DE STRIJD MET DE DUIVEL
De Hollandse vrouw houdt van de eenvoud
Eenvoudige kleine jurkjes
f Probeer dat eens, Mevrouw
Recepten van Kers,
de radio-kookleraar
Lof van de thee
De heksenprocessen in het licht der massa-psychologie
AMXMtó
ÜiT O
2ULKE.
PIEP
KLEINE
PAKJES?
MMJR. HOE KOMT TOCH
DIE GCJOTE 6PPENTE
ZO'N TUINMAN WEZEN
JONGENSDAT LüKT ME
^*&^E L.
GROENTEN SOEP
(Volledig maal)
Een pond klaprib, 4 liter water,
10 gr. zout, 6 a 8 wortelen, 3 preien,
wat kervel, een handje selderij -
groen, 1/2 kleine bloemkool, flink
wat gehakte peterselie, 1 grote en
1 kleine Ui, 2 tomaten, 1 flink
kopje rijst, zout, peper, wat soepen
aroma en eventueel wat maizena.
Breng het stukje klaprib met wa
ter en zout aan de kook en laat het
nu zachtjes koken. Schaaf de wor
telen op de rauwkostschaaf aan
stukjes, snijd de prei aan smalle
reepjes, snijd kervel en selderij-
groen aan kleine stukjes, maak
van de bloemkool kleine stukjes,
snipper de Ui fijn en schil de to
maat en snijd déze aan dunne plak
jes.
Wanneer het kokende vlees on
geveer 11/2 uur gekookt heeft,
voeg men er de rijst aan toe, laat
zachtjes koken. Breng de soepgroen
ten met zoveel water aan de kook
dat ze ruim kunnen gaar koken.
Wanneer de klaprib gaar is neemt
men dit uit de soep en houdt het
warm. Voeg nu bij de bouillon met
de gare rijst, de gare soepgroenten
met groentenkookvocht.
Bind de soep een weinig met wat
aangemaakte maizena zodat ze
even gebonden is. Breng de soep
op smaak met zout, peper en soe
pen-aroma, roer er bij het opdie
nen de gehakte peterselie door.
Snijd het vlees aan dikke plak
ken en dien dit apart bij de soep.
Geef er dunne sneedjes brood bij.
TOMATEN RAGOUT
Twee pond tomaten, 1 grote Ui,
1 laurierblaadje, 1/2 kruidnageltje,
50 gr. boter, 1 flinke scheut sla
olie, 1 theelepeltje mosterd, gehakte
peterselie, 1 d.L. azijn, (3 eierdopjes)
3 d.L. water, wat maizena of aard
appelmeel, wat soepen-aroma, wat
zout en peper, 50 gr. leverworst en
1 hard gekookt ei.
Schil de tomaten (even in ko
kend water leggen), daarna aan
partjes snijden (zaad en harde
stukken verwijderen en voeg dit
bij het water). Hak de helft van de
ui zeer fijn en snipper de rest, ver
wijder het vel van de leverworst en
maak deze, onder toevoeging van
de boter, fijn met een vork. Breng
het water onder toevoeging van
de tomaatafval en de kruiden aan
de kook, laat dit enkele ogenblik
ken zachtjes koken. Laat in een
koekenpan de sla-olie goed warm
worden en fruit hierin de fijn ge
hakte ui goud geel, voeg hier het
mengsel van leverworst en boter
aan toe en laat dit te zamen enkele
ogenblikken zachtjes bakken. Voeg
hier nu de mosterd en de azijn bij,
roer er dan door een zeef het water
door, laat het even zachtjes door
sudderen, breng het aan de kook in
een pannetje en bind het met een
weinig maizena tot een niet al te
dik sausje. Breng het sausje op
smaak met wat zout en soepen
aroma, roer er nu de gehakte pe
terselie en stukjes tomaat door. Laat
het geheel nog enkele ogenblikken
zachtjes doorstoven, doe de ragout
op een schotel, strooi er bij het op
dienen, het gehakte ei en de peter
selie over. Geef er verse aardappe
len, gehakt of biefstuk bij.
KERSEN SURPRISE PUDDING
Een kwart liter melk, 25 gr.
griesmeel, 25 gr. suiker, 1/2 pond
kersen, ontpit, wat suiker, water,
wat maizena, 1 eiwit, 2 eetlepels
jam, 4 eetlepels water. Breng de
melk met de suiker, eventueel een
stukje citroenschil, aan de kook en
roer er de griesmeel bij, blijf even
roeren tot het kookt en laat nu op
een zacht getemperd vuur, ongeveer
10 minuten zachtjes gaar worden.
Giet het puddingmengsel in een
vorm, doch draai nu de vorm met
het griesmeelmengsel zo, dat het
puddingmengsel alleen de binnen
wand van de vorm bekleedt, laat
dit nu koud en stijf worden. Doe de
kersen in een pannetje, voeg er wat
suiker naar smaak aan toe en giet
zoveel kokend water erbij, dat de
kersen net onderstaan. Breng dit nu
aan de kook, laat enkele ogenblik
ken zachtjes koken en bind het ge
heel tot een puddingmassa met wat
aangemaakte maizena. Giet dit ker
senmengsel nu eveneens in de vorm,
dus binnen de met griesmeel be
kleedde wand, laat de pudding nu
goed koud worden. Stort de pudding
voorzichtig over, maak van de jam,
het water een sausje, roer dit door
het stijf geklopte eiwit en giet dit
rond om de pudding. Dien de pud
ding direct op.
Hebt u dat óók wel eens gehad, dat
op een werkelijk gezellige visite
olotseling het hart in de pumps zonk?
rrw gastvrouw had zo vriendelijk ge
vraagd: Een kopje thee? en u had
lichtzinnig:: „graag" gezegd. En met-
,en wist u, dat er weer een van die
onontkoombare beproevingen van het
gezelschapsleven op komst was. U zat
daar immers al een kwartier en die
thee wie weet hoeveel langer.
Maar de narigheid was niet meer te
keren U had uw kopje maar aan te
nemen en u zo elegant mogelijk door
de misère heen te werken. Elk spoor
van hoop verdampte bij de eerste aan
blik Net wat u had gedacht: de bodem
was'niet zichtbaar. Het brouwsel zag
donker en wasemde maar zwakjes. En
het eerste slokje deed de deur dicht:
lauw zuur en bitter tegelijk, een apo
thekersdrankje zonder enig excuus van
heilzaamheid. Het liefst had u de hele
nias wansmaak in één teug naar bin
nen gegoten, als een schutter een gil-
debeker. Maar ook dat doet men nu
eenmaal niet. En dus nipte u, welop
gevoed en huiverend, bij tijd en wijle
aan dit wrange meer. Met maar één
eedachte: zo gracieus mogelijk afscheid
te nemen vóór het noodlottige: Mag ik
u nog eens inschenken?
Een kop théé wanneer heb ik die
voo- het eerst gedronken? Ik weet het
weer: het was in Engeland, in die be
drieglijk goede tijd vlak voor de gro
te Europese brand. Met de morgen-
trein was ik uit Londen vertrokken, op
een blakende Augustusdag om na
een uur of zes kleverig, stoffig en lan
derig op een snikheet perron aan de
Zuidkust te staan.
Met een rammelende maag en een
rammelend humeur. Een lege bus hot
ste mij vervolgens nog een klein half
uur kwaadaardig dooreen en deponeer
de mij eindelijk als een stuk onge
wenste bagage bij een desolate halte-
paal op een zinderende open weg. Ik
sjokte met een loden koffer nog een
bescheiden eeuwigheid door het stof
om eindelijk, eindelijk door een sche
merige lege hal in een vriendelijke
stille eetzaal te belanden.
Er was een koele waterstraal en een
groot geurig stuk zeep. Er waren open
slaande deuren op een Engels grasveld.
Er was een gedekte tafel met een appe
tijtelijke lunch voor één. En er was,
onder een theemuts als een klokhen,
een gloeiende stenen trekpot met théé
Thee? Geen sprake van. Ergens
om het hoekje moest Elysium zijn, het
verrukkelijke verblijf der gelukzali
gen, en dat leende af en toe uit pure
mensenmin een kleine portie nectar uit
aan versmachtende stervelingen.
Nee, bij nader inzien was het toch
werkelijk thee Sterk, helder, heet en
geurig. En al die eigenschappen juist
in de goede graad en verhouding.
Ik was toch alleen, en dus het is
schandelijk maar waar: ik plantte bei
de ellebogen op tafel en met de enor
me kop in beide handen dronk ik met
f kleine verrukte teugen, langzaam en
r volkomen met het leven tevreden. En
toen de trekpot leeg was zwoer ik bij
Hebe, de schenkster der goden, dat ik
nooit meer enig ander vocht in mijn
eigen theekop zou schenken dan deze
goudkleurige toverdrank. Ik heb onbe
schaamd en hardnekkig net zo lang
gevraagd tot ik het geheim aan de
I weet was gekomen. En ik geef het hier
gratis door, opdat u nooit meer uit
onwetendheid gedoemd zult zijn tot
het drinken van kopjes vol lauwe bit
tere plasjes.
Het wachtwoord is: héét. Kokend
water en een verwarmde trekpot. Als
u de laatste op de ketel zet tijdens het
water koken, met de thee er in, is u
in één moeite klaar. Niet teveel thee,
maar vooral niet te weinig. Eén
schepje plus een snufje toe is wel vol
doende voor zes kopjes. Snel opgieten
en afsluiten, en nog sneller onder de
theemuts of in de theebeurs zetten. Op
zijn minst drie minuten laten trekken,
hoogstens vijf. Even omroeren voor u
gaat schenken. Géén theezeefje alstu
blieft: de thee koelt er door af en af
koeling betekent verlies van geur. In
de winkels zijn die handige apparaat
jes weer te koop, die het meeschen-
ken van de blaren verhinderen. Een
soort parapluutje, dat u in de tuit
steekt, of een cirkelvormig plaatje met
gaatjes, dat u met een veertje in de
binnenopening van de tuit klemt. Nog
beter is een theebuiltje van gaas, dat
u voor het schenken uit de pot haalt.
In dat geval mag u ook water bijschen-
ken, en kan de thee wat langer be
waard worden zonder gevaar voor looi
zuur.
Zo gezet zo geschonken zo ge
dronken, dat is het geheim van de
smid. En als u het helemaal op zijn
Engels wilt hebben: doe eerst de sui
ker, dan de melk en daarna de thee
in de kopjes. Durft u het aan?
SASKIA.
Wanneer wij zeggen; de Hollandse
vrouw houdt van eenvoud, bedoelen
wij de doorsnee Hollandse vrouw. Als
zij met uacantie gaat, neemt zij het
liefst japonnen mee, die „er tegen
kunnen". Ook de schoenen, coiffure en
tas moeten „er tegen kunnen". Dat is
natuurlijk een gezond standpunt,
maar helaas wordt vaak uit het oog
verloren, dat ook eenvoudige kleding
modieus en elegant kan zijn. Heeft V
wel eens Amerikaanse toeristen ont
moet? TJ zult moeten toegeven, dat
die Amerikaanse meisjes hoogst een
voudig èn hoogst modieus gekleed
gaan. Geen van allen draagt het haar
in een stijf rolletje, dat met tientallen
pennen tegen het hoofd is geprikt. De
meesten hebben een kort krullenkap
sel, of stijl kortgeknipt haar met pon-
v.ie. Degenen, die lang haar preferen,
dragen het óf los langs het gezicht, öf
tot het oor opgenomen en van achteren
licht omgekruld. Zo is het ook met
de schoenen. Waarom op plompe mo
lières lopen, wanneer er zulke aardige
open schoentjes met kruisbanden of
pantoffelschoentjes te koop zijn?
Een eenvoudige japon behoeft niet
altijd van gebloemd katoen te zijn
met een vier baans rok en pofmouwen.
De tafzijden geruite jurk met de klok-
rok links boven kan ook wel tegen
een stootje. De grote zakken en. de
mouwen, die van boven zijn inge
haald, geven de japon het aparte
cachet. Van de huisvrouw wordt
verwacht, dat zij het ontbijt op tafel
heeft staan, wanneer echtgenoot cn
kinderen in de eetkamer komen
Iedere man zal het op prijs stellen,
wanneer zijn vrouw gesoigneerd aan
tafel verschijnt. Dit kan ook. Het is
helemaal niet nodig, dat de huisvrouw
met krulspelden in het haar en in een
„werkjurk" aan het ontbijt zit. Zij be
hoeft heus niet een half uur eerder op
te staan om toilet te maken. Wanneer
zij een eenvoudige katoenen ochtend
jas over haar nachtgoed aanschiet, de
borstel door het haar haalt, en even
tueel het haar met een lintje bijeen
huudt( tweede van links boven) zal
zij voor haar huisgenoten een prettige
aanblik vormen. Bent U niet zo
piepjong meer en zoekt U een wandel-
japon, laat Uw keus dan vallen op een
toilet zoals het derde plaatje toont.
Het pakje, dat het meisje rechts bo
ven draagt, is wel heel practisch. Op
een groen-wit geruit zijden japon
netje heeft zij een zwart velours-
chiffon jasje. Ook de band op de rok
is van velours-chiffon. Dit kostbare
materiaal kunt V uitstekend door wol
len stof en zelfs door zijde vervangen.
De hoed links onder is bij uitstek
geschikt voor vrouwen met kort haar
evenals de hoed rechts onder, die een
compositie is van wit en marineblauw
stro. Met enige van deze modellen
in de koffer kunt U rustig op reis
gaan, zonder bang te zijn „bij anderen
af te steken".
Al
heeft hij
vele
kennissen
geen
speciale
vriend
hij scheelt zich uitsluitend
met
QNDER DEZE TITEL PUBLICEERDE Prof. K. Baschwitz in 194S bij de uit
geverij Blitz te Amsterdam een monumentaal werk, dat zich bezig houdt
met de heksenwaan en z'n bestrijding. Hoeveel historische bijzonderheden
dit werk ook moge bevatten, het psychologisch raam waarin de feiten ge
plaatst zijn, blijft toch steeds werkzaam op de achtergrond. Alleen psycholo
gische begrippen zijn in staat duidelijk te maken, waarom wij van de heksen
processen zo weinig meer weten, en vooral hoe het tot dergelijke massa
moorden kon komen.
Dat wij in onze tijd zo weinig meer weten van de heksenprocessen, waar
van de laatste plaats vond in 1782 dus in de tijd, toen 1 mmanuel Kant z'n'
nog steeds gelezen hoofdwerk, de „Kritik der reinen Vernunft", schreef!
dat kan volgens de schrijver verklaard worden met het begrip verdringing.
Het begrip verdringing, ontleend aan de psychoanalyse, houdt in dat het ideale
„ik" voorstellingen, gedachten en wensen afweert, wil vergeten en daarmee
ook vergeet.
TOEGEPAST OP de massa, betekent
dit dat onze Westerse cultuur de
schande van de heksenmoorden graag
wilde vergeten en dus ook vergeten is.
Want niemand heeft er thans nog enig
belang bij herinnerd te worden aan
deze zaken. De Rooms Katholieken niet,
omdat hun geestelijken zeer vaak een
leidende rol speelden in de heksen
processen. Maar de Protestanten al
evenmin. Luther keurde de heksen
processen niet af. Calvijn eiste drin
gend de terechtstelling van de heksen
te Peney. En de Hollandse Calvinist
Voetius bestreed niet alleen Copernicus
Descartes, maar ook een man als dr.
Wier, die zich
Hei nieuwe
boek
tegen de heksen
processen verzette.
Rooms-Katholieken
en Protestanten
beiden hebben er
geen belang bij,
herinnerd te wor-
waandenkbeelden, die zij
terug zoge-
Op 't punt van vertrek voor enkele vacantiedagen gebeurt het maar al te
vaak, dat het één of ander nog aan onze garderobe ontbreekt. Vooral het een
voudige jurkje, dat bij zovele gelegenheden een uitkomst is. En het kiezen
daarvan wordt niet eenvoudiger doordat we helaas maar al te veel rekening
moeten houden met de nukken van ons weer en de onberekenbare sprongen
van de barometer, vooral in deze zomer. Een uitkomst is altijd, als wij goed
kunnen combineren, b.v. verschillende blouses, rokken en jasjes. En een
truitje niet te vergeten. We moeten tenslotte niet een speelbal van de weers
gesteldheden zijn. En met deze enkele voorbeelden van vrolijke kledingstukken
van de Franse „Haute couture" kunnen we dat met een blij gezicht. En dit
laatste is toch een eerste vereiste voor een prettige vacantie.
No. 1 van Jean Paton: jonquille linnen met lichtblauwe stiksels en monogram
op de zakken. No. 2 van Heine: groene blouse en oranje met groen ge
streepte rok, die hoog oploopt. No. 3 van Pignet: lichtblauw linnen met
aplicaties van zwaluwen van wit linnen. No. 4 van Fath: blouse van geel
linnen met gebreide boord in de taille en aan de mouwtjes in afstekende tint
evenals het borduursel. Rok van wit linnen.
den aan de
nog maar enkele eeuwen
naamd ter ere Gods in bloedige reali
teit hebben omgezet. Bloedige realiteit:
want in Europa zijn ongeveer één mil-
lioen heksen ter dood gebracht
Van angst tot waan.
.aOK HET FEIT, dat de heksenwaan
zich kon uitleven in een dergelijke
massamoord, is volgens prof. Baschwitz
alleen psychologisch te verklaren. Hier
wordt het begrip suggestie te hulp ge
roepen. Onder suggestie verstaan wij
het overnemen van bepaalde voorstel
lingen van anderen. Latep we een his
torisch voorbeeld nemen. In 1746 was
Renata Singerin de reeds bejaarde sub
priores van een klooster te Würzburg.
Zij was gemelijk, streng en hooghartig.
Nu waren er ook twee nonnen in haar
klooster, dochters van een rijke krui
denier, die duidelijke geestelijke afwij
kingen vertoonden. Op zekere dag be
schuldigden zij Renata Singerin er van
de duivel in het klooster gebracht te
hebben. Daardoor waren de beide zus
ters van de duivel bezeten geraakt. En
nu is dit zo uiterst merkwaardig: Re
nata Singern geloofde dit! Zij hield zich
vanaf dat moment voor een duivels-
bruid. Haar drie katten waren helle-
geesten. Maar ook de overige nonnen
uit het klooster werden bezeten. Zij
raasden en tierden 's nachts en
schreeuwden de meest liederlijke woor
den. Het hele klooster raakte behekst.
Wij zeggen thans: De gedachte een
heks te zijn werd gretig aanvaard door
alle nonnen van het klooster. Renata
Singerin die het eerst de duivel binnen
de geheiligde kloostermuren zou ge
haald hebben, werd terecht gesteld.
Hier triomfeerde de suggestie!
Nu bleef het in dit geval bij een en
kele schuldige, die de dood vond. Maar
doorgaans was dit niet het geval. Een
heksenmoord begon natuurlijk altijd
met een willekeurige aanklacht. Iemand
zou ziekte hebben verwekt, hagelslag
en onweer hebben veroorzaakt en der
gelijke meer. In de tijd toen de heksen
waan levend was, werd aan zo'n wil
lekeurige aanklacht vrijwel steeds ge
loof gehecht. In vele gevallen bekende
de betrokkene: het zuiverste voorbeeld
van suggestie. En zo niet, dan waren
er verschillende heksenproeven. In
Engeland b.v. werd bij voorkeur de
naaldproef toegepast. Een heks zou on
gevoelige bloedloze plekken op haar
lichaam vertonen. In het begin van de
17de eeuw verdiende een zekere Hop
kins 20 shilling voor elke heks, die hij
op deze manier opspoorde! En hij vond
er in z'n leven ongeveer twee honderd!
Of men zocht op het lichaam van de
schuldige naar het duivelsmerk. Hoe
gemakkelijk is een moedervlek niet als
zodanig te interpreteren. Of men paste
de waterproef toe. In gebogen hou
ding werd de betrokkene aan een touw
te water gelaten. Wie bleef drijven, was
een heks.
Maar het meest efficiente hulpmiddel
was, vooral in Duitsland niet in En
geland! de pijnbank. En suggestie
plus pijnbank kunnen zeker zijn van
succes. Bovendien gold de stelregel, dat
wie niet bekende op de pijnbank,
kracht van de duivel moest hebben
ontvangen om te blijven ontkennen en
dus met stellige zekerheid heks was!
Het was een vage angst voor het le
ven en z'n vele risico's, die zich ver
dicht had in een heksenwaan. Een waan
is een niet te corrigeren dwaling, die
op een ziekelijke wijze ontstaat. Een
dergelijke waan suggereert z'n eigen
waarheid, niet alleen ten aanzien van
de enkeling, maar ook ten aanzien van
de massa. In sommige steden, vooral
in Duitsland, kon bij een heksenproces
de stad als het ware in een stomme
paniek raken. Want ieder liep de kans
als heks te worden aangeklaagd. Im
mers werd een schuldige gedwongen de
namen te noemen van diegenen, die de
betrokkene op de zogenaamde heksen
sabbat had gezien. En wie genoemd
werd, was schuldig. De pijnbank volg
de. Nieuwe namen werden gevraagd en
dus ook gegeven. Een eenmaal begon
nen heksenproces was als een steeds
groeiende sneeuwbal. Ieder kon onder
verdenking raken. Ieder was besmet
door de ziekelijke waan. En alleen de
weigering van de overheid om voortaan
mee te helpen aan de voltrekking der
doodvonnissen kon een eind maken aan
een dergelijke massamoord.
Vergelijking met het heden?
JJE WIJZE WAAROP prof. Baschwitz
zijn stof behandelt, opent belangrijke
perspectieven, ook ten aanzien van an
dere onderwerpen. Hij zinspeelt daar
hier en daar zelf op. Zou in het bijzon
der het nationaal socialisme niet kun
nen worden beschreven onder de hier
boven genoemde massa-psychologische
gezichtspunten? Ook hier waren het
enige fanatici, die een ziekelijke waan
koesterden. Ook hier was een doorbre
king van de rechtsorde. Ook hier was
sprake van een suggereren van waan
denkbeelden met alle mogelijke midde
len der publiciteit. Bij de heksenwaan
waren het oude vrouwen, die alle
schuld moesten dragen. Bij het natio
naal socialisme waren het, de Joden, die
alle duivelswerk op aarde volvoerden.
De schrijver laat zien, dat deze be
schouwingswijze mogelijk is maar werkt
dit niet nader uit.
Het psychologisch raam van de be
schouwingen van prof. Baschwitz ver
dient alle aandacht. Het kan niet wer
den ontkend, dat de stof die hij behan
deld heeft, zich ongedwongen in dit
kader voegt. Maar daarmee is de stof
zelf niet van belang ontbloot. Dit boek
geeft zeer vele historische bijzonder
heden, misschien zelfs wel wat tè veel.