Hoogste verering en de grootste verguizing vielen hem ten deel hei Pom in Afrika in De wagen Kloosferbos appie <Spockót I JIMMY BROWN TERUG IN DE DIERENTUIN Rotterdam dankte aan Pincoffs zijn opkomst als havenstad Spotprenten haalden hem door het slijk /DAGELIJKS FEUILLETON Kleine bedrijven kunnen voor de defensie werken Volledige maaltijd in lucifersdoosje? een Het Radioprogramma DONDERDAG 27 SEPTEMBER 1951 Veertig jaar geleden stierf Lodewijk Pincoffs (Van onze Haagse redactie). op, 28 September zal het veertig jaar geleden zijn, dat in New York een Ne derlander overleed, wien in zijn lange leven de hoogste verering en de gruósr-e verguizing ten deel viel, een man die door geheel Nederland maar bijzonder door zijn vaderstad Rotterdam op de handen werd gedragen wegens zijn grote verdiensten en later werd bespot en gehekeld en gehaat om zijn fouten, een groot organisator en pionier, doch tevens een bankroetier: Lodewijk Pincoffs. Lodewijk Pincoffs was de bouwer van het nieuwe Rotterdam. Van zeer eenvoudige komaf, klom hij dank zij zijn grote talenten, enorme werk kracht en voortvarendheid op tot de hoogste posten. Hij was lid van de ge meenteraad, van de Provinciale Staten, van de Eerste Kamer, wees een minis terschap van de hand, was persoonlijk bevriend met Prinsen en Koningen, was oprichter van de Rotterdamse Handelsvereniging, mede-stichter van de Rotter damse Bank, heeft krachtige steun verleend aan de Nederlands-Amerikaanse Stoomvaart-Maatschappij, was een groot voorvechter van de totstandkoming van de Nieuwe Waterweg, was Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, werd „de voorzienigheid van Rotterdam" genoemd, en stelde vriend en vijand Qeleur toen hij in 1879 naar Amerika moest vluchten, omdat zijn Afrikaanse Wandelsvereniging, die uiterlijk een florerende millioenen-affaire scheen, inwen dig vals en voos bleek te zijn en vanwege een milliocnenlekort, dat door ver valste boeken en balansen geheim was gehouden, de betalingen moest staken. verliezen de privé-rekening Pincoffs- Kerdijk belast, doch toen deze bij ge brek aan kapitaal fictief werd, wer den er gefingeerde posten geboekt. En dat was het begin van de tragedie van een man, wien in het openbare leven alles gelukte, die het ene succes na het andere boekte en tot groot aanzien kwam, maar wie het in zijn eigen za ken steeds tegenliep. Terwille van zijn naam, terwille van zijn commissarissen, terwille van Rotterdam en zijn hoge relaties probeerde hij de naderende de bacle te verbergen en in grenzenloos optimisme heeft hij waarschijnlijk steeds in de vaste overtuiging geleefd, fYE verguizing die na zijn val zijn deel werd, was zo mogelijk nog gro ter dan de eerbied die hem tevoren was bewezen, tientallen brochures, liedjes •n spotprenten waarin de benamingen „schoelje" en „boef" schering en inslag waren, getuigen er van en tientallen jaren is de naam Pincoffs synoniem gebleven met onbetrouwbaarheid en gemene bedriegerij. Toen hij echter, na dertig jaar in Amerika een kommervol bestaan te hebben geleid, op 28 Septem ber 1911 op 84-jarige leeftijd overleed, trad een kentering in en werd hij weer iets milder beoordeeld. Men verheelde niet zijn fouten, doch deed recht weder varen aan de enorme verdiensten, die hij zich voor de stad Rotterdam heeft verworven. Men dacht er in die dagen zelfs weer aan een standbeeld voor hem op te richten. In het Rotterdams Jaarboekje van 1912 schreef J. Hudig een „In Memo- riam", waarvan hij getuigde dat het hem moeite kostte het te schrijven „want nog steeds worden in mij droe vige gedachten opgewekt bij de herin nering aan de val van een man, dien ik gekend heb in zijn opkomst en grootheid, dien ik heb geacht en be wonderd en die op de ontwikkeling on zer stad een invloed heeft uitgeoefend, waarvan men de wederga tevergeefs zal zoeken". Gezapig Rotterdam |YM de figuur van Lodewijk Pincoffs te kunnen begrijpen moet men zich een beeld kunnen vormen van het Rotterdam zijner dagen. In het midden van de vorige eeuw had Rotterdam nog geen 100.000 inwoners. Alles woon de nog binnen de oude veste en rond om was een wijds polderland, door sneden door lanen, met blekerijen en kwekerijen en theetuinen, door Hilde- brand zo meesterlijk beschreven. De woningtoestanden en de „geurende grachten waren deplorabel. De haven lag buiten de stad en vertoonde al eni ge bedrijvigheid; de rustige tevreden bevolking genoot een zekere welvaart en had weinig lust nieuwe dingen te ondernemen. Men was conservatief en stond afwijzend tegenover nieuwighe den, of het nu de stoomvaart was dan wel de import van guano. Reizen deed men niet, men leefde in een kleine vriendschappelijke kring, had Weinig omgang met vreemden en miste de ruime blik, die voor een handelsstad zo nodig is. Regering en Raad werk ten in dezelfde sfeer van rustige ge zapigheid. Toen Lodewijk Pincoffs in 1856 toen er door de dood van de heer Eze- chiels een „Joodse plaats" vrij kwam zijn intrede deed in de gemeenteraad was het met die gezapigheid spoedig gedaan. Stijgend aanzien I ODEWIJK was de zoon van een Duit- ser, die zich omstreeks 1800 in Rot terdam had gevestigd en een grossiers zaak in manufacturen dreef, alsmede een loterijkantoor. Lodewijk zelf bezat samen met zijn zwager Kerdijk een handel in meekrap en aanverwante ar tikelen. Door grote ijver en werkkracht verwierf hij zich spoedig een onafhan kelijke positie en nadat hij lid van de raad werd steeg zijn aanzien ziender ogen. Hij werd door de ouderen wel met een scheef oog bezien, maar daar trok hij zich niets van aan. Overal be moeide hij zich mee en overal scheen hij verstand van te hebben, van econo mische politiek tot en met gezond heidszorg en zelfs van sterrenkunde. Gaandeweg werd zijn macht groter. Er kwamen meer jonge mensen in de raad, veel van zijn partijgenoten, het libera lisme vierde hoogtij en de kiesvereni ging „Orde", waarvan Pincoffs een der leiders was, werd oppermachtig. In 1851 trouwde hij met Esther Raphaël, een dochter van een Amsterdams bankier. In 1869 toen hij reeds grote invloed had naar binnen en naar buiten, kocht hij met zijn zwager een factorij op de Westkust van Afrika en richtte de Afrikaanse Handelsvereniging op. Tegenslag pERUIME tijd floreerde deze zaak uitstekend, doch later volgde tegen slag op tegenslag. Eerst werd voor de dat hij deze kon voorkomen. In dat ge val zou lof en eer zijn deel geworden zijn vanwege zijn moed en doorzettings kracht en zijn vooruitziende blik, nu het misliep was verguizing zijn (ver diende) loon: Ondertussen waren in Rotterdam enorme werken en ondernemingen op zijn initiatief tot stand gekomen en zijn val betekende bijna de val van Rotterdam. Geheel Rotterdam had het commercieel vertrouwen verloren en op buitenlandse beurzen werd papier op Rotterdam als onverkoopbaar afgewe zen. Grote credietverleningen van de Nederlandse Bank konden echter een run op de kleinere banken voorkomen. Afbraak Wie hem eerst hadden geëerd als „de voorzienigheid van Rotterdam" hadden nu nog slechts verwijten over voor de man die Rotterdam tot bloei en groot heid had gebracht. In een verslag van de Rotterdamse Bank (van 13 Juni 1879), over welker kapitaal van f 24.000.000 Picoffs mede het beheer voerde, staat te lezen: en dat die man noch leugen, noch bedrog, noch valsheid in geschrifte heeft gespaard on. diegenen te misleiden, bij wie hij het meeste vertrouwen had weten te verwerven". Voor de man die eens geroemd was om zijn milddadigheid, die ontvangen was aan verscheidene Europese hoven, had onze taal geen woorden om hem te vervloeken. De ambachtsschool die hij had opgericht, stootte hem uit, een koperen ketel die hij aan deze instel ling cadeau had gedaan, werd gekocht 55. De leeuw Piet was inderdaad weer in een diepe slaap gevallen, zodat het voor Trien en Toos niet de minste zin had nog langer bij het leeuwenhok te blijven staan. „We moeten maar pro beren te doen wat hij ons heeft ge zegd", zei Trien, „en het lijkt mij het beste dat wij vannacht nog poolshoog te gaan nemen op de plek, waar Jimmy de sleutels heeft opgeborgen". Toos knikte. Zij begreep, dat 'n beetje voort varendheid een eerste vereiste was. „Ik denk, dat we ze wel in het opzichters- kantoor zullen kunnen vinden", zei ze. Op hun tenen slopen de twee chimpan sees door het nachtelijk duister van de dierentuin. „Weet jij eigenlijk waar Jimmy slaapt?" vroeg Trien. „Ik hoop niet in die kamer achter het opzich terskantoor, want dan krijgen wij geen schijn van kansToos haalde haar door een bestuurslid en ontdaan van de naam Pincoffs opnieuw ten ge schenke gegeven. Een neef die in zijn glorietijd trots was op zijn naam, ad verteerde dat hij „niets van doen, had met zekere Lodewijk Pincoffs". Zijn bezittingen werden openbaar verkocht, doch de mensen „waren er vies van". Een album, dat de burgerij van Rotter dam hem had geschonken, werd door een bekend burger aangekocht en ver brand. De kranten brachten sensatio nele berichten over de enorme bedragen die hij had „gestolen" en over het luxe leven dat hij in Amerika leidde. In wer kelijkheid trachtte de man die over millioenen had beschikt, in de nieuwe wereld de kost te verdienen met een detailhandel in sigaren. Later werd hij dank zij een erfenis van zijn vrouw voor de ergste armoede in zijn ouder dom bespaard. Toch medeleven TOCH had hij vrienden, die hem ook na zijn val trouw bleven. Op zijn verjaardag ontving hij altijd vele blij ken van medeleven uit Rotterdam en eens werd hem zijn oude vertrouwde wandelstok die men op een uitver koop gekocht had als een verjaar- dagsgeschenk toegezonden. De brieven die hij in die dagen aan zijn vrienden zond en waarvan er bewaard zijn ge bleven, zijn vaak ontroerend door het oprecht berouw dat deze man, die om zijn heerszucht en ijdelheid ook in zijn glorietijd al vijanden had aan de dag legde. Heden ten dage is men zeker ge neigd met inachtneming van zijn fouten recht te laten wedervaren aan zijn verdiensten. In ieder geval is hij het geweest, die Rotterdam wakker heeft geschud en het is wakker geble ven. LODEWIJK PINCOFFS genie en bankroetier DOOR MARIOR1E VERNON 49) 't Was een nieuwe gewaarwording voor Peta en ze waardeerde het maar ma tig. Ze keek hem aan zoals hij daar lang en krachtig stond, met de zon op zijn gitzwarte haren en zijn bruine hals in het open shirt. Hij had iets genade loos, dacht ze, iets overweldigends en onverzoenlijks. Peta huiverde onwille keurig even alsof een koele wind door de zonnige open plek had geblazen en... „Ikeerlijk gezegd kwam ik terug omdat ik hier een broche had verlo ren", antwoordde Peta met een plotse linge inspiratie. Wat er ook gebeurde, ze moest haar trots redden, deze arro gante ellendeling niet de kans geven te denken dat ze achter hem aanliep of ook maar enige belangstelling in hem had. „Zo! Dus u voegt bij uw andere on deugden van koppigheid en verwend heid en hebzucht ook nog die van leu gens vertellen?" „Ik begrijp niet wat u bedoelt". Peta balde haar vuisten. Op dat ogenblik leek zij op een jong in het nauw ge dreven dier in de jungle, zoals ze daar gespannen stond met iets van vrees in haar uitdagende blik en het zonlicht door de bladeren op haar geellinnen jurk. „Tijgervrouw". Hij mompelde het zon der eigenlijk te beseffen dat hij sprak en keek haar met saamgeknepen ogen aan om dit levendige beeld voorgoed in zijn geheugen te griffen. „Wat zegt u?" Het klonk verschrikt. ..Niets". Plotseling deed hij een staP voorwaarts, zodat hij recht op haar neerzag en haar met zijn prachtige hoge gestalte geheel beheerste. „Waar om kunt u niet eens één keer in uw leven eerlijk zijn en de waarheid be kennen? Is uw geest zo vergiftigd door vooroordelen en schijnheiligheid, dat u niet natuurlijk durft te zijn?" „Het is de waarheid niet!" riep ze wild uit. „Waarom zou ik u willen zien? U bent de akeligste, brutaalste man die ik ooit heb ontmoet!" „Misschien juist daarom. U heeft nooit eerder iemand ontmoet die u boeide. Dat waren allemaal saaie ja broers". „Verbeeldt u zich alstublieft niet dat u me ook maar in het minst interes- De Nederlandse vereniging van on dernemers in het instrument- en ge- reedschapsmakersbedrijf heeft zich tot de staatssecretaris van oorlog gewend ten einde de mogelijkheid vast te stel len tot het inschakelen van de kleinere bedrijven bij de defensie-inspanning. Aangezien de Nederlandse ambachts- bedrijven en kleinere industriën veel al beschikken over een zeer goed ma chinepark, zouden zeer vele artikelen, dien u moeten worden ingevoerd, in onderdelen in kleinere bedrijven ver vaardigd en later samengevoegd kun nen worden. Van deze mogelijkheid maken de grote industrieën reeds lang gebruik door een gedeelte van hun productie uit te besteden bij kleinere bedrijven. 65. Billie is hevig geschrokken, wan neer hij plotseling de oude dame ziet binnenkomen. „Oh", roept Pepi weer, „ik dacht dat dit de hut van meneer Pim was". „Ja, ja, dat is ook zo", ant woordt Billie vlug, terwijl zijn hersens koortsachtig werken. Hij moet proberen om die oude dame met een smoesje weg te werken. „Ja, dit is de hut van mijn vriend Pim", roept Billie op luide toon, want hij verkeert in de veronder stelling dat de oude dame erg hardho rend is. „Ik moest even wat halen voor mijn vriend, ziet u!" Maar de oude da me schudt haar hoofd. „Dat is niet aar- Advertentie De moderne wetenschap staat Voor niets en het behoeft dan ook niet uitgesloten te worden geacht dat de geleerden in hun laboratoria er in zullen slagen alle voor ons levensonderhoud benodigde stoffen zodanig in tabletvorm te concentreren, dat het middagmaal van een heel gezin gemakkelijk mee zou zijn te nemen in een lucifersdoosje. Gemakkelijk is dit misschien wel, maar aangenaam? Wat zou het leven saai zijn als geen heerlijke dingen meer onze smaak- en reukzenuwen streelden. Zo zoudt U bijvoorbeeld niet graag het genot willen missen van Niemeijer's pit tige Paarsmerk-Koffie en geurige Gala- Thee. Eén en al geur van smaak! En U geniet dubbel van Niemeijer's Koffie en Thee, want op elk pakje be vindt zich een waardebon voor het prach tige ,,Safira"-tafelbestek, gegarandeerd v lekvrij door-en-door. Mocht Uw kruidenier de geïllustreerde cadeaulijst niet voor U hebben, dan zendt Niemeijer Groningen U er op aanvraag gaarne één toe. (Adv. Ing. Med.) seert". Peta's toon was ijzig en ze hield haar gouden hoofd hoog. „Als ik mijn broche niet had verloren „Wat? Nog altijd hetzelfde smoesje? Kunt u niets originelers bedenken?" „Het is geen excuus". Peta had het gevoel dat ze een klein kind was, op heterdaad betrapt, maar niet in staat zijn ouders van de zuiverheid van zijn motieven te overtuigen. „Ik zeg toch. „Ik weet wel, dat u het me gezegd heeft. Maar ik geloof u niet. Dat ver wachtte u toch pok niet? Het was zo kennelijk het enige smoesje, dat u kon verzinnen om de werkelijke reden van uw komst te camoufleren". Peta keek hem aan, deed haar mond open en toen weer dicht, zonder een woord uit te brengen. Zijn ogen daag den haar uit te vragen wat de werke lijke reden dan wel zou kunnen zijn en plotseling realiseerde Peta zich met een hoogrode kleur, dat ze die vraag niet durfde stellen. „Ga zitten". Het klonk meer als een bevel dan ais een uitnodiging, terwijl hij haar naar de stronk van een omge vallen boom bracht, maar Peta gehoor zaamde, gedeeltelijk, omdat ze opeens zo slap in haar knieën werd. Heritage nam naast haar plaats en bleef onbe zorgd doorroken, terwijl Peta haar jurk glad streek en wanhopige pogingen in het werk stelde om haar zelfbeheersing terug te winnen. Hoe kwam het dat de ze man de macht had haar onzeker en in de war te maken? Niemand had ooit die uitwerking op haar gehad en het scheen vreemd, dat zij, die steeds een overvloed van zelfvertrouwen had ge had en zich volkomen op haar gemak voelde aan een diner of in een balzaal, onverschillig hoe deftig of intellectueel het gezelschap ook mocht zijn, zich nu als een ondeugend kind voelde in het bijzijn van deze haveloze woonwagen bewoner. (Wordt vervolgd) en de 11. Zodra Kappie de deur voor Ma dame Mirabelle had dichtgegooid, be gaf hij zich naar de kleine brandkast, legde 't pak met het acht ponds juweel erin en liet met een zucht van verlich ting de zware deur in het slot vallen. „Het moet al een bar slimme kerel zijn, die dat er weer uit krijgt", mom pelde hij en liet zich in zijn stoel voor de radio vallen. Vermoeid steunde hij het hoofd in de handen. Doch nauwe lijks had hij zo een minuut gezeten, of er klonk een stem door de luidspreker: „Hallo sleepboot „Kraak"! Hier volgt een mededeling!" Het knetterde even en de stem ging verder: „Bestemd voor gezagvoerder sleepboot „Kraak. Stop. Steen in gevaar. Stop. Let op onbe kende en vreemde verschijnselen. Stop Ondertekening Hommeles detective". Met een diepe zucht draaide Kappie de radio af en terwijl hij mompelde, „dat de radio vanavond maar weer bar slecht was", zocht hij zijn kooi op. Aan dek gutste nog steeds de regen in stromen neer. Felle bliksemstralen zetten de „Kraak" ieder ogenblik in een rose gloed, en het stampen der schouders op. „We zullen wet zfewj, zei ze quasi onverschillig. Met Trien voorop zetten zij de tocht voort. „Zeg- geris, wat heeft dat te betekenen?" vroeg plotseling iemand met een kra kende stem. Trien en Toos bleven met een schok stil staan. Al hun haren gin gen overeind sxaan, zó schrokken zij. „Isis daar iemand?" vroeg Toos trillend als een espenblad. dig van u. Ik geloof, dat u jokkebrokt! U kunt een oude vrouw niet zo gemak kelijk voor de mal houden!" En Pepi schudt met zijn vinger tegen Billie. Billie begint zijn geduld te verliezen. Hij kan nu juist geen oponthoud ge bruiken en de oude dame schijnt niet van plan te zijn om weg te gaan. „Voor uit opoe", roepe Billie boos, „bemoei je nu maar niet met onze zaken hè. Dat is ongezond voor oude vrouwtjes!" En terwijl hij dat zegt, drukt hij de oude dame boven op haar neus om haar zo de deur uit te krijgen. machines werd overstemd door het geluid van de ratelende donderslagen, die elkaar steeds sneller opvolgden. En temidden van dit noodweer hees Madame Mirabelle zich moeizaam, doch vastberaden, het trapje op, dat naar de brug leidde. VRIJDAG 28 SEPTEMBER HILVERSUM, 402 m.: 7.00 VARA, 10.00 VPRO, 10.20 VARA, 12.00 AVRO, 16.00 VARA, 19.30 VPRO. 21.00 VARA, 22.40 VPRO, 23.00—24.00 VARA. 7.00 Nieuws. 7.18 Gram .muziek. 8.00 Nieuws en weerberichten. 8.18 Gram.muziek. 8.50 Voor de huisvrouw. 9.00 Gram.muziek. (9.309.35 Waterstanden.) 10.00 „Thuis", causerie. 10.05 Morgenwijding. 10.20 Gram.muziek. 10.30 Voor de vrouw. 10.45 Kamerkoor. 11.05 Radiofeuilleton. 11.25 Orgelspel. 12.00 Dansmuziek. 12.30 Land en Tuinbouwmededelingen. 12.33 Gram. muziek. 12.45 Sport en prognose. 13.00 Nieuws. 13.15 Mededelingen of gram. muziek. 13.20 Orkestconcert. 14.00 Kook- praatje. 14.20 Kamerorkest. 15.00 Boek bespreking. 15.20 Promenade-orkest en soliste. 16.00 Gram.muziek. 16.30 Voor de jeugd. 17.00 Clavecimbelrecital. 17.20 Mu zikale causerie. 18.00 Nieuws. 18.15 Feli citaties. 18.45 „Denk om de bocht". 19.00 Pianospel. 19.10 Spreekuur voor Emigran ten. 19.30 „De Nieuwe Kerkbode", cause rie. 19.50 Berichten. 20.00 Nieuws. 20.05 Boekbespreking. 20.15 Gram.muziek. 20.30 Benelux. 20.40 ,Een sterk volk". 21.00 Verzoekprogramma. 21.45 Buitenlands overzicht. 22.00 Amusementsmuziek. 22.25 Gesproken portret. 22.40 „Vandaag", cau serie. 22.45 Avondwijding. 23.00 Nieuws. HILVERSUM II, 298 m.: 7.00—24.00 KRO. 7.00 Nieuws. 7.15 Ochtendgym nastiek. 7.30 Gram.muziek. 7.45 Morgen gebed en Liturgische kalender. 8.00 Nieuws en weerberichten. 8.15 Symphonette-Or- kest en solist. 9.00 Voor de huisvrouw. 9.35 Schoolradio. 9.45 Gram.muziek. 10.20 Idem. 11.00 Voor de zieken. 11.40 Viool recital. 12.00 Angelus. 12.02 Schoolradio. 12.30 Land- en Tuinbouwmededelingen. 12.33 Metropole-Orkest en soliste. 12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en katholiek nieuws. 13.20 Actualiteiten. 13.25 Orgel spel. 13.45 Voor de vrouw. 14.00 School radio. 14.20 Zang én piano. 14.45 Gram. muziek. 15.00 Voor de scholen. 15.30 Sym- phonie-Orkest. 16.00 Voor de zieken. 17.00 Voor de jeugd. 17.15 Kinderkoor. Inter mezzo: Gram.muziek. 17.45 Gram.muziek. 18.18 Katholiek signaal, Benelux com mentaar en West-Indisch commentaar. lf'.30 Amusemtensmuziek. 18.52 Actuali teiten. 19.00 Nieuws. 19.15 Regeringsuit zending: „Verklaring toelichting". lf.35 Lichte muziek. 19.48 Katholiek sig naal en buitenlands overzicht. 19.56 Gram. muziek. 20.00 Nieuws. 20.05 De gewone man zegt er 't zijne van. 20.12 Opera-con cert. (C.a. 20.45 Actualiteiten). 21.15 „Am sterdam". klankbeeld. 22.15 Quatre mains. 22.45 Avondgebed en Liturgische kalender. 23.00 Nieuws. 23.15 Sport.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1951 | | pagina 5