DOLLARHULP TEGEN DE KOMINFORM-PRESSIE Hei fundament gelegd voor de Westerse Eenheid Zó draaide de wereld in 1948 DIT. JAAR was in internationaal op zicht zo rijk aan belangrijke ge beurtenissen, dat er boeken vol over te schrijven zouden zijn. Een krant, zeker de hedendaagse, stelt aan de overzicht schrijver een limiet. Veel moeten wij daarom onvermeld laten, andere zaken in het kort afdoen. In Griekenland duurde de burgeroorlog voort. Op 30 Januari verloor de wereld één van haar grootste burgers, de mahatma Gandhi, die door een fanatieke Indische natio nalist, Godse. vermoord werd. Op 26 Mei wonnen de Zuidafrikaanse nationa listen de verkiezingen en verving dr. Malan de oude maarschalk Smuts als premier. In deze maand beproefden de Amerikanen op het eiland Eniwetok drie nieuwe, geheime atoomwapens. VBTJDAO tl DECEMBER IMS 1948-J AAR van verkiezingen in europa ISoc.Democr. 5 Liberalen 2 Communisten ff Conservatieven 3 Christelijken 7 Boeren partijen 4 Katholieken 8 Nationalisten BK Uitslag '47of '48 m Behaalde zetels Y//A Vorige uitslag e Behaald percentage H 1\2 I 7,\ DENEMARKt &8\6ÏÏ MP -NEDERLAND. Ij 2 17 I TSJECHO- SLQWAKIJEi FRANKRIJK H0N5AWJE ROEMENIE I V-PELT rus KOUDE OORLOG TUSSEN OOST EN WEST, einde 1946 begonnen, is ook gedurende het jaar 1948 met onverminderde hevigheid voortgezet. Naast de oude brandpunten van des» strfld ontstonden zelfs nieuwe, die, ge zien de voorraden explosieve stof, welke er bij opgestapeld liggen, nog gevaar lijker zjjn. Men denke slechts aan Berlijn. Van enige geneigdheid tot een com promis was ten minste aan de Russische zijde al even weinig te bemer ken als van enig overwicht van een der partijen. Tegenover een groeiende consolidatie van het democratische West-Europa begon zich in Oost-Azlë een ontwikkeling af te tekenen, die, wanneer zij zich verder voltrekt, in de zij het ook niet nabije toekomst de schaal zeer goed ln het voordeel van het communisme kan doen doorslaan. Zozeer beheerst deze koude oorlog de be trekkingen tussen de landen onderling, dat welhaast elke gebeurtenis op het terrein der internationale politiek ln zijn fatale licht moet worden beschouwd. im is ER bijna geen ding zo slecht, 0f er zit nog wel iets goeds aan. Zonder de dreiging uit het Oosten zou West-Europa in het afgeTopen jaar zeker niet zover op de weg naar de eenheid, die werkelijk niet alleen om politieke redenen een gebod van de huidige tfld Is, gevorderd zfln als ge- sohied is. En evenmin zouden de Ame rikanen aan hun herstelprogramma, het zogenaamde Marshall-plan, zijn huidige gigantische omvang hebben gegeven. Bewijs: toen de toestand ln de wereld einde Mei begin Juni wat gunstiger scheen, was het Amerikaan se Huis van Afgevaardigden er ter stond btj om de Marshall-hulp met 25 procent te besnoeien. Gelukkig werd deze maatregel enige weken later weer teniet gedaan. Plan-Marshall en Msvchali pn Westelijke Unie Marshal! en in(Jerdaad Europa stand gekomen in een tempo, dat men voor dergelijke enorme en ge compliceerde projecten adembenemend moet noemen. Nadat op 2 Januari reeds interim-steun aan Frankrijk en Oostenrijk was verleend, werkten Se naat en Huis van Afgvaardigden zich in drie maanden tijd door de ingewik kelde materie van de buitenlandse hulpverlening heen, zodat deze op 1 April, de door de regering in Was hington nagestreefde datum, werke lijk kon ingaan. Sinds die dag vertrek ken dag en nacht uit de Amerikaanse havens schepen om goederen, bestemd voor de heropbouw van West-Europa, over de Oceaan te brengen. In het eer ste jaar, dus tot 1 April 1949, zal hun waarde rond 5.3 milliard dollar be dragen en het overgrote deel daarvan krijgen de landen, die aan het plan- Marshall deelnemen, geschonken. De zegenrijke werking van deze hulpver lening, die zich over vier jaren zal uit strekken, doet zich reeds thans ge voelen in het leven van practisch iedere West-Europeaan. Zonder haar zou Nederland bijvoorbeeld niet in staat geweest zijn in de afgelopen maanden tal van artikelen van de bon te doen. Zeker, het plan-Marshall be tekent voor ons niet de vleespotten van Egypte, maar ongetwijfeld draagt het er toe bij West-Europa een zekere welvaart en economische gezondheid te verschaffen, die als de beste be veiliging tegen het communisme moe ten worden beschouwd. TIET PLAN-MARSHALL eist, dat democratisch Europa niet slechts op Amerikaanse hulp bouwt, maar ook ziehzelve helpt. De vorderingen, die in dit opzicht in 1948 werden ge maakt, zijn bevredigend, maar nog geenszins voldoende. Zo werd men het wel eens over de deelneming van W. Duitsland aan het plan-Marshall en over de lang niet eenvoudige onder linge verdeling der Marshall-gelden en tekende men bovendien op 9 Septem ber een accoord ofv-r een inter-Euro- pees betalingsverkeer, waarbjj de ster ken de zwakken helpen, maar van de economische unie, waartoe men ten slotte zal moeten komen, is men toch nog steeds een heel eind verwijderd. Nu kan een eco- Westelijke nomische unie niet tot stand komen, Unie indien daaraan geen politiek ver gelijk vooraf gaat. Dat is in het van oudsher verdeelde Europa geen ge makkelijke taak. Maar dat deze niet onuitvoerbaar is, bleek uit de vorming van de Westelijke Unie. Op 22 Januari bepleitte Bevin, verontrustdoor de toenemende agressiviteit der Russen, de schepping van een dergelijk orga nisme. Nog geen twee maanden later, op 17 Maart, tekenden de vertegenwoor digers van Engeland, Frankrijk, Bel gië, Nederland en Luxemburg te Brussel een pact, dat voorzag in mili taire, politieke, economische en so ciale samenwerking. Helaas hebben de omstandigheden het met zich mee gebracht, dat tot nu toe in het bij zonder op de militaire en politieke samenwerking de nadruk moest wor den gelegd. Een voorlopige bekroning vond deze samenwerking in de schep ping van een gemeenschappelijke ge nerale staf, waarvan op 5 October de Britse maarschalk Montgomery tot chef werd benoemd. Met de leiding van de landstrijdkrachten werd belast de Franse generaal De Lattre de Tassigny, met die van de luchtstrijdkrachten de Britse luchtmaarschalk sir James Robb. Voor de vloten werd geen ge meenschappelijk bevelhebber aange wezen, wel een vlagofficier met be perkte taak, de Franse admiraal Jau- jard. De Westelijke Unie is door haar stichters gezien als een lichaam, dat de kern moet vormen van een veel groter bouwwerk. De vijf landen van de Unie alleen immers zijn niet in staat 't evenwicht der militaire krach ten in Europa tot stand te brengen. Daarvoor is niet slechts hun econo misch apparaat, maar ook hun men senreservoir te klein. Helaas echter is het in het achter ons liggende jaar nog niet tot de nodige uitbreiding ge komen. De landen, die men er gaarne bij zou willen hebben, namelijk de Scandinavische hebben hun houding nog niet bepaald, in hoofdzaak ten gevolge van Zweden's aarzeling, dat nog steeds van neutraliteit meent te kunnen dromen. Landen, die zich direct zouden willen aansluiten, zo- als-Griekenland en Italië, acht men daarvoor nog niet rijp. En een andere candidaat, Franco-Spanje wil men niet, hoewel vooral in Amerika, brede kringen gaarne zouden zien, dat de betrekkingen tussen Madrid en de West-Europese hoofdsteden wat beter werden. ^EL WERDEN echter vorderingen gemaakt ln de richting van een andere combinatie: het zogenaamde Noord-Atlantisch pact. Het zal onge twijfeld nog enige jaren dureh, .voor dat de Westelijke Unie het toppunt harer kracht heeft bereikt. Tot op dat ogenblik blijft de situatie gevaarlijk en men heeft er in West-Europa geen ge heim van gemaakt, dat men ten min ste voor deze interim-periode gaarne een garantie van de Verenigde Staten en Canada, die militair reeds sinds de oorlog samenwerken, zou ontvangen. Ook in Amerika heeft men de be hoefte daarvan ingezien en reeds in Mei nam de Senaatscommissie voor buitenlandse aangelegenheden onder leiding van senator Vandenberg een resolutie aan, die de mogelijkheid van Amerika's deelneming aan bepaalde militaire overeenkomsten opende. Hierbij aansluitend verzocht de Con sultatieve Raad van de Westelijke Unie op 26 October aan de Verenigde Staten en Canada tot het sluiten van een Noord-Atlantisch pact over te gaan, welk verzoek zowel in Washing ton als Ottawa in goede aarde viel. Voordien hadden Atlantisch reeda Amerikaanse en Canadese mili- pact taire waarnemers bijna alle militaire besprekingen van de vertegenwoordi gers der Westelijke Unie bijgewoond. Een militair hulpprogramma, dat de landen van de Westelijke Unie moet voorzien van de nodige militaire uit rustingsstukken een kwestie, waarmede vele milliarden guldens ge moeid zijn werd eveneens de laat ste maanden in Washington overwo gen. Hierover, alsmede over de vor ming van het Noord-Atlantisch pact moet het nieuwe Amerikaanse con gres, dat 3 Januari 1949 bijeenkomt, zich uitspreken. JJE HIERBOVEN besproken gebeur tenissen zijn zonder het ontstaan van de kwestie-BerljJn moeilijk denk- nende resolutie, opgesteld door de niet direct bfl het geschil betrokken leden van de raad, werd door een veto van Wisjinsky op 25 October getorpedeerd. Sindsdien zijn van neutrale zijde (zelfs ook door Assemblée-president Evatt en Trygve Lie) nog enige be middelingspogingen ondernomen, ech ter zonder succes. De toestand werd zelfs nog ver scherpt, toen de communisten in O.- Berlijn op 2 December een eigen ge meentebestuur vormden, dat het recht voor zich opeiste voor de gehele stad representatief te zijn en de Russen dit bestuur erkenden. Het antwoord, dat de democratische Berlijners, daarop bij de verkiezingen In de Westelijke sectoren van de stad op 5 December gaven, was overduidelijk: 87 procent der bevolking sprak zich uit voor de drie democratische partijen. gERLIJN was niet het enige „slag veld" in de koude oorlog. De Rus sen droegen hun offensief uit naar elke plaats, waar zij ook maar een mo gelijkheid van succes aanwezig acht ten. Een ondubbelzinnige nederlaag leden zij daarbij in West-Duitsland en Italië. De geldzuivering in Duitsland, in Juni uitgevoerd, had reeds on- en werden ten val gebracht en inmid dels bleven de prijzen stijgen, waarvan de communisten dankbaar gebruik maakten om de ontevreden arbeiders tot staking aan te zetten. De gevaar lijkste daarvan was ongetwijfeld die der mijnwerkers, die op 4 October uit brak en zes weken duurde. Tijdens deze staking werden ergerlijke daden van sabotage gepleegd, werden tussen stakers en politie formele veldslagen geleverd en werd aan het land een schade toegebracht, 'die ln de vele mil- Harden in de loop van het jaar tweemaal gedevalueerde francs liep. Er zfln aanwijzingen, dat deze staking georganiseerd en gefinancierd werd door de Komlnform, de commu nistische internationale, die ln het bij zonder belast is met de bestrijding van het plan-Marshall. Wat de toestand in Frankrijk van Westers standpunt bezien zo gevaar lijk maakt, is, dat de democratische, zogenaamde „derde" macht zijn wan kel bestaan handhaaft tussen een op positie van uiterst links en uiterst rechts. Want men acht de buiten landse politiek van De Gaulle, die in het afgelopen jaar voortdurend meer aanhang kreeg, voor het Westen even gevaarlijk als die van de communist Thorez. Waar De Gaulle immers naar Het arme dier heelt weinig rust. Zorg er maar goed voor, jongeman. baar. Het was op 20 Maart, dat de Russen voor het eerst overgingen1 tot een zekere verhindering van het ver keer tussen de Westelijke zones van Duitsland en het in de Russische zdne gelegen Berlijn, dat volgens de over eenkomst van Potsdam onder het be stuur der vier bezettende mogendheden was gesteld. Men doet er goed aan, deze datum in herinnering te houden, want de Russen beweren thans, dat de in de loop van het jaar steeds scher per toegepaste blokkade een gevolg zou zijn van de in West-Duitsland uit gevoerde geldzuivering. Deze had echter plaats op20 Juni. De waar heid is, dat de Russen in het hart van hun zöne geen pottenkijkers willen hebben en niets liever dan de verdwij ning der WesteUjke gealHeerden uit Berlijn zouden zien. Het Westen slaagde er echter in door middel van een kostbare „lucht brug" zijn positie in Berlijn te hand haven en zich aldus een catastrofaal verlies aan prestige te besparen, zonder tot een ge- Brandpunt vaarfijk °Pt^duen' als bijvoorbeeld het Berlijn zenden van gewa pende convooien, over te moeten gaan. Dit neemt niet weg, dat de situa tie uiterst precair gebleven is, on danks talrijke door het Westen onder nomen pogingen or. tot 'n oplossing te geraken. Enige malen scheen deze inderdaad te zullen worden bereikt, o.a. op 30 Augustus, toen in Moskou, waar speciale afgezanten van het Westen ettelijke besprekingen met Molotow en ook met Stalin hadden gehad, een principiële overeenkomst tot stand kwam over de opheffing der blokkade onder gelijktijdige invoering van de Sowjet-mark in geheel Ber lijn. Toen echter de vier militaire gou verneurs van Duitsland zich na lange tijd weer aan de conferentie-tafel zet ten om de details van dit accoord uit te werken, bleek Moskou aan maar schalk Sokolowsky geheel van de ge sloten overeenkomst afwijkende in structies te hebben gegeven. Ten slotte bracht het Westen de zaak voor de tegelijk met de Assem- blée in Parijs vergaderende Veilig heidsraad, maar ook deze faalde in 't treffen van aen regaling. Een vemoe- middellijk gunstige gevolgen en de politiek der geallieerden, om de Duit sers steeds meer verantwoordelijk voor hun eigen zaken te maken deze zal binnenkort resulteren in de vorming van een West-Duitse rege ring droeg er tezamen met 't plan- Marshall toe bij, de bevolking met nieuwe hoop op de toekomst en daar door met meer werklust te bezielen. Frankrijk, nog altijd bevreesd voor 't ontstaan van eeh nieuw agressief Duitsland, was het met deze, door Londen en Washington aangegeven politieke lijn niet altijd eens en pro testeerde in het bijzonder heftig te gen de overdracht der Duitse indus trie aan de oude eigenaars voor zover geen nazi's die in November plaats had. De Anglo-Amerikanen waren echter niet Kominlorm te brengen van hun overtui- actief ging, dat Rusland de potentiële vijand van het ogenblik is en dat daar tegen over een sterk West-Duitsland be hoort te worden opgebouwd. Fel was de strijd tussen Oost en West om Italië. Daar stonden verkie zingen op het programma, die zouden beslissen, welke koers het land in de toekomst zou varen: de democratische of de communistische. Beide partijen legden reeds lang van te voren tegen over de vroegere asmogendheid een grote toegevendheid aan de dag 't Westen stelde o.a. voor Triest aan Itali^'terug te geven om de Italia nen aan hun zijde te trekken. De ver kiezingen, op 18 en 19 April gehou den, betekenden voor de Russen een gevoelige nederlaag: het communisti sche volksfront verzamelde slechts 31 procent der stemmen op zich. Later, na een domme aanslag van een jonge heethoofd op de communistische leider Togliatti (14 Juli), trachtte links het verloren terrein te heroveren. Overal braken onlusten en stakingen uit, er vielen doden en gewonden, maar ten slotte wist de regering De Gasperf meester van de toestand te blijven. Sindsdien is het in dit land rustig ge weest. pRANKRIJK daarentegen bleef het gehele jaar door het zorgenkind van het Westen. Regeringen kwamen streeft is herstel van Frankrijks vroegere hegemonie in Europa, welke gebaseerd was op een zwak en ver deeld Duitsland en een bondgenoot schap met Rusland. jyjISSCHIEN meer nog dan de Ber- lijnse blokkade was 't de medogen- loze ujjze, waarop de Russen de Oost- Europese landen geheel van zich af hankelijk maakten, die het Westen met angst en vreze naar het Kremlin deed en doet zien. In Roemenië, Bul garije, Hongarije, Polen, Tjechoslowa- Idje en Oost-Duitsland werd ook de laatste rest van een mogelijke oppo sitie met tak en wortel uitgeroeid. In het eerstgenoemde land werd de jonge koning, Michael, van zijn troon vervallen verklaard. Tragischer nog was 't lot van Tsjechoslowakije, van alle Oost-Europese staten eigenlijk de enige met een IJxeren werkelijk democra tische traditie. Na gordijn een communisti sche staatsgreep ln Februari werd president Benesj met het mes op de keel gedwongen zijn goedkeuring te hechten aan een communistisch bewind. Daarop volgde een terreur, die Benesj' beste vriend Jan Masaryk, de minister van Buiten landse Zaken, noopte op 9 Maart zelf moord te plegen. Talrijke Tsjechische diplomaten in het buitenland legden hun functies neer. Benesj zelf volgde dit voorbeeld op 7 Juni en voorkwam zo, dat hij als bezield democraat zijn handtekening moest zetten onder de nieuwe „volksdemocratische" grond wet. De communist Gottwald volgde hem op. Benesj, gebukt onder het leed, dat zijn vaderland getroffen had, stierf op 3 September. Een land, dat ietwat milder door de Russen behandeld werd, was Fin land. Weliswaar werd het gedwongen een militair verdrag met de Russen te sluiten (6 April), maar voor het ove rige behield het land een vrijheid, die achter het IJzeren Gordijn een zeld zaamheid Is. Bij verkiezingen in Juli leden de Finse communisten een flinke nederlaag. Slaagden de Russen er dus in, ach ter het IJzeren Gordijn hun positie aanzienlijk te versterken, een zekere verzwakking onderging het Sowjet- bloc door een ruzie onder de „satellie ten". Nadat Moskou reeds in Januari zjjn veto had uitgesproken over een plan van Dimitrof en Tlto tot vorming van een Balkan-federatie, verbaasde de ln Februari onder Russische leiding tot stand gekomen Kominform de ge hele wereld door op 28 Juni een felle aanval op maarschalk Tito te richten. Tito, daar kwamen de beschuldigingen ln ronde woorden op neer, was te na tionalistisch. Het wonderlijkste van deze sensationele affaire is, dat Tito nog steeds geen ongelijk bekend heeft en rustig voortgaat de belangen van Zuid-SIavië boven die van Rusland te steUen. Had de koude oorlog voor de Russen in West-Europa geen al te gunstig verloop, aanzienlijke successen boek ten zij in Zuid- en Oost-Azië. Com munistische opstanden werden ontke tend in Birma, Malakka, Siam, ïndo- China en Indonesië, die alle slechts dit ene doel dienden: het verwekken van onrust. Veel ernstiger nog was de ontwikkeling in China. Daar behaal den de communisten enorme militaire overwinningen op het corrupte, onbe kwame regiem van Tsjiang Kai-Tsjek en op het ogenblik schijnt weinig, ook geen Amerikaanse hulp, de nationa listische regering nog te kunnen red den. Voor het Westen betekent dit wel iswaar geen onmiddellijk gevaar daarvoor is de chaos in China te groot maar slagen de communisten er in de geweldige, sluimerende krachten van het „Hemelse" Rijk op te wek ken, dan zullen de Aziatische posities van het Westen over enige tientallen jaren voor altijd verforen kunnen gaan. V QROTE AANDACHT vroeg gedurende het gehele jaar Palestina. Reeds in 1947 had Engeland te kennen gegeven, dat het op 15 Mei 1948 zijn mandaat over het Heilige land zou neerleggen en op 1 Augustus zijn laatste troepen van daar naar elders zou dirigeren. Met het oog daarop had de Algemene Vergade ring der Verenigde Naties een verde lingsplan opgesteld, dat voorzag in de schepping van een Joods en een Ara bisch Palestina. De Joden aanvaardden dit plan, de Arabieren niet. En daar de Verenigde Naties, verstoken van een militair apparaat, machteloos waren, moesten de wapens beslissen. En dat hebben zij gedaan, ondanks Veiligheids raad en internationale bemiddeling, die het leven kostte van Graaf Bernadotte, die op 17 September door leden var een terroristische Joodse groep werd ver moord. Op het ogenblik is de toestand zó, dat het jonge Israël de sterkste mi litaire macht in het Nabije Oosten is, dit dank zij de Joodse eensgezind- Palestina heid tegenover de verdeeldheid der anderen, de grote mogendheden incluis. Dat de Joden var deze situatie geen gebruik maken om geheel Palestina te bezetten, maar integendeel trachten met de Arabieren tot een vergelijk te komen, pleit voor hun staatsmanswijsheid. Door hun ge matigdheid kunnen zij van de vijand van heden, de vriend van morgen ma ken. En gezien het feit, dat de Arabie ren altijd hun buren zullen blijven, is dat van het grootste belang. Op 1 Juni stelde Wat verder de Unac vast: 230 millioen kinderen gebeurde lijden honger en gebrek. 23 Juni deed de koning van Engeland afstand van de titel keizer van India. 19 Juli stationneerde Amerika 60 superforten in Engeland; 30 vliegtuigen van dit type hadden hun basis reeds in Duits land. Op 28 Juli vernielde een enorme ontploffing de I.G. Farben-fabriek in Ludwigshafen; er waren meer dan hon derd doden te betreuren. Een dag later opende de Britse koning in Londen de 14e Olympische Spelen. Op 30 Juli be gon in Belgrado de Donau-conferentie, waarop onder Russische pressie een einde werd gemaakt aan de overi gens nog slechts in theorie bestaande vrijheid van scheepvaart op Europa'» grootste rivier. De daar tot stand ge komen overeenkomst wordt door het Westen niet erkend. Begin September eindigde in Londen de Empire-confe- rentie, waarop de leden van het Britse gemenebest hun steun aan de Weste lijke Unie, toezegden. 21 September be gon in het Palais de Chaillot te Parijs de |Jerde Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. 2 Nov. werd Harry S. Truman tegen aller verwachting in als president van de Verenigde Staten herkozen. Zijn democratische partij l>e- haalde op alle linies de overwinning en bezit thans zowel in de Senaat als het Huis van Afgevaardigden weer een solide meerderheid. Op 14 November werd tot grote vreugde van iedere Brit op Buckingham Palace een prins gebo ren. Helaas werd deze vreugde spoedig verduisterd door het bericht, dat de Britse koning aan een ernstige storing van de bloedsomloop lijdt. Op 5 Dec. ontplofte op de Jangtse een boot, waar op zich duizenden Chinese soldaten be vonden. Zesduizend mensen verloren het leven. Het was de grootste scheeps ramp uit de geschiedenis.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1948 | | pagina 9