wen
NIEN
Amerika wil Duitsland opnemen
de Europese gemeenschap
in
/\M5TEPDAHS
De strijd om de atoombom
Chefarine,4'
:rzorg",
m
rpoort",
E
eur,
Jonen,
Jank N.V.,
elijke
iouding.
andel Mij.,
achien
".MARIA"
14 dagen
en:
Daarom treedt generaal Clay I
Naar UUfQGnljk DGStUUrlhuidige dag dan ook niet gemaakt
(Van onze diplomatieke medewerker) I door het State Department, maar door
Cultureel Nieuws van hier en ginds
HET NIEUWE BOEK
Toneeldécors
PODIUM'
MAART
ORSON WELLES:
Episch realisme
in Noordse film
4 beroemde genees
middelen in 1 tablet
t,
id
i (behalve
I
half acht,
inie",
Terpatra
r, het oog
a.
p ƒ3.00
950' wordt
de lezing.
LANGE,
igestr. 53.
uur,
LIES".
■krrjgbaar op
rk en bij de
ietten) en op
1113 uur.
blaasinstr.
erd.
teren enz.
3EJUCHT.
'EL. 2853.
g der tegen-
ken.
Alkmaar.
53,
hineschrijven.
Alkmaar,
5t vermelding
e werkkring,
is worden in-
in enkele
loor
en 5 dagen
elef. 3568.
24 en
3DER.
>ORD 23
50
18.000.—
1.500.
17.500.—
■t,
r-
7.000.—
Laat
KI-»-*- L„i -.zien van Duitsland wordt tot op de
JtE MEDEDELINGEN over een spoe
dig aftreden van generaal Lucius D.
Clay als Amerikaans militair gouver
neur in Duitsland zijn voor de insiders
ln de politieke verhoudingen te Wash
ington niet onverwacht gekomen. Kort
voordat de generaal zelf de juistheid
van deze berichten bevestigde, had
president Truman het ontslag aan
vaard van de onderstaatssecretaris van
het departement van het Leger, gene
raal William H. Draper. Dat was een
gebeurtenis, die een lange schaduw
vooruitwierp. Generaal Draper name
lijk, tot op het ogenblik van zijn heen
gaan in naam de chef van Clay, is de
intiemste vriend van de militaire gou
verneur en stond hem in Berlijn lange
tijd als raadsman ter zijde. Volgens de
officiële lezing keerde hü uit Duits
land naar Washington terug om daar
een hoge post bij het departement van
het leger te gaan bekleden. Het was
echter geen geheim, dat zijn ware
functie was, generaal Clay en diens in
zichten in de Amerikaanse hoofdstad
te vertegenwoordigen. Dat zijn ver
zoek om ontslag onmiddellijk werd ge
accepteerd, kon daarom niets anders
betekenen dan dat men in Washington
eindelijk het reeds zo lang uitgestelde
besluit had genomen, de machtsuitoe
fening in Duitsland van de militairen
op de burgers over te dragen.
MEN MOET in dit verband weten,
dat de Verenigde Staten de enige
bezettende mogendheid zijn, die het
beheer van de Duitse zaken nog niet
hebben toevertrouwd aan de civiele
autoriteiten, die met de leiding van
de buitenlandse politiek zijn belast.
Zeker, ook de Britse gouverneur in
Duitsland is een bevelvoerend gene
raal, sir Brian Robertson, maar hij
krijgt zijn orders, behalve in zuiver
militaire aangelegenheden, direct van
het Foreign Office. Maar generaal
Clay ontving zijn bevelen via generaal
Draper, die zoals reeds gezegd in
feite slechts zijn vertegenwoordiger
was. De Amerikaanse politiek ten aan-
generaal Clay.
Hieruit mag zeker niet geconclu
deerd worden, dat de generaal een
soort machtswellusteling zou zijn. Hij
heeft zijn hoge functie niet gezocht en
kreeg deze slechts, omdat er in Wash
ington niemand was, die de verant
woordelijkheid op zich wilde laden en
er ten slotte iemand moest zijn om de
macht in de Amerikaanse zone van
Duitsland uit te oefenen. En wanneer
hij in de jaren sinds het einde van de
oorlog steeds meer macht tot zich ge
trokken heeft veel meer macht in
derdaad dan enig individu mag bezit
ten dan geschiedde dit, omdat er
in Washington geen ambtenaar was,
die genoeg van Duitsland afwist om
met vertrouwen in eigen oordeel een
mening van Clay ter zijde te durven
schuiven.
Toch was het de regeerders in Wash
ington reeds lang duidelijk, dat wan
neer het ministerie van Buitenlandse
Zaken een succesvolle Europese poli
tiek wilde voeren, het ook de Duitse
aangelegenheden onder zijn hoede
moest nemen. Want Duitsland vormt,
of men het prettig vindt of niet, het
centrale probleem van Europa's vei
ligheid, Europa's herstel en de Ame
rikaans-Russische betrekkingen. Daar
om moet minister Dean Acheson, zo
lang hij niet beslissen kan, welke aard
de Amerikaans-Duitse betrekkingen
dienen te hebben zich noodgedwongen
gedragen als een man, wiens rechter
hand hem op de rug gebonden is.
De overdracht van de machtsuitoefe
ning van de militaire naar de burger
lijke sector zal ongetwijfeld gepaard
gaan met een verandering van de
Amerikaanse politiek tegenover Duits
land. Ware men er van overtuigd, dat
de politiek, welke Clay tot nu toe ge
voerd heeft, de meestbelovende is, dan
zou het een domheid zijn, Clay te ver
vangen. De Amerikaanse Duitsland-
politiek immers is tot op het ogenblik
zo innig aan Clay's inzichten gebonden
geweest, dat geen andere persoonlijk-
LUC1US D. CLAY
de gaande man
heid dan Clay zelf de sinds 1945 ge
volgde koers met succes kan blijven
varen.
Hoe Washingtons nieuwe politiek er
in détails zal uitzien, is natuurlijk nog
met geen mogelijkheid te zeggen. Maar
ongetwijfeld zal zij in het algemeen
gesproken streven naar de opneming
van Duitsland of ten minste West-
Duitsland als volwaardig lid van
de Westerse gemeenschap. Dit bete
kent een definitief breken met Mor-
genthau's vergeldingsleer, waarvan ge
neraal Clay een zij het ook zeer ge
matigd aanhanger is.
In voorstellingen van amateurtoneel
verenigingen is het décor maar al te
vaak een weinig verzorgd onderdeel
van de opvoering. Als voornaamste
oorzaken hiervan zijn aan te wijzen:
onbegrijpelijke nonchalance, ondes
kundigheid, de dikwijls onmogelijk
kleine tonelen waarop de dilettanten
moeten spelen en de altijd weer rim
pels en transpiratie kostende begro
ting van de penningmeester.
Hiervan uitgaande heeft het Toneel-
fonds J. Heijnis Tsz. te Zaandijk het
Februari-nummer van zijn periodiek
„Ons Toneel", maandblad voor het
amateurtoneel, geheel aan 't décor ge
wijd. In een zeer lezenswaardige in
leiding van de redactie (waarin een be
knopt overzicht wordt gegeven van de
evolutie van het toneeltoestel) en in
een zevental artikelen is een schat van
gegevens over décorbouw bijeenge
bracht. De tekst is toegelicht met foto's,
tekeningen en schetsen, waardoor dit
blad geen drukwerkje is, dat men na
lezing weggooit, maar belangwekkend
studiemateriaal vormt, dat in de biblio
theek van iedere vereniging aanwezig
behoort te zijn; temeer omdat de
schrijvers zich goed hebben gereali
seerd voor wie zij schreven, n.l. voor
amateurs die met bescheiden en een
voudige middelen moeten werken. Zij
hebben zich niet verloren in hoogdra
vende theorieën, maar zijn met beide
benen op de grond blijven staan, zodat
uit de inhoud van dit nummer zelfs
voor de oude rotten nog veel is te
leren.
EEN HONDERDJARIGE
De heer Peter Kooy, in Badhoeve
dorp, hoopt Maandag 7 Maart a.s. zijn
104-de verjaardag te vieren. Hij
vermoedelijk de oudste inwoner
Nederland.
AFFICHES VOOR FILMS plegen inde daverende blunders. Maar wat hij aan-
regel niet te behoren tot de subtiel- pakte, wat hij deed, het was altijd
ste uitingen van onze reclamecultuur- groots, het had allure, het was van een
drager». Over het algemeen zijn ze kaliber dat 'n millioenenpubliek pakte,
nogal bar grof, stom-ordinair en op de Het vorige jaar draaide hier een of
botste manier afgestemd op de botste twee weken de zeer bijzondere film
geesten. Al het tot nu toe op dit gebied Citizen Kane, geproduceerd, geregi-
gepresteerde wordt echter in de scha- J --
duw gesteld als men ziet op welke ma
nier 'n bepaald reclamebureau affiches
de wereld instuurt voor de film „The
Lady from Shanghai", die deze week in
de hoofdstad is gaan draaien. Amster
dam heeft met deze reclameplaten, die
her en der de gevels en aanplakborden
der oude stad sieren, een record gesla
gen op het gebied der trieste smake
loosheid. Het gaat om juffrouw Hay-
worth (U weet wel, waarover dat
schandaal loopt met de zoon van de
Aga Khan), maar al is juffrouw Hay-
worth nu ook nég zo door de (film) wol
geverfd, men zou zich kunnen voor
stellen dat zelfs de op Hollywoodse y°er brengt. Hij wordt, zonder er zelf
moraal afgestemde geest van deze dame iets van te weten, ingesponnen in een
geschokt zou zijn als ze zag op welKe allergemeenst, allersmerigst complot
tit:!i_i
is
van
OUDHEIDKUNDIGEN DOEN
WEER van zich spreken. Nabij
Emmen had men reeds voorwerpen
aangetroffen uit de voor-Romeinse
ijzertijd. Thans is men begonnen met
het onderzoeken van een gebied, waar
eens een nederzetting moet hebben
gestaan. Gebruiksvoorwerpen Van aar
dewerk geven daartoe aanwijzingen.
Ook heeft men enkele hutkommen
blootgelegd. In het Westen van de
Chinsese provincie Shensi heeft men
gereedschappen van steen, beenderen
en schelpen ontdekt afkomstig uit het
Neolistische tijdperk. De plek waar de
ontdekking werd gedaan was volgens
prof. Wang van de Nationale Noord
westelijke Universiteit, een geschikte
woonplaats voor de pre-historische
mens.
Voorwerpen en wel kunstschatten
uit het meer nabije verleden o.a. de
beelden van de Kathedraal van
Straatsburg en beroemde schilderijen
van Grunewald zal men, zoals wij
reeds eerder meldden, kunnen gaan
zien in het Delftse Prinsenhof. Thans
zijn de tentoonstelling"?Jata vastge
steld en wel van 12 Maart tot 7 Juni
a.s Duitse kunstschatten afkomstig
uit kerken, musea en particuliere
verzamelingen zullen in Juli van dit
jaar in Amsterdam te zien zijn.
7UID-AFRIKA ZAL BINNENKORT
stof leveren tot talrijke films, die
Sir Alexander Korda wil gaan ver
vaardigen. Na een bezoek aan het
land, kwam hij met niet minder dan
honderd scenario's in Londen terug.
Van Uys Krige staan op het program
ma: „De grote trek" en „Die Vader".
Sir Alexander wil rijdende filmstudio's
r.aar Johannesburg zenden om te gaan
opnemen.
„Storm over Wenen" is de titel van
een nieuwe film van Metro Goldwyn
Mayer, waarin Walter Pidgeon de rol
zal spelen van bevelhebber in de
Britse zone van de Oostenrijkse hoofd
stad.
Nederland zal binnenkort de pre
mière aanschouwen van in Frans-
Nederlandse samenwerking vervaar
digde rolprent: „Zo'n aardig bad
plaatsje". De film boekt ln Parijs reeds
veel succes.
Van het witte doek naar het toneel
is niet zo'n grote stap. Het toneelge
zelschap Bouber gaf in Amsterdam de
première van het Ierse stuk „Juno and
the peacock" („Neem weg onze harten
van steen"). Ter stimulering van de
Nederlandse toneelschrijfkunst heeft
de Vereniging tot exploitatie van de
Stadsschouwburg te Groningen een
prijsvraag uitgeschreven voor een
toneelwerk, dat het leven en het stre
ven van de Groninger naar voren
brengt in historisch, maatschappelijk
of cultureel opzicht Inzendingen vóór
1 Juli a.s. aan de heer M. J. C. Buchli
Guoytsplein 3, Gronin'gen. In Berlijn
ging ook een première en wel Priest
ley's stuk „Sinds Adam en Eva".
£JIT JAAR ZAL DE tweehonderdste
geboortedag van Goethe herdacht
worden. In het kader van de Salzbur-
ger Festspiele zal een herdenking
plaats vinden. - Onder regie van Ernst
Lothar wordt „Claviogo" en onder
regie van L. Lindtberg „Iphigenie" op
gevoerd. De bekende Spaanse filosoof
prof. Ortega Y Gasset zal te Hamburg
een officiële herdenkingsrede uitspre
ken. Dertien vooraanstaande Engelsen,
•o.a. Shaw en Eliot, hebben een oproep
gedaan voor een Engels Goethe Festi
val. In een brief aan de „Times"
schrijven de ondertekenaars: „Op dit
ogenblik van internationale onzeker
heid is het feit, dat Goethe de gedach
te van de mens als vrije persoonlijk
heid met de gedachte van de mens als
wereldburger wist te verzoenen, van
bijzonder belang". De „Times" schrijft
zelf, dat Goethe in deze tijd herdacht
dient te worden als geleerde, bestuur
der en profeet niet minder dan als
dichter, roman- en toneelschrijver".
Hoera, beste lezers, hoera, het is Maart!
Al roert hij dit jaar wel bijzonder zijn staart.
Wij kregen meer sneeuw in de eerste paar dagen
Dan wij in de hele Decembermaand zagen.
En wat ons de storm in één nacht heeft gebracht,
Daarvan spreekt men nog in een volgend geslacht.
Garages en schuttingen, schuren en bomen,
Die werden zó maar mee de lucht in genomen.
Nou, óf we het weten dat Maart is in 't land.
De borstrok blijft aan en de kachel die brandt,
Al moet ik dan zoeken naar kruimeltjes kolen
Die nog hier en daar in de schuur zijn verscholen.
Want eerlijk, al tracht ik ook zuinig te doen,
Ik kom maar niet uit met mijn kolenrantsoen.
Doch laat ons niet mopp'ren en kniezen en klagen,
Er komen toch ook wel weer andere dagen,
Wie weet, beste vrinden, vergoedt straks de lente
Hetgeen wij nu missen met dubbele rente.
De heesters en bomen zij lopen reeds uit,
De vogeltjes kwett'ren en spetteren luid,
En boven op dak zingen Mies en Minet,
In Maartse verliefdheid een vrees'lijk duet.
De dames beginnen zich weer te bezinnen
Wanneer z'aan het schoonmaakfeest kunnen beginnen.
Zij halen want vrouwen zijn niet te weerstaan
Hun voorjaarstoilet uit de kamfer vandaan
En trachten bij manlief met vleien en paaien
Dit, zo het wil lukken, nog wat te verfraaien.
Zo wijzen veel dingen al weer op het feit:
De Lente die komt! Nou, mij dunkt, het wordt tijd!
JABSON
seerd, gespeeld en geschreven door
Orson Welles, Nog steeds zijn de film
recensenten van vijf werelddelen het er
niet over eens of 't hier een grandioze
triomf van het celluloid of een non-
sensikaal geval betrof. Ik geloof dat
de waarheid dichter bij de eerste dan
de laatste veronderstelling ligt.
J)EZE LAQY VAN SHANGHAI plaatst
'de bezoeker voor precies hetzelfde
vraagstuk. Het is het verhaal van een
zeeman, die op een avond in Central
Park, New York, tegen een beeld
schone, schatrijke maar vilaine dame
optornt, die heel z'n bestaan in rep en
Hij raakt verward in het net van lieden
die zo corrupt, zo ondenkbaar laaghar
tig zijn, dat hij slechts op het aller-
Duizendkunstenaar en
Artistiek Vraagteken
zonder meer obscene wijze ze hier de
stadsmuren en -zuilen ontwijdt.
Maar wat praten we! Het zal wel een
goede „trekker" zijn, die plaat, en deze
vrijwel totaal ontklede geveljuffrouw
zal de recette van het City- en Krite-
rion-theater op waarschijnlijk niet on
beduidende wijze steunen. Hetgeen
men dan zou kunnen noemen: de triomf
der ongegeneerdheid.
TER ZAKE. Wij bezochten in het City
theater de film The Lady from
Shanghai. Dat klinkt, nietwaar? Alleen
al zo 'n woord als „Shanghai" roept ge- laatste moment aan de ondergang weet
dachten-associaties op aan warme buur- te ontkomen. Zij het met zware schade
ten, valluiken, blanke slavinnen, ver- voor zijn ziel.
dovende middelen en gangsters. En aan Een vreemde, zonderlinge, merk-
nog veel méér „The Lady" hebben we waardige, tegenstrijdige, interessante,
buiten, aan de gevel, al gezien en zij ergerlijke, artistieke, van Kitsch over-
vormt een visuele beproeving voor een lopende film. Maar je blijft dan toch
aanzienlijk deel van het sterke ge- maar naar dat doek kijken en het geval
slacht. Tóch waren noch de naam noch blijft je, ook nè het zien, nog intrigeren.
Rita Hayworth de aanleidende oorzaak Hoe zit dat, wat wil Orson Welles met
dat we juist déze en niet een der an- dit alles, wat zit er achter? Zit er über-
't Y
oor
van
dere thans aan d' Amstel en
draaiende films gingen zien. De
zaak was een èndere naam. Die
Orson Welles.
Orson Welles is een van Amerika's
duizendkunstenaars. Het is moeilijker
te schrijven wat hij niet dan wat hij
w 1 is. Hij is dichter, auteur, film
speler, scenarioschrijver, toneelspeler,
dramaturg, radioluisterspelmaker, re
gisseur enzovoorts. En dan ook
dromer, fantast en illusionist.
haupt iets achter? Is dit verlakkerij op
grote schaal of is deze film ernstig be
doeld? Dezelfde vragen die indertijd
Citizen Kane opwierp. Hoewel Kana
ontegenzeggelijk aanzienlijk meer ar
tistieke aristocratie bezat dan deze rol
prent.
Welles speelt zelf de hoofdrol, die
van Mike O'Hara, de matroos die linea
recta z'n noodlot tegemoet loopt. Ik vind
nog dat deze man voortreffelijk speelt; hij
heeft iets in zijn doen en laten, in z'n
Misschien herinnert U zich nog, zichtbaar ingehouden' passies dat een
lezer, dat er een jaar of tien geleden op mens boeit. Hij is stellig een acteur van
een zekere avond in New York en om- formaat. Het beste in de film zijn de
geving een paniek ontstond. Tiendui- vaak uiterst geraffineerd bedachte et-
zenden nuchtere New Yorkers gingen fecten. Weergaloos knap is de scène in
er met have en goed vandoor, dodelijk het aquarium, een liefdesscène, tegen
verschrikt, volkomen over hun theewa- een achtergrond van spookachtige vis-
ter. Ik geef het U ook te doen, als de sen die door een dunne glaswand ge-
omroeper van het belangrijkste zend- scheiden als stomme toeschouwers de
station in dodelijke angst ie medede
ling doet dat er zojuist een invasie van
de bewoners van Mars heeft plaats
gevonden. Natuurlijk waren de Mars
mannetjes rustig bij hun vrouwen ge
bleven die avond, en was het maar een
tragedie zich zien voltrekken. En weer
galoos knap is de moord -scène, die zich
afspeelt in een verlaten Chinees luna
park in een kamer waar tientallen to
verspiegels voor de krankzinnigste en
meest sinistere reflexies zorgen. En zo
onschuldig luisterspel. Van Orson Wel- zijn er nog vele vondsten te noteren.
Dit als bewijs hoe deze man de
kunst verstaat de zielen en breinen van
z'n medemensen te bespelen.
Daarna deed Orson vaker van zich
horen. Hij had enorm succes of sloeg I
SCANDINAVIË is in de internationale filmindustrie een vrij constante gro&t-
held in dit opzicht, dat de productie in de loop der jaren wat kwaliteit be
treft zichzelf vrij gelijk is gebleven. Denemarken, Zweden en Noorwegen
hebben op het terrein van de filmproductie nog onderling sterke verschillen
(waarin de Zweedse industrie zich het opvallendst en karaktervolst onder
scheidt) maar zij hebben ook enkele belangrijke kenmerken gemeen, wan
neer men hun onbetekenende amusementsproducten buiten beschouwing laat
en de vergelijking bepaalt tot het naar verhouding zeker grote aantal films
van betekenis, die in deze drie landen geproduceerd worden.
Ze hebben vooral eero bijzondere werkelijkheidszin en eerlijkheid gemeen
die zich in de films doorgaans manifesteert als een zeer levenskrachtig
realisme en verder een merkwaardige epiek, een verhalende trant die de
allure aanneemt van een heldendicht, de feiten en gebeurtenissen uit het dage
lijks leven vertelt, maar ze tevens betrekt in een hogere orde dan die van het
dagelijks leven, waardoor ze dikwijls tot elementen verheven worden van een
krachtige doch vaak ook tot trage breedsprakigheid neigende natuursym
boliek.
QOK de documentaire film uit Scan
dinavië heeft deze twee elementen
epiek en realisme, tot een eenheid ver
weven, ais hoofdkenmerk. De docu
mentaire filmstijl heeft zich in Zweden
en de laatste tijd vooral ook in Dene
marken krachtiger ontwikkeld dan in
Noorwegen, dat in het algemeen van
de drie landen de geringste filmpro
ductie heeft althans aanzienlijk min
der films op de internationale markt
brengt dan Zweden en Denemarken.
De enige Noorse films, die in Neder
land grote bekendheid en ook even
zeer waardering verwierf. „Lajla", was
echter juist een speelfilm met een sterk
documentaire inslag, d.w.z. het gegeven
ervan berustte slechts ten dele op ver
beelding of fantasie en de uitwerking
van dit gegeven week niet af van de
authentieke werkelijkheid, vond al
thans haar oorsprong daarbij.
De film „La bataille de l'eau lourde
(„De strijd om de atoombom") heeft
merkwaardigerwijs dezelfde inslag: ook
hier staat de documentaire waarde
voorop, zo sterk zelfs, dat er van een
.speelfilm" in feitelijke zin geen
sprake is. Hoewel deze rolprent in
samenwerking geproduceerd werd
door een Franse en een Noorse film
maatschappij, waarbij een Frans regis
seur de supervisie had, kan men zeer
bepaald vaststellen, dat het typisch-
Scandinavische filmkarakter hier sterk
de overhand heeft, niet alleen doordat
de filmgebeurtenissen zich in Noor
wegen afspelen, maar veel meer nog
door de sfeer van de film zelf en haar
trant, die zeer duidelijk die van het
noordse epische realisme ie.
^A BATAILLE de l'eau
een bijzondere film; allereerst
lourde" is
al
om haar historische waarde. Ze brengt
een gebeurtenis in beeld in een Noors
bergdorpje, een gebeurtenis die onbe
langrijk scheen en onbekend bleef,
maar in feite beslissend was voor de
afloop van de tweede wereldoorlog.
Want in een Noorse fabriek, met een
schijn zeer onschuldige productie
ze heette waspoeder of iets dergelijks
te produceren werd kort voor de
oorlog in diepst geheim een product
vervaardigd het z.g. „zwaar water"
dat van groot belang was voor het
onderzoek naar de atoomkrachten.
Deze fabriek Vemork. gelegen in de
provincie Telemarken, viel in ly40 de
Duitsers in handen, die uiteraard voor
de productie van het „zwaar water'
de grootste belangstelling hadden. In
Engeland werd daarop een commando
gevormd om de fabriek op te blazen
Vier Noorse vrijwilligers werden bo
ven hun land geparachuteerd om het
werk van dit commando voor te be
reiden. Zij kwamen op 150 kilometer
van hun doel terecht en zochten zien
door de sneeuwstormen en ondanks
uitputting naar het doel. Na ondenk
baar vele en zware moeilijkheden
kregen zij contact met Londen, waar
het sabotagecommando toen kon ver
trekken. Het vliegtuig verongelukte
echter. Weken later reisde een nieuw
klein commando af, dat na geruime
tijd contact kreeg met de vier eerste
parachutisten.
Samen twaalf man sterk trokken zij
er op uit om de zwaar bewaakt* fa
briek op te blazen. Teneinde moge*
lijke Duitse représailles tegenover
burgers geen rechtsgrond te geven,
legden zij hun camouflage-kleding
af en gingen in de uniform der geal
lieerden tot de actie over. Een actie,
die slaagde in vier minuten en twaalf
seconden: de „zwaar water"-installa-
ties werden vernietigd. Het comman
do verspreidde zich naar het buiten
land; slechts twee man bleef in de
Noorse bergen achter. Twee jaar later
ontruimden de Duitsers de inmiddels
herstelde fabriek en brachten de ma
chinerieën benevens de totale pro
ductie van het „zwaar water" per boot
over naar Duitsland. De twee achter
gebleven leden van het commando wis
ten echter de Duitsers een slag voor te
blijven en aan boord van het schip
een tijdbom te plaatsen, die zijn werk
grondig deed en te rechter tijd: indien
d" Duitse wetenschappelijke onderzoe
kers toentertijd in 1944 inderdaad
over de voorraad „zwaar water" de
b°schikking hadden gekregen, zou de
eerste atoombom niet in Amerika ge
maakt zijn, maar in Duitsland
Deze dramatische reeks geheel
authentieke gebeurtenissen wordt ver
teld in de film „Le Bataille de l'eau
leurde". Zoals gezegd: van een speel
film is hier nauwelijks sprake: temeer
r.iet omdat de twaalf mannen van de
vrijkorpsen ..Swallow" en „Gunner-
side". die in de oorlogsjaren boven
Noorwegen geparachuteerd werden,
daar het sabotagewerk volbrachten en
zelf volkomen ongedeerd uit de strijd
kwamen, thans de hoofdpersonen zijn
van deze film, waarin zij dus hun
eigen belevenissen nog eens herhalen
Naast hen treden ook befaamde atoom
onderzoekers als Frédéric Joliot
Curie, Halban en Kowarski in de film
op De journalist Jean Marin, die m
de oorlog bekend werd als de Franse
radiocommentator van de BBC, schreef
het scenario voor deze bijna documen
taire rolprent over onverschrokken op
offeringsgezindheid en weergaloos
doorzettingsvermogen. De regie werd
gevoerd door de Noor Titus Vibe Mil
lar en de Fransman Jean Drêville. Zij
maakten van het boeiende gegeven een
al even suggestieve film, die nergens
vervalt tot idealiserend* heldenvar-
De ruimte ontbreekt om ze te noemen.
Welles omringde zich met een aantal
uitnemende tegenspelers, maar hij koos
als eerste tegenspeelster Rita Hayworth.
Dat was een misslag. Rita Hayworth
moge dan het schoonheids idool zijn
van een vervlakt en op cliché-schoon
heid afgestemd millioenenpubliek, Rita
Hayworth is aanzienlijk ónder de artis
tieke maat om met iemand als Orson
Welles te mogen spelen. De schabloon-
lieftalligheid van Miss Hayworth leent
zich beter voor tegenspelers als Mickey
Rooney, Fred Astaire, Dick Powell en
soortgelijke jeunes premiers. Niet voor
zoiets hards als Orson Welles. Daarbij
is het spel van deze opgedirkte lux*
pop helemaal niet daverend.
jyjEN MOET DEZE FILM niet gaan
zien met z'n zestienjarige dochter,
maar kwaliteiten kan men haar moei
lijk ontzeggen. AI was het maar alleen,
dat dit een ongewone film is, die valt
buiten de lopende band, die week in,
week uit in de theaters draait. Betwij
feld moet worden of The Lady from
Shanghai lang zal draaien. Over het al
gemeen is het bioscooppubliek niet bijs
ter verzot op films die buiten het huis,
tuin en keukengenre vallen. Het City
theater tenminste komt na één week
alweer met wat anders. Niet erg veel
belovend, als men het reclamefilmpje
ziet dat voorgedraaid werd. „Shehera-
zade" heet het geval, hélemaal techni
color en hóe! Allemaal plakkaatverf,
poëziealbumplaatjes, en omelet
soufflé. En vooral vers, rood vlees.
Annex een surplus aan blote benen,
hijgende boezems en kwijnende blik-
ering, maar de hoofdpersonen slechts
Iaat zien als gewone mensen en door
haar menselijkheid bewondering voor
hun menselijkheid weet af te dwingen.
|"yE FOTOGRAFIE ademt in deze
film en vooral in de buitenopna
men een bijzondere grootsheid. De
sfeer van het berglandschap, de een
zaamheid, de stilte, de dreiging, het
gevaar, wordt hier bijzonder levend
voelbaar gemaakt in opnamen van een
grote ruimtelijke werking, die door
een rustige, maar niettemin knappe
montage een buitengewone indringend
heid kregen. „La bataille de 1' eau
lourde" werd zo meer en anders ook
dan een oorlogsfilm;-' een rolprent,
boeiend en spannend als de beste de-
tectivestory, ontroerend menselijk door
haar eenvoud en oprechtheid, die haar
buitengewoon onderscheiden, drama
tisch en gevoelig en bovendien bijzon
der opmerkelijk en belangwekkend als
nauwgezette reportage van gebeurte
nissen uit het jongste verleden, die dit ken. Gaat het zien! Gaat het zien!
verleden ingrijpend en ten gunste hiel
pen bepalen.
„La bataille de 1' eau lourde" mag
mij ondanks het Franse aandeel in
de totstandkoming dezer rolprent
ongetwijfeld rekenen tot een typische
exponent van de Scandinavische film;
eni het realisme, waarmee een drama
tisch gegeven hier verwerkt werd tot
een epos van suggestieve en beklem
mende grootsheid. Daarbij is „La ba
taille de 1' eau lourde" ongetwijfeld
een der beste films, die uit het noorden
tot ons gekomen zijn: een semi-docu-
mentaire, die ongeacht de Fransen
naar uiterlijk niet alleen maar ook
naar wezen een typisch noords karak
ter heeft, daarbij ook karakter heeft
-in overdrachtelijke zin; een film, die
met een opmerkelijke gaafheid van
vorm en inhoud een dramatisch en
heroïsch gebeuren voor onze ogen
reconstrueert in even heroïsche als on
baatzuchtige gedaante wars van elk
effect-bejag en daarnaast ook „tus
sen de regels (c.q. beelden) door" ons
nog heel wat te zeggen heeft.
LONG-SHOT
ANTHONY VAN KAMPEN.
Bij griep, verkoudheid, iegen alle
pijnen enz., is CHEFARINE „4"
een bijzonder krachtig maar toch
weldadig middel, want het bevat
4 werkzame bestanddelen, stuk
voor stuk in de gehele wereld
al beroemd. Eén bestanddeel
Chefarox - zorgt dat, al is de wer
king zeer krachtig, zelfs 'n gevoe
lige maag niet van streek raakt.
TEGEN PUNEN EN GRIEP - 20 TA8L lOJf
