De oorzaak: Geen verraad in Londen,
maar amateurisme en oppervlakkigheid
Res
Geheimen rond het England-Spiel (slot)
Duitsers noemen aan begin van het
„spel" Van der Reijden en Lauwers
Het code-systeem werd
maar nooit veranderd
Hoe is de stand
Mieke?
Puzzle-rubriek
AVONTUUR
IDENTIE
Schuld ol ioeval
15a VaCöviiiö waav ïwiicVit!
^Pafida cönscliouwt m&n oven
a 1 kai^voorspal iV> da vorvn
V4H «SuiobosUa.
vavowen, dia
Xinaanda sckool-
UluclQfc-oe VOVVQC-
ra.v\ aw hale,
taaWsaw luxa sleean a avoid wat
goden vdx datjes. Ata de ood-
les bydQ Uiauwgvwan yitatjjgoij
HdC2<3 binnen
tnUalQ oganlolik.
kan los. Ondonks'
bet wiooïq ween
(vnoestan on 2a tZu!clav\ociran
rZonclcig 4_UiOi<iblijvaw Da
(stevnlous vi/dcb-tto hen. Mat
.Wtes**echi'golcl no ook voon
do vrouwen.
I Kar41 Lotsy daad mcor cian
i vnavi v<an baw i/eirvvoahtte.
liMii hing tV» pin'dind da plotl
ij 4«Vitnt3 mm al odnde schou-
,vx" Z^-' ^"cO3dan ovv kcGvcia
met anloalft
^Qld-zdw-no.
ICihclövGw van
F"lor<a novdn
VloiS terug. Oa vloten dor
j Weateoropose. Urne houden
fgrota manoeuvres on m de
to douca "Frdnee klimm-an
ook Uollondse kna\pOvi op
hun ^lètsan om lohndv SOOchi
börgön en cjölcvi ttfv/erslih-
clen.öri2e eigen vv -
sportvnQvald weird»
öövaevQnödiwi ge-
vtro-fren cloorMiet-
'$ait,dgt U.M.de
iConingin fdin ny
Bldnlfers- Koen tot
ricldor sloeg. Onxe
i'kömpioerig stV-dtölda v^e.
Een wei'sv'e
uit MocU vütn
Holland had
'iïook geluk.
In aCn opae.
viste sella lp
VOnd vvion cla nhg,cli4 "zij
varen aeIcclen i^rhatbad
verlorTpn hgd. Aamogtwagr
boffen. NadQrrand i's een
gezond lend,
rfotzal nog^A.^1
beter won- yA5L->.
don.Wönt V
da appelen A
worden met
mQen clOOro edrOöid nadar
ui tgoparstE'en oogst van
poo millioen kg. wdentons.
/Mla mdidl ddn da cNppalsdp.
X>en UJdidig heeft ook ween
idts in ln£t vooroïtz-ichti
£j?e ragen ng overweegt
de bouiv vevn een nieuw
1 Koni'nlcll'xU 13feilais. l-letzdl
vvog wa l"£>vCn clorarv yoor
haE Cr stoot J l-lal drijvende
^r=s~y=^r-T huis,dirwoon.
__fv <drk, komt
t^d^"="'=r31 stands meer
'v - /r-osorrysadtf in da mode,
ir.ooo Nederlandse gaz-i'nnen
wonen ol op hat "welter;
If5<a kdn vdnat
de venster,
bonk hevige, "j
ionf Vdnhange-',
len gesproken.
NieT olleen huisvaders goor»
op cjo UclrpQrNöcht.ookda
have icugd qooit meer en
meOr viaïT liVnt\<a tj.il. In
elk geval een VustiKor
beeJvijt don .balletje, trek..
Da boors dis opvoeder.
wia hdd het ooit kunnen
denker»? Nog meer meows
L vdn bat hen.
I Eon yrianaer
ui't V/IV\rvvan
sloeg cjAnvoon
mat hat hengeltva een
ZCilrvi vein tTafsf 11 pond
aan de haak.
t Pu imkQr uit Alk™
rnc\c\r had ook „tok"
Efin bijen voljk^ver koos
cla vrijHnijcl.
Mat rook een
hesti'a koning
'l n fferv vuil- V yww
nisvot an zet- <fl p'
^4iicU naer om von d a
laUkormj te proavan.
Ean loivön baas kreeg er
'ook «de lucht 'vdn, z.dtte
ziin mclSkQr
op, stok da
V lóm in zign
- piip en ving
cltf gonaondQ
Z v/arm in
■zijn korf.
Visio dot op da vnolsa Mol-
(«iindsa weiden mat minder
dc&n Qan wiilhoan, tweehon
derd vier en nggéntig dui-
2.end vi«r honderd "een en
yivftig Urulstelartcn rond
lopen? Nu de looter von da
bon is,hopen we wclclr dditdc
vdrkanties ook
Qdow vrg konvon.
Wdtis vorstelilkQr dein een
loruina corberncsde v
(JIT DE LOOP DER GEBEURTENISSEN BIJ DE AANVANG van het
England-Spiel is wel duidelijk en met onmiskenbare zekerheid af te lelden,
dat er noch opzet van officiële zijde, noch verraad bjj de samenwerkende
Nederlands-Engelse diensten In Londen aan het drama ten grondslag kan
liggen. De Duitsers hebben veel geluk gehad, de geallieerden enorme pech.
Dat ls buiten kijf. Maar daarmede is niet het laatste woord gesproken. Want
hier hebben ook andere elementen dan geluk en pech een rol gespeeld. En
daarmede wordt dan, zoals hierna blijken zal, de kwestie van de verantwoor
delijkheid stellig niet als een afgedane zaak ter zyde geschoven.
door het gruwelijke penetratiewerk van
Antoon van der Waals, ln massagraf
en concentratiekamp.
jyjEN MOET in de eerste plaats goed
voor ogen houden, dat het hier ging
om de toepassing van een nieuw wa
pen. Het parachuteren of aan land zet
ten van spionnen, radiotelegrafisten en
sabotage-agenten op een afstand van
honderden kilometers van het hoofd
kwartier van de inlichtingendienst is
op zichzelf al een operatie met hache
lijke kansen. Hoeveel te hachelijker
wordt het, als men met die agenten in
radiocontact wil blijven, zonder enige
andere vorm van controle dan een
overeengekomen code met een daar
bij passende identity- en security-
check en een vastgesteld zendplan. En
dat alles, terwijl men weet, dat de
vijand, in wiens machtsbereik gewerkt
wordt, de apparaten bezit om ieder
radioverkeer op te merken en af te
luisteren ook al kan hij dan, naar
men hoopt, de gecodeerde boodschap
pen niet ontcijferen. Voor het coderen
had men te Londen een systeem, dat
volkomen veilig scheen: de z,g. double
transposition. Een radiobericht, dat de
agent op een van de vastgestelde uren
wilde seinen, werd eerst op grond van
een paar woorden uit zijn codezinnen
gecodeerd, daarna opnieuw gecodeerd,
voorzien van herkennings- en veilig
heidssleutels tot groepen van vijf
seintekens samengevoegd en zó ging 't
de aether in. Zo was het althans de be
doeling in Londen, waar men dit sys
teem onaantastbaar waande. En het
zendverkeer zou dan ook misschien be
trekkelijk geruime tijd onaantastbaa»
geweest zijn, indien niet een der eerste
agenten, die bij de Duitsers terecht
kwam, Willem vd Reijden ware geweest.
En indien niet spoedig daarop uit het
zendverkeer, dat luitenant Lauwers in
Duitse opdracht met Londen ging on
derhouden, de mogelijkheid van een
Spiel, in de practijk was gebleken.
Op dat zelfde ogenblik was de ver
nuftige double-transposition dienten
gevolge zo waardeloos als een vodje
papier. Weliswaar gaf Londen aan de
code tal van kleine, bijkomende varia
ties, maar in wezen bleef het code
systeem, dat de Duitse specialist
Ernst May vanaf de eerste dag onder
de knie had, gedurende bijna twee jaar
hetzelfde. Bij de tiende gevangen
radiotelegrafist mocht de security-
check bestaan uit één foute letter om
de tien goede en by de dertigste agent
mocht de check bestaan uit een onlo
gisch antwoord op een vraag uit Lon
den in feite veranderde dat niets
aan de grondslagen van het codewezen.
Zeer grote fout.
En dat nu is een der allergrootste
fouten geweest, die in de tweede we
reldoorlog op het gebied van de in
lichtingendiensten zijn gemaakt. Deze
fout komt geheel voor rekening van
de Engelsen, die de technische zijde
van het werk in volstrekt exclusieve
vorm ter hand hadden genomen bin
nen het kader van de Special Opera
tional Executive (S.O.E.), een oorlogs
organisatie, die al vrij spoedig tot een
enorm apparaat uitgroeide en die in
vrijwel alle secties geleid werd door
volslagen leken op het gebied van de
Spionpage.
Hoe bijzonder ernstig dit ook was
het had nog niet tot de ontzettende
catastrophe in Nederland behoeven te
leiden indien de Nederlanders in Lon
den maar bekwame vakmensen had
den gehad. En indien daarbij maar
persoonlijkheden waren geweest met
voldoende wilskracht om de Engelsen
duidelijk te maken, dat het uitzenden
en „leiden" van een agent een werk
van zó subtiel karakter is, dat men
er nooit een massa-karwei met ver
snipperde verantwoordelijkheden van
kan maken. Want dftér kwam het ten
slotte in die krankzinnige maanden
van 1942 en 1943 op neer. Evenzeer
by onze Nederlandse M.I.D. (Militaire
Inlichtingen Dienst) als bij de Engel
se S.O.E. Men dropte de agenten uit
de R.A.F.-toestellen alsof het peper
noten waren op strooi-avond.
Toen Londen eenmaal contact had
gehad met Lauwers (die seinde met
Schreieder en de Duitse technici over
zijn schouder!) en toen dat contact
zo keurig bleef bestaan (het duurde
meer dan een jaar!) en toen precies
in de afgesproken code steeds meer
„successen" werden gemeld toen
heeft „Londen" (dat zijn de Nederlan
ders en de Engelsen samen, ieder met
vijftig procent verantwoordelijkheid)
met véél te grote gemakkelijkheid aan
genomen, dat alles in orde was. En
toen heeft men, tot groot plezier van
Giskes en Schreieder, aan het geslaag
de geval-Lauwers steeds meer vervolg
stukken geplakt: er kwamen steeds
meer agenten met zenders naar Ne
derland. Steeds meer lijnen gingen
werken, steeds meer agenten kwamen
er in de cellen van Haren terecht, ter
wijl de Duitsers hun berichten naar
Londen seinden, alsof ze vrij en actief
met illegale groepen samenwerkend in
bezet gebied opereerden. Die illegale
groepen verdwenen intussen, vooral
Twee belangrijke dingen.
J^ORT GELEDEN heeft een geallieerd
opperofficier, met wie wij deze
noodlottige ontwikkeling bespraken,
ons op twee dingen gewezen, die de
moeite van het overwegen waard zijn.
Het eerste is dit: dat de kleine zen
ders van de agenten, door hun zwakke
toon, zodra er b.v. atmosferische sto
ringen optraden, alleen maar een vrij
ernstig verminkt telegram konden
doorgeven; dat verminking regel was
en dus als volkomen normaal werd be
schouwd en dat mitsdien een uiterst
nauwkeurig testen van de codeberich
ten (a priori al een practische onmo
gelijkheid door de enorm snelle ont
wikkeling van het apparaat der S.O.E.)
vrijwel tot de uitzonderingen moest be
horen. Slechts tweemaal is men wer
kelijk gealarmeerd geweest: eenmaal
toen een Duitser verzuimd had voor de
tweede maal te coderen (men heeft het
toen afgedaan met een radiografisch
standje aan de „agent"!) en de tweede
maal toen de agent Grün („Brutus")
zijn schokkende vraag tot Londen
richtte om herhaling van het laatste
telegram, omdat hij de hem toegevoeg
de hulpkracht niet vertrouwde. Het
was dan ook de V-mann van Giskes
Georg Ridderhof, die reeds kort na de
bevrijding werd terechtgesteld! Dit tele-
legram heeft, samen met de waarschu
wingen die via Zwitserland kwamen,
een grote stoot gegeven tot het be
ëindigen van de ontzettende vergissing.
Het tweede feit, waarop de geallieer
de deskundige ons wees. is van psy
chologisch karakter. Er bestaat (dat is
een erkend feit), een groot verschil in
psychologische reacties op spionnage-
materiaal tussen de mensen van de ac
tieve inlichtingendienst en die van de
contra-spionnage. Een „actieve" zal, uit
de aard van zijn werk (en deels ook
door de eeuwig-aanwezige naijver)
minder critisch staan tegenover gemel
de resultaten van zijn dienst dan een
contra-spionnageman, die leeft van het
wantrouwen in alles en iedereen. De
„actieve" heeft successen nodig, werkt
daarvoor met inspanning van al zijn
geestelijke vermogens en gelooft er
graag in, als ze hem op zó overtuigen
de. volkomen kloppende wijze worden
gemeld, als in het England-Spiel ge
beurde. De wens is ook daarbij de va
der van de gedachte. En als er dan aan
de andere kant een slimmerik als
Schreieder zit, die als getraind vakman
(samen met een Abwehrofficier als
Hermann Giskes en een codespecialist
als May) met de Londense amateurs
speelt als een kat met een muis dan
gebeuren er rampen.
Het wil ons voorkomen, dat in deze
verklaringen voor de mogelijkheid van
het ontstaan tegelijk een verklaring
voor het ganse geheim van het Eng-
land-Spiel is gegeven.
Conclusie
OVERZIEN wij alles, wat er tot dusver
door velerlei belanghebbenden en ro
mantiserende klunzen is gepubliceerd,
dan moet het ons van het hart, dat er
zelden over enige geruchtmakende
zaak zoveel onzin is geschreven als
over het England-Spiel. Zelden is ook
met zóveel brutale eerroof het grote
woord „verraad" misbruikt als in deze
treurige affaire. Zelden zijn ook met
zulk een ongehoorde lichtvaardigheid
regeringen, militaire leiders en rech
terlijke college's in staat van beschul
diging gesteld als in dit geval. In ro
mans, brochures, tijdschriftartikelen
de een al veelbelovender dan de ander
is met modder gesmeten en met vi
triool gewerkt. Men heeft er politiek
van het laagste allooi mee bedreven
en men heeft uit de aldus gestichte
verwarring allerlei bedenkelijke winst
willen slaan.
En wie heeft onder dit alles met be
wogen eerbied gedacht aan de jonge
mensen, die in de strijd voor de vrij
heid van hun land en hun volk, door
het England-Spiel gevallen zijn? Wei
nigen meer dan hun nabestaanden, die
al dit lawaai boven de graven der
slachtoffers machteloos hebben moeten
toelaten, ook al werd telkens opnieuw
de smart om het verlies daardoor no
deloos vernieuwd.
Eén ding staat, wat ook door oneven
wichtige romanscheppers moge worden
beweerd, onherroepelijk vast: het Eng-
land-Spiel is niet mogelijk gemaakt
door verraad van de Engelse militaire
leiding, noch door verraad van enig lid
der in Londen zetelende Nederlands-
Britse diensten. Zulk verraad is uit
niets gebleken en alles wat erover be
weerd werd, is op grond van onweer
legbare, voor ieder controleerbare fei
ten weerlegd.
Indien juist is wat Joseph Schreieder
en Ernst May verklaren (en hun ver
klaringen kloppen in ieder geval met
zeer concrete feiten en vaststaande
data!) dan is het England-Spiel moge
lijk geworden door de overvloedige in
lichtingen, die de agent Willem van
der Reijden (thans wonende te Norwich
in Engeland) direct na zijn arrestatie
op 13 Februari 1942 gaf en door de tot
standkoming van contact met Londen
als direct gevolg van het feit, dat de op
6 Maart gearresteerde agent luitenant
Lauwers op 12 Maart 1942, onder toe
zicht van de Duitsers, klaargemaakte
boodschappen naar Londen seinde.
Daarmede is de ellende begonnen.
Daarnevens dienen tot de Neder
lands-Britse diensten, de M.I.D. en
de S.O.E. de verwijten te worden ge
richt dat zij:
a. Veel te lange tijd gebruik hebben
gemaakt van hetzelfde codesysteem (de
z.g. double-transposition)
b. veel te consequent hebben gebruik
gemaakt van z.g. ontvangstcomité's bij
het droppen van de agenten;
c. bij de selectie dezer agenten klaar
blijkelijk niet de vereiste zorgvuldig
heid hebben betracht;
d. op toevallige alarmeringen en be
wuste waarschuwingen om een ver
werpelijke eenzijdigheid by het beoor
delen van bepaalde meldingen on
voldoende acht hebben geslagen;
e. nimmer onaangekondigde contröle-
agenten hebben gezonden voor het
checken van de meldingen en teneinde
te rapporteren over eigen ervaringen
nopens de activiteit der agenten en de
betrouwbaarheid der aanloopadressen;
f. te weinig aandacht hebben besteed
aan de wijze, waarop de per container
gedropte materialen werde'n gebruikt
en welke de werkelijke resultaten wa
ren van de sabotage-aeties.
Vóór alles dient men daarenboven,
bij een objectieve beoordeling van het
gehele complex van vraagstukken, te
bedenken dat aan Nederlands-Engelse
zyde de leiding uit amateurs bestond
en aan Duitse zijde uit ervaren vak
mensen en dat aan Nederlands-Engel
se zijde alle vorm van coördinatie luk
raak geïmproviseerd was.
Dit is de les, die uit het gebeurde
kan worden getrokken: Nu wij door
de opheffing onzer neutraliteitspositie
en onze toetreding tot de Westeuropese
Unie niet langer op uitsluitend eigen
militaire kracht zijn aangewezen hebben
bij het algemene streven naar coördi
natie ook het werk van de inlichtingen
diensten daarin een voorname plaats.
Amateurisme en improvisatie dienen
te verdwijnen en plaats te maken voor
een welgetraind, goed geschoolde en
vóór alles streng geselecteerde inlich
tingendienst, die zijn taak (helaas in
deze wereld nog lang niet overbodig)
in het nauwste contact en volgens ge
coördineerde methoden met die van de
andere Westeuropese mogendheden ten
uitvoer brengt.
Spionnage en contra-spionnage wa
ren, zijn en blijven bittere noodzaak in
een wereld, waarin de oorlog als de
ultima ratio gehandhaafd wordt. Daar
van uitgaande zullen de desbetreffende
diensten dan ook zo goed mogelijk die
nen te zijn. Van hun werk kan het le
ven van vele tienduizenden afhangen.
Van hun falen in het jongste verleden
getuigen de graven van twaalfhonderd
jonge Nederlandse mannen agenten,
telegrafisten en illegale werkers
wier offer in dienst van het vaderland
wij in diepe eerbied zullen blijven ge
denken.
Hersengymnastiek
door Bob Wallagh
Een dagbladbericht meldde eens:
„Dieven, die in de afgelopen nacht
een bezoek brachten aan het hulp
postkantoor te B., konden slechts
een trommel met f 300 aan post
zegels buit maken. Wanneer wij
denken aan de brand van verleden
jaar in het zelfde postkantoor,
toen voor f 4000 aan postzegels
verloren ging, dan mogen we nu
nog van' geluk spreken, nu de
schade zoveel minder is".
Wat is er onjuist ln dit bericht?
De conclusie van de zgn. gerin
gere schade. Want het verlies door
brand, had geen waarde (niemand
kon die postzegels immers gebrui
ken!) maar de gestolen zegels had
den de volledige geldwaarde.
Hier zijn de nieuwe vragen:
I. Van welk deel van de rubber
boom wordt de rubber gemaakt?
2. Welke godheid ln de mytholo
gie was machtiger en groter: Zeus
of Jupiter?
3. In welke sport komt de
„slalom" voor?
4. Leggen Alligators eieren?
5. Wanneer er in de internationale
radio-wereld sprake is van de
N.B.C., wat wordt daarmee dan
bedoeld?
6. Wat hebben de volgende per
sonen gemeenschappelijk: Croesus,
Rothschild, de Nabob?
7. Waaraan ontleent portwijn
haar naam?
8. Wanneer werd de Dionne-vijf-
ling geboren?
9. Waar werd Emll Jannings ge
boren?
10. En tot slot een ietwat inge
wikkelde geschiedenis: Er reden
■drie auto's door het dorp; 9 per
sonen reden vóór de andere en 11
achter de andere. In de middelste
wagen zaten half zoveel mensen
als in de beide andere wagens sa
men. In totaal waren er precies
zoveel mensen als ik guldens op
zak had. Had ik 4 maal zoveel geld
gehad, dan had ik precies 10 maal
zoveel guldens als er mensen in de
laatste wagen zaten. Hoeveel geld
had ik bij me?
(Voor de antwoorden zie men tus
sen de advertenties.)
Puzzle 90. Welke Hoofdsteden? (opl.)
Een puzzle, die lang niet gemakkelijk
was. De bedoelde hoofdsteden waren:
1. Cagliari (hoofdstad eiland Sardinië)
2. La Paz(hoofdstad v. Bolivia, Z.Am.)
3. Santiago (hoofdstad van Chili)
4 Stockholm (hoofdstad van Zweden)
5. Colombo (hoofdstad eiland Ceylon)
6. Asuncion (hoofdstad van Paraguay!
7. Bangkok (hoofdstad van Siam)
8. Sacramento (hoofdstad v. Californie)
9. Boekarest (hoofdstad van Roemenie)
10. Springfield (hoofdstad van de
staat Illinois U.S.A.)
Zij, die een goede oplossing inzon
den verdienen een woord van waarde
ring. Na loting onder de inzenders van
een goede oplossing is de wekelijkse
I-rijs van 5,ditmaal gewonnen door
de heer M. Wagemaker, Kerklaan 17,
Heiloo. Gefeliciteerd! Deze prijs aal
worden toegezonden.
Puzzle 91. Hoe luidt de bedoelde zin?
Een zin uit een historisch verhaal is
opgeschreven met alle letters aan el
kaar. Daarna is de zin door verticale
strepen in 46 stukken gesneden en deze
stukken vindt men hieronder in alpha-
betische volgorde.
AND BEK BERW CHO
CHTI DELI DERLE EDE
EGE EGEV EGRO ENLA
ENME ENNA ERDT ERWA
EST GED GENZI GERV
GEVR GVA HE IDIN
LHEB MEBE NAE NDEV
NEEN NGDU NGE NIN
OCHT OLGE RIG RIJD
SGEV STON TAL TEKE
TLE URVOR VE VERT WA
- WON
Gevraagd wordt deze stukken in de
juiste volgorde te zetten en op te ge
ven welke zin er dan ontstaat. (Da zin
begint met de letter H.)
Oplossingen (per briefkaart) tot en
met Donderdag 7 Juli aan de redactie
van dit blad. Er wordt weer een prijs
van 5,verloot.
IN DE
135
DOOR
TJEERD
ADEM A
Hij sloeg enkele cijfers op de schijf
van de stadstelefoon aan en bestelde
een taxi.
„Over vijf minuten aan het minis
terie!" beval hij kortaf.
Steensma haalde zijn portemonnaie
tevoorschijn en legde twee kwartjes
cp tafel.
„Wat is dat?" vroeg de portier ver
bluft.
„Dat is voor u", zei Steensma, als...."
De portier keek naar de kwartjes
als een nijlpaard in Artis, dat zich
niet verwaardigt naar een hem toe
geworpen kaakje te happen.
„O, pardon", zei Steensma, „ik ver
gis me
Hij overdacht wat hij als brieven
besteller zou kunnen geven zonder
's mans verbazing op te wekken en
besloot zo royaal mogelijk te zijn Hij
verruilde snel de kwartjes voor een
biljet van tien gulden en zag uit het
gefronste voorhoofd van de portier
langzaam enige plooien verdwijnen.
De man keefc Steensma bijna
vaderlijk aan, maar schudde daarna
ontmoedigd het hoofd.
„Hoor eens, beste man", zei hij, „ge
loof me nou, 't gaat niet. 't Gaat wer
kelijk niét".
„Het moe t", zei Steensma, „als u
wist welke grote belangen
De portier keek hem aandachtig aan.
Wie was die besteller eigenlijk?
Er had in de krant gestaan, dat ze
daar aan de Post weer een actie voor
loonsverhoging waren begonnen. Zou
die bode misschienMaar dan
moest ie toch niet hier zijn? Dan
moest ie bij Waterstaat wezen.
„Beste man", zei hij, „je bent hier
verkeerd".
Steensma schudde langzaam het
hoofd. „Geloof me nou, portier" zei
hij, „ik weet precies, wat ik zeg. Ik
moet de minister persoonlijk spre
ken".
Hij strekte langzaam de hand naar
het bankbiljet uit, maar de portier
voorkwam haastig een catastrophe.
„Weet u wat", zei hijik zal u
bij meneer Fransen brengen, misschien
dat die u
„Graag", zei Steensma.
De portier verscheurde 't bloc-note-
blaadje en vulde een ander in, waar
mee hij langzaam de trap besteeg.
„Of u maar boven wilt komen", zei
hij, toen hij teruggekeerd was en zich
ervan overtuigd had, dat het tientje
nog op zijn plaats lag.
Steensma volgde hem naar een ka
mer, waar zeven jonge dames geza
menlijk een symphonie van tikklanken
op haar schrijfmachines uitvoerden.
De achtste keek in een spiegeltje en
haalde met een rood stiftje de kleur
van haar lippen op.
„Hier is die bode, mijnheer", zei de
portier tegen een jongmens, dat mid
den in de kamer stond er, zijn nagels
politoerde.
Het jongmens knikte.
,.ln orde. portjé", zei hij.
De portier sloot geruisloos de deur
en de jonge yian hield zijn opgestoken
linker ringvinger een eindje van zich
af en keek met voldoening naar de
glimmende nagel.
Hij begon de pink onderhanden te
t emen en keek verstoord op, toen
Steensma een voorzichtig kuchgeluid-
je liet horen.
(Wordt vervolgd).
NAAR VASTE GROND
yAN DE FRANSE SCHRIJVER Al-
bert Camus is kort geleden een
werk verschenen onder de titel „De
vreemdeling". Deze roman begint met
te beschrijven, hoe de hoofdpersoon
bericht krijgt, dat z'n moeder in een
tehuis voor ouden van dagen is over
leden. Hij gaat er heen, woont de be
grafenis bij, maar zonder enige inner,
lijke emotie. De volgende dag maakt
hij kennis met een meisje. Zij zwem
men samen, en gaan naar 'n komische
film.
Vervolgens maken we kennis met
enige personen, die in hetzelfde pen
sion wonen, als de hoofdfiguur. Eén
er van vertelt, hoe hij onenigheid ge
kregen heeft me z'n vriendin. Hij had
haar geslagen en een scène gemaakt.
Nu zocht de broer van het betrokken
meisje, een Arabier het verhaal
speelt in Algiers naar een gelegen
heid om deze affaire hardhandig
recht te zetten.
Op een volgend weekend logeert ét
hoofdfiguur met enige anderen, waar
onder ook degene die gebroken had
met z'n meisje, ergens aan zee. Za
ontmoeten ook de ruziezoekende Ara
bier. Bij een vechtpartij vloeit er
bloed. Alles schijnt daarmee vereffend
te zijn. Maar bij een strandwandeling
op het heetst van de dag komt da
de hoofdpersoon later de Arabier weer
tegen. En hoewel hij met de hele zaak
eigenlijk niets uitstaande had, schiet
hij hem neer met de revolver van
'n vriend.
HET tweede gedeelte van deze ro
man behandelt in een voortreffelijke
zelfanalyse de rechtspraak en de ver
oordeling, die op deze moord moest
volgen. Aan de ene kant staan da
rechters. Zij zeggen: Deze man heeft
opzettelijk een moord begaan. Het
feit dat hij geen traan gelaten heeft
bij de begrafenis van z'n moeder, het
feit bovendien dat hij de volgenda
dag al naar een komische film ging
met een meisje, bewijst ten overvloe
de z'n harteloosheid. De guillotine is
de enige waardige boete voor deze
schuld.
Daar tegenover staan de veel vage
re, de veel minder omlijnde gedachten
van de hoofdpersoon. Voor hem heeft
de begrafenis van z'n moeder, of die
komische film niets uitstaande met
het schot. En dat schot zelf? Och, dat
was zeker niet opzettelijk. Hij was
buiten z'n wil betrokken in de liefdes
affaire van z'n vrind. Toevallig had
hij diens revolver op zak, toen hij na
de eerste vechtpartij nog wat wande
len ging. En dan: de zon had zo ver
blindend fel geschenen. Neen, hij was
zich van geen schuld bewust. Hij wist
niet wat zonde was. Hij wilde, ook
toen hij ter dood veroordeeld was,
geen geestelijke bijstand hebben.
LEEST u dit werk eens van Camus.
En probeert u zich dan eens in te den
ken, wat de schrijver bedoeld heeft
met deze figuur, die geen besef van
schuld heeft, die zich schuld alleen
maar kan laten aanpraten. Wie zich
zelf weet te analyseren, zal zien dat
ook bij hem vaak het besef leeft, dat
het leven als het ware een stroom is
van gebeurtenissen, die ten dele met,
ten dele zonder je wil verloopt. Voor
een zeer groot gedeelte wordt het le
ven geleefd. Herinnert u zich eens
hoe een liefde groeit, hoe een huwe
lijk ontstaat, hoe iemand een werk
kring krijgt, vrienden maakt. Het le
ven is een aaneenschakeling van
„toevalligheden". Dit geldt het goede,
zoals liefde en huwelijk; maar ook het
kwade, zoals moord en diefstal.
Nu duiken hier de moeilijkste le
vensproblemen op, die Camus niet
heeft opgelost, maar wel heeft aange
raakt. Heeft een mens een vrye wil?
In hoeverre? Of is hij restloos gebon
den aan de omstandigheden? Of is er
soms tussen determinisme en indeter
minisme ergens een tussenweg? Is
iemand verantwoordelijk voor elke
daad, die hij doet? Kan er dus terecht
gesproken worden van vrije wil, ver
antwoordelijkheid, vaste normen,
schuld en schuldbesef? Want deze
alle behoren bijeen! Of spelen de
omstandigheden met een mens? Drijft
hij mee met het toeval? Zijn z'n da
den producten, en geen vrije schep
pingen?
In zoverre heeft Camus onherroepe
lijk gelijk, dat een mens zich oprecht
onschuldig kan voelen, waar anderen
hem schuldig achten. Dat een mens
het besef kan hebben zonder enige
kwade bedoelingen met de stroom des
levens te zijn meegegaan, daar waar
anderen van hem een positieve weer
stand hadden verwacht.
ZO WORDT de vraag: schuld of
toeval, moeilijk. Wij staan zo gauw
klaar met onze pasklaar gesneden
normen, met onze wetten, met onze
regels van fatsoen. Elke overtreding
wordt objectief als schuld beschouwd,
en dienovereenkomstig bestraft! Maar
ik betwijfel steeds meer, of dit de
zienswijze van het evangelie is. Het
verhaal van de verloren zoon, en van
de overspelige vrouw naar wie Jezu»
geen steen liet gooien, tonen een
levenshouding, die gespeend is van al
het wettische. Zou God ons niet beter
begrijpen, dan de mensen? En zou
Gods liefde niet oneindig veel barm
hartiger zijn, dan onze zogenaamds
rechtvaardige straffen? Zou onze sa
menleving er niet by winnen, wanneer
we meer leerden begrijpen en verge
ven? En zou het niet gewenst zijn, dat
dit daadwerkelijk begrijpen en verge
ven z'n oorsprong vond in de gemeen
schap der kerk?
voor teintverbetering.
"N, Geeft frisheid en ge
zondheid aan Uw huid
en maakt U knapper.
7IEZO, ik ben weer
gekeerd van de
een tas vol folders, ee
stens nog een maand i
dalen geurt, een soezi
verscheurd,gemoed. H
gevallen. Een damesb
voor dames, dat ligt i
de dames waren al
provinciale huismoedr
haar naam ^e,
beurs, maar "en kruis
keistraat en een baza
keistraat behoeven we
op stap te gaan en aa
ben we werkelijk g
zien de toestand van
hieuws was er ook a
ken. Alleen een duvel;
naaimachine, waarvan
niet heb kunnen zien
pacte klit vrouwen di
omheen zat gekleefd.
Zwitserse vinding zij]
naar de prijs durven
en dan was er de ,.m
veelste vinding in i
overkokende melk.
Het ding ziet er
holle kandelaar van
oortjes, op een bred
doorsnee van 14 cm.
vrijwel elke pan of m
deze kandelaar in uw
plaatst het geheel op
kunt u verder uw ha
aan telefoneren, sti
opmaken of eventueel
Zodra de melk aan
gint uit deze kandela
te spuiten en de melk
pan terug. Het is ni<
is afwasbaar en stevi
Mocht u meer verti
een fluitende melkkok
weer te krijgen. Maa
dat de kleinste (2 1.)
moet kosten ben ik n
lopen.
Weet u, wat ik, heel
ste van die hele dame
décor voor de Jago-sh
in Montmartre, van J
de moderne bloemstul
verdwaald in de me
bracht me op een idee
maar dit zeggen: Mi
satoren van de Damesl
niet een beetje anders
wij vrouwen vinden
leuk om te winkelen e
bouillon en foldertjes
maar we willen toe
wéér voor onze gulder
Bouillon To
(voor bord;
Twee a drie gr;
maten, 50 gr. geil
balletjes, flink wa
selie, 1 y3 liter wa
lepel tomatenpurés
chup, 1 grote ui i
1 groot stukje foul
wat soepen-aroma.
Breng het wate
ging van de ui-sni
ii, aan de kook, d;
de gemaakte geha
laat dit alles 15 n
ken. Snyd daarna
maat aan dunne
deze bij de soep
purée en ketchup.
Breng de soep
soepen-aroma, zoul
dan bij het opdie
peterselie er aan t(
Dien deze soep v
op. De tomaten la
kelijk schillen dc
kanten daarvan ei
insnijding te makt
wat water aan de
de tomaten en w
ogenblikken, waai
schilletje zonder n
wij deren.
Bloemkool Provinc
Eén grote of twi
kolen, 'A liter mell
1 grote of 2 kleine
boter, 30 gr. bloem,
serse kaas (gemalt
zout, peper, enkele
aroma, gehakte pi
hard gekookt ei.
Verdeel de bloei
kooltjes en maak
kleine stukjes. Brei
iets zout aan de 1
eerst de stukjes ui i
kool, laat deze gt
