In Soest hangt wijsheid aan de muur Op Bourguiba een temperamentvol heerschap schotels zwerft zij de wereld door r Amerika's „Divisie Nul" Tunesië is het zorgenkind van Parijs Het spreukenhuis werd bezienswaardigheid Een idylle groeide ioi zakensucces een In het gezelschap van een Tunesische opstandeling Het Westen liet Frankrijk Noordafrikaanse kluif zijn De Hauieclocque niei te benijden Iets geks Het begin Welkom geschenk van de Negus Truman stelde McArthur verantwoordelijk Geen rustige patient /aar ZATERDAG 24 JANUARI 1953 (Van onze speciale verslaggever) N DE SPREUKEN van onze voorvaderen ligt een schat van wijsheid opgesloten en al leeft de moderne mens in menig opzicht materia- listischer en wufter dan zijn voorzaten in voor bije eeuwen, toch koes teren wij ons nog graag in het schijnsel van de oude spreuken. Vroeg in de veren, vroeg in de kleren en de morgen stond heelt goud in de mond. Jawel, maar men maakt het tegenwoor dig graag een beetje laat 's avonds - vooral in de stad - en het bed blijkt des morgens een onweerstaanbare aan trekkingskracht te be zitten. Maar is het niet goed, als we nu en dan nog eens met onze neus gedrukt worden op waarheden als: elke vogel bouwt zijn eigen nest, zaam wief. Vooral die laatste spreuken met een eigen huis is 't allerbest; die kakelt moet ook eie- tikje ironie, die een glimlach op ons gelaat tove ren leggen; een jonge ooi en een oude man, dat ren, zijn zo uitermate geschikt vooranderen, geeft ieder jaar een lam; visite brengt steeds Daarom geven wij als geschenk graag een aardig vreugde aan, is 't niet bij 't komen dan bij 't gaan; asbakje of een mooie schotel - met een aardige ik ben baas in huis, wat mijn vrouw zegt gebeurt; tekening en een sprekende tekst - waarmede we 't beste meubel in 't bedrief, is een goed en hand- het onze medemens zo fijntjes kunnen zeggen. F)E HEER BOUWENS in Soest heeft dat uitstekend begrepen, hij ver vaardigt de schotels bij honderdtallen en ze vinden hun weg gemakkelijk door ons land en tal van andere landen, want ook in vreemde talen komen de spreuken van de heer Bouwens, die in Soest al de spreukenkoning wordt ge roemd hij beschikt over een respec tabel aantal en nog steeds worden ze hem van alle kanten toegestuurd op de schotels voor: a man should be like coffee, hot, sweet and strong; keep your eyes wide open before marriage and half shut after: quatre filles et la mère font cinq diables pour le père. We hebben ons laten vertellen, dat Prins Bernhard op zijn bureau een as bak met deze laatste spreuk vier dochters en de moeder zijn vijf duivels voor de vader heeft staan. Hij zal wel afkomstig zijn uit „De vlieg-uit", zoals de fabriek van de heer Bouwens heet Inderdaad kan van een fabriek ge sproken worden, want het bedrijfje, dat hij eerst alleen met zijn vrouw uit oefende, is uitgegroeid tot een onder neming met twintig man personeel. Men begint van Soester aardewerk te spreken; dat zijn niet alleen asbakken en schotels, maar ook beschilderde vazen in velerlei vorm en bierpullen met gezellige spreuken, zoals: water for horses, beer for men (water voor de paarden, bier voor de mannen). nE HEER BOUWENS plaatst zijn licht niet onder de korenmaat; hij tim mert aan de weg. De directeur van de Soester vereniging voor vreemdelin genverkeer, de heer Surink, vertrouwde Ook de jeugd staat al in extase voor de mooie borden met pakkende opschriften. de heer Bouwens het vorige jaar toe; „Ik wou, dat ik eens iets geks had om vreemdelingen te trekken". Een logé stelde daarop aan de heer Bouwens voor: plak je gevel vol met je bordjes. Krankzinnig eigenlijk, vond de on dernemende pottenbakker het, maar hij heeft het gedaan. Het oude huis, waarin hij zijn klei bereidt en zijn ex peditie gevestigd is, liet hij met cement besmeren en daarin de schotels beves tigen. Met een verrassend resultaat. Al dadelijk kwamen de kijkers. Op warme Zondagen moest een speciale regeling getroffen worden voor het autoverkeer. Met honderden wilde men de Soester bezienswaardigheid aanschouwen. Om geen opstoppingen te veroorzaken, werd het publiek in „plukjes" langs het spreukenhuisje, zoals het direct in de volksmond heette, geleid LIOE deze affaire begon? In 1937 ves tigde mevrouw Bouwens toen nog Greta A. Klaar zich als alleenwer- kende pottenbakster. Zij had het gym nasium bezocht en volgde enkele jaren de lessen aan de kunstnijverheids school, trok naar Engeland en doorliep bij Fieldings alle afdelingen. In Bussum oefende zij haar eerste practijk uit. Greta A. Klaar had zake lijke aanleg; zij begreep dat ze van de wind en de schamele verdiensten van haar artistieke arbeid niet leven kon en ontwierp daarom gebruiksvoorwer pen, die zij in serie kon vervaardigen. In Amsterdam heeft zij indertijd ge ëxposeerd. Zij verhuisde naar de hoofdstad en daar begon een idylle. Openhartig spreekt het echtpaar er over, als wij in de ouderwetse woning tegenover de heer en mevrouw Bou wens zitten. „Er kwam iemand bij me, die les wilde heb ben", zegt zij. „Ik was ambtenaar", vult de heer Bouwens a?n en geeft daarmede weinig meer te raden. Enfin; verliefd, ver loofd en getrouwd. Al een jaar na de kennis making ging men samen werken. Gedurende de donkere oorlogsjaren hielpen acht onderdui kers. Bij de bevrijding was de vraag: wat nu, terug of verder? Het echtpaar koos het laatste. IN SOEST vond het een A geschikte gelegenheid om voort te bouwen. Wel heeft men eens met moeilijkheden te kam pen gehad, doch thans marcheert de zaak goed. Mede dank zij het expo seren op de Jaarbeurs en zelfs op de beurs in Toronto en dr-nk zij de relaties, die het spreu kenhuis Bouwens heeft aangebracht. Uit Midden-Amerika ontving hij eens een brief van een Nederland se jongeman, die bij ken nissen een asbakje met een spreuk had zien st. an en op de onderkant het woord Soest vermeld vond. „Kan ik hier de vertegenwoordiging niet voor U krijgen?" vroeg hij. Overal blijken de producten van de heer Bouwens terecht te ko men. tot zelfs bij prof. Lieftinck, die van een aantal ontvangers eens een bord ontving met het opschrift: „Om de poen is het Petertje te doen" Telegrammen per radio De posterijen te Keulen zullen op een originele manier hun telegrammen gaan bestellen. Daartoe zal men op het post kantoor een utra-kortegolfzender plaat sen die de telegrammen doorseint aan in de stad rijdende radiowagens. Deze leveren ze aan de geadresseerden af. Oud ambacht Ca aude amyeuing, UET oude pottebakkersambacht, dat de heer Bouwens in Soest gebracht heeft wordt in een oude omgeving uitgeoefena. In Soest schemeren de eeuwen in de antieke kerk en de huizen uit een grijs verleden in de Ker- kebuurt. De heer Bouwens woont in een oud gebouw, dat honderd jaar geleden nog een schooltje was. Daartegenover staat het uit 1784 daterende oudemannenhuis, gelijkende op een rijtje schamele woningen en vlakbij noodt de herberg „De drie ringen", bekend uit „Ferdinand Huick" van Jacoo van Lennep, tot een wijle verpo zing. Leeuwen voor Ouwehand rtPPASSER Gerrit Lubalt van Uuwe- hand's dierenpark te Rhenen is in de wolken en niet zonder reden, want in het najaar schreef hij naar de Negus van Abessynië met het verzoek, een oj twee mannelijke leeuwen naar de Grebl eberg te sturen. De Leeuwen familie bevindt zich daar immers in een critiek stadium, daar stamvader Max enigszins aftands wordt en de geboorte van jonge dieren uitblijft. Ieder vond, dat Lubalt wel wat erg optimistisch was en taal noch teken zou horen, maar dezer dagen kwam er een brief van jhr. H. P. J. Bosch van Drakestein, Nederlands gezant te Addis Abeba, die berichtte dat Zijne Majesteit de Keizer het verzoek om schenking van twee leeuwen had in gewilligd Deze dieren bevinden zich thans in de Dierentuin te Addis Abeba. Ouwehand's dierenpark neemt nu maatregelen de dieren naar Rhenen te krijgen. Het Russische blad „Prawda' heeft de achterblijvende productie op verschillende .erreinen van de Russi sche economie als „onduldbaar" ge brandmerkt. Deserteurs verspreidden zich over de aarde (Bijzondere correspondentie) rjESERTEURS zUn er in ieder leger. Er bestaat geen enkele reden om aan te nemen, dat in de laatste oorlog de desertie in het Amerikaanse leger groter geweest zou zijn dan in andere legers. Ongeveer 38.000 Amerikaanse soldaten werden tijdens de tweede wereldoorlog wegens lafheid tegenover de vijand gestraft, 2000 van hen werden ter dood veroordeeld. De openbare mening in de Verenigde Staten zorgde er echter voor, dat ze later allemaal gratie kregen en zelfs vrijgelaten werden. Maar één van hen moest voor allen boeten en werd in Januari 1945 opgehangen; hij behoorde tot de 28e Divisie en deserteerde tweemaal tijdens de slag in de Ardennen. Desondanks zijn er tot 1949 meer dan 10.000 van deze deserteurs „verdwenen zonder ooit weer gevonden te worden Ze vormen de grondslag van de zogenaamde „Divisie Nul" en leven thans in verschillende landen van Europa, in Noord-Afrika en zelfs op de Philippijnen, waar verleden jaar nog een vroegere Amerikaanse soldaat gearresteerd werd, die aan de zijde van de Hukbalahaps gevochten had. F)EZE „DIVISIE NUL" is sinds het be- gin van de oorlog in Korea verdub beld. Sedertdien zijn 49.000 Amerikaan se soldaten gedeserteerd, 46.000 uit het leger, 851 uit de luchtmacht, 1242 van de vloot er. 1377 uit het marinecorps; meer dan 11.000 van deze deserteurs zijn „verdwenen". Deze cijfers zijn af komstig van oud-president Truman zelf, die ze de bekende journaliste Do- ris Fleeson bij een afscheidsinterview meedeelde en het Witte Huis heeft be vestigd, dat haar in de „Washington Star" gepubliceerde verslag inderdaad juist is. Truman oefende bij gelegenheid van dit interview scherpe critiek uit op een deel van de Amerikaanse pers en op MacArthur. Truman verklaarde dat hij de desertiegevallen nauwkeurig be studeerd had, naar leeftijd, geografische verdeling en omstandigheden; hij schreef de schuld toe aan de „Chicago Tribune", de Scripps-, Howard- en Hearst-pers tezamen met hun held, generaal MacArthur, die hij „onge hoorzaam" noemde. De deserteurs kwamen hoofdzakelijk uit de gebieden, waar deze persgroep een overwegende invloed had en wanneer men de „kids", deze kinderen zoals Truman de deser teurs herhaaldelijk noemde, ter ver antwoording riep, hadden ze gedachte loos de „slogans" van deze kliek nage praat. Maar generaal MacArthur, een soldaat met 51 dienstjaren, had een slecht voorbeeld gegeven. Toen hij niet gehoorzaamde en zijn opperbevelheb ber (de president) geen verslag wilde uitbrengen, begonnen de luitenants, ka piteins en majoors te denken: als dit een generaal lukt, dan lukt het ons ook Moeilijke speurtocht GINDS TWEE JAAR i= er In de V.S. een speciale commissie ingesteld, die tot taak heeft de oude en nieuwe deserteurs te vangen en ze als voor beeld voor de anderen streng te straf fen. Slechts in enkele gevallen slaagt men er echter in deserteurs weer te pakken te krijgen en het is bijzonder moeilijk als ze eenmaal in een vreemd werelddeel ondergedoken zijn ook al werkt de politie van alle Westerse landen, met inbegrip van de Duitse en Japanse, bij de opsporing mee. Er zijn talrijke gevallen, dat gedeserteerde Amerikaanse soldaten onderdanen van andere staten, die graag naar Amerika wilden, in hun plaats „naar huis" lie ten gaan; ze ruilden dan hun papieren om en bleven als Italianen, Fransen of Duitsers bij hun meisjes. In Korea is dat natuurlijk niet zo gemakkelijk. De meeste deserties vinden plaats vóór of bij de inscheping naar het Verre Oos ten. En daar de Amerikaanse militaire wetgeving grootmoedig is en een sol daat pas na een afwezigheid van negen tig dagen als deserteur beschouwt (officieren na dertig dagen), heeft hij tijd genoeg om te verdwijnen en het land te verlaten. NEDERLANDSE ZOMERTARWE NAAR WEST-DUITSLAND. De Westduitse autoriteiten hebben toestemming verleend tot de invoer van zomerzaaitarwe uit Nederland ter waarde van 350.000 DM en van olieza den e.d. voor veevoer ter waarde van 200.000 DM. f)P EEN DRUILERIGE DAG in Madrid ontmoette ik de man, die verantwoor- delijk wordt gesteld voor de opstand tegen het Franse bewind in Tunesië. Het was kort voor het nationalistische sein om het protectoraatsbestuur door middel van stakingen, sabotage-daden en onlusten het leven zo zuur te maken, dat het zou zwichten voor de radicale eisen van de Neo-Destourpartij. Habib Bourguiba was juist uit de Verenigde Staten gekomen. Hij had een politieke goodwill-reis gemaakt, die hem zeker van zichzelf, zijn partij en het eind oei had gemaakt. Begin Januari (1952), na ons partijcongres, slaan wij toe, ver klaarde hij. Bourguiba heeft toegeslagen. De Fransen hebben teruggeslagen. Sedertdien is er veel gebeurd, maar geen der betrokken partijen Is veel veraer gekomen dan een jaar geleden. staatsburgers, en één voor vreemdelin gen enTunesiërs. Eens was Tunesië een vrije staat, in diplomatieke en poli tieke relatie met de geciviliseerde we reld. Vandaag hebben we mmder rech ten dan de pas geëmancipeerde burgers van de Goudkust en Lybië. Tegenover 8Vs millioen Tunesiërs staan 150.000 „co lons". De laatsten hebben, samen met de overwegend Franse administratie, practisch de macht in handen. Het bu reaucratische apparaat bestaat uit ruim 30.000 ambtenaren, onder wie 20.000 Fransen, die 2/5 deel van het budget op souperen. Alle Franse kinderen gaan naar school, maar de Tunesische school- belioefte wordt slechts voor 12 percent bevredigd. Meer dan 80 percent van het areaal wordt door de colons geëxploi teerd." Bourguiba grimlachte en vloekte in het Arabisch. DOURGUIBA leek mij geen gemakke- D lijk heerschap. Op de voorpagina van een vlammend tijdschrift of een strijd lustige brochure zou zijn foto het prach tig doen. Hij heeft de felle blik van de heerser. Zijn gelaatsexpressie her innert aan die van wijlen Mussolini. Hij heeft een donderende stem en spreekt en gesticuleert driftig. Het waren dan ook felle problemen, die hij besprak. Een paar dagen heb ik met hem op getrokken. De conversatie kwam nooit verder dan tot Tunis en Frankrijk. On willekeurig dacht ik aan het door de Fransen bestuurde koninkrijk van de Bey; Bourguiba déar als premier? Het zou verstandiger zijn om daar een min der autoritair en hartstochtelijk mens aan het roer te zetten. Het Zuidelijk temperament van Bourguiba was niet als stro, dat snel verbrandt en uit dooft, al9 er een lucifer bij wordt ge houden. Hij is een fanaticus, weliswaar salon-fahig in het Westen, maar daar entegen een Mohammedaanse volks menner thuis. De Neo-Destourleider was een bele venis. Ik bood hem een sherry aan, maar hij nam spuitwater. Mijn vrouw maakte een uitgebreide koffietafel klaar, maar hij nam wat kruimeltjes. Lichamelijk ontzegde hy zich veel, geestelijk niets. Twee dagen lag hy in bed in een sjiek hotel, met een groep toehoorders om zich heen. Hij zwaaide en argumenteerde als een bezetene, greep dan naar de telefoon en schreeuw de een nummer tegen de onthutste telefoniste. Op straat was hij in zijn op.winding nauwelijks te volgen. Hij baande zich verwoed een weg door de menigte, kocht een bundel Parijs-e bla den, die hij op de terugweg naar het hotel doorbladerde. Zo worden de Tunesiërs behandeld," zei hij grimmig. „We reizen op Franse passen, maar genieten nergens de be scherming en vrijheid, die vrije burgers hebben. In het douanekantoor in Tunis zijn twee loketten, één voor Franse In 72 DIJNA 72 jaar geleden, op een morgen in Mei ontwaakte de Bey van Tunis in een bezet land. Franse colonnes wa ren binnengerukt onder bevel van ge neraal Breart, die de blauwdruk van het aanstaande protectoraatsverdrag in de ransel had. Zonder voorafgaand overleg werd besloten, dat de Fransen politieke en economische bijstand kwa men verlenen, de orde en rust voor eigen rekening zouden nemen en de Bey in bijzondere bescherming zouden zetten. Een Franse resident-generaal zou voorlopig de functie van minister van Buitenlandse Zaken uitoefenen. Twee-en-zeventig jaar later zat de nieuwe resident, De Hautecloque, te genover de laatste Bey. Na een drama tische conferentie sprak hij de volgen de historische woorden: „Dit is mijn opdracht!" Die opdracht bestond uit een militaire coup. Tunesische ministers en nationalistische voormannen werden bij bosjes gearresteerd en naar verafgele gen plaatsen in de woestijn gebracht, waar ze geen kwaad konden uitrichten. De meeste Tunesische functionarissen zijn later, op Amerikaans advies, weer op vrije voeten gesteld. Habib Bour guiba wordt nog steeds vastgehouden. Tunesië heeft een pnrustig gespannen jaar achter de rug. Het gematigde ka binet van Baccouche, dat na de ergste storm werd geintroduceerd. is niet be paald voordelig uitgevallen. Voor de nationalisten is Baccouche een Quisling, voor de Bey is hij een noodoplossing en voor de Fransen een vrij stpmp in- DE BEY VAN TUNIS strument. Een gematigd contactman tussen twee op stoom gejaagde partij en in een warm klimaat komt altijd in de verdrukking. Voor Baccouche be staat de dagtaak uit hangen en wurgen, geven en nemen, kortom hij staat ook op een dood punt. Niet galant RUSSEN Je beide coups de force ligt een lange periode van Franse pro tectie. Erg galant zijn de Fransen niet geweest tegenover het Tunesische broe dervolk. De protectie was nog maar nauwelijks begonnen, of een massale kolonisatie werd op touw gezet. Cle- menceau verklaarde toentertijd in het parlement: „Ik zie in al deze firma's slechts mensen, die zaken willen doen en geld trachten te verdienen. De be doeling van onze expeditie is niet ge weest om de Bey op deze wijze te hel pen. Dit leidt tot een crisis". De ge dachte aan Tunesisch zelfbestuur is de Fransen altijd vreemd geweest. Natio nalistische tendenzen werden soms bloedig onderdrukt. Een en ander hing veel af van de min of meer tolerante houding van de resident-generaal, én van de politieke kleur van het Franse kabinet. Hoe de politieke situatie, van wes ters standpunt bezien, zich in Tunesië heeft ontwikkeld, is een lang verhaal, maar wij mogen een gezaghebbend man als oud-minister Robert Schuman gelo ven. toen hij op 19 Juli 1950 verklaar de: „Tunesië heeft gedurende de laat ste jaren een evolutie ondergaan, die boven de status van het protectoraats verdrag is uitgegroeid, en zelfs boven de .beperkingen van verdragen. Wat tot stand is gebracht, heeft soms de wetten achter zich gelaten". Naderhand zei dezelfde minister, dat in Tunesië geen ontwikkelingsfase mocht worden over geslagen. Dit was een grote teleurstel ling voor de Neo-Destour en de over grote meerderheid in Tunesië. Daarom werd een grootscheepse campagne voorbereid om de wereldopinie en Frankrijk ervan te overtuigen, dat Tunesië rijp was voor zelfbestuur. In étappes ^ANVANKELIJK waren de Fransen bereid om de interne autonomie in etappes voor te bereiden. De eerste stap omvatte de aanstelling van Tune siërs in het staatsapparaat, de verho ging der arbeidslonen en de verdeling van Italiaanse eigendommen tussen Fransen en Tunesiërs. Deze en andere completerende maatregelen ziin in gro te trekken uitgewerkt. Nu eisten de na tionalisten van de Fransen een concre te formulering van het beginsel van zelfbestuur. Op dat ogenblik sloegen de „colons" alarm, omdat zij hun be staanszekerheid bedreigd voelden. Opnieuw werd de Tunesische op stand met geweld onderdrukt. Gene raal Garbay, de man, die in 1947 de wereldopinie verontrustte door zijn bloedig optreden tegen de nationalisten op Madagascar, werd naar Tunis gedi rigeerd om het verzet in de kiem te smoren. Opgemerkt moet worden, dat vele berichten over het zogenaamde ruwe optreden van de Fransen in Tu nesië schromelijk overdreven zijn, het geen natuurlijk nog niet wil zeggen, dat zij met de Muzelmannen als kinder juffrouwen omgaan. De verhoudingen zijn ernaar en Tunesië is geen Zondags school. Van twee zijden JJET conflict kan van verschillende zijden worden bekeken. In een goed deel van de wereldpers wordt Frank rijk omschreven als een imperialistische staat die een koloniaal beleid van de oude stempel voert. Het scherpst wordt Frankrijk (Radio-Moskou buiten be schouwing gelaten) in de V. S. aange vallen, niet zo zeer op officieel als wel op particulier terrein. De Neo-Destour, die een westers opgezette partij heet te zijn, heeft in Amerika tal van con tacten gelegd, vooral in de kringen der vakbonden. In verschillende Amerikaan se bladen schreven rondreizende sensa tiejagers-journalisten nogal wat lugu bere dingen over Tunesië, waardoor on willekeurig stemming werd gekweekt tegen Frankrijk. In het officiële ver keer kwam het Quai cf'Orsay er beter af, omdat daarin gevoelsmotieven OP zij werden gezet. Terwille van de wes terse eenheid en samenwerking werd Frankrijk voorlopig de Noordafrikaan se kluif gelaten voor eigen consumptie: eigenlijk niet omdat men zelfstandig tot die conclusie kwam. maar omdaj ex-minister Schuman ziin collega's heeft gedwongen om de handen van Tunesie (en Marokko) af te houden. Daarow was het verstandiger om de zaken laten, zoals ze waren: in Noord-Afriks én in het westerse kamp. S. O' (Wordt vervolgd).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1953 | | pagina 6