Ostende heeft
casino van
nu het grootste
West-Europa
EENS TROK EEN RIDDERSCHAP
IN BRONKHORST TEN STRIJDE
Wie OP DE GROTE WEG van Arnhem naar
Zutphen niet doorjakkert, maar zich in het oude en
welvarende Gelderse dorp Brummen de moeite ge
troost rechts af te slaan en met de pont de Gelderse
IJsel over te steken, komt spoedig in het merkwaar
dige plaatsje Bronkhorst, behorende tot de gemeente
Steenderen. Men kan dit kleine gemeenschapje ook
bereiken van Doesburg uit over Hummelo door de
schone Achterhoekse dreven, een tocht, die op zich
zelf al de moeite waard is. Maar waarom naar Bronk
horst? Wel, omdat het 't kleinste Gelderse stadje is.
ALS DE LAMPJES GLOEIEN KOMT DE
VELUWSE BOSBRANDWEER IN ACTIE
De bouw en inrichting kostten
ruim 35 millioen gulden
T
Maar de glorie van weleer is verdwenen
VORSTELIJK TOEVLUCHTSOORD ESTORIAL ONTTROOND
Door België
Het kleinste stadje
van Nederland
Perfect systeem geeft de Rode Haan
geen schijn van kans
In Apeldoorn hangt
een wonderkaart
Deerlijke plaegen
Jammerlijke afbraak
ZATERDAG ÜS "ET 1953
(Van een onzer redacteuren)
ELKENMALE ALS DE BURGERS van Ostende de zeeboulevard
betreden, werpen zij een trotse blik op hun nieuwe „Kursaal".
Let imposante, moderne witte paleis, dat thans het stadsbeeld beheerst
en waarin een legertje arbeiders de laatste hand legt aan de stoffering.
Op Zaterdag 20 Juni zal Boudewijn, Koning der Belgen, in tegenwoor
digheid van de regering het nieuwe gemeentelijke casino openen. Op
dat ogenblik zullen de Ostendenaren er zich officieel op kunnen be
roemen, dat zij ten koste van 400 millioen Belgische francs, of wel
ruim 35 millioen gulden eigenaars zijn geworden van het grootste
casino van West-Europa. Tot nu toe eiste de Portugese stad Estorial
hij Lissabon, het toevluchtsoord van ex-Koningen en koninginnen, deze
eer op. Ostende heeft Estorial evenwel onttroond.
OSTENDE zon
der een „Kursaal"
is ondenkbaar. Pre
cies honderd jaar
geleden werd het
eerste casino ge
opend en sinds
dien heeft de stad
reeds drie van
dergelijke etablis
sementen versle
ten. De laatste
Kursaal viel ten
offer aan de ver-
nielingsdrift van
de Duitse bezetter.
Ostende versaag
de echter niet.
Nauwelijks waren
de hoogst noodza
kelijke voorzienin
gen in de voor de
helft verwoeste
stad getroffen, of
in 1947 werd een
prijsvraag uitge
schreven voor de
bouw van een
groots bouwwerk,
dat de badplaats
in het bezit zou
stellen van een
unieke tempel van
het toerisme. De
Antwerpse bouw
meester Loon Stijn
zag zijn ontwerp
bekroond. Drie ja
ren had men no
dig om Stijns plan
uit te werken, doch
in Februari 1950
was het moment
gekomen, waarop
de toenmalige Bel
gische premier Gaston Eyskens de beter kleedzalen zouden kunnen noe-
eerste steen kon leggen. Sindsdien heb- men.
gekend betpnmolens vrijwel geen rust IS EEN DERGELIJK casino, dat ge
Op een zuilengalerij van betonnen durende de wintermaanden gedeelte-
heipalen verrees een gebouw met een lijk gesloten moet worden, exploitabel,
oppervlakte van een hectare. Een Heeft het gemeentebestuur van Osten-
bouwwerk in beton en glas, dat een de met de bouw van
zijn vierde „Kur-
Eén van de gevels van het casino te Ostende
ere-hall, een concertzaal, een music-
hall, een speelzaal, een restaurant, een
leeszaal een tentoonstellingszaal, een
bodega en een nachtclub bevat, om nog
maar te zwijgen van de keukens, de
dienstvertrekken en de kleedkamers in
de catacomben van het casino.
Betreedt men de „Kursaal" via de
hoofdingang dan krijgt men onmiddel
lijk een voorproefje van de royale in
deling. De met wit marmer geplaveide
hall meet 40 x 25 meter. Links en
rechts bevinden zich twee zes-meter
brede trappen, die leiden naar een met
blauw tapijt bedekte trap van 20 meter
breedte, die op haar beurt naar de ere-
hall voert. In deze ere-hall van 60 x 26
meter klopt het hart van het casino.
Van hieruit bereikt men de concert
zaal, de speelzaal, de music-hall, de
leeszaal en de tentoonstellingszaal. Telt
de music-hall (40 x 30 m.), bestemd
toor toneel- en cabaretvoorstellingen,
1250 zitplaatsen, zij is een alcoof ver
geleken bij de concertzaal. Deze zaal
meet 50 x 60 meter en biedt plaats aan
2500 personen. En dan te bedenken, dat
de befaamde grote zaal in het Palais
Chaillot te Parijs „slechts".... 2000
personen kan herbergen. In deze
concertzaal zal het Londens Philhar-
monisch Orkest concerteren. Het volle
dige orkest zal worden opgesteld op
het beweegbare podium, dat na het
concert geruisloos een tiental meters
verschuift en vervolgens met musici,
instrumenten en al in een keldergewelf
verzinkt. Het is slechts één van de
technische snufjes, dat voordien voor
schouwburgen in wereldsteden gere
serveerd scheen, doch nu ook in Osten
de is toegepast en een gedeelte van de
400 millioen bouwkosten heeft ge
vorderd.
In dit casino is letterlijk niets te
vinden, dat niet op uiterlijk effect is
berekend. Geen frankske is gespaard
om de badgasten in deze toeristenfuik
te vangen. Daarvan getuigen de enorme
zalen, de trappen, de tapijten, de gor
dijnen, de met blank eikenhout betim
merde pilaren, het melkwitte marmer
in de hall, de kunstwerken van beken
de Belgische kunstenaars, de geraffi
neerde indirecte verlichting, de luxu-
euse in Zuidamerikaanse stijl gestof
feerde (dure) nachtclub „La Champag
ne", het stijlvolle restaurant en het
terras op het dak van de westelijke
vleugel, vanwaar men een verrukke
lijk uitzicht heeft op het strand en de
zee. Zelfs onder het casino, in de dool
hof van gangen en vertrekken, waar
de 25-jarige perschef Dries van Dam
me, die toch kind aan huis is, meer
malen „in concentratie moest gaan" om
tijdens ons bezoek de juiste weg te
vinden, treft men dezelfde luxe aan
in de ruimten voor de installaties voor
verwarming en air-conditioning en in
de tientallen wit betegelde repetitie
lokalen en kleedkamers, welke wij
saai" sedert 1853 niet te hoog gegre-
OP UITNODIGING van het
Commissariaat-Generaal voor
Toerisme in België heeft een
twaalftal Nederlandse journa
listen een vijfdaagse tocht door
België gemaakt. Deze reis voer
de zowel door Vlaanderen als
door het Waalse gedeelte van
ons Zuidelijk nabuurland en
stelde de journalisten in de ge
legenheid talrijke meer en min
der bekende bezienswaardig
heden te bezoeken. Een onzer
redacteuren, die deze reis mee
maakte, vertelt in zijn eerste
bijdrage over de nieuwste aan
winst van Ostende: de „Ki j-
saai", het grootste casino vi h
West-Europa, dat op Zaterdag
20 Juni door Koning Boude
wijn zal worden geopend.
pen? De Ostendenaren twijfelen er
niet aan of hun casino zal zich kunnen
bedruipen. Zij wijzen daarbij met een
veelbetekenende blik op de.... speel
zaal, het onderdeel van het gebouw,
dat reeds op 1 Juli 1952 werd openge
steld. Vrouwe Fortuna zal Ostende
voor een financieel echec behoeden
Reeds bijna een jaar draait de magische
schijf in het nieuwe gebouw. Reeds
bijna een jaar klinkt dagelijks het mo-
notome, maar voor velen onweerstaan
bare „Faites vos jeux". Tienduizenden
hebben het witte balletje op zijn dans
over de rode en zwarte cijfers gevolgd
en gedroomd van de toverbal, die het
fortuin zou schenken. En tienduizen
den zullen in de toekomst dezelfde
droom dromen. En al mogen deze wen
sen dan bij wijze van uitzondering wel
eens ten dele vervuld worden, de groot
ste winst kan vrijwel iedere nacht vei
lig achter het letterslot van de casino
safe worden geborgen. De roulette is
voor Ostende, evenals voor Knokke-
Zoute, Spa, Chaudfontaine, Blanken-
berge en Namen, de gouden kip. De
gelegenheid tot een gokje aan de speel
tafel heeft het vreemdelingenverkeer
in deze plaatsen aanzienlijk bevorderd.
Dat de toeristen behalve hun verblijf
kosten in vele gevallen ook nog een
offertje op het altaar van hun goklust
brengen, och, ik vind het niet zo erg,
dat ik mij na mijn bezoek aan de groot
ste „Kursaal" van West-Europa schen
ker van enige vierkante centimeters
gewapend beton kan noemen.
(Adv. Ing. Med.)
(Van onze speciale verslaggever)
Omdat wen u er de plaats wijst, waar eens het mach
tige kast lel gestaan heeft, dat in onze vaderlandse
geschiedenis bekendheid, zo niet beruchtheid heeft
verworven. Want leerden we op de lagere school al
niet van de twisten tussen de Heeckerens en de
Bronkhorsten? En omdat men er de pastorale rust
vindt, die er als een weldaad aan de jachtige mens
van deze tijd geschonken wordt: omdat er een tevre
den bevolking woont in schilderachtige boerderijen,
die met de achterkanten naar de straat staan en om
dat vóór de huizen intieme mozaiekjes zijn aange
bracht van in de omgeving gevonden zwerfstenen.
Het Hooge Huis, dat het kleinste Nederlandse stadje
Bronkhorst beheerst. De muren van dit huis hebben eens
deel uitgemaakt van de oude stadswal. In een koopbrief
van 1633 wordt het Hooge Huis genoemd: „de huis-
plaetse an der Veerpoorten alhier binnen deser Steede
Bronckhorst gelegen".
BRONKHORST is een oud plaatsje.
Er staan enige boerenhoeven en gewone
woonhuizen. Het zogenaamde „hooge
huis", daterend uit 1633 beheerst het
beeld van het stadje. Het is er lande
lijk. Van een echt stadje heeft het niets:
geen grote winkels, maar enkele kleine
zaakjes, waarin van alles te koop is;
geen trams en geen lawaai, maar rust,
een onwezenlijke rust, waarin de cor
rect geklede handelsreiziger, die in zijn
grijze wagen de plaats bezoekt, een on
gewenste indringer lijkt. Een vrouwtje
in boerse kledij beweegt zich langzaam
naar haar huis. Een arbeider duwt
traag een kruiwagen voort
Als we zoeken naar de plaats, waar
eens het kasteel van de Bronkhorsten
gestaan heeft en we langs het erf van
een boerderij lopen, nodigt de bewoner
ons uit om wat merkwaardigs te ko
men zien. Hij neemt ons mee naar een
boom, aan welks stam hij een visfuik
te drogen had gehangen. Een merel
(Van onze speciale verslaggever)
O OP HET EERSTE GEZICHT doet het vreemd aan in het
doorlopend bezette kantoor van de Apeldoornse brandweer een appa
raat te zien, dat iets met het werk van De Bilt te maken heeft. Een in
strument, dat de vochtigheidsgraad van de lucht en nog een paar
andere zaken registreert. Bij nadere beschouwing is het allerminst
vreemd. Integendeel. Het bedoelt op wetenschappelijke basis vast te
gaan stellen, of het brandgevaarlijk weer is. De brandweerkazerne van
Apeldoorn is nu al een paar jaar klein onderstation van het K.N.M.I.
in De Bilt. Over een paar jaar hoopt men voldoende gegevens verza
meld te hebben om verantwoorde conclusies te kunnen trekken.
35 K.M.2. Apeldoorn is zo ongeveer de
grootste gemeente van Nederland qua
oppervlakte. Dat levert voor wat de
verbindingen betreft wat problemen op.
Deze problemen heeft men hier onder
de knie. Niet voor niets zijn de Apel-
doorners trots op deze him brand
weerorganisatie.
Daarnaast heeft men zelfs kans ge
zien Apeldoorn tot centrum van een
bosbrandweerapparaat voor de gehele
Veluwe te maken, dat men bezig is
vanwege z'n perfectie, ook elders in
het land, met name in het Oosten,
te grondvesten.
De Veluwe, waar niet minder dan
een derde van het totale Nederlandse
bosbezit te vinden is, is natuurlijk te
groot om het omvangrijke apparaat
alleen van Apeldoorn uit leiding te
geven. Daarom is dit prachtige, maar
o zo brandgevaarlijke gebied, verdeeld
in vijf z.g. verzorgingsgebieden met
Apeldoorn, Anrhem, Ede, Voorthuizen
en Nunspeet als centra.
In geval van brand dient daarvan
melding gemaakt te worden bij de com
mandant van het betreffende verzor
gingsgebied. Nadat deze het benodigde
materiaal heeft ingezet, brengt hij de
centraalpost in Apeldoorn op de hoogte.
Omdat dit radiografisch geschiedt, ho
ren ook de commandanten van de niet-
ONDERSCHEIDT deze Apeldoornse
kazerne zich hierdoor reeds van alle
andere brandweerkazernes in ons land,
er is meer. Daar staan op dit kantoor
een kortegolf- en een ultrakortegolf-
zender en -ontvanger. En op een der
wanden is een bijzonder mooie kaart
van de gehele Veluwe geprojecteerd,
waarop een zo menigvuldig getal rode,
oranje, groene, paarse en witte lamp
jes ontstoken kan worden, dat kinde
ren erdoor in verrukking gebracht zou
den worden. Men begrijpt, deze lampjes
hebben een wezenlijke betekenis. Zo
wezenlyk zelfs, dat er naast vele brand
weer-organisatoren uit ons eigen land,
ook deskundigen uit het buitenland naar
zijn komen kijken. Tot zelfs deskundi
gen uit Pakistan en Amerika. En zij
allen prezen de eenvoud van het orga
nisatie-schema, dat hier in deze illumi-
neerbare kaart verankerd bleek te
liggen.
Waarvoor dit dan wel allemaal moet
dienen? Wel, nooit gehoord van bos-
en heidebranden? We spraken dus
over de bosbrandweer. Die heeft vrien
delijke huisvesting hier bij de Apel- betrokken verzorgingsgebieden onmid
doornse gemeentelijke brandweer, die
overigens ook uitstekend de hypermo
derne zend- en ontvang-installatie kan
gebruiken. Het verzorgingsgebied van
deze gemeentelijke huisbrandweer heeft
een oppervlakte van maar liefst 25 x
dellijk wat er gaande is. Ze kunnen al
vast hun maatregelen treffen, voor het
geval de brand naar hun gebied zou
overslaan. De centraalpost is op zijn
qui vive om hun order te geven het
buurgebied te hulp te snellen.
De organisatie beperkt zich echter
niet tot dit alleen. De enorme bosbrand
van Kootwijk in 1929, en ook de andere
grote bos- en heidebranden van voor
heen, konden steeds zo'n enorme om
vang aannemen en dus economisch ge
zien zo'n grote schadepost zijn, omdat
ze te laat gesignaleerd werden. Zo'n
brand van bijvoorbeeld een achteloos
weggeworpen cigaret, kon zich rustig
ontwikkelen tot de bewoonde wereld
er eindelijk kennis van nam door van
verre zichtbare rookwolken. Voordat
dan de brandweer gealarmeerd en ter
plaatse was, verstreken er vele kost
bare minuten.
WAAROM ZIJN ER juist sinds die
enorme brand van Kootwijk, die tal van
gemeenten de handen ineen deed slaan,
uitzichttorens gebouwd, ommige van meer
dan dertig meter hoogte. Deze torens
zijn in de brandgevaarlijke periodes de
hele dag bezet. Boven in die torens is eerï
vast kompas gemonteerd. Zodra een toren
wachter ergens een rookwolkje ziet kringe
len meldt hij het de centraalpost onder
nauwkeurige opgaaf van de richting. De
practijk is, dat zo'n rookwolkje meestal on
geveer gelijktijdig waargenomen wordt
door verscheidene ivachters. Met behulp
van draden, die over de wandkaart in de
centraalpost gespannen worden, kan in
de minst mogelijke tijd de plaats vast
gesteld worden, waar de brand woedt. Met
één oogopslag ziet de Apeldoornse com
mandant vervolgens op diezelfde kaart,
waar en welk materiaal zich in de onmid
dellijke nabijheid bevindt. De met een
lampje van bepaalde kleur aangeduide
rnatcriaalposteri of hulpcolonnes werden
lichtgevend op de kaart ingeschakeld, en
zodra dat gebeurd is vertonen zich op een
wandbord naast de kaart de telefoon
nummers van de betreffende posten. De
commandant, die achter de telefoontoe
stellen heeft plaats genomen, teriuijl zijn
assistent het kaartsysteem in werking stelt,
heeft maar op te kijken en te draaien,
wat zich voor zijn ook vertoont. Het sys
teem werkte zo geraffineerd eenvoudig
en perfect, dat de Veluwe sindsdien geen
grote bos- of heidebranden meer gehad
heeft. De tijd tussen het begin van de
brand en het begin van de blussing is zo
kort geworden, dat de rode haan geen
schijn van kans meer krijgt.
Wie zijn werk dit nu allemaal is?
Dus zowel de grondlegging van de or
ganisatie als de perfectionnering daar
van? „Och, dat is een samenspel van
heeft er bezit van genomen en er een
kunstig nestje in gebouwd, waarin
vijf kleine blauwe eitjes wachten op
het jonge leven
Bronkhorst, het kleinste Nederlandse
stadje omdat het eens stadsrechten
heeft gehad is thans een vredig dorp
je, een pittoresk dorpje, waar veertig
gezinnen in stille onbewogenheid leven.
In lang vervlogen tijden is het^er warm
toegegaan. Het ruziemaken schijnt de
bewoners van de lage landen vroeger
in het bloed gezeten te hebben. In Hol
land zaten de Hoeksen en de Kabel-
jouwsen elkaar in het vaarwater; in
Utrecht stonden de Lichtenbergers en
de Lokhorsten tegenover elkaar en in
Friesland de Schieringers en de Vetko-
per,s. In Vlaanderen waren de Liliaerts
en de Klauwaerts in een voortdurende
strijd gewikkeld. En in Gelderland trok
ken de heren, die het machtige kasteel
Bronkhorst bewoonden, op tegen de
Heeckerens. De Bronkhorsten hadden
het recht oorlog te voeren, munt te
slaan en tol te heffen, waaruit wel
blijkt, dat zij een sterke positie innamen.
DE TWISTEN TEGEN de Heereke-
rens begonnen omstreeks 1350, toen
Gijsbert, de vijfde van die naam, heer
van Brankhorst was. Zij duurden tot
1361, doch in die tussentijd hebben de
bewoners van deze streek geweten, dat
beide partijen trachtten elkaar te vuur
en te zwaard te verwoesten. Een ge
schiedschrijver uit 1650 zegt hierom
trent: „Op desen tijd klonken in Gelder
land de vreeselijke naemen van Heke
ren en Bronckhorst. Loopende den tijd
van 16 jaeren en dorst de bouwman
naulijx ploegen, of de Landheer na
zijne goederen omzien. Gelderlands
deerlijke plaegen openbaerden zich al-
lenthalven in de verwoeste vlecken,
hofsteeden en steeden. Waer men het
hoofd uytstack vernam men niet dan
burgermoorden, doodslaan, hangen,
drenken en andere boosheeden meer.
De velden en maeten bewiessen met
distelen en ruijchte".
In 1482 kreeg Bronkhorst stadsrecht.
De oorkonde is nog in het Oud Archief
van Bronkhorst aanwezig en nog altijd
is het verloop van de stadsgracht te
volgen. Al heeft het plaatsje thans een
volledig landelijk karakter gekregen,
toch is door historici na te gaan, hoe
het stadje er weleer moet hebben uit
gezien. Ook de gracht van de sinds lang
verdwenen burcht is nog terug te vin
den. In 1740 beschreef Wagenaar die
burcht als volgt: ,Het slot is met een
graft omringd; voorts is er een hoogs
en breede aardenwal omgetrokken, op
en agter welken de tuinen van het Hee
renhuis liggen. In 't midden van 't
gebouw staat een zwaare vierkante
muur, die wel een Toren schijnt ge
weest te zijn. Op de voorpoort staat een
klein torentje, en boven den ingang
zijn twee wapenschilden geplaatst. Door
deze poort gegaan zijnde komt men
over een vaste brug in 't kasteel, aan
welks ingang twee beelden staan."
N 1828 heeft de toenmalige eigenaar,
de heer H. L. Ketjen, het grootste deel
van het eeuwenoude slot „tot jammer
van alle oudheidminnaaren, afgebroken,
en de gragten met derzelver puin ge
dempt". Tot 1904 is nog een klein ge
restaureerd gedeelte blijven staan, doch
toen ging ook dit ten onder. De twee
stenen ballen voor het doktershuis in
Steenderen zijn alles, wat er van het
oude slot is overgebleven
In 1827 dichtte Staring, die het kasteel
nog vóór zijn val gekend heeft:
Bij Muren, die 't geweld van zooveel
storms moest dragen;
Die zooveel euwen bleeft weerstaan.
Uw eerkroon ligt vertrapt het vonnis
werd geslagen
En gij zult ondergaan!
Waar eens de ridders met hun ruiters
en lansknechten uittrokken om de
vijand te bevechten; waar zij in edele
strijd eikaars krachten in tournooien
beproefden; waar de jonkvrouwen mede
uittrokken ter valkenjacht, daar ligt nu
in een dicht gebladerte verscholen
in een aantrekkelijke, aan natuurschoon
rijke omgeving het vredige plaatsje
Bronkhorst, dat zich erop beroemen
mag het kleinste stadje van Nederland
te zijn. Een vergeten stadje met een
bescheiden kapelletje, een antieke her
berg en een oude pomp, een plaatsje,
dat voor hen, die zich graag in Neder
landse historie verdiepen, genoeg we
tenswaardigs bevat, om in Brummen
van de hoofdweg af te wijken en de
Gelderse IJsel over te steken.
ten straatje in Bronkhorst, dat duidelijk
plaatsje verraadt.
van het
krachten", zegt bescheiden de heer J. twee die dat prachtige systeem der ge
Westrik, de oud-burgemeester van Bar
neveld en de huidige nog altijd zeer
enthousiaste commandant van de
Feluwse brandweer, van wie we echter
weten, dat hij in 1929 mee de stoot gaf
tot de oprichting ervan. En dan knip
oogt hij schalks tegen zijn plaatsver
vangend commandant, tevens comman
dant van de Apeldoornse huisbrand
weer de heer C. Tiemens, en diens as
sistent, brandmeester K. Combrink, de
illumineerde kaart uitdachten. En dan
weten we het weer: daar zijn een paar
luitjes aan het werk, die elkaar prach
tig weten aan te vullen, en zo spelen
derwijs in goede harmonie iets groots
konden verrichten.
Of dacht u dat het niet groots moet
zijn, om Zwitserland, Frankrijk en Pa
kistan een dergelijke systeem na te
doen volgen?