Ronde Tafel-conferentie begint en daarmee
eindigt de Nederlandse grootheid
De revolutie in Indonesië is
geslaagd - thans de opbouw
Hart der defensie klopt in een
granieten grot op 40 meter diepte
Indonesische delegaties zijn het volkomen eens en
trekken één lijn tegen Nederland
Nieuw Guinea kan nog moeilijkheden opleveren
en verder zijn er vraagtekens op allerlei gebied
De winnaars en de verliezers
SATERDAG M AUGUSTUS IMS
geïnvesteerd. Wat is dat kapitaal
waard in het licht van de „socialisti
sche economie", die de nieuwe staat
wil gaan voeren? Ook de overheid
heeft er onschatbare kapitaalsgoede
ren. Wat gebeurt daarmee? Worden
er vele strepen door vele rekeningen
gehaald? Hier zijn vele vraagtekens.
DEN HAAG, Augustus 1949
JJET IS EEN PRACHTIGE AUGUSTUSDAG, als deze woorden geschreven
worden: een dag in het zomerse Den Haag. Tienduizenden vermaken zich aan
de kust. Vier jaar geleden was het anders, héél anders. Toen was het een rumoe
rige dag in een nog totaal ontredderde stad. Ook warm, maar geen sterveling op
het strand, want dat was nog levensgevaarlijk vanwege de mijnen en de mili
taire staketsels van Hitiers Atlantikwall. En midden in de drukke dag als een
donderslag van de heldere hemel dat éne nieuwsbericht: Japan heeft zich
onvoorwaardelijk overgegeven! Niemand kon het goed geloven. De vreugde
werd getemperd door een onwezenlijk gevoel van twijfel. Verwarring op de
ministeries, een overijlde conferentie in het Witte Huis van Den Haag, Plein 1813
no. 4, waar ministerpresident Schermerhorn enige ambtgenoten telefonisch bij
elkaar riep. Wat moest er gebeuren?
Wij weten nu wat er in die vier jaar gebeurd is. Nederland had geen troepen
om het berkregen koloniale rijk wederom „in ontvangst" te nemen uit de handen
van de Amerikanen, die in hoofdzaak de Japanse nederlaag bewerkstelligd had
den. Engelse troepen zouden „voorlopig" het land bezetten, de Japanners ont
wapenen, rust en orde herstellen en dan het gezag netjes aan de Nederlandse
regering overdragen. Het was op papier keurig voor elkaar, maar het klopte niet
met de werkelijkheid. Kort vóór de capitulatie hadden de Japanse machthebbers
te Saigon de souvereiniteit over de gehele Nederiandsindische Archipel over
gedragen aan een Indonesisch ingenieur, die zij als een medewerker in de
politiek, hun politiek, hadden leren waarderen. Sukarno was zijn naam.
souvereiniteit der beide staten. Een
nieuw geluid. Eerst zou Indonesië een
zelfstandig deel van het Koninkrijk
worden, toen een Uniepartner onder
de Kroon, nu een verdragspartner, zo
als op ander gebied Belgie een
verdragspartner is. Betekent dit, dat
de gemeenschappelijke diplomatieke
dienst ook van de kaart is? En het
gemeenschappelijke verdedigingsstelsel?
AI deze dingen schijnen op losse
schroeven te staan. De Unie kon wel
eens een papieren gordel zijn, die o zo
gemakkelijk geheel ltan worden ver
broken
Natuurlijk valt er op economisch en
financieel terrein heel wat te rege
len. Nederland heeft de laatste jaren
schrikbarend hoge bedragen besteed
aan het bestuur, de wederopbouw en
de handhaving der orde in Indonesië.
Komt er van dat geld iets terug?
Nederland heeft daarvoor milliarden
Eén ding staat wel vast: het Ne
derlandse leger keert naar huis te
rug. Dat is voor een honderdduizend
gezinnen een grote voldoening. Maar
het betekent ook, dat Nederland daar
ginds geen vuist meer kan maken, dat
Nederland er na verloop van tijd niets
en niemand meer kan beschermen.
Want het plannetje om de Hoge Ver
tegenwoordiger van de Kroon het
recht te verlenen er een eigen strijd
macht op na te houden is eigenlijk
ook al in het vergeetboek geraakt.
Het staat wel ergens op papier, maar
dat zal wel geen „working paper"
meer zijn op het ogenblik.
Nederland, als staat, is klein en
zwak geworden. En als straks alle
documenten zijn getekend in de Rid
derzaal is de kans voor goed verkeken
(zo die er nog is geweest) ooit weer
groot en sterk te zijn. Er zal niets
anders overblijven dan te streven naar
een samenvoeging van alle West-
Europese staten tot een groot en sterk
geheel.
De tweede politionele actie kostte stromen bloed. Djokja werd verc
en. teruggegeven
Kunnen de nieuwe leiders
de verantwoordelijkheid
werkelijk aan?
(Van onze correspondent te
Batavia)
Het zal zonder twijfel ook in Neder
land de aandacht hebben getrokken,
dat bij de inter-Indonesische conferen
ties te Djokja en te Batavia op een
groot aantal punten tussen de Repu
bliek en de B. F. O. (de organisatie der
federale deelstaten) volledige overeen
stemming werd bereikt. In de eigen
sfeer der conferentie, en de daaraan
verbonden recepties, is ons deze toe
nadering en samenwerking nog duide
lijker geworden dan uit de communi-
qué's reeds naar voren treedt. Hoewel
er zonder twijfel verscheidene belang
rijke geschilpunten over blijven, die
aanstonds in Den Haag zullen moeten
worden uitgemaakt bestaat niettemin
aan beide zijden een grote geneigdheid
eenheid te demonstreren, gelijk tot dus
ver nog niet het geval was geweest.
Wij krijgen de indruk, dat ieder punt,
dat een enigszins langdurige discussie
of meningsverschil zou kunnen ver
oorzaken, ter wille van de snelheid
„onder de tafel geschoven is".
De redenen tot deze plotselinge
vrijheidslied „Indonesia Raja" zongen,
en niemand ontkomt aan een gevoel
van sympathie voor de echtheid en de
waarachtigheid, welke zonder twijfel
aan dit vrijheidsverlangen en aan de
blijdschap om de komende verwezen
lijking daarvan, ten grondslag ligt.
De revolutie is geslaagd en loopt ten
einde.
Thans kan worden opgebouwd.
Angstige vragen.
Maar hier raken wij nu een punt,
waar de vreugde toch moet worden ge
temperd, en ten aanzien waarvan ook
bij vele Indonesische intellectuele na
tionalisten, die met belde benen op de
grond staan, dikwijls een angstige twij
fel naar voren komt. Het zal gemak
kelijk genoeg zijn om de souvereiniteit
over te nemen, maar zullen de Repu
bliek en de deelstaten ook in staat zijn
de geweldige verantwoordelijkheid, die
dit ten opzichte van zeventig millioen
zielen inhoudt, te dragen? Zal men
voldoende constructief potentieel kun
nen opleveren om Indonesië weder, in
een nieuw kader, tot een rechtsstaat
om te smeden en zulks, zoals men wil,
geheel op eigen kracht? Zullen, wan
neer als resultaat van de souvereini-
teitsoverdracht de Nederlandse troe
pen worden teruggetrokken, de eigen
soldaten van de Indonesische regering,
tot dusver hoofdzakelijk der Republi
keinse T. N. I., in staat zijn rust en
orde te handhaven?
De vier politici, die in het drama der laatste jaren het meest voor
het voetlicht traden: Sukarno, Van Mook, Hatta en Beel.
DE ZWEDEN GRAVEN ZICH IN
Fabriek van de toekomst?
AM EEN GLIMP van de toekomst te
zien, moet men naar Zweden gaan.
In Linkoping, het hart van het Zuide
lijke industriegebied, hebben de vrede
lievende Zweden diep in de aarde ge
graven om een bomvrije vliegtuig
fabriek te bouwen. Elders in het land
hebben zij nog een stuk of tien onder
grondse fabrieken. Voor Stockholm is
een nieuwe-ondergronde spoorweg ge
projecteerd, welks tunnels tevens als
gigantische schuilkelders tegen lucht
aanvallen moeten dienen. En in de rot
sen langs de kust zijn grotten uitgehou
wen, waarin oorlogs- en andere schepen
bescherming kunnen vinden.
Al dit gewroet in de aarde wordt
yerricht door een volk, dat gaarne in
een eventuele toekomstige oorlog neu
traal- zou blijven, maar bitter weinig
hoop heeft, dat daartoe inderdaad een
mogelijkheid bestaat. De Zweden ver
geten bij voorbeeld geen ogenblik dat
hun gehele land onder het bereik ligt
van in Rusland afgeschoten V-2's.
De ondergrondse fabriek in Linko
ping is van vitaal belang, omdat zij
moet zorgen voor de uitrusting van de
kleine, maar zeer doelmatige Zweedse
luchtmacht. De fabriek produceert op
het ogenblik straaljagers, lichte bom
menwerpers en twee typen vliegtuigen
voor de burgerluchtvaart. Zij heeft
4500 arbeiders in dienst, van wie er
600 onder de grond werken. Deze laat-
sten,moeten elke dag afdalen naar de
veertig meter onder het aardoppervlak
liggende, in hard graniet uitgehouwen
grot. Dit geschiedt met een lift. Er is
nog een andere, wijdere ingang, groot
genoeg om vliegtuigen, met gedemon
teerde vleugels, door te laten.
In vredestijd worden slechts de on
derdelen van de vliegtuigen onder
gronds vervaardigd. In grote zalen, die
heel veel gelijken op de hallen van
gewone fabrieken, staan tot dit doel
moeilijk te vervangen machines opge
steld en de werkplaatsen daveren de
gehele dag van hameren, stampen en
het snerpend gesis der snij-instrumen
ten. Boven de grond monteert men de
onderdelen tot vliegtuigen.
In oorlogstijd.
In oorlogstijd kan het gehele werk
onder het aardoppervlak verricht wor
den. De ondergrondse fabriek Is voor
zien van kamers om 1000 en zo nodig
meer mensen in onder te brengen en
te voeden. De werkplaatsen werden
gedurende Wereldoorlog H in achttien
maanden tijds gebouwd en verschillen
de arbeiders hebben reeds enige maan
den onder de grond gewerkt. Zij ver
tellen, dat het verblijf beneden in niets
verschilt van dat in een vensterloos,
„air-conditioned", goed verlicht mo
dern gebouw boven de grond. De hal
den en gangen zijn van plafonds voor
zien en de muren met vrolijke klenren
beschilderd.
Toch heeft men gemeend de arbeiders
nog op andere wijzen psychologische
steun te moeten geven. In het begin
dachten sommige leden van het perso
neel, dat de lucht onzuiver was. Maar
de installatie van een groot aquarium
met goudvissen en het verhaaltje, dat
de arbeiders veilig zouden zijn, zolang
de vissen leefden, verdreef de angst
spoedig. Een andere reden tot zorg, zo
vond men uit, baarde het weer buiten;
het personeel voelde zich niet op zijn
gemak, omdat het niet wist, wat voor
weer het was. Daarom bracht men in
de werkplaatsen een soort klokken
aan, die van buiten af bediend kunnen
worden ,en waarop men kan aflezen of
het regent, sneeuwt, vriest, helder of
mistig weer is.
De fabriek is ook van een verwar
mingsinstallatie voorzien, maar mén
heeft deze nooit behoeven te gebrui
ken, want de machines verhitten de
lucht het gehele jaar door zodanig, dat
men zelfs tot mechanische koeling zijn
toevlucht moest nemen. De gezond
heidstoestand van de arbeiders is vol
gens de directie van de fabriek even
goed, zo niet beter dan die van hét
personeel boven de grond.
Directeur Hugo Bartier vertelde, dat
ondergrondse fabrieken misschien zeMs
voordelen zullen hebben in de dagen,
dat oorlog niet langer een overweging
is. „In bergachtige districten, waar
weinig vlakke grond aanwezig is", zo
zeide hij, „zijn ondergrondse fabrie
ken de beste oplossing voor de indus
trie. In grote steden, waar de inwoners
dikwijls lange tochten moeten maken
om bij hun werk te komen, zou <flt
ongemak tot een minimum kunnen
•worden beperkt, indien de fabrieken
onder de stad zelf gebouwd werden.
En een aantal moeilijke vervoerspro
blemen zou er eveneens door vereen
voudigd worden".
Hef werk is weldra gebeurd; ons tefjer komt terug
Hoe wij gedoemd
werden tot volstrekte
machteloosheid
WAT ER IN deze Sukarno is omge
gaan toen zijn beschermheer te
Tokio zo kort daarop het hoofd moest
buigen voor de overmacht van Mc.
Arthur, de blanke tovenaar, die met
één enkele atoombom een grote stad
kon verwoesten; wat er in deze man
is omgegaan heeft hij tot dusver niet
onthuld. Maar hoe het zij: hij kon als
hoofd van een Japanse vazalstaat, ze
telend te Batavia, elk ogenblik een
oorlogsschip op de rede verwachten,
dat hem zou seinen het voorbeeld van
de Tenno te volgen. Maar er gebeur
de niets die dag. Drie dagen gingen
voorbij; toen nam Sukarno het besluit
de Republiek Indonesia uit te roepen,
los van Japan, maar ook los van
Nederland, en los van alle geallieer
den. Hij proclameerde zichzelf tot
heer en meester over dat grote rijk
van 70 millioen Aziaten en hij wés
het op dat ogenblik.
Hij kreeg zes weken de tijd om zijn
positie, bewaakt door Japanse troe
pen, te consolideren, want pas op 30
September landden Britse eenheden
te Batavia onder leiding van een En
gels generaal, die terstond begon het
gezag van Sukarno „de facto" te er
kennen en er niet tegen optrad. Dat
was in strijd met de houding van zijn
eigen regering, in strijd met zijn in
structies, in strijd met de historische
aanspraken van Nederland. Maar hij
deed het. En toen Nederland overijld
troepen bijeenbracht verbood hij hen
zich te ontschepen en hij wilde zelfs
de luitenant-gouverneur-generaal ver
hinderen de Nederlandse vlag op het
Paleis te hijsen. Dr. Van Mook deed
het toch, zonder over militairen te
beschikken om hem te beschermen.
Van dat ogenblik af is de ene moei
lijkheid op de _andere gevolgd; einde
loze politieke 'besprekingen, een zee
van prestigekwesties, buitenlandse
inmenging, militaire operaties, bemid
delingspogingen, maar al met al: het
ontwakende Azie, dat het koloniale
juk wilde afschudden en nu de kans
der hopeloze verwarring en de zwakte
van de moederstaat aangreep om zijn
doel te bereiken.
Onherroepelijk!
Dat doel is al bereikt. Daar is geen
Ronde Tafel-Conferentie meer voor
nodig. Men leest het op de gezichten
der tientallen Indonesische excellen
ties en hoogheden, die nu door Den
Haag flaneren en die gekomen zijn
om te vertellen hoe zij het hebben
willen. Zij zijn bereid daarbij de di
plomatieke en parlementaire weg te
volgen, die alleen maar ten goede kan
komen aan hun gezag op het inter
nationale forum. Zij weten een Ne
derlandse regering tegenover zich te
vinden, die zeker nog meer zal toe
geven dan zij al heeft gedaan. Van-
De Sultan van Djokja
daar, dat zij in elk persgesprek bij
voorbaat zeggen: Nieuw-Guinea? Ja,
daar willen wij wel over praten, voor
opgesteld, dat het beschouwd wordt
als een stuk van Indonesië. Dat, ter
wijl minister Van Maarseveen de
Tweede Kamer heeft laten weten
Nieuw-Guinea te beschouwen als een
gebied, waarover het "eerste woord
nog gesproken moet worden. De sta
tus van dit gebied kpn nog wel eens
het grote struikelblok van de gehele
conferentie worden. Beide partjjen
eisen het op en geen van beide is in
staat er iets mee te doen. De bevol
king zelf komt niet aan het woord.
Of Nederland nog enige kracht weet
te ontplooien, zal op dit punt moeten
blijken.
Eèn lijn
Of er behalve deze territoriale ook
nog politieke moeilijkheden dreigen?
Op dit punt valt minder te voorspel
len. Toen de mannen van de B.F.O. na
de inhuldigingsfeesten van 1948 nog
wat in Den Haag-bleven napraten was
de toestand ongeveer zo: de Repu
bliek krijgt nog eenmaal een kans om
zich als deelstaat in de federatie te
voegen; doet zij dat niet, dan wordt
zij van de kaart geveeg'd en Neder
land en B.F.O. bouwen tezamen de
federatieve staat op. Welnu, de Re
publiek wilde niet, zij wérd van de
kaart geveegd, het buitenland wond
zich op en Nederlandherstelde de
Republiek, waarmee het de steun en
het vertrouwen van de B.F.O. verloor.
Van dat ogenblik af zijn B.F.O. en
Republiek één lijn gaan trekken te
genover Nederland. De deelstaten staan
niet meer naast Nederland tegenover
Djokja, maar naast Djokja tegenover
Nederland. Diplomatiek een bedroe
vend succes!
Dat de beide schijnbaar eensgezinde
Indonesische delegaties zich sterk voe
len blijkt wel uit de uitlating, dat de
Unie ondergeschikt moet zijn aan de
nauwe coöperatie en onderlinge tege
moetkomendheid zijn voor ieder die het
milieu van nabij heeft geobserveerd nog
al duidelijk. Bij alle partijen bestaat
ten eerste een zekere vermoeidheid na
vier jaren van conflicten en strijd, zo
wel met de Nederlanders als onder
ling. Er is een algemeen verlangen
naar rust en constructief werk, al
thans in de leidende kringen van de
Republiek en de negara's. En verder
beseft men, dat de overdracht van de
souvereniteit alleen vlug zal kunnen
plaats vinden, wanneer de Republiek
en de rest van Indonesië elkaar ter
hqofdzake gevonden hebben, zodat er
een Indonesische regering kan' worden
gevormd, die deze souvereniteit met
volledig gezag van Nederland over
neemt.
Dit woord „souvereiniteits-overdracht"
is het vooral, dat de samenwerking en
de ondeidinge welwillendheid sterk ge
stimuleerd heeft. In vele nationalisti
sche kringen klinkt dat als een tover
woord, dat eindelijk het verlangen en
het streven van bijna vier harde jaren
verwezenlijkt, dat de strijd verder
overbodig maakt en dat een panorama
van prachtige perspectieven opent. De
souvereiniteits-overdracht is de reali
satie van de bijna mystiek-gevoelde
„merdeka"-leuze („merdeka" bete
kent vrijheid). Men kan zich deze
vreugde om dit doel, dat thans binnen
het bereik ligt heel goed voorstellen.
Er ligt zelfs iets ontroerends in het
spontane élan waarmede bijvoorbeeld
bij de opening der inter-Indonesische
Conferentie te Batavia, Republikeinen
en federalen tezamen het Indonesische
Dit zijn angstige, men mag wel zeg
gen huiveringwekkende vragen, omdat
niemand in Indonesië, die over enig
nuchter verstand beschikt, hier een
bevestigend antwoord op durft te ge
ven. Een verwijzing naar de omstan
digheid, dat het in de residentie Djok
ja sinds de terugtrekking der Neder
landse troepen rustig gebleven is, is
niet afdoende wanneer men bedenkt,
dat dit voornamelijk aan de persoon
lijke invloed van de sultan van Djok
ja te danken valt, terwijl er reden be
staat om te veronderstellen, dat de
communisten zich voorlopig alleen om
tactische redenen „stil" houden. Ook
zij geven een zij het passieve
geneigdheid tot samenwerking te zien,
ter bevordering en bespoediging van
de souvereiniteitsoverdracht. Het is
verder een publiek geheim, dat de
T. N. I. sterk communistisch geïnfil
treerd is. Wij hoorden ook in buiten
landse kringen te Batavia de vrees
uitspreken, dat de Republiek, alle goe
de wil der leiders ten spijt, straks wel
eens de wrange vruchten van haar
eigen vier jaar lang gevoerde destruc
tieve propaganda zou kunnen plukken.
Ondanks alle voldoening over de be
reikte samenwerking tussen Republiek
en B. F. O. enerzijds en de Nederland
se delegatie anderzijds, en alle mooie
redevoeringen ten spijt, zien zeer velen
de naaste ontwikkelingen in dit land
daarom niet zonder diepe zorg tege
moet. Het schijnt lang niet zeker, dat
het begin der werkelijke vrijheid
straks ook het begin van opbouw en
reconstructie zal zijn, volgens de de-
1 mocratische beginselen van een rechts
staat.
Het Binnenhof in Den Haag, waar de gonde Tafel-conferentie wordt
gehouden
