Achter de schermen van de Engelse verkiezingen
Passiespelen trekken ongeveer
400.000 toeschouwers
Texel,
rijke
een land met een
geschiedenis
Drie voordeuren
Gebruik en misbruik van vHamines
Hei Nieuwe Boek
DINSDAG t FEBRUARI 1950
De hoofdkwartieren werken onder hoogspanning
(Van onze corresopndent in Londen).
Achter Engeland's drie belangrijkste voordeuren wordt koortsachtig ge
werkt aan de voorbereidselen om een totaal van 1638 candidaten voor de
625 Lagerhuiszetels strijdvaardig te krijgen voor de felle campagnes, die
van 8 Februari af, de dag waarop het parlement ontbonden wordt, over het
gehele land zullen losbarsten.
Op de hoofdkwartieren van de Labourpartjj en de Conservatieven is men
althans tegenover de buitenwereld rotsvast overtuigd van Ren over
winning voor de eigen partij. Kosten om de verkiezingscampagnes te doen
slagen worden overigens niet gespaard. De kleinere Liberale partij ver
trouwt erop, dat zij het aantal door haar in het Lagerhuis bezette zetels
behooriyk zal kunnen uitbreiden en dus is iedereen vol goede hoop op een
voor zjjn partij gunstige uitslag.
gereedheid voor de veldslag, rood voor
Labour, blauw voor de Conservatie
ven en wit voor zijn eigen Liberalen.
„Onze kans op succes? Wel, als we
zouden winnen, zouden we een goede
liberale regering kunnen produce
ren. Maar in elk geval zijn we ervan
overtuigd, dat we ons aantal zetels
in het Lagerhuis behoorlijk zullen
uitbreiden, al zijn het er nu nog maar
elf."
Zeer zeker heeft de Liberale Partij
Voordeur nummer 1 is die van
Transport House, het Labour Hoofd
kwartier, een uit zeven verdiepingen
bestaand massaal modern gebouw te
Smith Square in Westminster, nabij
de partlementsgebouwen. Door het
gehele Transport House wordt ge
werkt, dat de stukken eraf vliegen.
Onophoudelijk rinkelen de telefoons
en van alle kanten ratelen de schrijf
machines. Een aantal veldbedden
wordt reeds naar binnen gesjouwd,
zodat men straks in het hpetst van
de campagne dag en nacht in ploe
gen zal kunnen doorwerken. Zelfs
de theetrolley rijdt nu al driemaal zo
hard als gewoonlijk door de gangen.
Hoog in het gebouw, op de zesde
verdieping, waar de duiven van West
minster langs de ramen fladderen,
troffen wij Labour's hoofdperschef
aan, Arthur Bax, een roodharige
energieke figuur, omringd door to
rens van pamfletten, brochures en
districtskaarten.
„Wij vechten deze verkiezing
op de principes van „werk voor ieder
een, sociale verzekeringen en gelijke
kansen voor iedereen". Hoe wij over
de uitslag denken? Wij twijfelen niet
aan ons succes. Wij hebben het vol
ste vertrouwen in onze overwinning."
Twee verdiepingen lager liepen wij
nog even binnen bij de dynamische
secretaris van de Labour Party, Mor
gan Phillips, die de ziel van Trans
port House is. Deze voormalige mijn
werker uit Wales, die de fijne blauwe
groefjes der kolenlidtekens glim
lachend op zijn handen en gezicht aan
wijst zo men dit in twijfel trekt, is
de beste organisator, die de Labour
Party ooit gehad heeft. Ook hij sprak
zijn volle vertrouwen uit omtrent La
bour's kansen. „Eén ding staat als een
paal boven water," zei hij tegen ons,
„en dat is, dat Labour straks zijn
tweede vijfjarige regeringstermijn zal
ingaan. Engeland's arbeiders weten
wat wij voor hen gedaan hebben. Dat
hebben de 35 tussentijdse verkiezingen
wel bewezen, die wij alle hebben ge
wonnen."
Elegante secretaressen.
Voor deur nummer 2, op enkele
honderden meters afstand van Trans
port House, bevindt zich schuin te
genover Big Ben en verschaft toe
gang tot Abbey House, Westminster,
het hoofdkwartier van Churchill's
Conservatieve Partij. Dit ouderwetse
gebouw, dat vroeger een hotel was
en een gewirwar van gangen, trapjes,
portaaltjes en balconnetjes is, onder,
gaat momenteel een grote schoon
maak. Het is omgeven door grote
stellages van werklieden, die het
zwart aangeslagen roet van de ge
vels afkrabben. Horen en zien ver
gaat een ieder binnenin. Het lawaai
van schrijfmachines, telefoons en flui
tende telegram jongens wordt hier nog
verhoogd door een brigade timmerlie
den en stucadoors, die het interieur
aan het opknappen zijn.
Ook de Conservatieven hebben hun
perschef zo hoog mogelijk in het ge
bouw geïnstalleerd en wij vonden
Churchill's propaganda-man eveneens
op de zosde verdieping. Het is Gerald
O'Brien, een langzaam sprekende ge
zette figuur. Zijn kantoor is onberis
pelijk ingericht en hij heeft een staf
van modieus geklede secretaressen en
elegante assistenten. Tegenover hem
een soort conservatieve Boeddha, een
enorme porceleinen buste van Chur
chill. Aan O'Brien valt de moeilijke
taak ten deel de propaganda te „ver
kopen" van een partij, die er nog
steeds niet in geslaagd is een con
structief en positief programma aan
z(jn kiezers voor te leggen en zich
hoofdzakelijk beperkt tot een nega
tieve anti-Labourcampagne. De voor
naamste conservatieve leuzen zijn
termen als „weg met alle Labourcon-
tróles, weg met nationalisatie, leve
het Empire". De heer O'Brien, die het
klappen van de politieke zweep ove
rigens goed kent, kan zich dan ook
slechts hoofdzakelijk in cliché's en
citaten uitdrukken.
„Het zal een nek-aan-nek race wor
den tegen Labour," voegde O'Brien
er aan toe, „maar wij winnen het
vast."
Lege melkflessen.
Een paar straten verder kwamen
wij ten slotte bij de gemoedelijk uit
ziende openstaande voordeur nummer
3, van de Liberale Party. Deze zetelt
in drie omgebouwde herenhuizen. Be
hoedzaam stapten wij over een do-
zyn lege melkflessen heen op de drem
pel. Van een perschef geen spoor
Naar wij later ontdetken, zat deze
in een kleine dependance aan de over
kant van de straat! Wij liepen dus
maar naar boven en de eerste de bes
te achterkamer op de eerste verdie
ping was raak. Wij stonden pardoes
in de kamer van de vice-voorzitter
van de Liberale Partij, de heer Ed
ward Martell, een vriendelijke vijfti
ger, die dit heel gewoon scheen te
vinden. Het was een werkkamer
waarop een generaal jaloers kon zijn
Op een groot vierkant bureau stond
een batterij telefoons, een dictat'oov
en een enorm bord met ettelijke hon
derden gekleurde vlaggespeldjes in
ontegenzeggelijk de geringste kans
op succes, het magerste propaganda-
fonds en de kleinste propagandastaf
van de drie genoemde partijen. Ach
ter deze voordeur-met-de-melkflessen
werken niet meer dan honderd man,
een luttel aantal vergeleken met de
duizendkoppige propagandamachines
van Transport House en Abbey House.
De rest.
Volledigheidshalve vermelden wy
nog, dat de voordeur der Kameraden
te vinden is in King Street, op de hoek
van de bekende Londense groente
markt Covent Garden, hetgeen hen
zeer zeker een strategisch voordeel
zal opleveren voor wat betreft de ver-
kiezings-ammunitie, in de vorm van
de traditionele overrijpe tomaten.
Het is nog de vraag of de Commu
nistische Partij zqn twee zetels in het
Lagerhuis zal kunnen vasthouden.
Resteert dan nog slechts de party
zonder Voordeur, de „Union Move-
ment", alias Oswald Mosley's beruchte
fascisten, die tot dusverre één candi-
daat gesteld hebben, in het graaf
schap Westmoreland, NW. Engeland.
J7R BESTAAT, geloof ik, géén gebied
van de medische wetenschap, waarop
gedurende de laatste 40 jaren zó grote
ontdekkingen zijn gedaan en zulke
enorme vorderingen gemaakt als op dat
van de voeding. De hele geschiede
nis b.v. van de ontdekking der vitami
nes, de veranderingen die, bij een te
kort eraan, in het lichaam optreden,
en de merkwaardige therapeutische re
sultaten die men ermee kan bereiken
dit alles is iets wat op de fantasie
van het publiek zeer zeker wel een die
pe indruk heeft moeten maken. Het
gevolg is hiervan geweest dat niet al
leen de fabricatie van alle soorten vi
taminen tot een reusachtige industrie
is uitgegroeid, maar dat ook door het
publiek zeer dikwijls de beslissing over
de noodzakelijkheid van een toediening
ervan in eigen hand wordt genomen.
Wanneer mensen last hebben van ver
moeidheid, uitputting, gebrek aan eet
lust, prikkel - arbeid of slapeloosheid,
dan komen ze er al heel gauw toe dit
alles toe te schrijven aan een veron
derstelde „hypovitaminose" en het ver
meende tekort dan zelf bij te gaan
vullen.
Laat ik begin
nen met U te ver -
tellen, dat in 'n
land als Neder
land, waar de
voeding van de
bevolking op een
zo buitengewoon
hoog peil staat, uitgesproken gevallen
van ivitaminose door verkeerde voe
ding, zoals beri -beri, scorbut of pella
gra bijna niet meer voorkomen. Hoog
stens zien wij doctoren sporadisch zo'n
enkel geval bij een oude alleen wonen
de man die geen vrouwelijke verzor
ging heeft, o. bij mensen met een ab
normale geestesgesteldheid, die het
appelen (of meer), een appel of een
andere vrucht en daarbij nog enige
boterhammen dan is het practisch
onmogelijk, dat hij aan een avitamino
se zou kunnen lijden.
In ieder geval waarin deze diagnose
gesteld wordt of het vermoeden op een
hypovitaminose wordt uitgesproken zal
rren er niet mee mogen volstaan zon
der meer het aanvullende vitamine
preparaat voor te schrijven, maar zal
men tevens een nauwkeurig onderzoek
instellen hoe de voeding was en of
daarbij niet grote fouten gemaakt wer
den, of er een maagdarm-afwijking
bestaat die de normale absorptie tegen
gaat en dit dus eerst behandeld moet
worden of er een toestand van ver
hoogde stofwisseling, van te snelle
groei of van zwangerschap bestaat.
Kan mr mets van dat alles vinden,
dan kan men er zeker van zijn dat er
of een verborgen organische afwijking
bestaat, óf dat er in de huiselijke om
geving of bij het werk van de patiënt
ongunstige factoren zijn, die tot psy
chologische verschijnselen leiden, wel
ke een hypovitaminose simuleren, wel
ke in werkelijkheid niet bestaat.
Dr. P. H. van der Hoog
OOSTENRIJKSE MEISJES ALS
HUISHOUDELIJKE HULPEN
De Oostenrijkse regering zal haar
medewerking verlenen om in ons land
een aantal Oostenrijkse meisjes tewerk
te doen stellen. Zij zullen via de Ar-
beidsbureaux worden geplaatst als
huishoudelijke hulpen.
De Nederlandse Spoorwegen be
reiden in samenwerking met de Bond
van Automobiel- en Garagebedrijven
een regeling voor, waarbij het in een
hun voorgeschreven voedsel weigeren. I aantal steden mogelijk zal zijn, bij be-
Wel kunnen dergelijke toestanden zich
in het verloop van andere afwijkingen
ontwikkelen, b.v. tengevolge van een
maagdarmziekte, waardoor de spijsver
tering en de absorptie geleden hebben,
of gedurende de zwangerschap, het zo
gen, een te snelle groei of een sterk
verhoogde stofwisseling. Voor normale
mensen, die zich normaal voeden, is
de extra toevoer van vitamineprepara
ten dus geheel overbodig. Ze doen mis
schien geen kwaad, maar zeker geen
goed en zijn dus in zulke gevallen on
economisch. Wanneer zich bij 'n patiënt
dusdanige verschijnselen voordoen, dat
men het recht heeft aan een tekort van
één bepaalde viatamine te gaan den
ken, dan komt het maar zelden voor
dat dit berust op een voedingsfout ten
opzichte van die éne vitamine alleen.
Bijna altijd blijkt het dan, dat de voe
ding ook in andere opzichten grote te
kortkomingen heeft. Met 'n toediening
van die éne vitamine in kwestie komt
men er dan niet. Het is b.v. gebleken,
dat men bij arme. slecht gevoede
schoolkinderen, die aan een duidelijke
A en D avitaminose leden, bijna geen
succes had wanneer men hun zonder
meer een vitamine A en D preparaat
gaf, maar wel de prachtigste resulta
ten als ze een liter melk per dag kre
gen (dat vil dus zeggen: behalve die
vitaminen ook eiwitten en bepaalde
voedingszouten)En de psychologische
invloed die van een vitamine-toedie
ning uitgaat bleek duidelijk uit de gun
stige rapporten, die onderwijzers uit
brachten betreffende kinderen van wie
zij meenden c'at ze met vitamine-prepa
raten waren bijgevoed. terwijl dit in
werkelijkheid maar een controle-pre
paraat zo.ider enige waarde was ge
weest.
Eén van de belangrijkste ontdekkin
gen van de laatste tijd is wel het feit,
dat sommige vitaminen in ons eigen
darmkanaal door de Zich daar bevin
dende bacterieën worden gevormd.
Daaruit blijkt hoe moeilijk het is om
vast te stellen, hoeveel vitaminen van
elke soort een mens nodig heeft om
gezond te blijven. Geeft men iemand
een dieet, dat absoluut geen vitamine
A en C bevat, dan duurt het dikwijls
maanden voordat zich de duidelijke te
kenen van een avitaminose ontwikke
len. En deze symptomen verdwijnen
weer na toevoeging van een hoeveel
heid votaminen. die veel geringer is
dan volgens het boekje vereist zou zijn.
Het, als een vorm van routine, aan
zichzelf of anderen voorschrijven van
een vitamine-preparaat om op die ma
nier een blijvende goede gezondheid
te waarborgen en een hypovitaminose
te voorkomen is een vorm van dwaas
heid en onverstand.
Wanneer een patiënt bij ons komt,
die dagelijks een stukje vlees of vis
gebruikt, 40 of 50 gram boter of mar
«arine. een ei of een stukje -aas (15
gr.). 1/4 liter 'k 'of meer' een ze
j ket'e hóeveelh, groenten, 3 a 4 aard
paalde garages een auto zonder chauf
feur te huren.
- Een Albanese rechtbank heeft een
aantal uit Griekenland naar Albanië
gezonden z.g. diversionisten gevonnist.
Een man kreeg de doodstraf, een ander
tien jaar dwangarbeid.
Een commissie van leden der
Tweede Kamer, die de vijf voornaam
ste fracties vertegenwoordigt, zal bin
nenkort een oriëntatiebezoek aan
West-Duitsland brengen.
De Podium Reeks. - Uitg. De
Driehoek, 's-Graveland.
De Driehoek heeft een serie hand
zame, goedkope boekjes op stapel ge
zet. Totdusver zijn er ons vier ter be
spreking gezonden. Het beste is dat
van S. Vestdyk: „De Fantasie", tien
korte novellen van merendeels grote
schoonheid. Merkwaardig is het ver
haal van Til Brugman „De houten
Christus"; zeer zwak achten wij de
gedichtenbundel van J. B. Charles
„Zendstation" en van sterke bekoring
is de novellenbundel van Sjoerd Lei-
ker: „Buitengaats". Het streven van de
uitgeefster, om het werk van Neder
landse schrijvers op deze wijze bin
nen ieders bereik te brengen, verdient
dankbare waardering.
„Wat is dat? Encyclopedie voor
jongeren"; deel I. - Uitg. Hol-
landia, Baarn.
Van de bekende, algemeen gewaar
deerde Encyclopedie voor jongeren
verscheen thans het' eerste deel (A tot
Fauna) in derde druk. Dit uitnemend
geïllustreerde en op best papier ge
drukte werk werd samengesteld onder
redactie van mevrouw R. de Ruyter
van der Feer, onder leiding van dr. J
A vor der Hake. De samenstellers
hebben alle eer van hun werk! Dat
van dit werk de derde druk ter perse
ging, is wel het beste bewijs voor het
feit, dat deze jeugd-encyclopedie aan
strenge eisen voldoet. Men kan zich
moeilijk een beter en leerzamer ge
schenk voor opgroeiende jongeren
denken dan dit naslagwerk, dat op
duizenderlei vragen een afdoende ant
woord geeft. En dat op de meest pret
tige en wetenschappelijk verantwoorde
wijze. Bijzonder goed zijn de kleuren
platen.
„Boeven en Burgers" door Fran-
gois Pauwels; uitg. A. J. G.
Strengholt, Amsterdam.
In kloek formaat en uitstekende ty
pografische verzorging brengt de uit
gever het verzamelde proza van de
bekende voorvechter voor menswaar
diger strafmethoden, de schrijvende
advocaat Pauwels. Sinds een kwait
eeuw geleden zijn eerste werk ver
scheen, heeft Pauwels zich op dit ge
bied een naam verworven. Meer nog
dan de dichter waarderen wij de
strijdbare, diep in de psyche van de
aan het randgebied der samenleving
verkerende burgers en boeven doorge
drongen prozaist. Pauwels, die boeiend
weet te vertellen uit het wereldje van
misdaad en recht, heeft iets te zeggen.
Iets, dat ons allen aangaat. Vandaar
dat wij deze nieuwe uitgave van zijn
werk van harte welkom heten.
„Vogels onderweg" door L. Tin
bergen; uitg. Scheltema en
Holkema, Amsterdam.
In de serie Van eigen Erf verscheen
dit kleine, maar zeer instructieve en
rijk geïllustreerde werkje over de
vogeltrek in ons land, gezien in sa
menhang met landschap, weer en
wind. Degelijk en zeer verhelderend
TWEE NEDERLANDERS IN DENE
MARKEN WEGENS SMOKKEL
VEROORDEELD
Twee Nederlanders, die ervan be
schuldigd waren 420 horloges in een
reserveband Denemarken te hebben
binnengesmokkeld, zijn in Kopenhagen
veroordeeld tot respectievelijk tachtig
en veertig dagen gevangenisstraf. De
horloges alsmede een bedrag van 10.900
kronen zijn in beslag genomen.
Oberammergau, dorp in extase
Va onze reizende redaucter
Anton Preisinger en Annemie Mayrdie de rollen van Christus en Maria
zullen vervullen in de Oberammergauer Passiespelen, die deze zomer weer
zullen worden gehouden, zitten tegenover mij. Zij drinken rode wijn en breken
brood. Een sigaret hebben zij beide geweigerd en af en toe dwalen hun dro
merige blikken af naar Hans Schwaighofer, de Judas van dit, jaar, die zich te
goed doet aan bier met worstjes en er een reusachtige pijp bij smoort. Hij
spreekt en lacht luidruchtig. Het verschil in gedrag is geen toeval. Het gehele
dorp leeft in vervoering, elkeenspeelt nu reeds de rol, die hem toebedeeld is
in de Spelen. Elkeen, dat wil zeggen veertienhonderd dorpelingen van de
tienduizend.
Een groot deel van die veertienhonderd zijn volwassen mannen. Zij hebben
hun hoofdhaar en hun baard laten groeien. Men kan dan ook geen drie stap
pen doen of men komt zulk een langharige baardige Oberammergauer tegen.
Alois Lang, de hotelhouder, onder wiens dak ik vertoef, is de proloogspreker
dit jaar. Een prachtige kop. In 1930 en 1934 heeft hij de Christus gespeeld,
tiaar nu is hij te oud (59 jaar) en ie dik. De postbode, die vanmiddag de brie
ven heeft gebracht, wedijvert met hem in Oosterse gelaatsuitdrukkingen; hij
zal straks „een man uit de menigte" voorstellen.
Oberamergau is een oorspronkelijk
door Kelten bewoonde eeuwenoude
nederzetting; de namen Ammer (het
riviertje) en Kofel (de berg) wijzen
daarop. In de late Middeleeuwen werd
het dorp in het Beierse Rijk opgeno
men. Het ontwikkelde zich tot een
handelscentrum met eigen filialen zo
wel te Petersburg als te Amster
dam, zowel te Madrid als te Gronin
gen. In het begin van de zeventiende
eeuw dreigde de welvaart van het
bloeiende dorp te gronde te gaan.
Zwervende soldaten brachten de pest
over de Duitse landen. De plaatselijke
overheid van Oberammergau nu liet
wachten uitzetten op alle toegangswe
gen om iedereen te beletten het dorp
binnen te komen. Een inwoner van het
dorp echter, die in 't naburige Eschen-
lohe werkzaam was, en niet naar huis
mocht, kreeg last van heimwee en wist
via binnenpaden het dorp en zijn gezin
te bereiken. Hij droeg echter de be
smettingsbacillen bij zich en zo bracht
hij de gevreesde ziekte in 'het dorp.
Binnen korte tijd waren 84 personen
aangetast; de man, die hiervoor ver
antwoordelijk was, viel het eerst als
slachtoffer.
Toen, zo vertellen de oude kronie
ken van het dorp, begaf de gehele ge
meenteraad van het dorp zich naar de
kerk, zonk op de knieën voor het al
taar en smeekte om verlossing van de
plaag, de gelofte afleggend elxe tien
jaar het lijden van Christus te zullen
uitbeelden. Op dat ogenblik trad het
herstel in voor alle zieken in het dorp
en er stierf er geen meer aan de pest.
Dit nu gebeurde in 1632 en twee jaar
later voerden de Oberammergauers
De 20-jarige leerlinge van de hout-
snijschool Annemie Mayr, die
voor Maria zal spelen.
HET NIEUWE BOEK
Fraai werk, dai vertelt van zware strijd
en ruige avonturen
Sinds „meester" Jac. P. Thijsse er met zijn schoolklas op uit trok om de jeugd
te laten zien en te vertellen van de schoonheid, waarmede de natuur hun eiland
zo rijk gezegend heeft, werd de aantrekkelijkheid van Texel en dat in vele
opzichten! weldra zó bekend, dat men ging spreken van de parel der Wadden
eilanden. De vermaardheid van de vogelrijkdom van het eiland trok zelfs vele
buitenlandse onderzoekers. Texel heeft het thans reeds zover gebracht, dat het
tot een der eerste vacantie-oorden van ons land gerekend mag worden.
„ordre te stellen" op de vloot? Voor de
beroemde vierdaagse zeeslag lag onze
oorlogsvloot in het gezicht van Oude-
schild op gunstige wind te wachten.
Het was de grootste scheepsmacht, die
ooit een Nederlandse haven had ver-
Het is duidelijk, dat in de loop der
jaren heel wat literatuur en films!
over dit eiland is uitgekomen. Het
werk, dat wij thans te bespreken heb
ben mag dan als laatste aan de litera
tuurlijst zijn toegevoegd, het minst be
langrijkste is het zeker niet. Integen
deel! het is buitengewoon geslaagd en
het tegendeel van wat men dikwijls
krijgt opgedist als een auteur zich zet
aan het beschrijven van „land en volk
in de loop der eeuwen" Reeds de eer
ste hoofdstukken, die vertellen over
de oudste geschiedenis van Texel en
de Noordkop van Noord-Holland, het
bouw en afbraakwerk van de zee, is
uitermate boeiend. En men blijft lezen
over de Hoekse en Kabeljauwse twis
ten, de martelaars der Hervorming, de
Watergeuzen, die met de bagijntjes
verre van zachtzinnig omsprongen en
verontwaardigde Katholieken, die de
schout n een deken naaiden. De rede
van Texel wordt in de algemene va
derlandse geschiedenis herhaaldelijk
genoemd. Het is dan ook geen wonder,
dat de schrijver aan de vele banden,
die het eiland met de zee verbonden,
grote aandacht schenkt. Waren het
Houtman en de Keyser niet, die in 1594
van Texels rede vertrokken voor de
eerste ..schipvaart" der Hollanders
naar het verre rndie? Kwamen De
Ruyter en Tromp niet vele malen net
het .Herenjacht" naar Texel gezeild om
laten! Zij bestond uit 84 schepen, telde
4600 kanonnen en had aan boord niet
minder dan 22.000 koppen.
Oude brieven vertellen hoe Texe
laars met de bemanning van koopvaar
ders door piraten als slaven in „Turks
Noord-Afrika" werden verkocht. In
1697 ontving de kerkeraad van Den
Hoorn tien gulden en dertien stuivers,
teruggestort geld van een slaaf, die ge
storven was.en in 1724 komt een
bedankbrief binnen van een jongeman
uit Wieringen, die men hadden willen
vrijkopen, maar die waarschijnlijk
doo. de vlucht zijn lot in eigen hand
had genomen.
Toen in de Franse tijd de haven
werken van Nieuwediep 'Den Helder)
werden aangelegd en in 1825 het
Noordhollands Kanaal gereed was ge
komen. had het eiland zijn betekenis
voor de scheepvaart verloren. Het
loodswezen dat nog lang als parti
culier beroep werd uitgeoefend, le
verde de zeedorpen Den Hoorn en
Oudeschild echt-tot in de eerste helft
van de negentiende eeuw belangrijke
■nkomsten op. Het bekende „Loods-
nansduin" bij Den Hoorn herinnert tot
op heden nog aan deze goede en ook
avontuurlijke tijd. Menige loods werd,
na zijn uitstekende diensten te hebben
verleend, over boord geworpen als de
kapitein de de man toekomende belo
ning niet wenste te betalen.
Dat een loods op deze gevaarlijke
kusten geen overbodige luxe was,
wordt in een apart hoofdstuk verteld.
In de loop der eeuwen strandden dui
zenden schepen op de Texelse kust en
tienduizenden zeelieden verloren er
het leven. De strandvonderijlijsten ver
tellen er van. Lqst 68 van het jaar 1367
vermeldt: „Elfhondert verrots linnen
lakens en 60 stucke boe ende gheyte-
vellen".
Op 3 November 1638 strandden met
een Zuidwesterstorm 35 grote schepen
op Texel en op 18 December 1660 ble
ven van 155 schepen op de rede er
slechts 38 voor anker liggen. In 1683
werden acht oorlogsschepen bij hun te
rugkeer met rijkgeladen koopvaarders
voor de Texelse kust door een zware
storm overvallen. De oorlogsschepen
gingen allen te gronde. Van de Woer
den, een schip met 72 stukken en 350
koppen, brachten slechts 58 opvaren
den er het leven af. Kapitein Johan de
Witte, een schoonzoon van De Ruyter,
behoorde tot de omgekomenen.
Ook over latere jaren als de bevol
king zich meer moet toeleggen op vee
teelt het beroemde schaap! en
visserij deelt de schrijver boeiende we
tenswaardigheden mede. Aan de eigen
aardige volksgebruiken, waarvan er
vele tot op de huidige dag zijn be
waard gebleven is uiteraard bijzondere
aandacht besteed. De talrijke illustra
ties zijn evenals de gehele typographic
van dit boek uitstekend verzorgd.
Het werk Texel van de heer J. A.
van der Vlis. dat een uitgave is van de
C.V. v.h. C. de Boer Jr. te Amsterdam
wensen wij in handen van elke Texe
laar en elke bezoeker van het eiland,
die het aangename van dat bezoek
door de uit dit boek te putten kennis
zeer kan vergroten.. Het zal een ieder,
die van dit stukje Nederland meer wil
weten in genen dele teleurstellen.
W. K.
De 37-jarige hotelhouder Anton
Preisinger, die in de komende
Passiespelen de rol van Christus
zal vervullen.
voor het eerst een passiespel op in de
kerk.
Passiespelen werden sedert vele eeu
wen door geheel Europa opgevoerd, zo
dat het niet moeilijk was een tekst te
vinden. Men stelde er een samen uit
een manuscript van de pastoor van
Weilheim anno 1600 en uit een veel
ouder handschrift (pl.m. 1450), be-
'waard in het Benediktijner klooster
van St. Ulric en Afra te Augsburg. La
ter werden er liederen van Sebastian
Wild, een meesterzanger uit? Augsburg,
aan toegevoegd. Voor de opvoering van
1750 schreef pater Ferdinand Rosner
een nieuwe tekst aan de hand van de
oude. Na 1800 heeft pater Ottmar Weiss
de tekst meer gemoderniseerd en dat
is tussen 1850 en 1860 nog eens gebeurd
door de pastoor van Oberammergau,
Alois Daisenberger. Pas in 1810 is er
muziek aan de Passiespelen toegevoegd
op voorstel van de dorpsschoolmees
ter Rochus Diedler, die een compositie
aanbood. Nadat hij haar zelf enige ma
len had veranderd heeft men zijn mu
ziek met de tekst van Weiss gehand
haafd.
Aanvankelijk speelde men in de
kerk, later op een verhoging op het
kerkhof, weer later op een weide bui
ten het dorp, waar een openlucht
theater werd ingericht. Pas in 1930
zaten de 5200 toeschouwers voor het
eerst overdekt. Er wordt echter nog
steeds in de openlucht gespeeld zon
der voetlicht, schmink, pruiken of an
dere attributen. De achtergrond is in
Romeinse stijl, waarachter de Beierse
Voor-Alpen oprijzen. Alle gewaden
zijn uit Levantijnse wollen stoffen ver
vaardigd, in Oberammergau genaaid
en geborduurd, voor het merendeel in
lichte pasteltinten geverfd.
De gelofte der Oberammergauers is
meer dan driehonderd jaar oud, maar
hun nazaten anno 1950 voelen zich nog
steeds niet ontheven van de plicht haar
na te komen. Zij legt weliswaar een
zware last op de schouders der spelers,
die maandenlang vrijwel niets anders
doen dan instuderen en opvoeren de
eigenlijke voorstellingen beginnen dit
jaar op 18 Mei en duren voort tot in
September, zij legt wel de zwaarste
last op Preising r, die het 40 kg we
gende kruis moet torsen en er daarna
28 minuten lang, weer of geen weer,
bijna ongekleed aan moet hangen. Deze
plicht is echter in de ogen der Ober
ammergauers geen droeve plicht. Inte
gendeel, zij vervullen hun taak met
overgave, zij leven de gehele zomer in
vervoering, in trance, in extase zou ik
willen zeggen. Maai- tegelijkertijd in
het besef, dat de belangstelling der
buitenstaanders hun faam is zelfs
tot Zuid-Amerika doorgedrongen
hun belangrijkste bestaansbron is. Hun
handelshuizen zijn er niet meer, nijver
heid kennen zij niet, landbouw bete
kent er weinig. Oberammergau bestaat
van toerisme, de Spelen en de handel
in houtsnijwerk (Er is een houtsnü-
school, die bekostigd wordt uit de ba
ten van de Passieschouwburg).
Dr. Raimund Lang, burgemeester
van het' dorp, vertelde mij, dat de ge
meente een millioen mark had moeten
lenen om alle oorlogsschade te herstel
len: rente 6.5 pet. disagio 3 pet. Dat
vond hij bar erg. Laag geschat laat
elke bezoeker aan het dorp er deze zo
mer 80 mark achter. Nu ben ik zo on
bescheiden geweest een rekensommetje
te maken. In 1930 en 1934 zijn er 400.000
bezoekers geweest Dit jaar verwacht
men er, gezien het Heilige Jaar, zeker
niet minder Tk kwam derhalve tot de
slotsom, dat men dit jaar op een bruto-
ontvangst van 32 millioen mark rekent.
Gemiddeld is dat 16.000 mark per ge
zin. Daarkan men dus weer een jaar
of wat op teren. Het spel is (ook) bu
siness geworden. Ik geloof, dat dr.
Lang zich geen zorgen behoeft te ma
ken over zqn dure lening.