Voor de eenheid van de geest
Kerstmis
Toen de tijd
vervuld was
Franse schrijvers zoeken eigen weg
Een witte Kerst?
Kerstmis in de historie
VRIJDAG H DECEMBER 1M8
Dr. N. Pye van de Universiteit
in Manchester heeft nagegaan,
dat er in Engeland sinds
1840 slechts zes keer op de voor
avond van Kerstmis sneeuw is
gevallen, terwijl liet in totaal
slechts twaalf keer op Eerste
Kerstdag heeft gesneeuwd. De
uitdrukking „een witte Kerst" is
dus, volgens deze onderzoeker,
volmaakt ongegrond te noemen!
velen zijn eigenlijk niet bij voorbaat
overtuigd van de onvermijdelijkheid
van De Gaulle.
Wie meetings als deze in Parijs mee
gemaakt heeft bemerkt, zacht gezegd,
dat de intellectuele Franse voorhoede,
die zich om de democratisch revolu-
tionnaire volksbeweging in een soort
„vierde macht" poogt te organiseren,
deze mening niet deelt. Zij is optimis
tisch, in het offensief, en vast over
tuigd dat het progressieve Frankrijk
nog over enorme reserves beschikt die
bereid en in staat zijn om zowel te
genover De Gaülle als tegenover de
communisten de traditionele Franse
vrijheden te verdedigen.
Meer dan dat: zij is overtuigd van
haar roeping om niet slechts aan het
Franse, maar aan het Europese gees
telijke leven, en daar boven uit, aan
een wereldgemeenschap van de geest,
leiding en nieuwe kracht te geven. Van
het défaitisme, dat zo sterk de stem
ming der intellectuelen in Duitsland,
Scandinavië en Nederland beheerst,
waë in geen hunner redevoeringen ook
maar iets te bemerken. Hebben deze
Franse schrijvers, met hun heroische
optimisme gelijk, of wij met onze scep
tische nuchterheid? Zij stellen zich
zelfs deze vraag niet, maar richten hun
oproep tot de wereld, overtuigd dat niet
passiviteit of landelijke neutraliteit
maar volledig engagement in de striid
voor vrede en vrijheid de hoogste
plicht en roeping is voor de schrijver.
Zo'n ster is er in Bethlehem aan de
hemel verschenen en de herders in het
land hoorden de zang der engelen:
„Ere zij God in den hoge. Vrede op
aarde, in Mensen een welbehagen."
Hoe oud is het kerstverhaal, hoeveel
eeuwen heeft men het al verteld, hoe
heeft geslacht na geslacht zich in die
stemmingsvolle uren niet onder de in-
«Eruk gevoeld van de Kerstgedachte,
4fte 'van vrede en welbehagen spreekt?
In Mensen een welbehagen. Het
schijnt onmogelijk in een tijdperk
waarin de grootste aller oorlogen nog
maar nauwelijks is geëindigd, waarin,
ondanks alle conferenties, de volkeren
zich krachtiger dan ooit te voren op
nieuwe strijd voorbereiden.
Vrede op aarde.
Nooit zal dit bestaanbaar zijn als er
niet eerst vrede is in de harten, als
men geen offer gebracht heeft, als men
van zijn bezit, al is het nog zo klein,
niet iets heeft meegedeeld aan hen, die
armer en ongelukkiger zijn dan wij.
De vrede moet van binnen uit komen,
want eerst dan is de sfeer geschapen
waarin van broederschap van alle
mensen kan worden gesproken. Ge
denkt de ongelukkigen, die kou en
honger lijden, de ontelbaren, die zich
in de ruwe winterdagen niet voldoen
de kunnen voeden en verwarmen.
Geeft en gij zult diep in u de vreug
de van het geven voelen, de voldoe
ning een goede daad te hebben ver
richt.
In Mensen een welbehagen.
De natuur schiep levende wezens
die elkaar t"i voedsel dienen, zij schiep
sterken en zwakken en de wet van de
sterkste is het hoogste recht.
Maar de mens, die denken en voelen
kan, vindt in hart en gewet: een
caftipas, dat hem de rechte weg wijst.
Het ergste leed kan hij verzachten, hij
kan gevallenen opheffen, ongelukkigen
troosten en met een enkel spontaan
gesproken woord het geluk doen ke
ren in de harten van zovelen. die in
wanhoop ten onder dreigden te gaan.
Laat dit dan het feest der zelfver
loochening zijn, laten wij trachten het
ker»".icht in de harten van alle men
sen-te laten, ehijnen.
Dan hindert het niet meer of het
buiten donker en guur is, want dan
hebben wij de lichtjes ontstoken, die
niemand meer doven kan, de lichtjes
in de harten van bedroefden en der
maatschappelijk misdeelden, die weer
vertrouwen in het leven zullen krijgen.
Dan zal onze Kerstherdenking niet
nutteloos geweest zijn. Dan zal de
waarschuwende stem. die door de eeu
wen heen de mens elk jaar het „Vre
de op aarde" toeroept, niet tevergeefs
hebben geklonken, dan zal er reden
zijn, dat in Mensen een welbehagen
wordt gevonden.
JOEN DE TIJD VERVULD WAS
toen werd Gods liefde aan de we
reld geopenbaard. Want met de ge
boorte van Jezus, met de prediking
van het Christelijk geloof, is in de
wereld opgetreden een nieuw begin
sel: dat van de Liefde.
Het is moeilijk om dat te verstaan
en nog moeilijker om dat te omvatten.
Het uiterlijk beeld van onze- wereld is
er in menig opzicht in volkomen
tegenspraak mede. Maar toch, het
Kerstfeest herinnert er ons telkens
weer aan en/jhet roept ons op, om los
te breken uit onze zorgen en bekom
mernissen en te luisteren naar het
jubellied van het hemelse heir: „Ere
zij God in de hoogste hemelen en vre
de op aarde in de mensen ja, in
alle mensen een welbehagen!" Is
het niet wonderlijk, voor ons geringe
mensenverstand eigenlijk onbegrijpe
lijk? Want wat hebben die herders
daar in Bethlehem aanschouwd? Niet
meer en niet anders dan een kindeke,
in donkere nacht geboren in een
kribbe, in een stal, een vergeten en
verachte hoek der wereld, der grote
wereld, die daaraan voorbij gaat met
haar glorie en victorie, haar gejuich
en gejubel, haar rumoer en drukte,
haar jmraas en getier, haar intrigues
en hartstocht, haar smarten en on
heilige begeerten ook.
En toch, het was een aankondiging
van grote blijdschap en zij verheer
lijkten en prezen God om dat, waar
over de „wijsheid" van deze wereld
minachtend de schouders pleegt op te
halen als over droombeelden en lucht
kastelen, voortbrengselen van dweep
zieke geesten, producten van al te
stoute verbeelding.
Maar temidden van de koude en har
teloze tijd, waarin wij leven, komt 't
Kerstfeest ons opwekken om afstand
te doen van ons klatergoud en ons
vrij te maken van de materiële ban
den, waarin wij verstrikt geraakt zijn.
Om de blijdschap en het geluk deel
achtig te worden van die eenvoudige
herders, wie in de donkere nacht on
zer wereld een licht verscheen. Geen
dwaallicht van mensen, maar een
Goddelijk licht.
Een licht, dat ons de bede op de
lippen brengt, dat, trots de duisternis,
die van zovele zijden ons benauwend
omringt, onze Vader in de hemelen
ook ons Zijn Engel mag zenden, die
ons zal verkondigen, dat Christus is
geboren. Ja, vóór meer dan negentien
eeuwen, maar toch ook nog elke dag.
„Want Jezus Christus is gisteren en
heden dezelfde en tot in eeuwigheid".
In de loon der eeuwen hebben zich
talloze belangrijke gebeurtenissen tij
dens de Kerstdagen afgespeeld. Neem
b.v. het jaar 1170, waarin op 25 De
cember Willem dé Veroveraar in
Westminster gekroond werd. En wie
kent niet Robin Hood, die in 1247 op
Kerstmis de laatste adem uitblies. Ro
bin Hood, de zo populaire held uit het
gelijknamige boek van Walter Scott!
In datzelfde jaar was het Thomas a
Beckitt, die op de sterfdag van Hood
voor hst laatst preekte. NeemhKerst-
mis van het jaar 1440Op eerste
Kerstdag werd maarschalk De Retz, de
originele Blauwbaard, terecht gesteld.
Ook in de lucntvaart nebben de
Kerstdagen een belangrijke rol ge
speeld. In 1709 was het de geestelijke
Laurent, die het eerste experiment met
een „vliegend schip" deed en voorspel
de dat het niet zo lang zou duren al
vorens de mensheid zich met een snel
heid van 300 km per uur door het
luchtruim zou bewegen. Hij werd toen
uitgelachen en men bespotte hem nog
meer, toen zijn experiment op een
fiasco uitliep.
Bijna twee eeuwen later was het
Orville Wright, in het jaar 1903, die
er ook met Kerstmis in slaagde met
een vliegtuig gedurende twaalf secon
den in de lucht te blijven, daarbij een
snelheid van 75 km per uur beha
lend.
En laten we eens terugdenken aan
het jaar 1801, toen op Kerstmis
de eerste locomotief in Engeland, be
stuurd door zijn uitvinder Richard
Trevithik, de eerste proefrit maakte,
of aan het jaar 1899, toen Edison aan
de vooravond van het jaar 1900, de
eerste radio-uitzending tot stand bracht
Op Kerstmis van het jaar 1899 liet
de grote uitvinder een gramofoonplaat
in New York spelen en de muziek per
telefoon overbrengen naar Philadel
phia. een afstand van 150 km. Daar
werd de muziek wederom op een plaat
opgenomen en vervolgens via een mi
crofoon door de eerste luidspreker ter
wereld gereproduceerd.
JOEN DE TIJD VERVULD WAS
toen was het, dat de Engel des
Heren triomfantelijk mocht uitroepen:
„Vreest niet, want zie, ik verkondig
u grote blijdschap, die al den volke
wezen zal, namelijk, dat u heden ge
boren is de Zaligmaker, welke is Chris
tus de Here, in de stad Davids. En dit
zal u het teken zijn: gij zult het kin
deke vinden in doeken gewonden en
liggende in de kribbe."
Het was niet van het bordes van
een vorstelijk paleis, niet door hoog
te paard gezeten herauten in kleurige
en met goud bestikte kledij, niet on
der sonoor klokgelui en met schette
rende fanfares, dat deze heilsbood
schap werd uitgegeven. Het was te
midden van eenvoudige herders, die de
wacht hielden bij hun kudden, in het
veld, ver van de bewoonde wereld. En
toch: de Engel verkondigde een daad
der Hoogste Liefde, een zegen van
God. „Want alzo lief heeft God de we
reld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren
Zoon gegeven heeft, opdat een ieder,
die in Hem gelooft niet verloren ga,
maar het eeuwige leven hebbe." Blijd
schap, die al den volke wezen zal, het
eerst verkondigd aan de eenvoudig-
sten onder de mensen, aan onvermo-
genden en onaanzienlijken.
Daar zit een ontzaggelijk diepe be
tekenis in, omdat het de volkomen
tegenstelling demonstreert tot de ver
gankelijke dingen van deze wereld. Die
moeten noodzakelijk, die kunnen niet
anders dan ongelijk verdeeld zijn en
zij kunnen dan ook nimmer bij allen
gelijkelijk blijdschap verwekken. En
•nu is het zo, dat de mens met weinig
tevreden en gelukkig kan zijn en met
veel ontevreden en ongelukkig, maar
er zijn helaas maar al te velen voor
wie zelfs het weinige van de mate
riële levensbehoeften nog ontbreekt.
Het is niet majr een mooie beeld
spraak of een ontroerende poëzie, die
aankondiging van Christus's geboor
te aan de herders in de velden van
Efrata, het is klare en duidelijke rea
liteit, want het leven van dat kindeke
geboren in een armelijke stal, gehuld
in slechts doeken en liggende in een
kribbe, „omdat er geen plaats was in
de herberg", diende vooral en in de
eerste plaats om aan de nederigen en
ootmoedigen de blijde boodschap te
brengen van het Evangelie van Gods
liefde.
Uit hoge kerkramen dringt getem
perd licht en uit de openstaande brede
deur stroomt een gouden gloed in het
zwart van de winteravond. Daar bin
nen tussen de hoge muren, waar alles
tot inkeer en nadenken stemt, verheft
een spar zijn top naar de nok van het
kerkgebouw, maar het is niet meer de
alledaagse boom, die in het bos nie
mand is opgevallen. Honderden kaars
jes zijn aan zijn takken bevestigd, de
wapperende vlammetjes kaatsen hun
stralen in spiegelende ballen; lange
snoeren van ragfijne glasfranje schit
teren met duizend lichtjes en maken
de boom tot een sprookje. Dat is de
kerstboom, de wonderboom, die hoog
in zijn top een lichtende ster draagt.
Het symbool van het Kerstfeest.
DE rRAN SE REVOLUTIE is de grote historische trots van Frankrijk. Daarom
noemt iedere politieke groepering die zich respecteert zich liefst revolu-
tionnair; daarom voltrekt ook de vernieuwing van het Franse culturele leven
zich als het ware in een reeks van op
eenvolgende revoluties.Imp res-
sionnisme, expressionnisme, cubisme,
dadaïsme, sur-realismedat zijn döOT J&f Lsst
niet slechts op elkander volgende
schilderscholen, maar als het ware
evenvele onbloedige, maar zeer ge
welddadige revoluties, waarin de nieuwe generaties de oudere te lijf gaan. Zo
ook in de literatuur; naturalisme, symbolisme, sur-realisme, existentialisme
ZO KAN MEN dan ook de zaal
Pleyel in Parijs wel bij het Amster
dams Concertgebouw vergelijken, maar
men kan moeilijk Nederlandse equiva
lenten vinden voor de figuren die daar
dezer dagen naast elkander op het po
dium zaten en achtereenvolgens spra=
ken: André Breton, Camus, Sartre en
Rousset, Altmann en Claude Bour-
det. Belangrijk, ongetwijfeld, als schrij
vers, maar, meer dan dat, in het cen
trum der belangstelling als „chefs
d'école" geestelijke leiders van een in
tellectuele beweging. Breton, de nog
niet vergeten leider van dada en sur-re
alisme, Sartre, Simone de Beauvoir en
Camus, de existentialisten (al verwerpt
Camus zelf deze naam) en Rousset als
£)E KERSTKLOKKEN luiden, hun
bronzen stemmen dringen door de
luiken van onze kamer.
Het is Kerstmis. Komt! Komt! roe
pen de klokken. Weet gij niet welke
nacht het is? Jezus is geboren, hon
derden jaren geleden, het doet er niét
toe hoeveel, want Hij is onsterfelijk en
wordt elk jaar opnieuw geboren in de
harten van millioenen mensen. Komt
en herdenkt met ons de geboorte vah
het Kerstkind.
typische vertegenwoordiger van het
•verzet.
Hoe kort is het nog geleden dat, on
der leiding van Aragon en Malraux, de
geestelijke voorhoede van het revolu-
tionnaire Frankrijk zich geheel en al
op de communisten scheen te oriënte
ren. Nu raakt Aragon als Franse
Theun de Vries meer en meer in lite
rair en politiek discrediet, terwijl Mal
raux zich als propagandachef voor De
Gaulle in progressieve kring volkomen
gecompromiteerd heeft. De stampvolle
en geestdriftige bijeenkomst in Salie
Pleyel, waar meer dan 2000 mensen
teruggestuurd moesten worden, is dan
ook een bewijs dat het tij gekeerd is,
en dat de nieuwe revolutionnaire intel
ligentie zich zowel van Rusland als van
Amerika afkeert om een eigen weg te
zoeken.
NAAST deze Franse kanonnen ston
den echter op het podium van Salie
Pleyel een aantal buitenlandse schrij
vers, en de organisatoren legden er de
nadruk op, dat dit de eerste interna-
tiohale meeting was die na de bevrij
ding in Parijs plaats vond. Theodoor
Plivier, de schrijver van „Stalingrad",
voerde er, eveneens voor het eerst sinds
de bevrijding, het woord in het Duits,
Richard Wright, de Amerikaanse ne
gerauteur hield een prachtige rede in
het Engels en naast hen spraken de
Italiaanse schrijver van „Christus hield
stil in Eboli", Carlo Levy, de Spanjaard
Andrade, de Nederlander Jef Last, een
dichter uit Madagascar, terwijl Indi
sche, Arabische en Annamietische
schrijvers niet meer aan het woord
konden komen, maar enkele dagen la
ter hun rede voluit in Franc Tireur
en Gauche gepubliceerd zagen.
Ook dit was als het ware symbolisch:
een Europese geestesgemeenschap
wenst samen met vrije en onafhanke
lijke gasten van overzee voor een we
reldgemeenschap van de geest te ge
tuigen.
Het is natuurlijk onmogelijk binnen
de weinige plaatsruimte van een Ne
derlandse krant de vele uitstekende
dingen te citeren, die van dit podium
af gezegd zijn, en die trouwens binnen
kort in hoofdzaak in een gesprek voor
de Franse radio herhaald zullen wor
den. De zin van de betoging was. zo
als verwacht kon worden, een afwij
zing van de oorlog als oplossing voor
de problemen van onze tijd, een stel-
lingname tegenover ieder totalitair ré
gime dat de geestesvrijheid bedreigt,
een oproep om voor Europese eenheid
en wereldregering partij te kiezen, zon
der als partijman ooit eigen verant
woordelijkheid en inzicht aan enige
discipline van buitenaf te onderwerpen.
DE DEMONSTRATIE der schrijvers
in Salie Pleyel voor de internationa-
liteit van de geest staat niet op zich
zelf, maar moet beschouwd worden als
een soort vervolg van de grote massa
demonstraties om de figuur van Garry
Davis in diezelfde week. Hoe dikwijls
hoorden wij in het buitenland reeds de
enigszins hoogmoedige mening ver
kondigen dat Frankrijk eigenlijk als
grote mogendheid afgedaan heeft. Hoe.