geoefend door het turen over glanzende, dansende golven, hadden in een moment raak gezien. In Dantzig droomt oud-Holland voort. Rustig staan daar de oervaste, oude poorten met smeedwerk en emblemen, die onze meest historische steden eere zouden aandoen. Vier-hoog pronken de hoofdstraten met vaak gerestaureerde gevels, geheele rijen aaneen, alleen door sommige in deelen van Brugge, Gent, Delft of Middelburg geëve naard. Alles ademt rust en vertrouwen. Alleen miniatuurvonkjes spatten uit ge heimzinnige hoeken. In ons hotel zetten zich regelmatig jonge militairen in kleine groepen tusschen de gasten in „burger", blijkbaar het liefst in stille plaatsjes van de eetzaal. Iets straks ligt over de trekken van het jonge gezicht. Plichtbewust is de beweging, volkomen beheerscht hun houding. Voor hun pleizer zitten ze hier niet; wel geroe pen; misschien wat gedwongen? Waren dat nu de in Holland zooveel be sproken toeristen? Dan was het de moeite waard ze wat nauwkeuriger op te nemen. j.U vergist zich", zoo lichtte men ons later in. De militairen, die u ziet zijn grooten- deels vrijwilligers, die zichzelf in het Duit sche leger hebben gemeld, om daar te oefe- nen; „vrijwillig" dan soms met 'n korreltje zout genomen. Nu zijn ze in den tijd van spanning naar de haardstee teruggekeerd, °m, als de nood nijpt, te toonen, hoe ze zich de Duitsche lessen hebben eigen ge- Waakt. Die slanke figuren met wat hoeki ge schouders zouden ons corps grenadiers zeker niet ontsieren. Smeulen en vonken doet het in de Han- ze-stad, hoewel men beheerscht spreekt en handelt; van overlading of ontlading be werkt de vreemdeling in de gesprekken niets. Zich nu al laten gaan ligt niet, al thans nu nog niet in de natuur der Dant- zigers. Dan moeten er andere seinen wor den geheschen. De temperatuur staat ver, heel ver van het kookpunt. Nu ja, als het moet; dan, dan maar oorlog is geen bagatel; rust en vrede zijn kostbare goede ren; zij kennen den „Krieg"; zy weten, wat dat sein beteekent en zy hebben wat te verliezen in deze stad der vaderen, de stad, waar de historie spreekt uit eiken steen in poort en poortershuis. Als de bommen en shrapnells hier een maal zouden Inslaan, ging er meer te loor dan menschenhanden in enkele decenniën konde opbouwen, dan bestond de kans, dat behalve een stroom menschenlevens een respectabel stuk kostbare cultuur werd te gronde gericht. Zou daarvan de Dantziger niet door drongen zijn? En daarom; zijn lust en liefde ligt in groot-Duitschland; naar Germanië trekken bloed en hart; maar zijn besef is nog klaar en nuchter genoeg om te weten, wat by het eerste schot op het spel staat; de scheiding van het Rijk doet pijn, de hereeniging trekt; maar de prijs moet niet al te hoog, niet onbetaalbaar zijn. Het wonder Gdynia. Over Zoppot gaat de weg naar Gdingen, het Poolsche Gdynia, bekend om zijn ra zend snelle opkomst, zijn schoone, goed be schutte havens, zijn wonderlijke huizen blokken; zoo maar in een ommezien schijn baar wild door eilander geworpen, maar bestemd om bij aaneensluiting te groeien tot een regelmatige stad, modern ingericht naar Amerikaansch model, wijd en hoog, waar de zon onbelemmerd alles in gloed zet, de gezuiverde zeelucht de longen ver wijdt, en veerkracht in de spieren wordt gestort. Geheel overbodig is dat nu niet. Stout en gedurfd is hier alles aangepakt; maar de Pool blijft Pool en het Poolsche leven loopt niet evenwijdig met dat op een Amsterdamsch hofje of een Utrechtsch grachtje; zelfs valt het niet te vergelijken met de verdiepte cultuur van een haven stad als Dantzig. Wij moeten in acht nemen, dat zulk een complex, dat in 15 jaren als een wonder boom is verrezen, niet al te critisch door een loupe mag bekeken; maar in het Pool sche paradijs van welvaart wacht den voor vechters van reine zeden en den bestrijders van koning Alkohol nog een geweldige taak. Achter deze stad stuwen grootsche ideeën op en stoute verwachtingen spreken uit de diepe havens, stralen van de tinnen der hooge, platte huizenblokken; maar Gdynia heeft tijd noodig; tijd om rustig voort en op te bouwen en het gebouwde te verfijnen. De grondslagen zijn hier gelegd met veel opoffering van arbeidskracht en kapitaal. Gdynia heeft tijd noodig. Deze grondslagen zijn breed en sterk, stout en krachtig; maar alles wacht hier op de hand, die uitwerkt en afbouwt. Wordt daarvoor tijd gegund of zal de vlam eer der uitslaan en de schennende hand hier alles onderste boven keeren misschien al les verwoesten? „Wat verwacht gij in de naaste toe komst?" „Oorlog en niets anders, liever vandaag dan morgen", was het antwoord van een Pool, die verscheiden landen van Europa kende en in 1920 in het Oosten tegen de bolsjewisten had gevochten. „En Duitsch- land krijgt klop; wij hebben een der beste legers van Europa en brengen 6 millioen man op de been; wij worden van alle kan ten geholpen". Wij stonden voor een nieuw, klein flat gebouw, niet ongeschikt, zelfs keurig inge richt, afgezien van zekere eentonigheid, waaraan ook de beste flatjes niet ontko men. Rechts rezen heuvels, met diepdon kere dennen begroeid en links lag de zee, blauw als het firmament, die nauwelijks rimpelde, schoon als de ontwakende mor gen. „Daar krioelt het van soldaten, die bij het eerste alarm als ratten uit de holen ko men", ontboezemde de Pool, wijzend naar rechts, richting Dantzig. „En links ligt Hela, niet waar?" „Ja, ja, dat is de landtong ver in de zee, die de bocht van Dantzig beheerscht. Hard is aan de versterking gewerkt; de burger bevolking is van de uiterste punt verwij derd; militairen regeeren daar oppermach tig". Die tong, wanneer zy vuur begon te spu wen, leek ons voor Dantzig uiterst gevaar lijk. Mocht het vandaar eens beginnen te donderen, dan moest dat wel een duivelsch effect geven. Dat hadden zonder twijfel Fransch- en Poolsche ingenieurs gezien en berekend, toen daar militaire werken wer den aangelegd. Zoo vonkt het ook in Gdynia, sterker en intensiever, meer door- en uitslaand dan in het oude Dantzig. En vele buitenlanders, die zien wat Gdynia voor Polen beteekent en wat Polen heeft geïnvesteerd in deze jonge havenstad, kun nen dat verstaan, begrijpen. Polen heeft lucht noodig om te komen op hooger ni veau en hier ligt niet Polens ijzeren, maar zyn natuurlijke long. Hier steekt Polen zijn neus in de ruimte, in het wereldleven en het wereldverkeer. Polen moge nog rijkaards tellen onder zyn grondbezitters en graven, het landvolk is arm en leeft van een paar gulden per week. In Gdynia, de ruime, schitterende, de nieuwe weg naar het wereldverkeer en den wereldhandel, verdient de Poolsche werk man ongeveer 35 cent per uur reeds een ongehoord loon voor binnenlandsche werk krachten. Als een lawine kwam het volk aanzetten uit het achterland; aan die be weging moest zelfs paal en perk worden gezet door de regeering. Polen ruikt, vreest tenminste met in stinctmatige beduchtheid, dat de terugkeer Blijkens bij het departement van bui- tenlandsche zaken te 's-Gravenhage in gekomen ambtsberichten van Hr. Ms. gezantschap te Rome, is de provincie Bolzano voor verblijf van alle vreem delingen tot nader order gesloten. Door reis zonder oponthoud is toegestaan. Bijzondere gevallen van Nederlan ders, in de provincie Bolzano domicilie hebbend, zullen door de locale autori teiten met welwillendheid worden be handeld. Alle andere provincies, ook de aan grenzende Trento en Belluno, blijven voor verblijf beschikbaar. De diplomatieke correspondent van Reu ter verneemt, dat de Britsche regeering te Rome navraag doet naar de redenen, die geleid hebben tot de bev;len, die aan Brit sche onderdanen in Zuid-Tirol gegeven wor den om dat gebied te verlaten. De bevelen hebben betrekking op om streeks 15 Britsche onderdanen, met inbe grip van een man, die het boerenbedrijf uitoefent en twee ongetrouwde dames op leeftijd, die in hotels wonen. Volgens te Londen ontvangen berichten, hebben de bevelen betrekking op ongeveei van Dantzig tot het Rijk niets anders is dan een begin van het herstel der oude gren zen en deze gelijkschakeling voelt het als het afsnijden van de luchtwegen, waardoor Polen ademen kan in de zuurstof der we reld; een wereld wier niveau veel hooger ligt dan Polen ooit heeft gekend. De lust tot mededingen en medezingen in het koor der groote naties, heeft Polen aangegrepen en die lust wordt van binnen gekoesterd en van buiten geprikkeld. De koorts is me nigeen in het bloed geslagen. Brandstof is hier aanwezig en mocht de ze ontvonken en de brand eenmaal uit slaan, dan zal de strijd ongekend bitter worden. Rondom de ailaire-Dantzig. Hoewel de rede van Chamberlain men zie ons nummer van gisteren niet zoo bijzonder belangwekkend was, omdat zij zoo weinig positiefs bevatte, heeft zij toch aanleiding gegeven tot diverse commen taren in de totalitaire staten en in Dantzig. Wij hebben gisteren reeds gewag gemaakt van de commentaren in Duitsche bladen, zoodat wy deze thans stilzwijgend voorbij kunnen gaan. Interessant is echter de uit eenzetting in de Dantziger Vorposten, welk blad o.m. opmerkt, dat de bewering van Chamberlain, volgens wien de volken rechtelijke grondslagen van Dantzig noch onlogisch, noch onrechtvaardig zijn, weer legd wordt door de ruim honderd conflic ten tusschen Dantzig en Polen, die jaarlijks te Genève werden behandeld. De oude tak- tiek van Warschau, n.1. de aardrijkskundige ligging van Dantzig aan de mondig van de Weichsel voor te stellen als motiveering van Polens aanspraken, wordt duidelijk weer legd door de volkomen verwaarloozing van dezen stroom door Polen en de onbeteeke- nendheid van de Weichsel voor de Poolsche scheepvaart. Aan den anderen kant weten de Dantzigers het best, waarom zij opgeno men willen worden in Duitschland. Daarbij zijn niet alleen ideëele redenen van in vloed, maar ook materieele. Men verwacht in Dantzig een alle gebieden omvattende uitbreiding van het oeconomische leven en men is gaarne bereid af te zien van de voor- deelen van de transito-overlading in de ha ven, die voor de bewoners der Vrije Stad tegenwoordig zoo goed als geen voordeel afwerptBij Engeland en Polen gaat het niet om Dantzig, maar om de Engelsche omsingelingspolitiek, waarvoor Polen zich ter beschikking stelt en waarvoor Polen van Engeland een blancowissel heeft ont vangen. De twistpunten Dantzig en Corri dor zyn niet eerst in 1939 ontdekt, maar be stonden van het begin der onnatuurlijke grensafbakening af. Een internationale aan gelegenheid vormen zij slechts in zooverre dat het wereldgeweten en de wereldgerech- tigheid reeds veel eerder een herziening van deze onmogelijke, willekeurige verdee ling in het Duitsche Oosten eigener bewe ging hadden moeten nastreven. De Italiaansche bladen hebben zich ook zeer uitvoerig bezig gehouden met Cham- berlain's rede, maar zij onthouden zich vrij wel alle van het leveren van rechtstreeksch commentaar Slechts wordt opgemerkt, dat de rede van den premier niet geweest is. wat men kon vreezen, gezien wat men ln Rome de oorlogszuchtige betoogingen der Britsche politiek der laatste dagen noemt. „Chamberlain aldus in hoofdzaak de Londensche correspondent van de Popoio di Roma heeft vermeden zijn verklaringen af te leggen op dramatischen toon. De ver klaringen lijken gematigd, wanneer men ze vergelijkt met die, welke kortelings zijn af gelegd door Halifax. Zij schijnen zelfs te getuigen van een terugkeer naar het gezon de verstand. Italiaansche waarnemers te Londen zijn echter van oordeel, dat de rede van Cham berlain geen nieuwe elementen heeft ge bracht en dat de toestand ongewijzigd blijft. De „Osservatore Romano" analyseert de rede, welke minister-president Chamberlain gisteren in het Lagerhuis heeft gehouden. Na te hebben opgemerkt, dat de verklaring van den minister-president geen ophelde- dering heeft gebracht inzake de woorden: „het overwegende belang van een stad aan de monding van de Weichsel voor het com mercieel en politiek bestaan van Polen", constateert het blad, dat Chamberlain op nieuw heeft gewezen op de nog steeds be staande mogelijkheid de methode van on derhandelen ter hand te nemen. Overigens acht het blad de kortheid van de verklaring der Britsche regeering een aanduiding voor een aanstaande démarche van de Poolsche regeering by den senaat van Dantzig. gesteund door Frankrijk en Engeland. Deze démarche zou aanvaard kunnen worden en een aanleiding zijn tot onderhandelingen. Indien zij van de hand zou worden gewezen, dan zou dit een be. dreiging van de onafhankelijkheid van PO' len kunnen zijn, welke gelijk staat met den „casus foederis", waarover Chamberlain heeft gesproken in termen, welke geen twijfel laten over de interventie van de ga- randeerende mogendheden. Wat de toestand in Dantzig betreft, gouwleider Fórster heeft in een gisteren utigesproken redevoering een nieuwen eisch geformuleerd ten aanzien van Polen, n.1. de opheffing van de Westerplatte, welke zich aan de monding van de Weichsel bevindt en waar Poolsche versterkingen en munitie depóts zijn ingericht. Reeds in 1933 waren zij voorwerp van een conflict tusschen Po len en Dantzig. Overigens heeft Förster verkalard dat de autoriteiten der vrije stad aan de Poolsche regeering den invoer van munitie zouden moeten verbieden, gezien het gevaar dat de vrije stad loopt ingeval dze munitie tot ont ploffing zou komen. Men herinnert zich in dit verband te Warschau, dat de Dantziger Vorposten zich er de vorige week over had beklaagd, dat de Poolsche autoriteiten geen gebruik maakten van de haveninrichtingen van Dantzig, en dat de invoer van munitie over Gdynia werd gedirigeerd, dat volgens het Dantziger blad door de Polen op duidelijke wijze werd begunstigd. Havas'meldt verder uit Warschau, dat de autoriteiten van Dantzig de voorbereidende werkzaamheden gaan bespoedigen voor den aanleg van een noodbrug over de Nogat, een arm van den Weichel, welke de grens vormt tusschen Oost-Pruisen en Dantzig. De brug zou worden verlegd tusschen Kasemark en Rotehte en einde Juli klaar zijn. Ook op andere plaatsen zullen bruggen komen. De reden van dezen bruggenbouw zou van strategischen aard zijn. Het zou er om gaan de eventueele aankomst van Duit sche troepen uit Oost-Pruisen zoo snel mo gelijk te doen gaan, aldus Havas. 200 vreemdelingen, voor het meerendeel Zwitsers. Verklaard wordt echter, dat twee Ameri kanen geen uitwyzingsbevel hebben ge kregen. Den Britschen onderdanen is geenerlei reden voor de uitwijzing opgegeven. Zwitsersch protest. De Zwitsersche bondsraad heeft zich giste ren bezig gehouden met de maatregelen, welke de Italiaansche autoriteiten genomen hebben ten aanzien van de Zwitsersche in gezetenen van Zuid-Tirol. Volgens de ontvangen berichten gaat het hier niet om een uitwijzing door Italië, maar om een tot de Zwitsersche staatsburgers ge richte uitnoodiging, het grondgebied van de provincie Bolzano binnen den zeer korten termy'n van 48 uur te verlaten. De betrok kenen hebben het recht, linnengoed en klee- ren mee te nemen, alsmede klein geld. Zij moeten al het andere achterlaten. De bondsraad heeft zijn goedkeuring ge hecht aan een mededeeling van den chef van het politieke departement, waarin te kennen wordt gegeven, dat de Zwitsersche legatie te Rome aan de Italiaansche regeering een protest zal overhandigen, gegrond op het tusschen de beide landen gesloten vesti gingsverdrag. Ook Franschen moeten vertrekken. De in Alto-Adige wonende Franschen, wier aantal omstreeks vijftien bedraagt, zyn, evenals alle andere buitenlandsche in gezetenen, uitgenoodigd, het gebied binnen 48 uur te verlaten. De Fransche consul te Ventië heeft stap pen gedaan bij de Italiaansche autoriteiten, teneinde een verlenging van dezen termijn te verkrijgen. De Fransche consul te Venetië heeft stap- eveneens by het Italiaansche ministerie van buitenlandsche zaken stappen ondernemen, teneinde zich op de hoogte te stellen van de beweegredenen, die tot het besluit der Ita liaansche regeering hebben geleid. Het „waarom". Aan de buitenlandsche diplomaten, die op het ministerie van buitenlandsche zaken te Rome opheldering kwamen vragen over het uitwijzen van vreemdelingen uit de provin cie Alto Adige, werd medegedeeld, dat dit besluit is genomen om politieke en mili taire redenen. Verder werd medegedeeld, dat alleen de vreemdelingen, die tijdelijk hier verblijf houden, meerendeels toeristen, opdracht hebben het gebied binnen 48 uur te ver laten. De vreemdelingen, die permanent hier wonen, grootendeels hoteleigenaars, krijgen gemakkelijker voorwaarden. In buitenlandsche kringen te Rome wordt dit besluit druk besproken en men vraagt zich af, welke de diepere oorzaak hiervan is. De Neue Züricher Zeitung te Bern bericht, dat de Zwitsers, die het uitwyzingsbevel hebben ontvangen, uit Bern opdracht heb ben ontvangen ter plaatse te blyven en nieuwe bevelen af te wachten. Klaarblijke lijk hoopt men een uitstel te verkrijgen, voorafgaande aan een grondige diplomatieke bespreking. Het blad is ook van oordeel dat het uitwyzingsbevel in verband staat met het ontwerp tot deportatie van de bevol king. Aangezien de Duitschers drie maan den tijd hebben gekregen om de provincie te verlaten, veronderstelt men, dat de overi ge vreemdelingen meer regoureus behandeld zullen worden. Meening van Engelsch blad. Na opgemerkt te hebben, dat er geen grens is aan de veelzijdigheid van de as- mogendheden in het uitdenken van nieuwe verrassingen, wijst de Daily Telegraph er op, dat er geen verklaring is gegeven ten aan zien van den aard der „militaire en poli tieke" motieven, die, naar gemeld, ten grondslag zouden liggen aan het aan de buitenlanders gegeven bevel, Zuid-Tirol te verlaten. Het is, zegt het blad, mogelijk dat het „militaire" motief in verband kan worden gebracht met op handen zijnde Duitsche troepenbewegingen door den Brennerpas, waaraan Zuid-Tirol onmiddellijk grenst. Een andere en minder onheilspellende mogelijkheid van politieken aard kan ge vonden worden in de omstandigheden voortvloeiende uit het zoojuist tusschen Hitier en Mussolini gesloten pact voor de degermanisatie van dit gebied. De bijzon derheden van dit pact en de wijze van uit voering zijn slechts gedeeltelijk bekend, doch als het, zooals waarschijnlijk is, de ge dwongen verwijdering van de Duitsche be woners uit hun voorvaderlijke woonsteden omvat, is het begrijpelijk, dat noch Italië, noch Duitschland gaarne de aanwezigheid van buitenlandsche ooggetuigen ziet. Zie vervolg Buitenland pag. 4, Ze blad.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1939 | | pagina 1