KlODSTERBAIsm
WAT GDEDISbmji;y
NOTITIE-BOEKJE.
Objectieve journaals weer
toegelaten.
Nieuwe regeling vastgesteld.
Niet-kostwinners en
menage-uitkeering.
Roggeprijs vastgesteld.
Een gulden toeslag
per 100 k.g.
Auto door trein gegrepen.
Hotelhouder om het leven
gekomen.
H. J. BRUSSE:
UIT MIJN
HET WERELDVERKEER EN DE
OORLOG.
TWEEDE BLAD.
Bij het hoofdbestuur van den Neder-
landschen Bioscoopbond is bericht inge
komen, dat de huishoudelijke commissie
voor de filmkeuring in haar vergadering
van 11 October j.1. een resolutie heeft
aangenomen van den volgenden inhoud:
„de huishoudelijke commissie enz.
gelijk reeds onmiddellijk nadat in Euro
pa de oorlogstoestand was ingetreden door
haar werd overwogen, dat de toestand in
Nederland te midden van de oorlogvoe-
rende landen en de strikte neutraliteit
van ons land bijzondere maatregelen bij
het keuren van bepaalde films noodzake
lijk maken,
deelt den leden der centrale commissie
mede, dat naar haar meening bij het keu
ren van films, zoomede van filmjournaals
gedurende den oorlogstoestand in Europa:
a. geen beelden of opschriften dienen te
worden toegelaten, die bedoeld of on
bedoeld als propaganda voor een der
oorlogsvoerende partijen kunnen
dienst doen of met recht als zoodanig
kunnen worden beschouwd,
b. geen afbeeldingen dienen te worden
toegelaten van volksoploopen, rel
letjes, ongeregeldheden, e. d., zoowel
in Nederland als in het buitenland,
c. geen films of filmgedeelten dienen te
worden toegelaten voor openbare ver
tooning, die op ontoelaatbare wijze de
oorlogvoering in beeld brengen en met
name, welke dit op zoodanige wijze
doen, dat zij door hun samenstelling
of strekking kennelijk ten doel heb
ben het publiek in bepaalde richting
te beïnvloeden".
De vorige beslissing over deze aangele
genheid is hiermede buiten werking ge
steld. De thans genomen beslissing draagt
wederom een voorloopig karakter in dien
zin, dat de commissie den gang van zaken
met de buitenlandsche journaals in ver
band met den internationalen toestand
steeds in het oog zal houden om eventueel,
indien dit noodig mocht zijn, de vereischte
beslissingen te kunnen nemen.
Waarborgen.
Verder kan nog worden medegedeeld,
dat van de zijde van het hoofdbestuur van
den Nederlandschen Bioscoopbond waar
borgen zijn verstrekt aangaande de objec
tieve samenstelling van buitenlandsche
journaals, waarin beelden voorkomen, be
trekking hebbende op den oorlog. Deze
waarborgen bestaan in de eerste plaats
hierin, dat de journaalfilms als vorenbe
doeld, zoolang de oorlogstoestand duurt
door Nederlanders zullen worden samen
gesteld, d. w. z., dat zoowel de beeldcom
positie als de gesproken commentaren en
de betiteling uitsluitend in ons land zul
len worden verzorgd. En in de tweede
plaats in de vorming van een commissie
van bondswege, welke de onderhavige
journaais, alvorens zij ter keuring worden
aangeboden, zal doorzien en het recht
heeft om met het oog op de nakoming van
de verstrekte waarborgen al de door haar
noodig geachte wijzigingen door de distri
buteurs te doen aanbrengen, zoomede alle
noodig geachte coupures te gelasten.
De leveranciers van de buitenlandsche
journaals hebben zich bereid verklaard
zich aan de beslissingen van deze commis
sie te onderwerpen en alle door haar te
geven aanwijzingen op te volgen.
Bedoelde commissie bestaat uit vier
leden, waarvan twee buitenstaanders en
twee uit het bedrijf, namelijk de heeren
dr. D. G. Draayer, oud-directeur-generaal
van de werkverschaffing en steunverlee-
ning; D. J. von Balluseck, hoofdredacteur
van het Algemeen Handelsblad te Am
sterdam; D. Hamburger Jr., voorzitter van
den Nederlandschen Bioscoopbond en C.
S. Roem, vice-voorzitter, terwijl als secre
taris optreedt de heer A. de Hoop, direc
teur van den Nederlandschen Bioscoop
bond.
De heer van Sleen (s.d.) heeft aan den
minister van defensie de volgende vragen
gesteld:
1. Is het waar, dat in tegenstelling
met hetgeen ten aanzien van de kostwin
ners geschiedt, aan wie bij verlof schade
loosstelling voor voeding in den vorm van
een hoogere kostwinnersvergoeding wordt
toegekend de z.g. niet-kostwinners, of
schoon zij gedurende die dagen ook bij
ouders, familieleden of vreemden „in den
kost" zijn, géén uitkeering voor menage
ontvangen?
2. Indien de voorgaande vraag bevesti
gend moet worden beantwoord, is de mi
nister dan bereid een regeling te treffen,
welke ook de niet-kostwinners in staat
stelt, de kosten van hun voeding tijdens
verlofdagen te vergoeden?
Ten behoeve van een regelmatige voed
selvoorziening van mensch en dier heeft de
minister var economische zaken het noodig
geoordeeld, de rogge, die hier te lande
wordt uitgebracht, te doen innemen, tegen
een prijs, welke tot 15 December a.s. 8 per
100 k.g. bedraagt. De roggetelers, die ge
wend waren hun rogge voor voederdoelein
den te gebruiken, ontvangen in de plaats
van de ingeleverde rogge het mengvoer.
Uit den aard der zaak is de prijs van het
mengvoer hooger dan het bedrag, dat voor
de rogge wordt ontvangen. Ten einde aan
dit bezwaar, dat te sterker wordt gevoeld
omdat ook de denaturatie-toeslag is verval
len, tegemoet te komen, heeft de minister
van economische zaken bepaald, dat aan de
ze roggetelers over den oogst 1939 een toe
slag zal worden gegeven van 1 per 100 k.g.
ingeleverde rogge over een zoodanige hoe
veelheid, als waarvoor zij een toewijzing
varkens- of rundveevoeder zullen ont
vangen. Daar thans nog niet bekend is, hoe
groot deze hoeveelheid zal zijn, zal deze
worden gesteld op zeven maal de basistoe
wijzing mengvoer over de periode 15 Octo
ber12 November. Hierdoor mag in het al
gemeen worden aangenomen, dat de ver
bouwers van rogge den toeslag ontvangen
over de hoeveelheid eigen rogge, die zij an
ders vervoederd zouden hebben.
SPIRITUSBESCHIKKING.
De minister van economische zaken
bericht, dat by zijn beschikking van
13 October 1939 wyziging is gebracht in
de spiritusbeschikking 1939 no. 1 (Staats
courant van 12 October 1939 no. 200),
waarbij de termijn, waarbinnen de fabri
kanten, verwerkers, handelaren en im
porteurs van spiritus'verplicht ziJn oPgave
te doen aan de sectie spiritus van het
Rijksbureau voor chemische producten te
Delft van de hoeveelheid spiritus, welke
zij op 13 October 1939 voorhanden of in
voorraad hadden, is verlengd tot en met
27 October 1939. De opgave moet geschie
den op daartoe door de sectie spiritus te
verstrekken formulieren. Voorts is bij de
bovenbedoelde beschikking de termijn,
gedurende welke een algemeene dispen
satie geldt van het verbod tot het koopen
van spiritus door handelaren en verwer
kers, alsmede van het verbod tot verkoo-
pen of afleveren van spiritus door fabri
kanten en importeurs verlengd tot 13 No
vember 1939.
Gistermiddag is op een onbewaak-
ten overweg onder de gemeente Bun-
nik een ongeluk gebeurd, dat aan
een ongeveer 45-jarigen hotelhouder
het leven heeft gekost.
De eigenaar van het hotel-café restaurant
„Riche" te Utrecht, de heer Nachbar, was
uit zijn woonplaats per auto vertrokken om
enkele bestellingen voor de cantine van een
fort af te leveren. Om zijn doel te bereiken,
moest hij gebruik maken van een weg,
welke, met een onbewaakten spoorwegover
gang, de spoorlijn ArnhemUtrecht kruist.
De heer N. naderde den spoorwegovergang,
juist toen de electrische trein, nummer 546
uit Arnhem met een snelheid van ruim hon
derd kilometer, kwam aanstormen. Vermoe
delijk heeft de heer N., die nog weinig rou
tine van het besturen van auto's had, niet
precies geweten hoe nog snel weg te komen,
met gevolg, dat de auto werd gegrepen en
volkomen vernield. De bestuurder werd op
slag gedood. De voorzijde van den trein werd
ernstig beschadigd. Op eigen kracht zij
het langzaam kon hij de reis naar Utrecht
voortzetten, waar hij met vijftig minuten
vertraging arriveerde. Hier werd het be
schadigde voorste treinstel losgekoppeld,
waarna de reis naar Rotterdam werd ver
volgd.
Het deerlijk verminkte slachtoffer is naar
Utrecht overgebracht.
VERZAMELWOEDE DIE TOT DIEFSTAL
LEIDDE.
De Amsterdamsche politie heeft een
ongeveer dertigjarigen hulpbesteller van
het postkantoor Centraal Station gear
resteerd, verdacht van diefstal van bui
tenlandsche postzegels.
Bij het sorteeren van de brieven in de
mailkamer kwam een sorteerder tot de
ontdekking, dat van verschillende brieven
de postzegels waren afgescheurd. Hij
waarschuwde onmiddellijk zijn chef, die
zich op zijn beurt weer met de politie in
verbinding stelde. Tijdens het onderzoek
kwam het vermoeden naar voren, dat een
hulpbesteller, die op de mailkamer een
boodschap moest doen, toen daar niemand
aanwezig was, van de gelegenheid gebruik
had gemaakt om zich enkele postzegels toe
te eigenen. De man werd ondervraagd,
doch ontkende. Bij het fouilleeren kwa
men echter verschillende postzegels te
voorschijn, zoodat ontkennen niet meer
baatte. De arrestant bekende daarop zich
ook eerder aan dergelijke diefstallen te
hebben schuldig gemaakt.
De politie gelooft echter niet, dat deze
man de dader is van de talrijke diefstallen
van postzegels, postwissels en aangetee-
kende stukken, welke in den laatsten tijd
op het kantoor voorkomen.
De hulpbesteller heeft voorts bekend,
ook een brief te hebben gestolen, welke
een aantal postzegels bevatte.
De man was reeds meer dan tien jaren
in dienst yan de posterijen en genoot het
algemeen vertrouwen van zijn chefs.
Binnenkort zal hij zich voor deze oneer
lijke verzamelwoede, welke hem door ver
koop ook directe baten opleverde, voor
den officier van justitie moeten verant
woorden.
AANRIJDING MET DOODELIJKEN
AFLOOP.
Gisteravond is de 69-jarige mej. K. uit
Utrecht, die tijdelijk te Haarlem verbleef,
bij het oversteken van den Rijksstraatweg
in Noord tegen een voorbijkomende vracht
auto opgeloopen. Zij kreeg een schedel
breuk en werd in hoogst ernstigen toestand
naar de Mariastichting overgebracht. Hier
is zij eenigen tijd later overleden. Het on
geluk is vermoedelijk aan eigen onvoor
zichtigheid te wijten.
DREIGENDE STAKING BIJ
CONFECTIEFABRIEKEN.
Door de samenwerkende bonden in de
kledingindustrie is in overleg met het per
soneel ingaande Maandag 23 October a.s.
een staking aangekondigd bij de japonnen-
fabriek van de N. V. Frischman in de Karei
Du Jardinstraat te Amsterdam.
De oorzaak van dit dreigend conflict is
gelegen in de weigering van de directie van
deze onderneming, om met de organisaties
over de afsluiting van een arbeidsovereen
komst te onderhandelen.
Het personeel omvat ongeveer 250 naaisters.
ALGEMEEN STEUNCOMITÉ 1939.
Tot de onderscheidene maatregelen, wel
ke het algemeen steuncomité 1939 beoogt te
treffen, om zich de noodige middelen te
verschaffen, behoort uit den aard der zaak
een groote landelijke collecte aan de huizen
en op straat.
De minister van binnenlandsche zaken
heeft bereids de burgemeesters door tus-
schenkomst van de commissarissen der ko-
nigin uitgenoodigd, daartoe de noodige
stappen te doen. Met het oog op de voorbe
reiding zal het echter vermoedelijk nog
enkele weken duren, voordat de inzameling
kan plaats hebben.
De firma Begeer te Voorschoten heeft
welwillend aangeboden de benoodigde ont
werpen, modellen en stempels voor een
penning of speldje ter beschikking te stel
len.
EEN TWEEDE ZUID-AFRIKA-
VLUCHT?
Scandinavische post met K.L.M.-
viiegtuigen naar Londen.
Reeds eenigen tijd bestonden bij de K.L.
M. plannen om drie vliegtuigen met extra-
benzine-tanks zonder passagiers, naar Na
pels over te brengen. Dit is noodig voor een
betere verdeeling van het materieel op de
Indië-route en schept de mogelijkheid om
eventueel, bij voldoende lading, den Indië-
dienst, die thans tweemaal per week wordt
uitgevoerd, driemaal per week te vliegen.
Er rijzen bij dit overbrengen echter en
kele moeilijkheden, die nog opgelost moeten
worden, t.w. de route en de vergunningen,
die noodig zijn om over vreemde landen te
vliegen.
Naar wy vernemen, hebben de
Duitsche autoriteiten er in begin
sel in toegestemd deze drie vliegtui
gen over Duitsch rechtsgebied te
laten vliegen. Of de vlucht door
gang zal vinden hangt af van de
vraag, of de vereischte veiligheids
maatregelen behoorlijk georgani
seerd kunnen worden. Deze kwestie
is thans in studie genomen.
Mocht het gelukken, de drie vliegtuigen
naar Napels over te brengen, dan zou de
voorgenomen Zuid-Afrika-vlucht, die aan
vankelijk onmogelijk scheen, weder betere
kansen op uitvoering verkrijgen. De K.L.M.
is van meening, dat, indien het mogelijk
blijkt een voldoende aantal passagiers in
Napels te concentreeren, er geen aanleiding
zou bestaan de vlucht niet te maken. In
Londen vertoeven thans eenige duizenden
gestrande Zuid-Afrikaners: onderzocht zal
nu worden, in hoeverre er onder deze per
sonen belangstelling voor de Zuid-Afrika-
vlucht bestaat.
De dienst op Londen gaat Zondag :n.
Maandag zal in beide richtingen worden
gevlogen.
Met dezen heropenden dienst gaat de Ne-
derlandsche post naar Engeland, terwijl bo
vendien alle luchtpost, die .uit de Scandina
vische landen wordt aangevoerd en bestemd
is voor Engeland, met de Nederlandsche
toestellen naar Londen zal worden ver
voerd. Het is vrij zeker, dat dagelijks uit
Engeland eenige honderden kilogrammen
couranten met dezen dienst hier zullen arri-
veeren.
ONZE POSTVLUCHTEN.
De positie der postvliegtuigen was
gisteren:
Uitreis: Buizerd te Rangoon; Nandoe te
Alexandrie.
Thuisreis: Wielewaal te Alexandrië;
Pelikaan te Rangoon.
GEEN SPOORKAARTJES MEER
OP BUSDIENSTEN.
De directie van de Nederlandsche Spoor
wegen maakt bekend, dat met ingang van
de winterdienstregeling op 15 October a.s.
de sedert 29 Augustus j.1. ingevoerde be
voegdheid om met plaatsbewijzen van de
Nederlandsche Spoorwegen op de lijnen
der A.T.O., G.A.D.O., N.B.M. en N.Z.H.T.M.
te reizen, vervalt.
Reeds in oude tijden eehr, "'''1
balsem voor wonden en v lkt« men
matische stoffen, welk? ri,eUur«i d6 aala
Kloosterhniuorv, \TT, deel nu "ae aro-
nmtische stoffen! j^elke dW? eMe*»418
Kloosterbalsem. Wie ult»aken^
sende werking van Akwm?,al
heeft ondervonden, biyftdf 00sterb,£
In deze gezinnen blijft me^
..Doe er Kloo,terh„..._
ouuen, ontvelHngen, schram
klnd»trt het^ want dan word?ea'OMBhul<t
kende spreekwoord hifi 1 v°°r O h«
voortaan; ..Kloosterba^^9^
Onovertroffen tegen wlnZ- P de "oor
banden. open wlntertoi- °oten. wi„,
gesprongen handen. klSven^'9 *3*
SOLDATENKRANT „DË~WI^T
VERSCHIJNT BINNENKOM
Naar wy vernemen, zal binnenkort 1*
eerste nummer verschijnen van een
auspiciën van de Koninklijke Nederland
Vereeniging „Ons Leger" eenmaal
uit te geven soldatenkrant, welke
De Wacht" zal dragen. Deze
bladzyden omvatten en zij zal niet
voor de gemobiliseerde*, doch ook vcTde
burgerij belangwekkende lectuur betert™!
nen. Illustraties zullen den tekst verlui
Van den kapitein van den generalen staf
Paters, hoofd van het bureau Ontwikkeling
en ontspanning by het algemeen hoofd
kwartier, vernemen wy het volgende:
Teneinde een spoedige en snelle versprei
ding van „De Wacht", soldatenkrant voor
de gemobiliseerde weermacht, mogelijk te
maken, wordt den kantonnementscomman-
danten der Koninklijke Landmacht en als
zoodanig aan te merken commandanten der
Koninklijke Marine per omgaande verzocht,
hoofd sectie V van het Algemeen Hoofd
kwartier, Laan Copes van Cattenburch 11,
te 's-Gravenhage, schriftelykinte
lichten betreffende de globale gezamen
lijke sterkte aan officieren, onderofficieren
en minderen van hun kantonnement, enz,
Hierbij' duidelijk te vermelden: naam van
het kantonnement en adres van aflevering.
LUCHTLIJN ROTTERDAM—HAAMSTEDE
WORDT HERVAT.
De plannen dér K.L.M. om een gedeelte
der Zeeuwsche luchtlijn, n.L het traject Rot
terdamHaamstede te hervatten, beginnê
vasten vorm te krijgen. Besprekingen met
verschillende instanties hebben er toe ge
leid, dat vergunning is aangevraagd een
éénmaal daagschen dienst, welke uitsluitend
op werkdagen wordt uitgevoerd, te openen
tusschen Rotterdam en Haamstede.
Keurt de minister van waterstaat het voor
stel goed, dan zal de heropening plaats vin
den op 19 October a.s. Uit Rotterdam ver
trekt er dan een vliegtuig om 9 u. 30, uit
Haamstede om 14 u. 45.
Onderzocht wordt nog de mogelijkheid de
Zeeuwsche luchtlijn in haar geheel te her
stellen, dus door te vliegen tot Vlissingen.
Dit plan is echter in een stadium, waarin nog
niet aan uitvoering gedacht kan worden.
Schippersknecht verdronken. Van
ochtend is de knecht van het schip „Catha-
rina", van Rotterdam, te Sluiskil over boora
gevallen en verdronken.
L'Histoire se répète, de geschiedenis
herhaalt zich, en het verbijsterende van de
geschiedenis is juist dat zy zich herhaalt.
Zoo kon ik nog geen vijf en twintig jaar
geleden schrijven, terwijl ik op convooi was
met Fransche krijgsgevangenen wat nu
reeds weer actueel is, voor de Oostenrijkers,
de Tsjechen, de Polen althans. En 't laat
zich aanzien, dat eenzelfde beschouwing over
enkele weken geen zier aan toepasselijkheid
zal hebben verloren.
Mag ik daarom uit mijn aanteekeningen
van toen ik in 1918 als oorlogscorrespondent
rondtrok hier enkele overwegingen laten
volgen?
't Is, meen ik, de gewezen Duitsche kei
zer geweest, „der Reise-Kaiser", die in een
van zijn ontelbare toosten 't eerst gezegd
heeft, dat onze eeuw stond in 't teeken van
't verkeer.
En'wel waarlijk is 't een van de grootste
wonderen geweest van den tijd vóór den
(vorigen) oorlog, dat je blindelings met een
speld kon prikken in de wereldkaart. Dat je
•vervolgens telefoneerde om een reisbiljet
daarheen. Dat je je h&is uitstapte en ging
zitten, blééf zitten, tot je in een record-tijd,
met een mate van gemak en weelde overeen
komstig de kracht van je portefeuille, neer
gezet werd op die plek van den aardbol, die
de speld had beduid. Een wonder, waarvan
de wonderbaarlijkheid ons immers zelfs
heelemaal niet meer verwonderde, zoo ge
wend als we eraan waren geraakt.
We vonden 't doodgewoon, dat we van de
hftgxeel honderdmillioen wereldbewoners,
die door elkander krioelden over deze rede
lijk plaisante planeet, er één uitpikten, wien
.we zij 't in China, ergens in Britsch Indië,
in Egypte, Australië of Lutjewinkel een
bezoek wilden brengen, en dat de rails
van de tramhalte vlak bij ons huis af tot
gemeenlijk de tramhalte bij zijn huis daar
heen leidden langs de spoorlijn, die ons
voerde tot op 't dek van de drijvende
hotels der stoomvaartlijnen, over steeds
verdere tramlijnen, spoorlijnen, bootlijnen, in
één onverbroken verband, tenzij je naar de
meest afgelegen gebieden dan nog even aan
't station te stappen had in een rijtuig, een
auto, postwagen, bus, een slee, of op den rug
van een paard, een ezel, een kameel, maar
zóó, dat je steeds regelrecht werd gebracht
bij den ééne van de nu heb ik 't nage
zocht: zestien honderd millioen aardbewo
ners, aan wien je toevallig je boodschap
had.
Dit sprak zóó vanzelf, dat je bij een uur
of wat vertraging een woedende spoorweg
klacht voor 't eerstvolgende avondblad pen
de. En by die lange spoorreizen heb ik dan
wel eens naïvelijk bedacht, dat je toch maar
iedere stad en ieder dorp en elke halte van
den vaak onuitsprekelijken negorynaam, en
iedere brug, en iedere sloot en eiken tele
graafpaal, ja, eiken kiezelsteen en iedere
grasspriet voorbij moestmaar dat 't altijd
uitkwam, pardoes, tot je krek stond voor
juist die deur van de hoeveel millioen hui
zen met deuren, die je ter wereld nu juist
eens wilde binnen gaan.
Maar toen is de oorlog gekomen. Die
heeft ook dit wonder van de wereldorganisa
tie door elkander gehutseld, zóó, dat we er
nu waarachtig nauwelijks meer uit wijs kun
nen worden.
Die is begonnen met millioenen van die
eenlingen uit hun kamers, uit hun woningen,
hun huizen, hun straten, hun buurten, hun
gehuchten, hun dorpen, hun steden, hun pro
vincies, hun landen, hun werelddeelen weg
te commandeeren. Die heeft ze, in een gansch
ander verband dan waarop 't wereldverkeer
berustte, in rij en gelid opgesteld, en ze in
van hun routes gehaalde omnibussen,* wa
gens en motorvrachtkarren, in de uit de
vaste trajecten weggerangeerde spoortreinen,
uit de geregelde vaarten genomen stoom
schepen geladen en allemaal weggevoerd,
zonder dat de eenlingen zelfs vaak konden
vermoeden waór heen in de hun onbekende
gebieden. Oorlogsbelang eischte bovendien,
dat de medebewoners van hun vroegere huis,
dat hun familieleden, hun vrienden en ken
nissen en buren, hun eigen ouders, hun
vrouwen en kinderen, vooral niet zouden
weten waar precies ieder dier tot mil-
lioenenlegers aaneen gerijde eenlingen zich
bevonden.
Toen ging de oorlog voort en hitste al die
nieuwe millioenen-eenheden op en door
elkaar in, beschoot ze dag en nacht voort
en legde er mijnen onder, ook over de zeeën,
dat ze by plokken aan stukken en brokken
de lucht invlogen, en verstikte er dan el
ders weer bij ongetelde groepen met ver
giftige gassen, reeg ze aan bajonetten, pikte
er hier en daar uit, die met loopgraafmes
sen afgemaakt werden, maaide met trom
melvuur er heele hoeken van kaal, of ver-
morselde ze onder tanks en smeet er gra
naten en bommen tusschen en liet ze zich
ingraven, en joeg ze op vliegmachines de
wolken in, en zette ze op oorlogsschepen, die
zich schuil hielden, die tot zinken werden
gebracht, of liet ze verdwijnen in duikboo-
ten onder de golven, en liet ze de onherberg
zame bergtoppen bezetten en post vatten aan
verre stranden, voerde ze door de woestij
nen, liet ze af in ravijnenvermengde ze
onder stammen van andere huidskleur, van
wier talen zij geen syllabe verstonden, tot
een mengsel van uit alle wereldstreken ver
gaarde en weer verder verdeelde en door
elkaar gehutselde hééle menschen, en men-
schen met brokken eraf, en zieken, en ver
pletterde lichamen over en in en onder den
aardbodem en de oceanen. Ze werden verder
verzeuld en ze marcheerden voort op den
barren dreun hunner stappen. Ze werden
verslagen, „in de pan gehakt", of trokken
terug, en er bleven er achter, en er vielen
er neer, en er werden er vertrapt en verbrij
zeld, en weggesleept op draagbaren, in am
bulance-treinen vol naar alle richtingen, en
in massa-graven werden er bij duizenden en
duizenden dooreen weggewerkt, met onge-
bluschte kalk erbij, tegen 't dreigend be
smettingsgevaar. Rivieren en kanalen voer
den ook lijken mee, en bij duizenden en nog
eens duizenden lagen er in noodhospitalen,
die niet eens wisten in welk land ze te bed
gelegd waren. En bij duizenden en tiendui
zenden werden ze weggevoerd, de hemel zelf
wist niet meer waarheen dan toch, en door
't toeval van de panische verwarringen weer
samengevoegd in de gevangenenkampen. En
ze vluchtten, of door 't toeval van den strijd
ter zee, te land, in de lucht kwamen ze bij
duizenden en nog eens duizenden in neutrale
gebieden over de grens, waar ze ook weer
werden vergaard uit de menschenverhutso-
ling en bij porties opnieuw vereenigd in ge-
interneerdenkampen, en bij duizenden en
nog eens duizenden werden er vermist, en
de resten weer samengevoegd en weer her
en derwaarts gevoerd, in Babylonische
spraakverwarringen van rassen en naties en
standen en leeftijd tot een chaos, een chaos
van gave en zieke en gewonde en vermink
te menschen en dooden.
't Wereldverkeer, dat wonder van onzen
tyd, was er totaal mee vernield. De men
schen-orde, zoo verwonderlijk georganiseerd
uit elkaar geslagen en ten deele tot een
nieuwe orde samengevoegd, die als een chaos
was geworden, waarin iedere eenling onbe
reikbaar opgegaan was voor de persoonlijke
aanraking met wie er gebleven waren buiten
het oorlogsverband. De verkeerswegen over
land, over zee, deels verwoest, deels ver
sperd opgeëischt voor den oorlog, opge
blazen, met mijnen bestrooid en door duik-
booten belaagd. De grenzen afgesloten, de
draad onder stroom. De verbindingen overal
verbroken. En 't spoorwegmateriaal, de
mailstoomers, de handelsvloten: in oorlogs-
dienst gesteld en dus grootendeels vernield.
De haat onder de volkeren, wantrouwen,
spionnen vrees bemoeilijkten iedere overge
bleven mogelijkheid van reizeq»tot welhaast
een fictie- en de kolennood deed de rest.
Tot daar opeens: wapenstilstand werd ge
blazen. De oorlogswalm trok op, en
werelddébacle, ontdaan van alle aaze
heid, van alle suggesties en verbeelding
van alle romantiek en heldenmoed voo
bleef over in haar barre, naakte rea
Waaruit ieder werelddeel en ieder n
ieder gewest en iedere stad, dorp, g
ieder huis en elk gezin nu allereers
tragisch dringend hunkeren z'jn van
terug eischte. Uit dien oorlogsbaaierd van
hoeveel millioenen levenden en
wonden en zieken en verrmnkte" n?
misten" en geïnterneerden en gevangen^
Eindeloos dooreen gehutseld e indc.
verdeeld tot nieuwe vermengingen, neutra!e
loos over de oorlogslanden en bui-
landen en hun steden, htm orP eid. De
ten 't verkeer gelegen g.ebiade" f 7ii trokken,
levenden werden opgeëischt. areD; in
voor zoover zij overwonnen tnner-
legioenen van millioenen zon1 dQor de
lyk verband meer uit alle nc onbegaan-
verwoeste gebieden, langs sc ens door
baar geworden heerwegen, raters en
vernielde bruggen, door waifelin-
puinhoopen opgehouden, er1 offjCieren
gen in de verhoudingen vaderlander'
en soldaten, terug naar!?f de vrpegej®
waar ten deele de revo1" waar in
orde omver geworpen had en pieUwe
wanorde nog niet de lunen van
orde waren te bespeuren. «eken^*
De gewonden, verminkten ^de
den nu eindelijk opgeef betrekk^
lijken vreemde, beduchtgeM
gen waren voor verw he wraak
voor nog altijd weer sa ieken en n
honderdduizenden gewo"de^r een deeH
minkten, overal ver*pW* doorv*_
de wereld. En hunzóó lang Ja
en verlangen gefoltend verWachttn
ren, hun ouders, vrren hulP*bijeen
terecht al de zorg1en r buis toe ^er
voor een humaan ve 't w gan
zóó volkomen ontwrichting tekort
keer, en een zoó wanh I*
transportmiddelen j
Nadruk
