DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
25, ->Z T°ki°'
De kabinetscrisis.
No. l»2
Vrijdag 4 Augustus 1939
141e Jaargang
Engelsche waarschuwingen aan Japan.
Steun aan China's munt wordt beschouwd
„in het licht der zeer vele andere
financieele overwegingen".
Het Hoogerhuis over
Moskou, Dantzig
en Tokio.
Q|g
emeene toestand.
Poolsch protest te Dantzig
verwacht.
Militaire voorbereidingen
duren voort.
De Poolsche regeering zal voorts haai
Jhr. De Geer formateur.
i
ALKMAARSGHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maa. Jen bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2—,
iranco door het geheele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE AD VER 1'ENTIKN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groofe
contracten rabat. Groote letters laar plaatsruimte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HKRMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeurs C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tf. N. ADEMA.
Bij den aanvang der debatten in
het Hoogerhuis over de buitenland-
sche politiek heeft Lord Snell (La-
bouroppositie) Lord Halifax, den
minister van buitenlandsche zaken,
de verzekering gegeven dat zijn
motie, waarin hij de aandacht der
regeering vestigt op den huidigen
toestand der buitenlandsche poli
tiek, niet de bedoeling heeft hem
eenig ongemak te bezorgen of in
verlegenheid te brengen bij de
ernstige aangelegenheden, welke hij
dagelijks onder oogen moet zien,
doch dat een der essentieele voor
waarden van de democratie is, dat
zoowel de natie als de regeering
voldaan moeten zijn over den loop
der openbare zaken.
Sprekende over China gaf Lord Snell uit
drukking aan de hoop, dat Lord Halifax in
staat zal zyn de verzekering te geven dat
de politiek der regeering ten aanzien van
China niet veranderd is en waarschijnlijk
niet veranderd zal worden en dat de regee
ring voort zal gaan met steun te bieden aan
de Chineesche munt. Na gevraagd te hebben
naar de interpretatie van de formule van
Tokio, Welke z.i. dichter komt bij een hulp
beden aan den invaller in China dan eenige
Britsche regeering diende te doen, verklaar
de Sneli dat het niet aan Groot-Britanmë
staat den invaller van een bevriende natie
te helpen, in het bijzonder niet van een
natie, waar Groot-Britannië uitgebreide
belangen heeft.
Ten aanzien van Rusland zeide Snell, dat
toestand voortdurend teleurstellend
schijnt, en hoewel hij niet aannam, dat
Groot-Britannië alleen verantwoordelijk is,
kon hij niet nalaten te doen opmerken, dat
de spoed, waarmede de formule te Tokio tot
stand is gebracht, verschilt van het erger
lijke dralen te Moskou.
Burggraaf Cecil drong er ook bij de regee-
nng op aan een duidelijker uitlegging te
geven van haar politiek in het Verre Oosten.
u veroordeelde scherp de door de Ja
panners in China bedreven wreedheden en
sprak van een merkwaardige gelijkenis t-s-
,c Politiek van Japan en die van het
autdige regiem in Duitschland.
cil wenschte een gelijke gedragslijn als
ver. Staten.
van°^ Davies Protesteerde tegen het besluit
tf ef premier het parlement tot October
Wagen. Hij hoopte van Lord Halifax
verdere inlichtingen te vernemen over de
onderhandelingen met Rusland, welke in
zekere kringen ernstige achterdocht hebben
gewekt ten aanzien van de ware bedoelin
gen der regeering.
Hij wenschte de regeering geluk met haar
besluit een militaire missie naar Moskou te
zenden, doch betoogde, dat de minister van
buitenlandsche zaken of een van diens col
lega's de missie diende te vergezellen om
verder uitstel te voorkomen.
Ten aanzien van Dantzig betoogde Davies
dat niet kan worden toegestaan dat de za
ken op haar beloop worden gelaten, doch
dat stappen dienen te worden genomen ter
verzekering van de heiligheid der interna
tionale verdragen.
Tenslotte drong spr. aan op steun aan
China.
Lord Samuel sloot zich aan bjj Lord Snell
en Lord Cecil en drong er by de regeering
op aan duidelijk te maken dat dé formule
van Tokio geen wijziging meebrengt in de
politiek tegenover China en dat dit betrek
king heeft op de noodzakelijkheid van steun-
verleening aan de Chineesche munt, hetgeen
thans een vitaal belang is bij den strijd tus-
schen China en Japan.
Lord Elibank betoogde, dat het een ver
raderlijke daad jegens China zou zyn indien
implicite zou worden erkend dat de Chinee
sche nationale dollar niet langer de goede
munteenheid is. Dit zou een daad zijn,
welke China nimmer zou vergeven. Daar
om drong hij er op aan dat Lord Halifax
uitdrukkelijk zou zeggen, dat bet niet de
bedoeling is het zilver van Tientsin uit te
leveren of de nieuwe Japansche munt in
China te erkennen. De verklaring van
Chamberlain was op dit stuk niet zeer stel
lig. Samenwerking met de Ver. Staten
achtte ook Elibank noodig.
Halifax antwoordt.
In zyn antwoord heeft Lord Halifax in de
eerste plaats het Verre Oosten behandeld.
Hij zeide dat in verscheiden redevoeringen
was betoogd, dat de formule, welke onlangs
met Japan was aangegaan, Groot-Britannië
verplicht tot een fundamenteele wijziging
in zyn politiek, „dat wy door de formule te
onderteekenen den oorlogstoestand in China
erkennen", dat het „in stryd is met den
geest onzer verplichtingen op grond van de
resoluties van den Volkenbond", dat „het 't
gevaar medebrengt het Negenmogendhe-
denverdrag te schenden", en in het alge
meen dat het een daad vergoelijkt, welke
wy vroeger hebben afgekeurd. Ik wensch te
verklaren, aldus Halifax, dat naar mijn
meening degenen, die een dergelijken ge-
dachtengang volgen, onbekend zyn zoowel
met de bewoordingen der formule als met
de interpretatie, welke de regeering er aan
geeft.
De Japansche regeering heeft de Britsche
regeering nimmer gevraagd haar politiek
om te gooien en de Britsche regeering zou
dat ook nooit kunnen doen, indien haar dat
zou worden gevraagd. Al wat wij met deze
formule hebben gedaan, is te trachten de
feiten vast te stellen zooals zy, naar ons
voorkomt, bestaan en te probeeren op prac-
tische manier den achtergrond te beschou
wen van den toestand, zooals deze te
Tientsin is ontstaan.
Een regeling moet gevonden worden, die
de Engelsche betrekkingen met China niet
schaadt. Velen zullen dit een te optimisti
sche verwachting noemen.
De regeering ziet zich verplicht de blok
kade van Tientsin -en de toenemende agita
tie tegen Britsche belangen in deze deelen
van het bezette China zeer ernstig op te
vatten.
De Japansche regeering en het Japansche
volk moeten erkennen, dat, indien deze agi
tatie voortduurt, indien zy deze niet kan
voorkomen, de betrekkingen tusschen deze
beide landen steeds moeilijker zullen wor
den.
Er is reeds gezegd, dat wy op verscheiden
punten één lyn trekken en in nauw contact
staan met de Ver. Staten en Frankrijk.
Ik kan my zeer goed de omstan
digheden voorstellen, welke ook de
Britsche regeering er toe zouden
kunnen brengen haar voornemen
ter kennis te brengen het handels
verdrag met Japan op te zeggen,
doch, zooals de premier Zaterdag
in het Lagerhuis heeft gezegd, is dat
een aangelegenheid, welke een zeer
nauwkeurige overweging vereischt
en waarvoor een grondige gedach-
tenwisseling met de Britsche domi
nions in ieder geval noodig zou zyn.
Er zijn verschillende oplossingen
voorgesteld met betrekking tot de
Chineesche valuta en de zilvervoor-
raden van Tientsin, doch geen een
schijnt bevredigend. De Britsche re
geering blijft alle mogelijkheden on
derzoeken, doch wij zullen onze
verplichtingen jegens de Chineesche
regeering of andere onderteeke
naars van het Negenmogendheden-
verdrag niet uit het oog verliezen.
De kwestie van een verdere steun-
verleening aan de Chineesche munt
zal beschouwd worden in het licht
van zeer vele andere financieele
overwegingen en verplichtingen van
Groot-Britannië.
Ten aanzien van het geval van kolonel
Spear is de toestand zeer onbevredigend. Er
is geen verklaring gegeven voor het lange
vasthouden van Spear en der Japansche re
geering is geen twijfel gelaten over de ge
voelens der Britsche regeering.
Ik geloof echter niet, dat het boven dc
kracht van mannen van goeden wil is, een
oplossing te vinden, welke recht doet we
dervaren aan China en rekening houdt met
de belangen van andere by het Verre Oos
ten betrokken mogendheden.
De toestand in Europa.
Overgaande tot een bespreking van den
Europeeschen toestand en meer in het by-
Besprekingen aan
hd Lnmn_
-g UUII
het Conto-meer.
^me,aiHiras^e^5s..van JaPan te Berlijn en
te Villa F*» Juna en Tosjio Sjiratori
gek°men om te s™ i?et Com°-meer b«een
aantrekken v» ,Pn over het nauwer
Japan verhwi" Politieke banden, welke
^at de SVmr(,aan de »as"-mogendheden.
te Berlijn en t e®n van de ambassadeurs
na*r de as" h ü-Vee! sterker uitgaan
Seering het PB,arJ bÜ de Japansche re-
*®®t ieder dat 'f' is hekend. Bovendien
et buiten'lanri apanscbe diplomaten in
?0eilÜk in beriJ^ ^Un re8eering even
houden als dit h t"8 unnen worden ge-
^he militairen u,8 geva' 's met de Japan-
grenzen op exnerrt"8" z.e buiten de lands-
SSe binding 'eT z^n' Laatst werd de
hun regeerapansche diplomaten
onstreerjj to wel zeer duidelijk gede-
i dat de amhac e5nstlge geruchten gin
gen stellen aan^ri 68n "ultimatum"
1 aansluiting werd „ge-
°sjimande "^geen bericI?t is dus het bo-
^•^SjirCK D d e
3? Sjiratora t°at d
om Tm^eden teneinH <:ontact met elkaar
den ij t° alsnog gehe^ nnen te beramen
de hjn «an j8an de "as" te bin"
Polrtiek. 4)11 an de door hen gevoer-
AmuSant 0
bericht wel
„De beide Japansche diplomaten hebben
aan de pers verklaard, dat zy Villa Este
hebben gekozen als plaats voor hun bespre
kingen omdat graaf Ciano en von Ribben-
trop, de ministers van buitenlandsche zaken
van Italië en Duitschland, hier de bespre
kingen hebben gehouden over het sluiten
van de verdragen, welke zoo vruchtbaar zijn
voor de welvaart en macht van de beide be
vriende mogendheden, die tezamen met
Japan het anti-Komintern-verdrag hebben
gesloten. Dit is een goed voorteeken voor de
Japansche diplomaten, die een eventueele
nauwere aansluiting van Japan aan de po
litiek van de „as" hebben besproken".
Men verwacht dus, dat de „geest van sa
menwerking", die de besprekingen tusschen
Ciano en von Ribbentrop zoo heeft begun
stigd, nog steeds zijn heilzamen invloed zal
doen gelden en het komen tot overeen
stemming zal vergemakkelijken. Maar de
regeering te Tokio zit nu eenmaal heel ver
van Villa Este.... De gunstige sfeer, die de
plaats aan het Comomeer eigen is, zal zyn
invloed geen halve aarde verder doen ge
voelen. Al komen dus de Japansche diplo
maten uit Berlijn en Rome zélf zoo onder
den invloed van de bekoring die het meer
met zijn wuivende palmen aan menschen
uit stoffige en warme steden biedt, dat een
onderlinge overeenstemming gauw bereikt
is.... de regeerders te Tokio hebben vele zor
gen, die het aangaan van een nauwe over
eenkomst Vooralsnog niet aanlokkelijk ma
ken. Een nauw samengaan beteekent: nieu
we haken en oogen, de mogelijkheid, ge
mengd te worden in een Europeesch con
flict en op het oogenblik. vooral: een vernie
tiging van de kans op een welwillende neu
traliteit van Londen.
De kans is dus voor de heeren Osjima en
Sjiratori op het oogenblik niet zeer gun
stig.
Toch lijkt het lang niet uitgesloten, dat
deze kans keert. De onderhandelingen in
Tokio stagneeren tengevolge van te hooge
Japansche eischen t. a. v. het in Tientsin
aanwezige Chineesche zilver. De Japansche
bladen worden ongeduldig. Engeland toont
een resoluter houding in het Verre Oosten
aan na de van te voren tot stand gekomen
principieele „overeenstemming" over den
„achtergrond" van het conflict te Tientsin
mocht worden verwacht. De ruggesteun
van Amerika zal aan dit krachtiger optre
den niet vreemd zijn. Alleen de houding
i. a. v. den steun aan de Chineesche munt is
niet duidelyk. Dat de Britsche regeering
door thans te verklaren, dat de Chineesche
dollar blijvend zal worden gesteund, de on
derhandelingen te Tokio benadeelt is te
verwachten. Niet ondenkbaar is het, dat
hierdoor een definitiefe verklaring nog uit
blijft. Ook bestaat de mogelijkheid, dat het
al of niet steunen van de Chineesche munt
zal afhangen van het verloop der onder
handelingen te Tokio. Het is werkelijk te
hopen, dat de onderhandelingen niet zul
len leiden tot het opofferen van China, dat
in zijn strijd tegen den Japanschen invaller
een beter lot verdiend heeft. Door de stag
natie in de onderhandelingen, evenals door
de door Japan gesteunde anti-Britsche ac
tie lijkt de kans hierop op het oogenblik
kleiner. En daardoor tegelijkertijd de kans
op een nauw samengaan van Tokio met de
„as" grooter. En ook op een algemeen
Europeesch conflict?
zonder tot de kwestie der onderhandelingen
met Sovjet-Rusland zeide Lord Halifax
o.m., dat de Britsche regeering de leiding
had genomen by de pogingen een combina
tie te organiseeren om tegenstand te bieden
aan agressie. Men dient niet alleen de debet-
zijde van de pogingen te zien. Uitgaande
van het principe van een nauwe samenwer
king met Frankrijk heeft de regeering haar
waarborg aangenomen aan Polen en Roeme
nië. De drie partyen onderhandelingen met
Rusland hebben ten doel de versterking der
strijdkrachten tegen een mogelijke agres
sie en het zal wel erkend worden dat het
verschaffen van een instrument, dat met alle
mogelijkheden rekening houdt een zeer in
gewikkelde taak is, welke onvermijdelijk
aanleiding moet geven tot een zeker ver
schil van opvatting. Wij weten ook, dat het
probleem ingewikkeld is door de noodzake
lijkheid te trachten te voorzien in het geval
van een nieuwe techniek van indirecte
agressie.
De drie regeeringen zijn het er
volkomen over eens, dat het noodig
is te trachten in dat geval te voor
zien, doch de geschillen, die gerezen
zijn, houden verband met den nauw-
keurigen vorm, waarin het begrip
indirecte agressie moet worden om
lijnd.
Ons gemeenschappelijk doel is een for
mule te vinden, welke waarschijnlijk het
begrip indirecte agressie zal dekken zon
der in eenig opzicht inbreuk te maken op
de onafhankelijkheid of neutraliteit van
andere staten.
De voorstellen der Britten en Franschen
kwamen de Sovjet-regeering onvoldoende
ruim voor, terwijl haar formule Engeland
en Frankrijk te vergaand scheen.
De Sovjet-regeering heeft er den voor
keur aangegeven zonder het tusschensta-
dium van een voorloopige overeenkomst
zooals met Polen en Turkije over te gaan tot
de opstelling van de formule van een over
eenkomst en de bewoordingen van die for
mule eiSthen een nauwkeurige overweging
Een Britsche minister zou in Moskou niet
spoediger succes hebben gehad.
Het feit, dat de regeeringen van Groot-
Britannië en Frankrijk besloten hebben
haar militaire ypissies uit te zenden naar
Moskou zij vertrekken Zaterdag vóór
een overeenkomst op politieke punten is
gesloten, moge als beste bewijs gelden voor
het goede vertrouwen en de vastberaden
heid der Britsche regeering.
Verwacht mag worden, dat deze stap de
beraadslaging zal vergemakkelijken over
de politieke kwesties, welke zullen voort
gaan tegelijk met de militaire beraadslagin
gen.
Dantzig.
T.a.v. Dantzig verklaarde Halifax, dat hij
het niet nuttig achtte een internationale
strijdmacht naar Dantzig te detacheeren. Dit
wil echter niet zeggen, dat de regeering den
toestand niet met de grootst mogelijke aan
dacht gadeslaat en dat zy niet ontvankelijk
zou zijn voor de toekomst van den Europee
schen vrede. Spr. betreurde de moeilijkhe
den die zich voordoen bij de onderhande
lingen over een leening aan Pelen.
De politiek der Britsche regeering is, naar
ik hoop, voldoende duidelyk en het is niet
noodig deze te herhalen. Wij hebben ge
tracht de positie van dit land kristalhelder
te maken. Wij hebben geen agressieve be
doelingen, ook met onze bondgenootschap
pen niet. Wy hebben geprobeerd het dub
bele doel der Britsche politiek te definiee-
ren eenerzyds onze houding tegenover een
agressie, anderzijds onze bereidheid, indien
men geweld of dreigingen van geweld laat
varen, ons aan te sluiten bij het opbouwend
werk van de vestiging van een vreedzame
orde.
Wij hebben al het mogelyke gedaan om
de krachten van den vrede te organiseeren,
de afschrikwekkende middelen van den
oorlog te versterken.
Van geloofwaardige zijde wordt te
Warschau vernomen, dat de Poolsche re
geering heden den senaat van Dantzig een
nota zal overhandigen, waarin wordt ge
antwoord op de nota van den senaat van
30 Juli. In deze Poolsche nota zal het
standpunt van de Poolsche regeering in
zake de voornaamste punten van het ge
schil tusschen Polen en de Vrije Stad uit
een gezet worden, in de eerste plaats t.a.v.
het vraagstuk van de margarine-fabriek
Amada, waaop de Poolsche reegering sanc
ties heeft toegepast omdat door het af
schaffen van de douane-inspecteurs, het
niet mogelijk is de goederen van de firma
in Polen toe te laten. De maatregel is een
antwoord op de moeilijkheden, welke de
Poolsche douane-iflspecteurs in den weg
worden gelegd.
De regeeringspersdienst meldt:
H. M. de Koningin heeft heden
ochtend ten paleize Soestdyk in
audiëntie ontvangen den minister
van Staat, jhr. mr. D. J. de Geer
en hem de opdracht gegeven tot
vorming van een kabinet.
Jhr. de Geer heeft verzocht deze
opdracht in beraad te mogen
houden.
standpunt uiteenzetten t.a.v. het vraag
stuk van het aantal der douane-inspec
teurs, waarvan de senaat beperking heeft
gevraagd. Volgens mededeelingen van
welingelichte zijde zal de Poolsche regee
ring deze eischen van den. senaat van de
hand wijzen, hierbij wijzend op de over
eenkomst van 9 November 1920, waarbij
de inspectie van de douane wordt gere
geld en waarbij wordt bepaald, dat alleen
Polen het aantal inspecteurs kan vast
stellen.
De nota eindigt met een waarschu
wing, geen ondoordachte stappen te
doen en geen wijziging te brengen in
den status quo van de douanegrëns
tusschen Dantzig en Pruisen, zooals
door ie Dantziger pers werd voorge
steld. Het opheffen van deze grens zal
worden beschouwd als een onmiddel-
lyken aanval op de levensbelangen
van Polen in de vrije stad, welke Polen
tot eiken prijs wil verdedigen.
Gevangenen in vrijheid gesteld.
Na een energiek vertoog van den Pool-
schen commissaris-generaal bij den senaat
hebben de autoriteiten van de Vrije Stad
vier Polen ,die tot langdurige gevangenis
straffen waren veroordeeld, in vrijheid ge
steld, voor de straffen geboet waren.
De hermilitariseering van Dantzig duurt
voort. De leden der militaire formaties in
de Vry'e Stad hebben een verklaring moe
ten teekenen, waarbij zij zich verbinden
ter beschikking van de autoriteiten te
blijven tot Dantzig by Duitschland zal zijn
gevoegd. Er wordt energiek gewerkt aan
de versterking van verschillende strate
gische punten ,ir. het by zonder by de heu
vels van Bischofsberg en Hagelsberg. In
den nacht van 4 op 5 Augustus zullen op
het vliegveld te Langfur vlieg- en lan
dingsoefeningen worden gehouden door
vliegtuigen van de nationaal-socialistische
formaties. Gouwleider Forster heeft giste
ren een inspectietocht gemaakt om zich van
den stand der versterkingswerken op de
hoogte te stellen.
De laatste ontwikkeling te Dantzig is de
weigering van de Dantzigers om levens
middelen te verkoopen aan de Poolsche
douane-ambtenaren.
Een vertegenwoordiger van het Poolsche
ministerie van Handel heeft zich naar
Dantzig begeven, om de aangelegenheid te
bespreken.
Instorting bij bruggebouw te Wupper-
tal. - Een stellage, gebruikt by den bouw van
een betonnen brug in een kalksteengroeve
te Wuppertal (Duitschland) is ingestort,
waardoor een aantal arbeiders meegesleurd
werden. Men heeft reeds drie lijken te voor
schijn gebracht, terwijl van de vijf ievend
bovengebrachte arbeiders vier zwaar ge
wond zyn.
Beperking van de benzine-verkoop.
Te Berlijn werd gisteren een beperking van
de benzine-verkoop geconstateerd. Sommige
benzine-stations leverden slechts 10 liter
tegelijk aan vaste klanten en aan anderen
niet meer dan 5 liter. Hetzelfde was te Ham
burg het geval. Men weet niet of men hier
te doen heeft met een algemeene beperking
van het benzine-gebruik.
Zie verder Buitenland pag. 3, Ze blad.
i.