In Soest hangt wijsheid aan de muur
Op
Bourguiba een temperamentvol heerschap
schotels zwerft zij de wereld door
r
Amerika's „Divisie Nul"
Tunesië is het zorgenkind van Parijs
Het spreukenhuis werd
bezienswaardigheid
Een idylle groeide
ioi zakensucces
een
In het gezelschap van een Tunesische opstandeling
Het
Westen liet Frankrijk
Noordafrikaanse kluif
zijn
De Hauieclocque
niei te benijden
Iets geks
Het begin
Welkom geschenk
van de Negus
Truman stelde McArthur
verantwoordelijk
Geen rustige patient
/aar
ZATERDAG 24 JANUARI 1953
(Van onze speciale
verslaggever)
N DE SPREUKEN van
onze voorvaderen ligt
een schat van wijsheid
opgesloten en al leeft
de moderne mens in
menig opzicht materia-
listischer en wufter dan
zijn voorzaten in voor
bije eeuwen, toch koes
teren wij ons nog graag
in het schijnsel van de
oude spreuken. Vroeg
in de veren, vroeg in de
kleren en de morgen
stond heelt goud in de
mond. Jawel, maar men
maakt het tegenwoor
dig graag een beetje
laat 's avonds - vooral
in de stad - en het bed
blijkt des morgens een
onweerstaanbare aan
trekkingskracht te be
zitten. Maar is het niet
goed, als we nu en dan
nog eens met onze neus
gedrukt worden op
waarheden als: elke vogel bouwt zijn eigen nest, zaam wief. Vooral die laatste spreuken met een
eigen huis is 't allerbest; die kakelt moet ook eie- tikje ironie, die een glimlach op ons gelaat tove
ren leggen; een jonge ooi en een oude man, dat ren, zijn zo uitermate geschikt vooranderen,
geeft ieder jaar een lam; visite brengt steeds Daarom geven wij als geschenk graag een aardig
vreugde aan, is 't niet bij 't komen dan bij 't gaan; asbakje of een mooie schotel - met een aardige
ik ben baas in huis, wat mijn vrouw zegt gebeurt; tekening en een sprekende tekst - waarmede we
't beste meubel in 't bedrief, is een goed en hand- het onze medemens zo fijntjes kunnen zeggen.
F)E HEER BOUWENS in Soest heeft
dat uitstekend begrepen, hij ver
vaardigt de schotels bij honderdtallen
en ze vinden hun weg gemakkelijk
door ons land en tal van andere landen,
want ook in vreemde talen komen de
spreuken van de heer Bouwens, die in
Soest al de spreukenkoning wordt ge
roemd hij beschikt over een respec
tabel aantal en nog steeds worden ze
hem van alle kanten toegestuurd op
de schotels voor: a man should be like
coffee, hot, sweet and strong; keep
your eyes wide open before marriage
and half shut after: quatre filles et la
mère font cinq diables pour le père.
We hebben ons laten vertellen, dat
Prins Bernhard op zijn bureau een as
bak met deze laatste spreuk vier
dochters en de moeder zijn vijf duivels
voor de vader heeft staan. Hij zal
wel afkomstig zijn uit „De vlieg-uit",
zoals de fabriek van de heer Bouwens
heet
Inderdaad kan van een fabriek ge
sproken worden, want het bedrijfje,
dat hij eerst alleen met zijn vrouw uit
oefende, is uitgegroeid tot een onder
neming met twintig man personeel.
Men begint van Soester aardewerk te
spreken; dat zijn niet alleen asbakken
en schotels, maar ook beschilderde
vazen in velerlei vorm en bierpullen
met gezellige spreuken, zoals: water for
horses, beer for men (water voor de
paarden, bier voor de mannen).
nE HEER BOUWENS plaatst zijn licht
niet onder de korenmaat; hij tim
mert aan de weg. De directeur van de
Soester vereniging voor vreemdelin
genverkeer, de heer Surink, vertrouwde
Ook de jeugd staat al in extase voor de mooie
borden met pakkende opschriften.
de heer Bouwens het vorige jaar toe;
„Ik wou, dat ik eens iets geks had om
vreemdelingen te trekken". Een logé
stelde daarop aan de heer Bouwens
voor: plak je gevel vol met je bordjes.
Krankzinnig eigenlijk, vond de on
dernemende pottenbakker het, maar
hij heeft het gedaan. Het oude huis,
waarin hij zijn klei bereidt en zijn ex
peditie gevestigd is, liet hij met cement
besmeren en daarin de schotels beves
tigen. Met een verrassend resultaat. Al
dadelijk kwamen de kijkers. Op warme
Zondagen moest een speciale regeling
getroffen worden voor het autoverkeer.
Met honderden wilde men de Soester
bezienswaardigheid aanschouwen. Om
geen opstoppingen te veroorzaken,
werd het publiek in „plukjes" langs het
spreukenhuisje, zoals het direct in de
volksmond heette, geleid
LIOE deze affaire begon? In 1937 ves
tigde mevrouw Bouwens toen nog
Greta A. Klaar zich als alleenwer-
kende pottenbakster. Zij had het gym
nasium bezocht en volgde enkele jaren
de lessen aan de kunstnijverheids
school, trok naar Engeland en doorliep
bij Fieldings alle afdelingen.
In Bussum oefende zij haar eerste
practijk uit. Greta A. Klaar had zake
lijke aanleg; zij begreep dat ze van de
wind en de schamele verdiensten van
haar artistieke arbeid niet leven kon
en ontwierp daarom gebruiksvoorwer
pen, die zij in serie kon vervaardigen.
In Amsterdam heeft zij indertijd ge
ëxposeerd. Zij verhuisde naar de
hoofdstad en daar begon een idylle.
Openhartig spreekt het echtpaar er
over, als wij in de ouderwetse woning
tegenover de heer en mevrouw Bou
wens zitten.
„Er kwam iemand bij
me, die les wilde heb
ben", zegt zij.
„Ik was ambtenaar",
vult de heer Bouwens
a?n en geeft daarmede
weinig meer te raden.
Enfin; verliefd, ver
loofd en getrouwd. Al
een jaar na de kennis
making ging men samen
werken. Gedurende de
donkere oorlogsjaren
hielpen acht onderdui
kers. Bij de bevrijding
was de vraag: wat nu,
terug of verder?
Het echtpaar koos het
laatste.
IN SOEST vond het een
A geschikte gelegenheid
om voort te bouwen. Wel
heeft men eens met
moeilijkheden te kam
pen gehad, doch thans
marcheert de zaak goed.
Mede dank zij het expo
seren op de Jaarbeurs
en zelfs op de beurs in
Toronto en dr-nk zij de
relaties, die het spreu
kenhuis Bouwens heeft
aangebracht.
Uit Midden-Amerika
ontving hij eens een
brief van een Nederland
se jongeman, die bij ken
nissen een asbakje met
een spreuk had zien
st. an en op de onderkant
het woord Soest vermeld
vond. „Kan ik hier de
vertegenwoordiging niet
voor U krijgen?" vroeg
hij. Overal blijken de
producten van de heer
Bouwens terecht te ko
men. tot zelfs bij prof.
Lieftinck, die van een
aantal ontvangers eens
een bord ontving met
het opschrift: „Om de
poen is het Petertje te
doen"
Telegrammen per radio
De posterijen te Keulen zullen op een
originele manier hun telegrammen gaan
bestellen. Daartoe zal men op het post
kantoor een utra-kortegolfzender plaat
sen die de telegrammen doorseint aan
in de stad rijdende radiowagens. Deze
leveren ze aan de geadresseerden af.
Oud ambacht Ca
aude amyeuing,
UET oude pottebakkersambacht,
dat de heer Bouwens in Soest
gebracht heeft wordt in een oude
omgeving uitgeoefena.
In Soest schemeren de eeuwen
in de antieke kerk en de huizen
uit een grijs verleden in de Ker-
kebuurt. De heer Bouwens woont
in een oud gebouw, dat honderd
jaar geleden nog een schooltje
was. Daartegenover staat het uit
1784 daterende oudemannenhuis,
gelijkende op een rijtje schamele
woningen en vlakbij noodt de
herberg „De drie ringen", bekend
uit „Ferdinand Huick" van Jacoo
van Lennep, tot een wijle verpo
zing.
Leeuwen voor Ouwehand
rtPPASSER Gerrit Lubalt van Uuwe-
hand's dierenpark te Rhenen is in de
wolken en niet zonder reden, want in
het najaar schreef hij naar de Negus
van Abessynië met het verzoek, een oj
twee mannelijke leeuwen naar de
Grebl eberg te sturen. De Leeuwen
familie bevindt zich daar immers in
een critiek stadium, daar stamvader
Max enigszins aftands wordt en de
geboorte van jonge dieren uitblijft.
Ieder vond, dat Lubalt wel wat erg
optimistisch was en taal noch teken
zou horen, maar dezer dagen kwam er
een brief van jhr. H. P. J. Bosch van
Drakestein, Nederlands gezant te
Addis Abeba, die berichtte dat Zijne
Majesteit de Keizer het verzoek om
schenking van twee leeuwen had in
gewilligd Deze dieren bevinden zich
thans in de Dierentuin te Addis Abeba.
Ouwehand's dierenpark neemt nu
maatregelen de dieren naar Rhenen
te krijgen.
Het Russische blad „Prawda'
heeft de achterblijvende productie op
verschillende .erreinen van de Russi
sche economie als „onduldbaar" ge
brandmerkt.
Deserteurs verspreidden zich over de aarde
(Bijzondere correspondentie)
rjESERTEURS zUn er in ieder leger. Er bestaat geen enkele reden om aan te
nemen, dat in de laatste oorlog de desertie in het Amerikaanse leger groter
geweest zou zijn dan in andere legers. Ongeveer 38.000 Amerikaanse soldaten
werden tijdens de tweede wereldoorlog wegens lafheid tegenover de vijand
gestraft, 2000 van hen werden ter dood veroordeeld. De openbare mening in de
Verenigde Staten zorgde er echter voor, dat ze later allemaal gratie kregen en
zelfs vrijgelaten werden. Maar één van hen moest voor allen boeten en werd
in Januari 1945 opgehangen; hij behoorde tot de 28e Divisie en deserteerde
tweemaal tijdens de slag in de Ardennen. Desondanks zijn er tot 1949 meer
dan 10.000 van deze deserteurs „verdwenen zonder ooit weer gevonden te worden
Ze vormen de grondslag van de zogenaamde „Divisie Nul" en leven thans in
verschillende landen van Europa, in Noord-Afrika en zelfs op de Philippijnen,
waar verleden jaar nog een vroegere Amerikaanse soldaat gearresteerd werd,
die aan de zijde van de Hukbalahaps gevochten had.
F)EZE „DIVISIE NUL" is sinds het be-
gin van de oorlog in Korea verdub
beld. Sedertdien zijn 49.000 Amerikaan
se soldaten gedeserteerd, 46.000 uit het
leger, 851 uit de luchtmacht, 1242 van
de vloot er. 1377 uit het marinecorps;
meer dan 11.000 van deze deserteurs
zijn „verdwenen". Deze cijfers zijn af
komstig van oud-president Truman
zelf, die ze de bekende journaliste Do-
ris Fleeson bij een afscheidsinterview
meedeelde en het Witte Huis heeft be
vestigd, dat haar in de „Washington
Star" gepubliceerde verslag inderdaad
juist is.
Truman oefende bij gelegenheid van
dit interview scherpe critiek uit op een
deel van de Amerikaanse pers en op
MacArthur. Truman verklaarde dat
hij de desertiegevallen nauwkeurig be
studeerd had, naar leeftijd, geografische
verdeling en omstandigheden; hij
schreef de schuld toe aan de „Chicago
Tribune", de Scripps-, Howard- en
Hearst-pers tezamen met hun held,
generaal MacArthur, die hij „onge
hoorzaam" noemde. De deserteurs
kwamen hoofdzakelijk uit de gebieden,
waar deze persgroep een overwegende
invloed had en wanneer men de „kids",
deze kinderen zoals Truman de deser
teurs herhaaldelijk noemde, ter ver
antwoording riep, hadden ze gedachte
loos de „slogans" van deze kliek nage
praat. Maar generaal MacArthur, een
soldaat met 51 dienstjaren, had een
slecht voorbeeld gegeven. Toen hij niet
gehoorzaamde en zijn opperbevelheb
ber (de president) geen verslag wilde
uitbrengen, begonnen de luitenants, ka
piteins en majoors te denken: als dit
een generaal lukt, dan lukt het ons
ook
Moeilijke speurtocht
GINDS TWEE JAAR i= er In de V.S.
een speciale commissie ingesteld,
die tot taak heeft de oude en nieuwe
deserteurs te vangen en ze als voor
beeld voor de anderen streng te straf
fen. Slechts in enkele gevallen slaagt
men er echter in deserteurs weer te
pakken te krijgen en het is bijzonder
moeilijk als ze eenmaal in een vreemd
werelddeel ondergedoken zijn ook al
werkt de politie van alle Westerse
landen, met inbegrip van de Duitse en
Japanse, bij de opsporing mee. Er zijn
talrijke gevallen, dat gedeserteerde
Amerikaanse soldaten onderdanen van
andere staten, die graag naar Amerika
wilden, in hun plaats „naar huis" lie
ten gaan; ze ruilden dan hun papieren
om en bleven als Italianen, Fransen of
Duitsers bij hun meisjes. In Korea is
dat natuurlijk niet zo gemakkelijk. De
meeste deserties vinden plaats vóór of
bij de inscheping naar het Verre Oos
ten. En daar de Amerikaanse militaire
wetgeving grootmoedig is en een sol
daat pas na een afwezigheid van negen
tig dagen als deserteur beschouwt
(officieren na dertig dagen), heeft hij
tijd genoeg om te verdwijnen en het
land te verlaten.
NEDERLANDSE ZOMERTARWE
NAAR WEST-DUITSLAND.
De Westduitse autoriteiten hebben
toestemming verleend tot de invoer
van zomerzaaitarwe uit Nederland ter
waarde van 350.000 DM en van olieza
den e.d. voor veevoer ter waarde van
200.000 DM.
f)P EEN DRUILERIGE DAG in Madrid ontmoette ik de man, die verantwoor-
delijk wordt gesteld voor de opstand tegen het Franse bewind in Tunesië.
Het was kort voor het nationalistische sein om het protectoraatsbestuur door
middel van stakingen, sabotage-daden en onlusten het leven zo zuur te maken,
dat het zou zwichten voor de radicale eisen van de Neo-Destourpartij. Habib
Bourguiba was juist uit de Verenigde Staten gekomen. Hij had een politieke
goodwill-reis gemaakt, die hem zeker van zichzelf, zijn partij en het eind oei
had gemaakt. Begin Januari (1952), na ons partijcongres, slaan wij toe, ver
klaarde hij. Bourguiba heeft toegeslagen. De Fransen hebben teruggeslagen.
Sedertdien is er veel gebeurd, maar geen der betrokken partijen Is veel veraer
gekomen dan een jaar geleden.
staatsburgers, en één voor vreemdelin
gen enTunesiërs. Eens was Tunesië
een vrije staat, in diplomatieke en poli
tieke relatie met de geciviliseerde we
reld. Vandaag hebben we mmder rech
ten dan de pas geëmancipeerde burgers
van de Goudkust en Lybië. Tegenover
8Vs millioen Tunesiërs staan 150.000 „co
lons". De laatsten hebben, samen met
de overwegend Franse administratie,
practisch de macht in handen. Het bu
reaucratische apparaat bestaat uit ruim
30.000 ambtenaren, onder wie 20.000
Fransen, die 2/5 deel van het budget op
souperen. Alle Franse kinderen gaan
naar school, maar de Tunesische school-
belioefte wordt slechts voor 12 percent
bevredigd. Meer dan 80 percent van het
areaal wordt door de colons geëxploi
teerd." Bourguiba grimlachte en vloekte
in het Arabisch.
DOURGUIBA leek mij geen gemakke-
D lijk heerschap. Op de voorpagina van
een vlammend tijdschrift of een strijd
lustige brochure zou zijn foto het prach
tig doen. Hij heeft de felle blik van
de heerser. Zijn gelaatsexpressie her
innert aan die van wijlen Mussolini. Hij
heeft een donderende stem en spreekt
en gesticuleert driftig. Het waren dan
ook felle problemen, die hij besprak.
Een paar dagen heb ik met hem op
getrokken. De conversatie kwam nooit
verder dan tot Tunis en Frankrijk. On
willekeurig dacht ik aan het door de
Fransen bestuurde koninkrijk van de
Bey; Bourguiba déar als premier? Het
zou verstandiger zijn om daar een min
der autoritair en hartstochtelijk mens
aan het roer te zetten. Het Zuidelijk
temperament van Bourguiba was niet
als stro, dat snel verbrandt en uit
dooft, al9 er een lucifer bij wordt ge
houden. Hij is een fanaticus, weliswaar
salon-fahig in het Westen, maar daar
entegen een Mohammedaanse volks
menner thuis.
De Neo-Destourleider was een bele
venis. Ik bood hem een sherry aan,
maar hij nam spuitwater. Mijn vrouw
maakte een uitgebreide koffietafel
klaar, maar hij nam wat kruimeltjes.
Lichamelijk ontzegde hy zich veel,
geestelijk niets. Twee dagen lag hy in
bed in een sjiek hotel, met een groep
toehoorders om zich heen. Hij zwaaide
en argumenteerde als een bezetene,
greep dan naar de telefoon en schreeuw
de een nummer tegen de onthutste
telefoniste. Op straat was hij in zijn
op.winding nauwelijks te volgen. Hij
baande zich verwoed een weg door de
menigte, kocht een bundel Parijs-e bla
den, die hij op de terugweg naar het
hotel doorbladerde.
Zo worden de Tunesiërs behandeld,"
zei hij grimmig. „We reizen op Franse
passen, maar genieten nergens de be
scherming en vrijheid, die vrije burgers
hebben. In het douanekantoor in Tunis
zijn twee loketten, één voor Franse
In 72
DIJNA 72 jaar geleden, op een morgen
in Mei ontwaakte de Bey van Tunis
in een bezet land. Franse colonnes wa
ren binnengerukt onder bevel van ge
neraal Breart, die de blauwdruk van
het aanstaande protectoraatsverdrag in
de ransel had. Zonder voorafgaand
overleg werd besloten, dat de Fransen
politieke en economische bijstand kwa
men verlenen, de orde en rust voor
eigen rekening zouden nemen en de
Bey in bijzondere bescherming zouden
zetten. Een Franse resident-generaal
zou voorlopig de functie van minister
van Buitenlandse Zaken uitoefenen.
Twee-en-zeventig jaar later zat de
nieuwe resident, De Hautecloque, te
genover de laatste Bey. Na een drama
tische conferentie sprak hij de volgen
de historische woorden: „Dit is mijn
opdracht!" Die opdracht bestond uit een
militaire coup. Tunesische ministers en
nationalistische voormannen werden bij
bosjes gearresteerd en naar verafgele
gen plaatsen in de woestijn gebracht,
waar ze geen kwaad konden uitrichten.
De meeste Tunesische functionarissen
zijn later, op Amerikaans advies, weer
op vrije voeten gesteld. Habib Bour
guiba wordt nog steeds vastgehouden.
Tunesië heeft een pnrustig gespannen
jaar achter de rug. Het gematigde ka
binet van Baccouche, dat na de ergste
storm werd geintroduceerd. is niet be
paald voordelig uitgevallen. Voor de
nationalisten is Baccouche een Quisling,
voor de Bey is hij een noodoplossing
en voor de Fransen een vrij stpmp in-
DE BEY VAN TUNIS
strument. Een gematigd contactman
tussen twee op stoom gejaagde partij
en in een warm klimaat komt altijd in
de verdrukking. Voor Baccouche be
staat de dagtaak uit hangen en wurgen,
geven en nemen, kortom hij staat ook
op een dood punt.
Niet galant
RUSSEN Je beide coups de force ligt
een lange periode van Franse pro
tectie. Erg galant zijn de Fransen niet
geweest tegenover het Tunesische broe
dervolk. De protectie was nog maar
nauwelijks begonnen, of een massale
kolonisatie werd op touw gezet. Cle-
menceau verklaarde toentertijd in het
parlement: „Ik zie in al deze firma's
slechts mensen, die zaken willen doen
en geld trachten te verdienen. De be
doeling van onze expeditie is niet ge
weest om de Bey op deze wijze te hel
pen. Dit leidt tot een crisis". De ge
dachte aan Tunesisch zelfbestuur is de
Fransen altijd vreemd geweest. Natio
nalistische tendenzen werden soms
bloedig onderdrukt. Een en ander hing
veel af van de min of meer tolerante
houding van de resident-generaal, én
van de politieke kleur van het Franse
kabinet.
Hoe de politieke situatie, van wes
ters standpunt bezien, zich in Tunesië
heeft ontwikkeld, is een lang verhaal,
maar wij mogen een gezaghebbend man
als oud-minister Robert Schuman gelo
ven. toen hij op 19 Juli 1950 verklaar
de: „Tunesië heeft gedurende de laat
ste jaren een evolutie ondergaan, die
boven de status van het protectoraats
verdrag is uitgegroeid, en zelfs boven
de .beperkingen van verdragen. Wat tot
stand is gebracht, heeft soms de wetten
achter zich gelaten". Naderhand zei
dezelfde minister, dat in Tunesië geen
ontwikkelingsfase mocht worden over
geslagen. Dit was een grote teleurstel
ling voor de Neo-Destour en de over
grote meerderheid in Tunesië. Daarom
werd een grootscheepse campagne
voorbereid om de wereldopinie en
Frankrijk ervan te overtuigen, dat
Tunesië rijp was voor zelfbestuur.
In étappes
^ANVANKELIJK waren de Fransen
bereid om de interne autonomie in
etappes voor te bereiden. De eerste
stap omvatte de aanstelling van Tune
siërs in het staatsapparaat, de verho
ging der arbeidslonen en de verdeling
van Italiaanse eigendommen tussen
Fransen en Tunesiërs. Deze en andere
completerende maatregelen ziin in gro
te trekken uitgewerkt. Nu eisten de na
tionalisten van de Fransen een concre
te formulering van het beginsel van
zelfbestuur. Op dat ogenblik sloegen
de „colons" alarm, omdat zij hun be
staanszekerheid bedreigd voelden.
Opnieuw werd de Tunesische op
stand met geweld onderdrukt. Gene
raal Garbay, de man, die in 1947 de
wereldopinie verontrustte door zijn
bloedig optreden tegen de nationalisten
op Madagascar, werd naar Tunis gedi
rigeerd om het verzet in de kiem te
smoren. Opgemerkt moet worden, dat
vele berichten over het zogenaamde
ruwe optreden van de Fransen in Tu
nesië schromelijk overdreven zijn, het
geen natuurlijk nog niet wil zeggen,
dat zij met de Muzelmannen als kinder
juffrouwen omgaan. De verhoudingen
zijn ernaar en Tunesië is geen Zondags
school.
Van twee zijden
JJET conflict kan van verschillende
zijden worden bekeken. In een goed
deel van de wereldpers wordt Frank
rijk omschreven als een imperialistische
staat die een koloniaal beleid van de
oude stempel voert. Het scherpst wordt
Frankrijk (Radio-Moskou buiten be
schouwing gelaten) in de V. S. aange
vallen, niet zo zeer op officieel als wel
op particulier terrein. De Neo-Destour,
die een westers opgezette partij heet
te zijn, heeft in Amerika tal van con
tacten gelegd, vooral in de kringen der
vakbonden. In verschillende Amerikaan
se bladen schreven rondreizende sensa
tiejagers-journalisten nogal wat lugu
bere dingen over Tunesië, waardoor on
willekeurig stemming werd gekweekt
tegen Frankrijk. In het officiële ver
keer kwam het Quai cf'Orsay er beter
af, omdat daarin gevoelsmotieven OP
zij werden gezet. Terwille van de wes
terse eenheid en samenwerking werd
Frankrijk voorlopig de Noordafrikaan
se kluif gelaten voor eigen consumptie:
eigenlijk niet omdat men zelfstandig
tot die conclusie kwam. maar omdaj
ex-minister Schuman ziin collega's heeft
gedwongen om de handen van Tunesie
(en Marokko) af te houden. Daarow
was het verstandiger om de zaken
laten, zoals ze waren: in Noord-Afriks
én in het westerse kamp.
S. O'
(Wordt vervolgd).