DAGBLAD VOOR ALKMAAR EN OMSTREKEN.
Eeri Europeesche oorlog
uitgebroken.
Torpedeering van de „Athenia"
Engeland en Frankrijk in staat van oorlog
met Duitschland.
Parlementszittingen in Engeland en
Frankrijk.
Alle partijen verklaren, dat de oorlog
hun opgedrongen is.
Maandag 4 September 1939
141e Jaargang
Radiorede van Daladier.
Radiotoespraak van den
Engelschen koning.
De radiorede van president
Roosevelt.
Boodschap van Moscicki
tot het Poolsche volk.
De redding der opvarenden.
De algemeene toestand.
ALKMAARSCHE COURANT.
Deze Courant wordt ELKEN AVOND, behalve Zon
en Feestdagen, uitgegeven. Abonnementsprijs per
3 maa. ien bij vooruitbetaling voor Alkmaar 2.—,
franco door bet gebeele Rijk 2.50.
Losse nummers 5 cents.
PRIJS PER GEWONE ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 1.25, elke regel meer 0.25, groofe
contracten rabat. Groote letters naar olaatsrulmte.
Brieven franco aan de N. V. Boek- en Handelsdruk
kerij v/h. HERMS. COSTER ZOON, Voordam C 9,
postgiro 37060. Telef. 3320, redactie 3330.
Dit nummer bestaat uit drie bladen. Directeur: C. KRAK.
Hoofdredacteur: Tj. N. ADEMA.
Nadat zoowel Chamberlain als Daladier in hun parlementen mededeeling
van het voornemen hadden gedaan de Duitsche regeering alvorens tot
oorlog te besluiten nog een laatste kans tot terugtrekking van de troepen
uit Polen te geven, moest gister zoowel in Engeland als in Frankrijk gecon
stateerd worden, dat daarop binnen den vastgestelden termijn geen toe
stemmend antwoord was ontvangen.
Zoowel in Groot-Britannië als in Frankrijk werd daarna vastgesteld, dat
beide staten zich tegenover Duitschland in een oorlogstoestand bevinden.
Chamberlain en ook de vroegere oppositieleiders hebben in het Lagerhuis
uiteengezet dat Engeland thans noodgedwongen maar vastberaden den
strijd tegemoet gaat.
Chamberlain en de Britsche koning hebben een radiorede gehouden.
In Duitschland heeft het Duitsche Nieuwsbureau uitvoerig uiteengezet
waarom Duitschland verplicht is ter bescherming van onderdrukte landge-
nooten in het door Engeland gerugsteunde Polen ten strijde te trekken.
Hitier heeft proclamaties gericht tot zijn partij, het volk en het leger waarin
hij opwekt den strijd voor de eer van het door de democratieën bedreigde
volk met alle machtsmiddelen te voeren.
De strijd in Polen duurt voort en zoowel van Duitschen als Poolschen kant
worden successen gemeld.
Minister-president Daladier heeft giste
ren een radiorede gehouden, waarin hij
zeide:
„Fransche mannen en vrouwen. Sedert
1 September bij het aanbreken van den
ag is Polen het slachtoffer van den meest
"rutalen en meest cynischen aanval. Zijn
grerzen zijn geschonden, zijn steden wor-
en gebombardeerd. Zijn leger biedt den
valler heldhaftigen tegenstand. De ver
antwoordelijkheid voor het vergoten
Hiti §e^eel op de regeering van
h ®r' "et lot van den vrede was in de
gewikj1 V3n hy heeft den oorlog
en Engeland hebben hun po-
nioli'j-01? den vre<le te redden, verme
en a ^og hedenochtend hebben zij
bii d/nS^nC^en stap Berlijn gedaan om
ropn uitsche regeering een laatste be
de vii? j /ede te doen en haar te vragen
zame jkbeden te steken en vreed-
p onderhandelingen te openen.
chland heeft geweigerd. Het had
wordeneWeiSerd een antwoord te doen ge-
Sstn^a"e menschen, die in den
vrede K„ku n stem ten gunste van den
vernietig- doen hooren. Het wil dus de
hegemJd"2 Van Pcden om daarna snel de
Frankriii,ej0Ver PuroPa te verzekeren en
rende tpB enstbaar te maken. Ons kee-
tyrannieën de verschrikkelijkste der
mende ctri^n ons..Segeven woord nako-
van lanH .en WÜ voor de verdediging
beden. Ik k aardstede en voor onze vrij
houden 0,en, er van bewust zonder
CfOvi j tot den laafcfon winiinf
gen den onri den laatsten minuut te-
richt met h °e te hebben gevochten. Ik
groet tot nn,Wogenheid en teederheid een
den heilieen ni-°?ige soldaten, die thans
"Urii n PilCht ffaan
zelf hokv, t gaan volbrengen, dien
trouwen hehk" v.ervuld. Zij kunnen ver-
nen, die FraniT"? bun ohefs, die denge-
gevoerd heKK» eens ter overwinning
Van Frankriik ^aardig zyn. De zaak
gerechtighpiri srP, samen met die van de
Vredelievenc]p !s de zaak van alle
2al overwinnD n VJ^e v°lken. Deze zaak
Vrouwen Wj; Eransche mannen en
^en ons dien in den oorlog, omdat
1Jn Post op denP ^eder van ons is op
vrü bodem der ,5ranschen grond, op de-
°°r de menschii-fld' waar de eerbied
d„n rijn laatste f waardigheid een
sten Glj ruit al uw E tser! heeft gevon-
v en in het die^ bracht in het werk
lana schap SV?Voel van ^nheid en
^ve Frankrijk?', Va" het vader"
De Britsche koning heeft gisteravond in
een radioredevoering tot alle deelen van het
Britsche rijk o.m. verklaard, dat in dit ern
stige, meest noodlottige uur van onze ge
schiedenis in ieder gezin van al zyn volken,
zoowel in het moederland als overzee, hy
een boodschap wenscht te zenden met de
zelfde innigheid van gevoelens jegens een
ieder, alsof hij de drempel der kamers had
kunnen overschrijden om zijn onderdanen
zelf toe te spreken.
Koning George VI
„Voor den tweeden keer in ons leven zijn
de meesten onzer in oorlog. Alle pogingen
een vreedzamen weg te vinden zijn ver-
geefsch geweest. Wy worden tot een con
flict gedwongen. Er wordt op ons en onze
bondgenooten het beroep gedaan de uitda
ging te aanvaarden van een beginsel, dat in
dien het zou overheerschen, fataal zou zijn
voor iedere beschaafde orde in de wereld.
Het is dit beginsel, dat een staat veroor
looft op zelfzuchtige wijze geweld na
te streven, de door hem aangegane verdra
gen en zijn plechtige beloften te negeeren en
het gebruik van geweld of de bedreiging
met geweld jegens de souvereiniteit en on
afhankelijkheid van andere staten te sanc-
tionneeren.
Een dergelijk beginsel van geweld is zeer
zeker de primitieve leer, dat macht recht is.
Indien dit beginsel over de geheele wereld
zou worden gevestigd, zou de vrijheid van
ons eigen land en van het geheele Britsche
gemeenebest van naties in gevaar komen,
doch nog veel meer dan dit. De volken van
de wereld zouden in de ban worden gehou
den van vrees en alle verwachtingen op een
duurzamen vrede en veiligheid, van recht
en vrijheid tusschen de naties zouden eindi
gen. Dit is het laatste waar tegenover wij
ons geplaatst zouden zien. Daaram moeten
wy deze uitdaging aannemen. Onze taak zal
zwaar zijn en de strijd zal niet beperkt wor
den tot slagvelden. Wy zijn vastberaden om
onze verplichtingen na te komen en hebben
het vertrouwen dat God met ons zal zyn.
President Roosevelt heeft Zondagavond
zijn door de groote Amerikaansche omroep-
zenders uitgezonden radiorede gehouden,
waarin hy de neutraliteit der Vereenigde
Staten heeft afgekondigd.
Roosevelt
Hij kon echter niet vragen, zoo zeide hy,
dat iedere Amerikaan in gedachten neutraal
zou blijven, „want zelfs als men neutraal is
kan men niet vragen, zijn geest of geweten
af te sluiten".
Na te hebben gewezen op de bestaande
neutraliteitswetgeving sprak presiden Roo
sevelt de hoop uit, „dat in de komende da
gen de neutraliteit tot waarlijke neutraliteit
kan worden gemaakt" en verder zeide hij:
„zoolang het in mijn macht blijft, zal ik
voorkomen dat de vrede in de Vereenigde
Staten verstoord wordt. Wanneer niettemin
ergens de vrede verbroken wordt is de vrede
van alle landen in gevaar. Hoe hartstochte
lijk wij echter verschoond wenschen te blij
ven, zijn wij echter toch gedwongen ons er
van bewust te blijven dat elk woord dat
door den aether komt, elk schip dat op zee
vaart en elke slag die gestreden wordt in
vloed heeft op de toekomst van Amerika."
Roosevelt sprak de hoop en het geloof uit,
dat Amerika buiten den oorlog zou blijven,
sprekende over den rol, die Amerika reeds
voor de zaak van den vrede had gestreden,
zeide Roosevelt, dat zelfs nu deze groote
oorlog is uitgebroken de Amerikaansche in
vloed dient aangewend te blijven tot het
vinden van een uiteindelijken vrede voor de
menschheid, waardoor het gebruik van
geweld tusschen naties zooveel mogelijk zal
worden voorkomen.
i
Het Poolsche telegraafagentschap deelt mede,
dat presiden Moscicki gisteren 'n boodschap
heeft gericht tot het Poolsche volk:
Vannacht is onze eeuwenoude vijand
overgegaan tot een offensieve actie tegen
over den Poolschen staat, hetgeen ik con
stateer tegenover God en de geschiedenis.
In dit historische oogenblik richt ik mij tot
alle burgers van den Poolschen staat, er in
nig van overtuigd, dat de geheele natie
haar vrijheid, haar onafhankelijkheid en
haar eer zal verdedigen en zich zal scharen
rond haar oppersten leider en de leger-
strydkrachten en dat zij een waardig ant
woord zal geven aan den agressor, zooals
dat reeds meer dan eenmaal is geschied in
de geschiedenis der Poolsch-Duitsche natie.
Door God gezegend in den strijd voor haar
gewijde en rechtvaardige zaak, vereenigd
met het leger, zal zij aan zij marcheeren in
den strijd tot de definitieve overwinning.
Het Britsche ministerie van voorlich
ting verklaart, dat het Britsche schip
Athenia met 1400 passagiers aan boord
op tweehonderd mijl ten Westen van de
Hebriden is getorpedeerd.
Om vijf uur hedennacht heeft het mi
nisterie medegedeeld, dat, volgens het
laatste door da admiraliteit ontvangen
bericht, het schip snel zinkende was.
De Athenia meet 13580 ton en behoort
toe aan de Donaldson Atlantic Line Ltd.
Het schip was op weg naar Montreal.
Het ministerie van voorlichting ver
klaart nog, dat zich aan boord van de
Athenia 101 passagiers bevonden, die
zich uit Liverpool naar de Vereenigde
Staten begaven, terwijl zich te Glasgow
145 passagiers voor de Vereenigde Sta
ten hadden ingescheept.
Stephen Early, de secretaris van Roo
sevelt, heeft verklaard, dat de passagiers
van de Athenia volgens te Washington
ontvangen berichten in hoofdzaak Cana-
deezen en Amerikanen waren.
De president heeft een officieel tele
gram ontvangen, waarin van deze tor
pedeering melding werd gemaakt.
Early voegde hieraan toe: Ik wensch
te doen uitkomen, dat het schip volgens
de officieele inlichtingen uit Glasgow
kwam en via Liverpool met vluchtelin
gen op weg was naar Canada. Ik wensch
daarop te wijzen, aldus Early, om aan te
toonen, dat er geen enkele mogelijkheid
bestaat, dat het munitie vervoerde.
Nader werd gemeld: De Athenia was Vrij
dagmiddag uit Glasgow vertrokken en had
Liverpool aangedaan, vanwaar het schip
Zaterdagmiddag om 4 uur onder bevel van
kapitein James Reid naar Montreal was ver
trokken.
In de reddingsbooten van de Athenia was
plaats voor in het geheel 1830 passagiers.
Het schip had een lading van duizend ton
ingenomen te Liverpool.
Diepe indruk in de Vereenigde Staten.
De door de torpedeering van de Athenia
gewekte beroering is aanzienlijk. Men herin
nert aan de torpedeering van de Lusitania,
doch voegt hieraan toe, dat deze bombar
deering nog minder te verontschuldigen valt
wegens het feit, dat men kon weten, dat de
Athenia aan boord noch wapens, noch muni
tie had, doch Amerikaansche en Canadee-
sche vluchtelingen, die uit verschillende
punten van Europa kwamen. Men stelt zich
reeds de vraag of de Duitsche regeering
besloten heeft tot een oorlog zonder ge
nade, waarmede de keizer Amerika be
dreigde zelfs noj voor de Vereenigde Staten
zich aan de zyde der geallieerden schaar
den. De gevolgen van de torpedeering kun
nen ernstig zyn, en zelfs direct.
Zekere kringen achten het mogelyk, zoo
niet waarschijnlijk, dat Roosevelt vandaag
of morgen het congres in een buitengewone
zitting zal bijeenroepen, hetgeen hem vol
gens de bewoordingen van de grondwet zou
veroorloven begin volgende week acht
dagen na de byeenroeping door den presi
dent te vergaderen.
Voor de ramen van de kantoren van
de Donaldson-reederij te Glasgow is de
volgende mededeeling aangeplakt:
„De Athenia werd op 250 mijl ten
westen van Inishtrahnll getorpedeerd.
De passagiers en de bemanning, met
uitzondering dergenen, die door de ont
ploffing zijn gedood, zijn in de red
dingsbooten gegaan en door verschei
dene schepen opgepikt".
Het ministerie van voorlichting maakt
bekend, dat te Belfast 56 burgers der
Ver. Staten aan boord van de Athenia
waren gegaan, en dat het aantal Ame
rikanen, dat zich aan boord van dit
schip bevond, dus m het geheel 311
heeft bedragen.
Torpedobootjagers zijn op volle
kracht uitgevaren om de overlevenden
op te pikken.
De meeste Amerikanen van de
Athenia gered.
Kennedy, de ambassadeur der Ver.
Staten te Londen, heeft het departe
ment van buitealandsche zaken laten
weten, dat alle passagiers van de Athe
nia gezond en wel zijn, met uitzonde
ring van die, welke door de ontploffing
van den torpedo werden getroffen.
Veel opvarenden gered.
Het Zweedsche jacht Southern Cross
meldt uit Stockholm, dat het tweehon
derd passagiers van de Athenia heeft
gered-
Het Noorsche stoomschip Knut Nel-
son zou ongeveer achthonderd personen
hebben gered.
Verscheidene reddingsbooten van de
Athenia werden opgemerkt, hetgeen
doet hopen, dat het aantal geredden
nog grooter zal zijn.
Zie verder Laatste Berichten.
De teerling is
geworpen.
De teerling is geworpen en na alle ver-
geefsche pogingen den vrede op het laatste
oogenblik nog te redden, is er oorlog tus
schen Duitschland eenerzijds en Polen,
Frankrijk en Engeland aan de andere zyde,
waarbij vele dominions de zijde van het
imperium hebben gekozen.
Tot op het oogenblik dat wy dit schrijven
is er alleen nog maar in Polen van daad
werkelijk oorlogvoeren sprake, maar waar
alle betrokken landen tot de tanden gewa
pend zijn, zal alles kunnen gebeuren.
Natuurlijk gaat heden de groote belang
stelling uit naar de vraag op welke wijze
Engeland en Frankrijk den Poolschen bond
genoot te hulp zullen komen en of de actie
zich voorloopig alleen zal bepalen tot mili
taire hulp aan Polen dan wel tot een direc-
ten aanval op Duitschland. Waar Duitsch
land wellicht tot deze directe aanvallen het
initiatief zal nemen, zal de beantwoording
daarvan wel niet lang op zich laten wach
ten.
Reeds hedennacht zyn vreemde vliegtui
gen op groote hoogte ons gebied gepasseerd.
Wanneer het oorlogs vliegtuigen geweest
zyn, kan de verklaring van strikte eerbiedi
ging onzer neutraliteit wel tot de bekende
vodjes papier worden gerekend.
Men vindt in het nummer van heden een
zoo mogelyk beknopte, maar volledige ver
zameling van parlementsverslagen, radio
redevoeringen, berichten van het gevechts-
tooneel en tal van andere mededeelingen uit
Europa en andere werelddeelen met betrek
king tot het uitbreken van den oorlog.
Overal hebben de vooraanstaande staats
lieden hun volkeren duidelijk gemaakt, dat
thans noodzakelijk naar de wapenen moest
worden gegrepen. Het is een voorspel tot
den oorlog zooals zich dat in de geschiede
nis der volkeren altijd heeft afgespeeld en
waarbij beide partijen den indruk vestigen,
dat de schuld voor het losbarsten van den
krijg niet by hen maar by den ander is te
zoeken.
Chamberlain heeft in het Lagerhuis een
gevoelvolle rede gehouden en er zullen in de
neutraal blijvende staten weinigen zyn, die er
niet ten volle van overtuigd zyn, dat hij als
vredesminister alles heeft gedaan om deze
ramp te voorkomen.
En intusschen is er in Engeland een oor
logskabinet gevormd, waarin ook de mannen
zijn opgenomen van wie men verwachten
kan, dat zy den strijd met de uiterste hef
tigheid zullen voeren.
Opmerkelijk is de proclamatie van Hitier
tot zijn partijgenooten, waar hij mededeelt,
dat Duitschland niets te verliezen en alles te
winnen heeft. Gevoelt hy in het zeker meer
tot den vrede geneigde land zijn positie zoo
precair, dat hy bij deze woorden meer aan
zich zelf dan aan zijn volk gedacht heeft?
Wanneer, aldus Hitier, het volk zyn hoog-
sten plicht vervult, zal ons de Heer onze God
bijstaan.
En anderzijds zegt de Britsche koning:
Onze strijd zal niet beperkt worden tot de
slagvelden, wy zijn vastberaden om onze
verplichtingen na te komen en hebben het
vertrouwen, dat God met ons zal zijn.
Zoo beroept men zich ook nu weer op den
Allerhoogsten, die aan beide zijden Zyn bij
stand in dit oorlogsbedrijf zou verleenen.
En inmiddels is daar al het eerste bericht
van den rücksichtlosen duikbootoorlog,
welke alle beschaafde volkeren zich uit den
laatsten wereldoorlog nog met afschuw
herinneren.
Het Britsdhe schip Athenia met 1400 pas
sagiers, voor het meerendeel Amerikanen,
aan boord, zou op tweehonderd myl ten W.
van de Hebriden getorpedeerd zijn en zich
in zinkenden toestand bevinden.
Men mag zich afvragen wat Duitschland
door dergelijke gruweldaden anders kan be
reiken dan een nog grootere anti-Duitsche
stemming in Amerika, waaraan het op dit
oogenblik zeker geen behoefte kan gevoelen.
