Zingende torens in onze provincie
Baarle Nassau, een merkwaardig dorp
Symbool van gemeenschapszin dai
steeds meer tot leven wordt gewekt
Veel ging verloren, veel
kwam terug
ACHT EN DERTIG „VERFSPATTEN"
De kerktoren staat in Belgie
KERKELIJK NIEUWS
Gereformeerde Kerken
zoeken naar eenheid
VliIJDAG 9 .MAAKT 1951
De bekende beiaardier J. Vincent inspecteert de klokken van het Amster
damse Dam-carillon.
p|OOG BOVEN HET AARDS GEWOEL hangt in menig dorp en stad, ten dele
-uzichtbaar, doch daartegenover practisch onbereikbaar verborgen in hel
schemerdonker van zolders, torens en kapellen, wat de eeuwen ons aan pro
ducten der klokkengietkunst hebben nagelaten. Ondanks oorlogsgeweld en
plundering, biand en diepbetreurde sloop is dat voor wat ons land betreft, ge
lukkig nog een onbetaalbare schat, ja kan Nederland zich gelukkig prijzen lwst
land te zijn, dat nog op het grootste bezit aan beiaarden en carillons kan bogen.
JN DE BLOEIPERIODE van onze
kunsthistorie stond de beiaard in
het midden der belangstelling, de ste
den wedijverden met elkaar in het aan
schaffen van grote klokkenspellen, die
dan door een meesterhand werden be
speeld. 't Was de tijd, waarin het Von
del, geïnspireerd door ,,'t klockmusyct;
van d'Oude kerk" te Amsterdam „lustte,
op de klocketoon om doorluchte toren
transen eenen klockendans te dansen
gemeente rijk was. De klokken daarvan
beleefden een merkwaardig rvontuur
Het Helden der Zee-monument, waarin
zij waren opgehangen, werd door de
Duitse plunderaars ongevoelig als
zij waren voor alles wat het Neder
landse volk heilig was niet ontzien.
Zo werden de klokken gedemonteerd
en ter versmelting per schip naar de
Heimat gezonden. Zover kwamen zü
echter met, want op het IJsselmeer
werd de „Op hoop van zegen", volgela
den met tal van andere klokken, tot
zinken gebracht. Het schip bleef op de
bodem rusten tot na de bevrijding.
Daarna werd het gelicht en konden ver
schillende gemeenten weer in het bezit
van him bronzen zangers worden ge
steld. Aldus zag ook Den Helder zijn
klokkenspel terug, dat na het onderzee-
verblijf van een zwaardere aanslag
werd voorzien en evenals tevoren door
beiaardier Dito wordt bespeeld.
Edam en Monnikendam.
r\E PRACHTIGE TOREN der voorma
lige Lieve Vrouwe of Kleine Kerk
te Edam, behield zijn 10 uit 1561 date
rende klokken, gegoten door Peter van
der Ghein te Mechelen in ongerepte
staat evenals de toren van het oude
stadhuis te Monnikendam, waarvan 15
van de 16 klokken eveneens door ge
noemde Van der Ghein in 1596 werden
gegoten en één exemplaar in 1663 door
Antonie Wilkes te Enkhuizen.
Deze laatste stad is ook thans nog in
het bezit van twee prachtige carillons,
één in de „Drommedaris", het andere in
de stoere toren van de Zuider- of St.
Pancraskerk.
Van de 24 klokken van de Dromme
daris dateren de oudste drie uit 1524;
de beroemde Pierre Hemony goot er in
de jaren 16741677 een twintigtal.
De 24e klok werd eerst in 1914
door de bekende gieterij Eysbouts te
Asten (N.Bvervaardigd. De klank
van dit klokkenspel is even fraai als
zuiver, geli.ik dat van de Zuiderkerk,
waarvan de toren in de jaren tussen
1450 en 1524 werd voltooid.
Purmerend en De Rijp.
Zeer te betreuren valt het, dat de
klokkenspellen van Purmerend en De
Rijp voor altoos zijn verdwenen. Eerst
genoemde stad kreeg in 1602 een ca
rillon in de toren van de na de brand
in 1519 weer herbouwde Grote Kerk.
In 1671 werd dit door een nieuw klok
kenspel, vervaardigd door Pierre
Hemony vervangen. Doch reeds drie
jaar later werden de 32 klokken weer
vernietigd, toen de bliksem in de toren
sloeg, die tot de grond afbrandde. De
toren werd andermaal herbouwd en
kreeg in 16881'82 weder een nieuwe
beiaard. Tegen het midden van de
vorige eeuw werd de kerk wegens
bouwvalligheid gesloopt en in 1870 ver
kocht de gemeente Purmerend de 33
prachtige klokken.
De Rijp heeft zich maar kort in het
bezit van een klokkenspel mogen ver
heugen. De in 1635 gebouwde kerk
toren, van een speelwerk voorzien,
werd reeds in 1654 met de klokken door
een geweldige brand verwoest.
Van zeer bijzonder geluk mag Alk
maar spreken, dat zowel het klokken
spel van de Waagtoren als dat van de
Grote kerk na de Duitse capitulatie in
1945 volkomen onbeschadigd en intact
aantrof.
Daarover een volgende maal.
OOK ZACHTE ZEEP IN
PRIJS OMHOOG
Naar wij vernemen zün met ingang
van Maandag de prijzen van zachte
zeep verhoogd. De fabrikanten delen
mede, dat deze verhoging noodzake
lijk was geworden door de stijging van
de grondstoffenprijzen en de hoge kos
ten vên het verpakkingsmateriaal
Voor het publiek zijn de nieuwe prij
zen nu als volgt: zachte zeep los f 0 55
per 500 gram (voorheen f 0.50), zachte
zeep in wikkels f 0.59 per 500 gram
(voorheen f 0 54), zachte zeep in car
tonnen pot f 0.59 per 500 gram (voor
heen f 0.54).
Kardinaal De Jong zal een
coadjutor aanvragen
Het ligt in het voornemen van dc
aartsbisschop van Utrecht. Kardinaal
De Jong aan de Paus de benoeming
van een coadjutor te verzoeken om
hem bij te staan in het bestuur van
het aartsbisdom. De Kardinaal zou zic.i
vestigen in het klooster der zusters te
Amersfoort, waar hij zijn werk zou
blijven doen. zij het dan in geringer om
vang dan thans.
De gemeentesecretaris van
Geldrop veroordeeld
De rechtbank te 's Hertogenbosch
heeft vonnis gewezen in de zaak tegen
A. C. B., voormalig secretaris van de
gemeente Geldrop (N -Br.). Hij werd
wegens verduistering van ongeveer
f 24.000 veroordeeld tot een gevange
nisstraf van 1 jaar en zes maanden
met aftrek van voorarrest. De eis luid
de 2 jaar.
Stoffelijk overschot van
vlieger uitgegraven
Het stoffelijk overschot van serge
ant-vlieger E. B. Kraayo uit Rotter
dam, die Woensdag 28 Februari met
zijn straaljager boven Leeuwen was
te pletter gevallen, is opgegraven.
Men heeft ongeveer vijf meter diep
in de grond moeten delven om het
lichaam en ook een deel van het toe
stel vrij te krijgen.
CAFÉHOUDER UIT ZANDVOORX
LOKTE SMOKKEL UIT
in de zaak tegen de Zandvoortse
caféhouder De Boer, die een vijftal
smokkelaars uit Sint Willebrord be
wogen had na storting van een zeker
heidsstelling een aantal diamanten
naar Antwerpen te smokkelen, welke
diamanten vals bleken, is uitspraak
gedaan. De Boer wera veroordeeld tot
tien maanden gevangenisstrat met af
trek.
WESTDUITSE BONDSDAG WIL
VRIJE VERKIEZINGEN
In een speciale bijeenkomst van de
Westduitse bondsdag zal een door alle
partijen, behalve de communisten, ge
steunde motie worden besproken u aar-
in wordt gepleit voor het onverwijld
doen houden van vrije verkiezingen
in de vier bezettingszones van Duits
land.
Familie Price losfe hef woningprobleem op
Van de thans nog aanwezige beiaar
den behoren die van Zierikzee, Edam en
Monnikendam tot de oudste evenals de
veelbezongen klokken van Arnemuiden,
die niet meer, zoals 't lied wil, in het
Zeeuwse visserplaatsje een welkom toe
luiden, maar tegenwoordig in de torens
van het Rijksmuseum zingen, waarheen
zij in de vorige eeuw werden verplaatst.
Het in het laatst van de eerste we
reldoorlog verschenen standaardwerk
van mr. A. Loosjes „De Torenmuziek
in de Nederlanden" en de meer beschei
den uitgave uit 1944 van Rotterdam's
beiaardier Ferdinand Timmermans
een oud-leerling van wijlen Mechelen's
beroemde meester Jef Denijn vertel
len ons tal van wetenswaardigheden
van onze vaderlandse luidklokken en
beiaarden; van hun bloeitijd en verval
en ook van hun wedergeboorte.
Ten aanzien van de laatste schijnt er
een nieuwe tijd te zijn aangebroken,
waarin, ondanks het huidig wapenge
kletter, toch de gemeenschapsidee weer
meer naar voren komt en de waarde
ring van het prachtige symbool van ge
meenschapszin, dat de beiaard is, weer
meer en meer herleeft.
Hoorn.
Deze gemeenschapszin was het, die
nog maar kort geleden de burgers en
oud-burgers van de stad Hoorn een be
drag van f 39.000 bij elkaar deed bren
gen. Voor deze som werd bij de firma
Van Bergen te Heiligerlee een spel van
41 klokken gegoten ter vervanging van
het carillon, dat bij de kerkbrand van
1839 werd vernield.
In latere jaren was het door een an
der vervangen, maar dat werd in 1943
door de Duitsers geroofd. Het maakte
deel uit van de 866 carillonklokken met
een totaalgewicht van 184.310 kg, die
ten behoeve van de munitievoorziening
van de Wehrmacht werden weggevoerd
Roof en oorlogsgeweld beschadigden 35
ofwel 40 van alle carillons en voorsla
gen (totaal 86).
Men kan zich derhalve de vreugde en
trots van Hoorns bevolking indenken
toen op 26 Augustus J.l. de nieuwe
beiaard ln gebruik werd genomen, be
speeld door Staf Nees, de beiaardier
van de Sint Romboutstoren te Mechelen
en opvolger van zijn grote leermeester
Jef Denijn.
Den Helder
Ook Den Helder beleefde de joyeuse
rentrée van het enige carillon, dat die
De speeltafel van het klokkenspel.
Het voetenwerkvan een carillon.
(Van onze speciale verslaggever).
[-JET is een vreemde gewaarwording als we, na het afwisselend vlakke en
heuvelachtige Noord-Brabantse land doorkruist te hebben, ln een Neder
lands grensdorp aankomen eu er langs de winkels wandelend in een daarvan
allerlei waren in francs geprijsd zien. In de zaak daarnaast vermelden de
kaartjes op de goederen degeljjke Hollandse prijzen, maar even verderopt
ligt een verleidelijk Nederlands merk koffie met de vermelding, dat ze zonder
bon te kpop Is tegen zoveel en zoveel francs. Maar men mag ook met Hol
landse guldens betalenLopen we nu ln Nederland, of lopen we ln Belgie?
Dat weet de vreemdeling in Baarle Nassau Hertog nooit en zelfs de bewoners
van dit merkwaardige dorp raken de draad kwijt, wanneer zij maar even
bulten de bebouwde kom komen.
De ware Benelux
[JET is wel een uiterst merkwaardige
situatie in Baarle Nassau, het Ne
derlandse gedeelte van het dorp, en in
Baarle Hertog, het Belgische deel. Het
loopt er alles grillig door elkaar. Baarle
Hertog is een Belgische enclave in Ne
derland, dat wil zeggen: het is een
stukje grondgebied van Belgie in Ne
derland en dus aan alle zijden door Ne
derlands territoir omsloten.
Was het eigenlijk maar precies zo,
dan was de zaak nog wel uit elkaar te
houden. In werkelijkheid heeft de on
berekenbare historie speels acht en
dertig kleine stukjes, Belgie dicht bij
elkaar over Noord-Brabant uitgestrooid.
Wanneer men voor een muur een natte
verfkwast zou uitslaan, zodat vele spat
ten op een betrekkelijk kleine opper
vlakte tegen deze muur komen te kle
ven, dan heeft men ongeveer het beeld
van de vorm van het Belgische Baarle
Hertog. Geen wonder dus, dat men af
wisselend, wanneer men door het dorp
wandelt, in Belgie en in Nederland ver
toeft. Nergens passeert men een douane.
De grenzen zijn, uiterlijk althans niet
aangegeven. De kerk uiteraard een
R.K., want de ruim 4000 inwoners van
Baarle Nassau en de ongeveer 1800 van
Baarle Hertog zijn nagenoeg allen
Rooms-Katholiek staat in Neder
land, zoals het erbij behorende kerk
hofje, waarop enkele zwarte houten
kruisen de graven van gevallen Duitse
soldaten aanduiden. De toren evenwel
staat in Belgie.
Samen uit, samen thuis.
J^LS we in het Nederlandse café een
kopje thee drinken, vertelt de eige
naar ons, dat de beste verstandhouding
bestaat tussen de belde nationaliteiten.
Als de Belgen ?en nationaal feest vie
ren, laten de Nederlanders zich n'et
onbetuigd en de Belgen nemen op 1 n
beurt uitgelaten aan de Nederlandse
feestvreugde deeL „Ja, Benelux gaat
hit- goed", zegt hij. „Als het ln geheel
Belgie en Nederland zo ging, dan ston
den wij er best voor
Toch hebben de Nederlandse zaken
mensen hun Belgische collega's wel
eens met een scheel oog aangekeken.
Dat was enkele jaren geleden nog zo.
De Belgische winkeliers konden hun
zaken vol stoppen met artikelen uit
Belgie, maar ook uit Nederland; zij
trokken door de grote verscheidenheid
aan goederen en door de ruime sorte
ring de meeste klanten. De Nederland
se winkeliers die niets uit Belgie kon
den betrekken, stonden te dien opzichte
bij hun confraters „van over de grens"
ten achter.
Maar nu zijn de Nederlandse klaag
zangen verstomd. Er is uit ons land zelf
weer genoeg te krijgen. Voor de Bel
gen is dat alles goedkoop en zij kopen
daarom graag in de Nederlandse zaken.
Het is koek en el in Baarle-Nassau-
Hertog. Men leeft er gemakkelijk en
zit er behoorlijk ln zijn „slappe was".
Smokkelhandel
„Er te zeker heel wat in de smok
kelhandel verdiend?" vragen wij open
hartig aan iemand, die het wel weten
kan. HQ doet geen poging bet te ont
kennen. Maar wel verzekert hjj. dat bet
in Baarle-Nassau niet erger la dan el
ders langs de grens. „Nu ja, Baarle Nas
sau maakt het dr smokkelaars door zijn
structuur wat gemakkelijker, maar dat
rechtvaardigt niet Ce slechte roep, die
Ned. Herv. Kerk.
Aangenomen naar AmsterdamW.
J. J. H. van der Ree te Rotterdam-Char-
lois. Bedankt voor BeertaJ. Wiers-
ma, res. legerpredikant te Groningen; voor
Maarsen: R. de Bruyn te Barneveld.
Gereformeerde Kerken.
Beroepen te Herwijnen: M. T. Min-
nema, candidaat te Rotterdam. A a ig e-
nomen naar EnschedeD. J. Ras te
Bennekom.
Gereform. Kerken (onderh. art. 31 K O.)
Beroepen te Driebergen-Doorn: H.
Amelink te Langerak.
Christ. Gereform. Kerken.
Beroepen te Nieuw VennepL.
Floor Sr. te Amsterdam-Noord.
Gereform. Gemeenten.
Tweetal te Goes: J. Hagenstein te
IJselmonde en Fr. Mallan te Bruinisse,
waarvan eerstgenoemde beroepen is.
Examens.
Aan de Theologische Hogeschool der
Gereformeerde Kerken te Kampen is ge
slaagd voor het cand. examen de heer H.
Moll te Huizen (N.H.); en vóór het pro-
paedeutisch examen de heer A. Korporaal
te Zwartsluis.
Dodelijke val te Breda
De 45-jarige F. van Tollenaar uit
Terneuzen is bij de werkzaamheden
aan het nieuwe P N.E.M.-gebouw te
Breda (waarschijnlijk door een misstap)
van een hoogte van ongeveer tien meter
gevallen. Hij liep een schedclbasis frac
tuur op en overleed ter plaatse.
AMERIKAANS SUl'ERFORT IN
CALIFORNIE NEERGESTORT
De tien bemanningsleden van een
viermotorig superfort, dat brandend
neerstortte, zijn er in geslaagd met
hun valscherm uit het toestel te
springen enkele ogenblikken voordat
het te pletter viel, twaalf km ten noor
den van Woodland in Californie.
EEN CADEAU UIT SURINAME
De „National association of Surina-
mers" in Brits Guyana heeft een fraai
versierde mand gezonden aan H. M. de
Koningin. De mand is bedoeld als ver
jaardagsgeschenk.
elders in het land wel van het dorp uit
gaat."
Inderdaad, een zonderling dorp: wat
de huizenbouw betreft een afgerond
geheel, wat het grondgebied en de na
tionaliteit der bewoners aangaat twee
door elkaar omstrengelde eenheden. Er
zijn twee burgemeesters, een Neder
landse en een Belgische, er is een dub
bel gemeentebestuur, een dubbele po
litie en dubbel onderwijs.
Als practisch en nuchter mens zou
men zeggen: er moest aan die vreemde
toestand de scheiding, van Baarle in
tweeën dateert al uit de vijftiende
eeuw maar eens een einde gemaakt
worden. Welnu, aan pogingen daartoe
heeft het niet ontbroken. In de acht
tiende eeuw probeerde Oostenrijk het,
doch zonder resultaat. Een poging in
1830 zelfs in de tijd der vereniging
van Belgie en Nederland van 1815 tot
1830 was de splitsing gehandhaafd
mislukte eveneens. In 1892 werd op
nieuw een regeling voorsteld, maar zij
is nooit tot uitvoering gekomen.
In de loop der jaren hebben verschei
dene commissies aan het probleem ge
dokterd. Het is echter de vraag, of men
de bewoners zelf een plezier zou doen
met voorzieningen, die verandering van
hun nationaliteit zouden meebrengen.
Zij vinden het goed zo; ze komen bij
elkaar op visite, zij trouwen met elkaar
en niemand voelt de scheiding als een
last Met zuidelijke en aanstekelijke
luchthartigheid neemt men de zaken,
zoals ze zijn.
Als we uit Baarle Nassau-Hertog naar
huis terugrijden, houdt op ongeveer
vijftien km van de Belgische grens een
douane onfe aan. Een half pondje bon-
loze koffie, desnoods een pond, zo blijkt
hadden we mogen- meenemen, maar
voor de rest, wee u, als u smokkelt.
De familie Price uit het schilder
achtige dorp Sussex (Washington)
wist hun woningprobleem op zeer
unieke wijze op te lossen. Zij kocht
de 124-jarige oude dorpsmolen, die
in staat van verval verkeerde. Met
taaie volharding slaagde men er in
bovenstaande hervorming tot stand
te brengen, waardoor de typische
aspecten van de molen toch be
houden bleven. De inrichting, die
eigen is aan de vorm van de mo
len, bracht vele moeilijkheden met
zich mee. In de top is een ronde
slaapkamer, die een prachtig uit
zicht biedt op de nabijliggendc
steengroeven.
Gedurende de afgelopen weken zijn
te Amersfoort enkele conferenties ge
houden tussen vooraanstaande leden
van de Gereformeerde kerken, dé Ge
reformeerde kerken (onderh. art. 31
k.o.) en de Chr. Ger. kerken, die ten
doel hadden de tussen deze kerkforma-
ties gerezen geschillen ongedaan te
maken en een duurzame vereniging
van de drie Gereformeerde kerken te
bevorderen. De verwijdering is in
hoofdzaak ontstaan door de synodale
uitspraken van 1905 en 1942 met be
trekking tot de zogenaamde veronder
stelde wedergeboorte en ln verband
daarmee over de betekenis van de
doop.
Britten hielden aken aan
Dengin, de vertegenwoordiger van de
Sowjetrussische controlecommissie te
Berlijn, heeft bij de Britse autoritei
ten geprotesteerd tegen het ophouden
van Oostduitse aken door Britse mili
taire politie in Westberlijnse sluizen.
Twee dagen geleden werden acht aken
tegengehouden „omdat de papieren
niet in orde waren".
De Britten worden er van beschul
digd hiermede „internationale over
eenkomsten" te hebben geschonden.
Volgens Britse functionarissen was de
controle slechts ingesteld om onwettig
goederenvervoer tussen oost en west
te verhinderen.
H.M. „Heemskerk" Maan
dag naar Vlissingen
De luchtverdedigingekruiser „Jacob
van Heemskerck", die als opleidings
schip dienst zal doen, wordt Maandag
in de haven van Vlissingen verwacht.
De kruiser zal Dinsdag in het dok gaan
b(j de Koninklijke Maatschappij „De
Schelde" voor het conserveren der ma
chines. Daarna zal het schip gereed
worden gemaakt voor de opleidng.
JAPANSE OORLOGSMISDADIGERS
TER DOOD VEROORDEELD
Een Australisch hof voor de berech
ting van oorlogsmisdadigers heeft ',e-
ven voormalige leden van de Japanse
marine veroordeeld tot de dood door
ophanging wegens de massa-terecht
stelling van 24 Australische en andere
geallieerde krijgsgevangenen, die in
1942 te Koepang op Nederlands Timor
geschiedde.
TWEE BELGEN UITGELEVERD.
Dezer dagen zijn in Den Haag twee
Belgen, vader en zoon, gearresteerd
onder verdenking van oplichting van.
een koopman uit Genéve. Zij zouden
zich met juwelen tot een waarde van
54000 Zwitserse francs en een auto uit
de voeten hebben gemaakt. Auto en
gezochten werden in Den Haag aange
troffen.
COMM. PARTIJ IN AUSTRALIË MAG
NIET WORDEN ONTBONDEN
Het Australische hooggerechtshof
heeft Vrijdag met zes tegen één de
uitspraak gedaan dat het besluit van
de Australische regering, om de com
munistische partij te ontbinden, in
strijd is met de wet en derhalve on
geldig.
