West-Friesland na de oorlog
Amsterdam krijgt een bos.
Velsen verloor ruim 4000
woningen
klaar voor nieuwe tijd
izotiden
Arnhemmers
Dr. Ir. Ringers over de wederopbouw.
Berger
itersport
Egmond aan Zee.
Bosschaartt
De boer die bang is voor de stad
Een lustoord van 900 hectaren in de maa'
Hoogovenbedrijf een lichtend voorbeeld
Van puinstad tot
ideaal woonoord
Wantoestanden.
mening toegedaan,
ir de prijs van f 2.50
e koopt voor de paar-
k recht heeft op een
Doch bij de eerste
nelvaartsdag in het
>ark kon men enige
srs van een tribune-
i staan. Geen plaats
irden veel meer kaar-
lan dat er zitplaatsen
X. J.
iWEDSTRIJDEN
LIEGTUIGEN.
Mei werden over het
.^wedstrijden met mo-
houden, georganiseerd
ijke Nederlandse Ver-
:htvaart.
iet Noord-Holland bo-
n ze gehouden in de
Ivoort, daar er in de
Jkmaar geen geschikt
i is.
zorgen van de Ned.
men de modellen goed
wedstrijd omstreeks
igunstige verkeersom-
sterké wind, een aan-
e onervaren vliegers
uitgeschakeld door 't
gels en stabilo's.
emende clubs: R.K.
lar, Bergen, Hoorn en
:.K. Alkmaar door het
hoogst aantal punten,
ap te behalen en mag
'edstrijd uitkomen om
ap van Nederland.
;er van de R.K. Alk-
rde de langste vlucht,
hoogst aantal punten
ndividuele-klasse kam-
3 kwamen in aanmer-
r. v. d. Aakster, R.K.
ijs J. Asjes, Alkmaar:
ncker, R.K. Alkmaa-;
Eylen, Hoorn; 5e prijs
Alkmaar.
*e morgen van Heme1 -
al vroeg hoefgetrappel
verlaten wegen van
reekcommissie van het
Noord-Holland van de
indelijke Rijverenigin-
ht naar mooi Bergen
Ruiters van Bergen,
;r, Starnmeer en Pur-
zich naar Het Oude
oor de Volkshogeschool
gen werden. Bij een
koffie en het gemeen-
;en van enige opge-
oals dat op de Volks-
uikelijk .is, was het ijs
de harten ontdooid en
ezellige familie, al die
>nes. Spoedig was het
en ging het naar de
lar Bergen's Harmonie
3 stoet al opwachtte,
vaandels en ten aan-
;n grote menigte, die
ar dit ongewone gedoe
agen, ging het nu rond
zenuwachtig de kpp-
:erst in stap, toen in
„vluchtheuvel", waar
Huygens en anderen
;esteld, was het een
schilderachtig gezicht,
Iele dieren in de mooie
e werd rond de heuvel
neerd en terwijl Ber-
het Wilhelmus deed
ind alles onbeweeglijk,
toespraak van den bur-
3 dit défilé besloten,
ag stond een duinrit
n Zee op het program-
uiterpad, de kust, Ver-
:t een gemeenschappe-
op Het Oude Hof werd
esloten.
dom van 69 jaar is te
leden de heer J. G. Bos-
na 23 jaar lang hoofd
gere school te Egmond
jhaart, die op 18 Maart
=boren was, werd reeds
eeftijd onderwijzer te
achtereenvolgens werk-
zijn te Biervliet, Hoek
volgde ingaande 1 Dec.
leming tot hoofd der
school te Egmond aan
school, die onder zijn
eiding groeide tot een
;r dan 400 leerlingen,
rnden tot hij op 1 April
eiden van de pensioen
tijd moest worden ont-
grote belangstelling bij
leek wel hoe zeer hij
onderwijs verdienstelijk
al van leerlingen leidde
ssen op voor hogere
s een voorvechter van
iderwijs en bekleedde
in diverse commissies,
ed. Zo was hij jaren-
e.d. Ook buiten onder-
woog hij zich op maar-
penningmeester van de
miging voor vreemde
waarvoor hij buitenge-
verzette.
nan uit één stuk, rond-
irs van alle vleierij,
zijn oordeel te form'J-
:r wist wat hij aan hem
nering vestigde hij z'ch
im al spoedig van daar
e vertrekken. Na een
sele weken is hij nu e
leden.
half 2 vond de ter-
plaats op de Algemen
Egmond aan ze»
Meer economische bedrijfsvoering gebiedende eis
Bevolkingsaanwas maakt emigratie noodzakelijk
Een oud land, een goed land, had nu ruim twee jaar geleden bijna
het lot van Walcheren en de Wieringermeer gedeeld. Het was op
de achttiende April, dat overal in West-Friesland de omroepers
rond gingen en verkondigden dat de bewoners zich op de inundatie
van de polders moesten voorbereiden. De dijken waren ondermijnd
door de Duitsers, die in hun krankzinnige verbetenheid het plan had
den om alvorens zich over te geven of te sterven eerst de lage
landen en hun bewoners „aus zu radieren" door het water.
Immers, een inundatie van West-
Friesland had de dood van vrijwel
al het vee en van duizenden inwo
ners betekend. Waar had men heen
moeten gaan? De zolder was de
enige wijkplaats, maar bij een har
de wind zouden de huizen in elkaar
gestort zijn door de golfslag.
Hoorn, Enkhuizen en Medemblik
namen een betrekkelijk veilige po
sitie in. Ze lagen grotendeels boven
het IJsselmeerpeil.
Maar West-Friesland ging door
het oog van de naald
De Duitse opperbevelhebber in de
vesting Holland gaf zijn troepen en
bloc over. Dat was allerminst naar
de zin van diverse felle SS-ers, die
het bevel in den beginne saboteer
den en nog verschillende burgers,
die hun vreugde over de Geallieerde
overwinning uitten, zonder meer
neerschoten. Het duurde enige we
ken eer de gehate soldaten naar
hun verwoeste Heimat vertrokken,
per kar, per boot of lopende over
de afsluitdijk. Toen het laatste ge
kletter van de met ijzer bespijkerde
laarzen verklonken was, toen voelde
West-Friesland zich pas vrij!
DE BALANS
over vijf jaar oorlog kon worden
opgemaakt en het bleek, dat die,
vergeleken uit andere delen van
ons land, gunstig uitviel. Directe
oorlogsschade had Enkhuizen in vrij
ernstige mate geleden door het bom
bardement van 15 Maart 1945. Aan
de haven waren zes huizen totaal
verwoest, tientallen hadden voor
duizenden guldens schade, terwijl de
glasschade voor de gehele stad niet
viel te schatten. Achtentwintig men
sen hadden bij dit bombardement
het leven gelaten
In Hoorn waren door een vlieg
tuigbotsing op 17 Juli 1944 bommen
naar beneden gekomen, tengevolge
waarvan enige huizen aan de Drie-
boomlaan, de Merensstraat en de
1 Binnenblijfstraat waren vernietigd.
Dit ongeluk in de lucht kostte, be
halve de inzittenden van de vlieg
tuigen, één persoon uit Hoorn het
leven.
Op het platteland waren een paar
boerderijen door de Duitsers in brand
gestoken, het veilingsgebouw te
Zwaag werd door bommen verwoest
en zo waren er meer gevolgen van
de oorlog.
Doch indirect had West-Fries
land in materieel opzicht sterk
geleden. Dat bleek wel uit de
productiecijfers van tuinbouw-
en veehouderij
De grond had veel te weinig
mest gehad de opbrenst was
belangrijk gedaald, de veestapel
had men door de levering moe
ten inkrimpen.
Bij de boeren en de tuinders
heerste welvaart naar het
scheen, want wie de zaak op
den keper beschouwde, kwam
tot de ontdekking, dat deze wel
vaart gebaseerd was op voor
bedrijfsvernieuwing bestemd ka
pitaal.
Als we nu, twee jaar later, op
nieuw de toestand in West-Fries
land bekijken, dan moeten we voor
het moment tevreden zijn; de oor
logsschade is of wordt hersteld en
j wat het economisch leven betreft,
j op het gebied der agrarische pro-
J ducten heerst nog grote vraag, zodat
I over het algemeen de bedrijfsuit-
komsten behoorlijk zijn, alhoewel
het niet weer zo is, dat iedere bou-
i wer en boer zijn huis wel met bank
papier kon behangen!
I Lieftinck heeft zijn werk gedaan
j en men heeft voer het overige geld
j weer iets ten behoeve van zijn be
drijf kunnen kopen, hetzij, kunst-
I West, hetzij gereedschappen.
I De arbeidslonen op het platteland,
I hij collectieve arbeidsovereenkomst
bedongen, zijn niet slecht, en hoe-
l wel de behoeften van de bevolking
I nog zeer, zeer vele zijn, moge men
-- gezien de omstandigheden van
het ogenblik niet klagen.
DE TOEKOMST.
Doch richten we ons oog op de
I toekomst van West-Friesland, dan
Iran het niet anders of we moeten
I deze vrij donker inzien. Sraks, als
I sr weer op de wereldmarkt genoeg
laanbod komt van groenten, fruit en
zuivelproducten de voornaamste
voortbrengselen van het Westfriese
l'and, dan zal er weer geconcurreerd
^Poëten worden met het buitenland.
Wat de kwaliteit betreft dat
lal wel gaan, wat de prijs aangaat,
l'at is met de huidige verhouding
fnmogelijk.
I De Westfriese tuinder, de West-
mese veehouder, ze werken niet
jmciënt. De bedrijven zijn te klein,
|v Versnipperd, in het product is te
f loon verdisconteerd.
Men zal zich moeten toeleggen op
11 meer economische werkwijze,
vm s'ap 'n de ëoede richting is de
™ratie in de zuivelindustrie,
ais die zich onlangs in Oudendijk
Vaster voltrokken heeft.
Jtert- de tuinbouw betreft is ruil-
veling en mechanisatie een ge-
■CiiH eis' Gelukkig heeft de
lBlam!Urtechnische Dienst ernstige
■T» erVn deze richting.
Ier j0luut Sevolg zal dan ech-
laan 'ark j1*; er een ove' bot komt
IT beidskrachten, een probleem
waarmee men nu in de dichtbevolk
te Streek reeds te kampen heeft.
Tijdelijk zal men misschien in staat
zijn deze arbeidskrachten werk te
geven in te stichten industrieën,
maar gezien de enorm snelle aan
was van de bevolking is de uitein
delijke oplossing: emigratie.
Vele jonge, Westfriese tuinders
zien in, dat ze hun geboortegrond
zullen moeten verlaten om een be
staansmogelijkheid te vinden.
In Andijk alleen zijn ruim twee
honderd gezinnen, die een aanvrage
ingediend hebben om het land te
mogen verlaten!
Doch de regering schijnt momen
teel weinig belangstelling te hebben
voor de emigratie, w' mband
houdt met de deviezenp
Evenwel, er móét oj gebied
wat gebeuren; agrarisch V. -o.-Fries
land dient gesaneerd te worden,
wil de bevolking niet verpauperen.
Nieuwe landaanwinsten als de
Noordoost- en de Zuidwestpolder
kunnen misschien wat verbetering
in de toestand brengen, maar slechts
emigratie naar Canada, Suriname of
Zuid-Afrika zal de oplossing zijn.
NEDERLANDSE BOER ALS
ZAAI- EN POOTGOED-TELER.
Tijdens de oorlog en vooral in de
beide na-oorlogse jaren heeft in
ons land de keuring ter velde van
aardappelen, granen (tarwe, rogge,
haver en gerst) en van groene erw
ten als pootgoed en zaaizaad voor
binnenland en export een zeer hoge
vlucht genomen. In 1940 was de to
tale oppervlakte 40.000 ha., in 1946
niet minder dan 112.000 ha. De op
pervlakte geselecteerde aardappe
len nam toe met 29.000 ha., van
granen met 39.000 ha. en van groe
ne ewten met 3800 ha.
Er is vijf lange, bange oorlogsjaren aan de mond van het Noordzee
kanaal zo het een en ander gebeurd. Daarop wijzen de grote kale
vlakten in de gemeente Velsen, vlakten waar eens de huizen zich
aaneen rijgen, en waar thans het onkruid welig opgroeit.
(Van onzen specialen
verslaggever.)
„Amsterdam? Nee, da's niks
veur mie. Doar he'j van die ho
ge huze, doar mu'j zó komm'n,
wi'j de Iuch zien," aldus het
oordeel van een ouden Twent-
sen boer, die eens mijn buur
man was geweest, toen ik hem
vertelde naar de boofdstad des
lands te zijn verhuisd en hem
uitnodigde mij eens te komen
opzoeken. Bij dat „zó komm'n"
legde hij zijn hoofd in de nek
om aan te duiden hoe hoog de
huizen daar wel niet moesten
zijn."
Die huizenmassa, waarvan hij wie
weet wat voor een verkeerde voor
stelling had, benauwde hem al bij
voorbaat. Hij meende daar niet te
kunnen leven, hij dacht daar te zul
len doodgaan. Éénmaal was hij in
de stad geweest, d.w.z. in Zwolle
„op de peerdemarkt" en dat was
al erg genoeg. Hij verkoos zijn schra
le akkers tussen de dennenbossen
en de heidevelden met in de verte
het veen, waar hij des zomers ging
turfsteken. Een eenvoudig man, die
het bezwaar van het grote stads
leven goed aanvoelde zonder het te
kennen.
DUIZENDEN WONEN IN
STEGEN EN SLOPPEN.
Nu loopt het zo'n vaart niet met
al die hoge huizen, al is het een
feit, dat drievierde van de stads
bevolking op een bovenhuis woont
met geen ander groen in de onmid
dellijke nabijheid dan dat van de
bladeren der geraniums voor het
raam. En duizenden .wonen in ste
gen en sloppen, in kilometers lange
eentonige straten, in grauwe, troos
teloze huizenblokken met uitzicht
op andere troosteloze huizenblok
ken. Dat geeft een onbevredigend
gevoel, zich uitend in een voort
durende drang om te verhuizen.
Plattelanders wonen zonder be
zwaar hun leven lang in hetzelfde
huis, stedelingen slechts bij uitzon
dering. In normale tijden verhuizen
er dagelijks tientallen gezinnen bin
nen de grenzen der gemeente. Wie
het maar even doen kan gaat beter
wonen en wie pech heeft zoekt naar
een woning met een lagere huur.
Dat betekent natuurlijk geen op
lossing voor het vraagstuk van het
gemis aan frisse lucht. Daarom ziet
men des zomers drommen uittrek
ken naar het Gooi en naar Zand-
voort met extra-treinen en trams
en bussen, per fiets of te voet (d.
w. z. liftend), daarom zijn er zoveel
kampeer- en watersportverenigin
gen, daarom staan er de hele zomer
op het Damrak touringcars, die dag
trips maken naar de duinen of de
bossen, daarom varen er zoveel bo
ten naar Marken en naar Harder
wijk en al die andere ontspannings
centra. Het Amsterdams toerisme is
meer nog een trek van stedelingen
naar buiten dan een trek van
vreemdelingen en „provincialen"
naar de stad.
De stedelingen krijgen er nu een
nieuw ontspanningscentrum bij: ten
Zuidwesten van de stad is een bos
in aanleg ter grootte van ongeveer
900 hectaren. Dat is geen kleinig
heidje, maar het is hard nodig. Alle
grote steden hebben zoiets: Londen
het Richmondpark,. Parijs het Bois
de Vincennes, Berlijn het Spree-
wald, Brussel het Zoniënwoud.
Amsterdam krijgt nu het Amster
damse Bos, dat nog geen eigen naam
heeft en in de wandeling nog het
Bosplan heet.
EEN MILLIOENENPLAN.
Het is overigens al veel meer
dan een plan, want het is voor
tweederde gereed gekomen. Het
plan is ontstaan in 1928, toen
men een werkobject zocht voor
de talloze werklozen. Jarenlang
hebben er gemiddeld duizend
man gewerkt om de uitgeveende
polders tussen het Nieuwe Meer
en de kwekerijen van Aalsmeer
een ander aanzien te geven. Het
werk is indertijd begroot op 13,5
millioen gulden en daar zijn er
nu 10 van uitgegeven. De gulden
is in waarde gedaald, zodat er
nu zeker nog een 8 millioen uit
gegeven moeten worden alvo
rens een streep onder dit reus
achtige karwei kan worden ge
zet.
Alle huizen in dit gebied zijn af
gebroken, de rechte sloten en we
gen zijn verdwenen, de dijken zijn
geslecht. Nu komt er langzamerhand
tekening in het geval. Het Noorde-
Velsen is door het oorlogsgeweld
zwaar getroffen. 4200 huizen wer
den er vernield en gesloopt. Der
halve laat het zich denken, dat het
gemeentebestuur zich voor enorme
problemen ziet geplaatst, temeer
waar het huisvestingsprobleem, op
zichzelf reeds moeilijk en veelom
vattend, nog aanmerkelijk wordt
verzwaard door het feit, dat het
Hoogovenbedrijf zeer grote uitbrei
dingsplannen heeft, maar voor de
uitvoering daarvan niet voldoende
personeel kan bekomen wegens de
totaal onvoldoende woongelegen
heid, niet alleen in Velsen zelf, maar
evenzeer in Beverwijk, dat overvol
is en waar de huizen in de meeste
gevallen dor meerdere gezinnen
worden bewoond.
In Velsen zit men geenszins met
de handen in de schoot. De twee
jaren die sinds de bevrijding zijn
j verlopen, hebben op velerlei gebied
aangetoond, dat het gemeentebe-
:tuur de problemen volkomen mees-
„er is, vandaar dat er energiek ge
arbeid wordt aan de wederopbouw
van de gemeente, ook al bestaat
deze voorlopig nog slechts uit het
voorbereiden van plannen. Het
grote wederopbouwplan is inmid
dels gereed gekomen. Begroot is,
dat de wederopbouw ongeveer 11
millioen zal kosten.
Het woningprobleem vormt, zo
als gezegd, voorlopig nog het al
lergrootste vraagstuk, wat begrij
pelijk is bij het verloren gaan van
ruim 4000 huizen. Al is het tempo
lang niet zo snel als men had ge
hoopt, niettemin heeft men goede
moed. dat dit jaar de plannen
voor de bouw van 550 woningen
voor verwezenlijking in aanmer
king komen. Een druppel op een
gloeiende plaat, zal men zeggen,
zeer zeker, maar in elk geval be
tekenen de 550 woningen iets.
Het wederopbouwplan, ontworpen
or de architecten W. M. Dudok,
ir. W. v. Tyen en H. A, Maaskant,
biedt prachtvolle perspectieven,
want de oorlogsvernielingen hebben
nieuwe mogelijkheden geopend, ten
einde te komen tot een herordening
van de vele en velerlei elementen,
waaruit deze veelzijdige gemeente
bestaat en waardoor het nieuwe
Velsen zal uitgroeien tot een fraai,
stedebouwkundig verantwoord ge
heel.
VELSEN HEEFT GROTE
PLANNEN.
Niet alleen de gemeentediensten
torsen de zware taak van de we-
lijk deel van het bos is er al. Ver
der naar het Zuiden werken nog een
duizend arbeiders voor het maken
van de waterpartijen, het aanleg
gen van wandel- en fietspaden, het
opwerpen van een heuvel, het plan
ten van bomen: veel elzen met
daartussen langzamer groeiende
beuken en eiken. Er komen een her
tekamp en een koekamp, een open
luchttheater en een speelweide,
sportvelden, ruiterpaden, ja wat al
niet.
Mettertijd komen er spoor- en
tramwegen naar toe, maar de Am
sterdammers wachten dit alles niet
af. Reeds nu komen zij er bij dui
zenden zonnebaden, hengelen, roei
en, kanovaren of alleen maar wan
delen. En zij genieten er ten volle
van!
deropbouw met opmerkelijke licht
heid, ook andere instanties ijveren
met opgewektheid aan de opheffing
op de snelst mogelijke wijze van de
geleden oorlogsschade. Reeds wer
den op dit gebied opmerkelijke pres
taties geleverd. Zo het herstel van
's werelds grootste schutsluis in
recordtijd, de herstelling en gedeel
telijke wederopbouw van de in een
ruïne herschapen vishallen en ze
ker niet in de laatste plaats het we
der in bedrijf stellen van de door de
Duitsers geroofde walserij voor
zware platen van het Hoogovenbe
drijf, welker ingebruikneming j.l.
Vrijdag door den minister van Eco
nomische Zaken op officieële wijze
is geschied.
Het Hoogovenbedrijf mag gelden
als een lichtend voorbeeld, niet al
leen wat het herstel van geleden
oorlogsschade betreft, maar tevens
wegens de betoonde ondernemings
moed en zakendurf door de wijze
waarop het enorme uitbreidings
plannen voorbereidt, plannen waar
van de totstandkoming een stempel
zal drukken op de gehele streek
Kennemerland en deze in toene
mende mate zal maken tot eeh be
langrijk industriecentrum, wat o.a.
gepaard zal gaan met verdere in
krimping van de tuinbouw, eens de
kurk waarop deze streek dreef.
Temeer zal dit het geval zijn,
waar het een bekend verschijnsel is,
dat een Hoogovenbedrijf tal van
andere industrieën pleegt aan te
trekken. Ook in dit opzicht is Vel
sen diligent en zij laat momenteel
ongeveer ter plaatse van het door
de bezetter totaal verwoeste buiten
goed „Rooswijk" uigestrekte in
dustrieterreinen in gereedheid bren
gen, terreinen die grotendeels reeds
hun toekomstige bestemming heb
ben gevonden.
Zoals gezegd, vormt het huisves
tingsprobleem voor de zich snel uit
breidende groot-industrie een ge
duchte handicap. In verband hier
mede heeft Hoogovens onlangs reeds
beslag gelegd op het gebouw van
het grootste pension te Wijk aan
Zee, het bekende „Westerduin".
Bovendien is begonnen met de bouw
van een arbeiderskamp.
DE SITUATIE TE BEVERWIJK.
In Beverwijk, dat evenals Velsen
zeer nauw betrokken is bij Hoog
ovens, is het woningvraagstuk niet
minder ernstig, ondanks het feit, dat
het aantal door oorlogsgeweld ver
loren gegane huizen daar slechts
tot een luttel aantal beperkt bleef.
De huisvestingsmoeilijkheden in die
gemeente vinden hun oorzaak hoofd
zakelijk in het bieden van woonge-
tegenheid aan honderden mensen
ui', andere gemeenten, speciaal uit
Velsen. Ook in Beverwijk is de
nieuwbouw tot heden vrij gering,
al stemt het tot verheuging, dat de
burgemeester dier gemeente juist
dezer dagen de eerste steen legde
voor een complex van 25 huizen.
Intussen heeft Beverwijk een zeer
ruim uitgezet uitbreidingsplan in
portefeuille liggen, voor de verwe
zenlijking waarvan alle voorberei
dende maatregelen zijn getroffen,
zodat bij wijze van spreken de uit
voering iedere dag kan worden ter
hand genomen.
Alzo wordt aan de IJmond naar
stig gearbeid aan de wederopbouw
van het vele dat in de bange oor
logsjaren verloren ging. Waarbij
men tevens het oog gericht houdt
op de toekomst, die deze streek
ongetwijfeld zal doen worden tot
een van Nederlands belangrijkste
industrie-centra.
IN (946
Egg ONTVANBEN DOOR WEDEROPBOUW IN (946 IN OCTOBER VRIJGEGEVEN
BERAAMDE BEHOEFTE IN (946 -(OO
f223 ONTVANBEN DOOR WEDEROPBOUW
(Van onzen specialen verslaggever.)
Met zoete herinneringen aan
het schone Arnhem bezield heb
ben wij dezer dagen op uitnodi
ging van het gemeentebestuur
gaarne een bezoek gebracht aan
Gelre's hoofdstad om eens te zien
hoe de dappere, in het laatste
deel van de oorlog zo fel geplaag
de Arnhemmers het thans maken,
enwat de plannen zijn voor
de wederopbouw.
De prachtige zomerdag, die ons
(Vervolg van pag. 1.)
OVERAL ACHTERSTAND
Duitschland heeft na Stalingrad
volgehouden en het resultaat is,
dat het ontzaglijk veel nodig heeft
om weer een land met een behoor
lijke industrie en goede woningen
te worden. Het bouwvraagstuk is
er nog veel nijpender dan hier en
wij kunnen niet zeggen, dat dit
alles ons niet interesseert omdat een
hersteld Duitsland ook voor ons land
van grote betekenis is.
Het geldt ook voor zo zwaar ge
teisterde landen als België, Frank
rijk en Engeland, waar men overal
tot de opbouw van fabrieken en
woningen tracht te komen. Men
dacht in 1945 nog, dat Amerika het
onuitputtelijke reservoir was, dat
er na de demobilisatie weer met
kracht aan de exporterende fabrie
ken zou worden gewerkt. Maar
Amerika is in de oorlogsjaren be
langrijk ten achter gekomen in zijn
civiele behoeften en heeft nog ja
ren nodig om voor zichzelf te kun
nen zorgen. Er is daar een even-
grote woningnood als dat hier het
geval is, niet door de verwoestingen,
maar door de behoeften van het
mensenoverschot.
NEDERLAND EEN
HYGIëNISCH LAND
In alle landen van beschaving is
in verloop van tijd door het treffen
van steeds verder gaande maatre
gelen op hygiënisch gebied jaarlijks
een overschot als men het aantal
sterfgevallen van dat der geboorten
aftrekt en het pleit voor ons land,
dat dit overschot hier het grootst
is. Tussen 1936 en 1946 hebben wij
honderdduizenden mensen verloren
alleen door de oorlog al 265.000
en het is merkwaardig, dat wij
toch nog een millioen in zielental
'<ir\
TV-1 lcl'or onze g^ede volks
-
Ir. Ringers
huisvesting, door onze strijd tegen
ziekten, door onze sociale voorzie
ningen, zoals men ze nergens anders
kan vinden. Wij gelden ook op dat
gebied in het buitenland als de
richards en het feit, dat wij van
1920 tot 1940 aan premies en sub
sidies voor woningbouw zes honderd
millioen gulden hebben uitgegeven
is het bewijs, dat wij ons in alle
opzichten aan de hygiënische
eischen hebben gehouden.
DE MATERIALEN.
Alle landen hebben thans be
hoefte aan staal, hout, glas, lood,
zink en steen. Zelf kunnen we
voor stenen en pannen zorgen,
maar we zjjn afhankelijk van
onze kolenpositie. We maken wei
nig staal en we maken de helft
van het cement dat we nodig heb
ben. Hout en glas zijn er niet,
zink en lood moeten gekocht wor
den en koper hebben we ook niet.
Alle landen hebben behoefte aan
dezelfde materialen en we hangen
allemaal van een ander deel van
de wereld af.
Vroeger kregen we hout uit Fin
land en de Baltische staten (en bij
zondere houtsoorten nog van elders).
Zweden leverde duur en in be
perkte mate, maar Rusland was een
belangrijke leverancier. Nu heeft
Rusland het zelf nodig en ook het
hout uit Finland. De Baltische sta
ten zijn Russisch geworden en leve
ren ons ook niet meer, zodat we
b.v. hout moeten halen uit het
Schwarzwald, wat niet van bete
kenis is. Staal kregen we uit België
en Amerika maar we hebben niet
voldoende deviezen. Glas moet uit
België komen, maar dat levert maar
het derde deel van wat ons beloofd
is.
Als we nog maar drie jaar raak
konden lenen zouden we er wel
komen, maar daar komt ook een
eind aan. We kunnen fabriekswerk
maken, dat een bijzonder hersen
werk vereischt, maar voor fabrie
ken moeten er machines zijn, voor
machines deviezen en voor deviezen
moet er gefabriceerd worden. Zie
daar de vicieuze cirkel. Bovendien
is er geen industrie mogelijk zonder
woningen voor de arbeiders.
Inderdaad het kan nog lang du
ren eer de toestanden weer nor
maal zijn. Indië zal ons geen wel
vaart brengen en hoe berooid zul
len we er voorstaan als het binnen
afzienbaren tijd tot een afrekening
met onze crediteuren zal komen.
HOE MÖETEN WE BOUWEN?
We mogen ook wat de afme
tingen betreft niet dalen bene
den de woningcultuur van 1940. De
huizen moeten stortbaden hebben,
de verdiepinghoogte moet vermin
deren. Hogere huizen vragen zwaar
dere funderingen en dikkere muren
dan wij gewend zijn te bouwen. Het
bouwen van noodwoningen is een 1
gevaar. In 1945 was men er sterk
tegen, nu is er een andere ziens
wijze. We moeten bedenken, dat we
geen goede industrie zonder goede
woningen zullen krijgen. Het zou
rechtvaardig zijn alle gebieden ge
lijk te helpen, maar c.e meest ver
woeste moeten voorgaan, al behoeft
men daar niet alles eerst tot een
goed einde te brengen. We moeten
in deze tijd geen grote gebouwen,
geen gymnastieklokalen of zwem
baden maken, geen verfraaiingen
aanleggen als het niet strikt nodig
is. Eerst komt de woningbouw en
ook de industrie en beiden in ge
lijke mate. Inderdaad, van 1930 tot
1940 gaven we voor woningbouw
zeshonderd millioen gulden, maar
dat was alleen aan premies en sub
sidies, want de bouw van 800.000
woningen kostte niet minder dan
twee miljard, dat is een tweetje met
negen nullen.
Zullen we binnen tien jaar voor
een ongeveer gelijk aantal wonin
gen een bedrag van vijf tot zes mil
jard vinden? Waar moeten we 't
geld vandaan halen? Het is een
puzzle, maar laten we de oplossing
niet zoeken in waardeloze fabrieks-
producten. Goede woningen zijn
een eerste vereischte, tuinsteden zijn
ideaal en zullen ook ons ideaal moe
ten blijver
Ir, Ringers komt tot de conclu
sie, dat we nu meer dan voldoen
de materiaal hebben dat wil
zeggen voor een artikel en hij
heeft gelijk. Met dank voor zijn
interessante beschouwingen ver
laten wij deze bij uitstek deskun
dige. die ondanks alle moeilijk
heden, niet somber gestemd is,
maar er misschien toch niet rou
wig om is, dat hij het bouwpro-
bleem aan zijn opvolger heeft
kunnen ovcwlisgcn.
Ad.
begunstigde, bood ons de stad met
al haar „littekens" der geslagen
vreselijke wonden, maar toch ook
weer als de vacantiestad van Ne
derland, waar 's zomers practisch
iedereen, die bos en hei zoekt, daar
heen trekt of verpozing vindt.
Wat toch dadelijk opvalt is, dat
het karakter dezer stad ondanks
alles niet verloren is gegaan, zo
als Rotterdam eigenlijk totaal „ver
dween". Als men er aan denkt, dat
deze bijna honderdduizend zielen
tellende stad in September '44 plot
seling binnen enkele uren moest
worden ontruimd, en dat de arme
vluchtelingen bij hun terugkeer
letterlijk geen stoel en geen lepel
terugvonden, maar wel een onbe
schrijflijke verwoesting, dat van de
23.505 woningen slechts 145 onbe
schadigd waren (2559 totaal weg
gevaagd) dan krijgt men even een
idee wat daar geleden.... en ge
streden is om te komen tot wat
Arnhem nu weer is: een stad met
fleurige winkels, met een opgewekt
straatbeeld. Diep is de Arnhemmer
getroffen door het grote verlies aan
monumentaal bezit; de vernieling
der beroemde Eusebiuskerk met to
ren schrijnt nog steeds diep. Bur
gemeester Matzer, de energieke
leider bij het waarlijk gigantische
herstelwerk temidden van een la
wine van puin en vuil door tal
rijke medewerkers krachtig ge
steund heeft ons in sobere woor
den geschetst, hoe men gezwoegd,
geworsteld heeft. De ziekenhuizen
waren verwoest of toaal ontwricht,
men moest weer „beginnen met het
eerste bed"; geen tram, geen tele
foon, enfin, we kennen het drama.
Door de prachtige zelfwerkzaam
heid der teruggekeerde bevolking
geholpen door bijdragen uit het
gehele land is er nu weer een
dragelijke toestand geschapen.
„Maar laat u thans niet door
schijn bedriegen!" aldus de burge
meester. omdat de woningtoestan
den door de gedwongen samen
woningen vaak nog ten hemel
schreien En hij wees op de betreu
renswaardige strubbelingen met de
regeeringsbijdragen voor woning
herstel, voorlopig ondervangen door
gemeentelijke voorschotten. De bur
gemeester trok grote lijnen door te
verzekeren, dat men over de schade
waarvan de opgaven tot 160
millioen beliepen! moet heenzien
in verwijderde aspecten.
Men verwacht dat Arnhem In 1970
130.000 inwoners zal hebben en zich
op dit aantal zal stabiliseren. De
oppervlakte der stad zal uitgebreid
worden, doch om het natuurschoon
te ontzien zal de Schelmscheweg als
grens moeten dienen, wat de Noord
zijde betreft. Volgens het nieuwe
project komen 80.000 inwoners in
de oude stad, 30.000 aan de over
zijde van de Rijn (Zuid) en gaan
15 a 20.000 naar een nieuwe wijk
aa de Oostzijde der stad. De stads
kern zal het centrum van het cul
turele leven worden, voor ontspan
ning, terwijl hier tevens het be
stuursapparaat, de hande'v.vijk en
Vt wini e'gni j een plaals moeten
inlen.
I