Operation „Blue Jay" bouwde Manhattan aan de Noordpool Felle strijd ontbrand om wereld-snelheidsrecord Tien jaar geleden werd A. M. de Jong vermoord Geweldigste militair-technische onderneming sinds invasie in Normandië Onder Groenlanders en Eskimo's (44) SINDS WANNEER IS WELK WERK DAN OOK TE GROOT VOOR AMERIKANEN? Thule Air Base: Zes uur vliegen naar de Oeral-industrie door A nth. van Kampen Maakt F100 Super Sabre beste kans In duikvlucht werd reeds 3600 km gevlogen SD nam wraak voor aanslag op NSB-er De eerste „Silbertanne" moord De daders 7, ATF.Rn Afl 17 OfTORER 1953 JN MAART 1951 ontvingen een aantal militairen, behorend tot de Amerikaanse luchtmacht, de onverwachte mededeling, dat ze zich gereed moesien houden voor een vliegtocht „naar een bepaald doel in een bepaald deel van de wereld". Hoeveel militairen dat bericht kregen is mij niet bekend Tien? Honderd? Duizend, vijfduizend? Het was een kwestie van „top secret". „Een bepaald deel van de wereld"was dat het zonnige Californië, was het een romantisch gedeelte ergens in de Pacific, was het een onder neming ergens in Europa? Geen van al die mili tairen, die het wist. Maar toen de vliegtuigen Noordwaarts koersten, begrepen de meesten, dat deze tocht beslist niet zou leiden naar de kusten van Waikiki, waar aardige meisjes hen met bloe menslingers zouden ontvangen. NoordwaartsNoordelijker dan bijna al deze militairen ooit geweest waren, ging het. Breedte graad na breedtegraad werd gepasseerd, de 73ste, de 74ste, de 75steen nog Noordelijker klom men de vliegtuigen tegen de globe op. Onder hen mist, rondom hen een harde ijskoude wind. De piloten hadden het moeilijk met de navigatie, in verband met de nabijheid van de magnetische Noordpool. En toen ze de 77ste breedtegraad be reikt hadden, waren ze, om zo te zeggen, onder handbereik van die andere Noordpool, de geogra fische. Ergens, in een hel van sneeuw en ijs, ergens in een witte woestenij, deel uitmakend van Arctica, het Poolgebied, werd geland op een klein vlieg veldje. En daar begon het. Het waren deze mili tairen, die de spits afbeten van de historische, gigantische militaire onderneming, die in de luchtvaarthistorie van de vrije wereld bekend zal blijven onder de naam Operation Blue Jay. Het begon op een plaats, door de Pool-eskimo's ge naamd Piktufik. Dat betekent: „een plaats om te rusten en de honden te verzorgen". ER WAS zo het een en ander voorafgegaan aan de ouverture van Ope ration Blue Jay en er zou het een en ander op vol gen. In 1927 vond een on derhoud plaats tussen Knud Rasmussen, de man die de nederzetting Thule stichtte voor de Noorde lijkste Eskimo's ter we reld bij de 77ste breedte graad, en Rasmussen's in tieme vriend Bernt Bal- chen, Noors vlieger en ko lonel in de U.S.A. lucht macht. In dat gesprek be schreef Rasmussen de eventuele mogelijkheden van een luchtbasis in de buurt van Thule. Hij moet daarbij gedacht hebben aan een civiele basis en aan het belang der Eski mo's. Opnamen gemaakt vanaf de Thule-berg van de verlaten Eskimo-nederzetting, de faktorij en Basis. Balchen was terstond ge ïnteresseerd voor het idee en het was Balchen die het denkbeeld later op nam met Thomas K. Fin- letter, toen Amerika's „Air Force Secretary". Finlet- ter liet de zaak bestude ren en deze studie leidde tot datgene wat vandaag de magische naam heeft van Thule Air Base. Operation Blue Jay..... de machtigste militair- technische onderneming sinds de geallieerde inva sie op de Normandische kust in '44 (D-day), een mammoet-onderneming, die haar gelijke in de na oorlogse wereld niet ge had Heeft. Deze onderne ming is nog steeds bezig zich te voltrekken en men hoopt, indien ik niet te slecht ben ingelicht, eind '54 gereed te zijn. De zaak heeft tot nu reeds aan zienlijk meer dan 500 mil- lioen dollar gekost en er komt waarschijnlijk nog een gelijk bedrag bij. Zo omvangrijk, zo fantastisch van opzet, zo ongelooflijk gecompliceerd was de on derneming, dat menig vooraanstaande militair in de U.S.A. aan de uitein delijke verwezenlijking twijfelde. Dit konden men sen, in een dergelijk kli maat, onder dergelijke on voorstelbaar moeilijke om standigheden, niet klaren. Zo ergens ter wereld, dan werkten hier de elemen ten in te ernstige mate tegen. Er was echter één man die niet twijfelde aan het resultaat: Eisenhower. En van hem zijn de indruk wekkende woorden: „Sin ce when has any job been too big for Americans?" Operation blue jaydat betekende het bouwen van een militaire luchtmachtbasis in de scha duw van de Noordpool. Dat beteken de het werken gedurende 7 dagen per week, maanden en maandenlang bij temperaturen van 50 en 60 gra den onder het vriespunt. Dat bete kende een eindeloze strijd tegen al tijd tegenwerkende elementen. Dat betekende een onafgebroken stroom vliegtuigen van Amerika naar dit arctisch gebied, vice versa. Duizen den en duizenden vluchten werden gemaakt. Door piloten, urenlang strijdend tegen magnetische stormen en atmosferische stormen met snel heden van 150 mijl per uur en meer. Eenmaal, als Operation Blue Jay geheel voltooid is, en als deze gigan tische onderneming niet meer be hoort tot het meest volstrekte „top secret", zal dit epos beschreven wor den. Het epos, voor een goed deel geschreven door de mannen van de MATS, de „Military Air Trans- Ïiort Service", die voor een behoor- ijk deel de vliegtechnische kastan- jès uit het vuur haalden. Illll Er werd gebouwd door duizenden arbeiders op de grond. Lees: op de pr.ictisch altijd bevroren toendra van Thule. Hard werk, onder omstandig heden die bijna onmenselijk waren. Vier maanden van het jaar volle dige duisternis. Met het kwik 30, 40, 50 graden onder het 0-punt. Geen vrouwen. Met als enige (zij het dan niet onbelangrijke) compensatie een enorm loon. Ik heb de cijfers van de salarissen gehoord, maar zal ze niet vermelden. Ze zijn te ongehoord, te fantastisch voor Europese begrip pen. Maar ze hebben iets te maken met 1500 dollar per maand. Toen men begon was er een klein, onbetekenend, haast kinderlijk lan- dingsterreintje. Nü is daar de reu- zenbasis. geschikt voor landingen van de allerzwaarste militaire toe stellen: nu is daar die lange, ijskou de startbaan, waarop uur na uur de zwaarste superforten en de snelste straalvliegtuigen landen. DE NAVY, de Marine, werkte zij aan zij met de luchtmacht mee. Met tankers, met ijsbrekers, met Blue Jay.de naam van de grootste technisch-militaire operatie na D- Day. En direct of indirect oorzaak van het wegtrekken der laatste stam Pool-Eskimo's uit Thule. Van Kampen hier staande voor een der turfhutten, die woning was van een dier thans vertrokken Eskimo gezinnen had het bord graag als curiositeit meegenomen naar Ne derland. Het was te omvangrijk. vrachtschepen. Niet zo eenvoudig voor deze Marine. Thule is, vanuit zee, nauwelijks 6, 7 weken per jaar bereikbaar. Daarna stolt Melville- baai weer en is iedere vorm van scheepvaart volmaakt uitgesloten. Er werd een pier gebouwd van 1000 meter lengte. Er verrees een radio zendmast ter lengte van.... 1300 voet. (meer dan 300 meter), hoger dus dan New York's Empire State Building en daarmee het hoog ste bouwsel ter wereld. Er werd een enorme zoutwater-distilleerderij op gezet. Barakken, cantines, hangars, kantoren werden op de toendra- grond gezet. En al dat werk ge schiedde voor een belangrijk deel in duisternis, in mist, in temperaturen die dan wel dragelijk voor Eskimo's zijn, maar beslist met voor blanken. Blizzards, de verschrikkelijke sneeuwstormen van het Poolgebied, veegden over die basis in opbouw en poogden het bereikte weer te ver nietigen. Zonder succes. Hier, ia zélfs hier, weerstond de mens de elementen. De elementen die de bouwers overigens voor soms onover- komenlijk schijnende problemen plaatsten. Zoals met de rubber en het staal, die broos en korrelig wer den door de uiterst lage temperatu ren. En wat zou men denken van het probleem „permafrost", de practisch altijdbevroren aarde, bevroren sedert duizenden en duizenden jaren? In de paar zomermaanden ontdooit deze aardeeen paar decimeter. Het geen betekent, dat de staalharde aarde aan de oppervlakte moeras wordt. Hierin, nee hierop moest ge bouwd worden. Weet ge hoe men de noodzakelijke gaten in deze „aar de" boorde? Men spoot ze. Met be hulp van oververhitte stoom smolt men, al spuitend, deze gaten. j^ÉN ZOU over de groei dezer basis een paar kranten vol kunnen schrijven en het zou, dunkt me, niet vervelend zijn het te lezen. Het spijt mij meer dan ik zeggen kan me te moeten beperken tot de meest alge mene dingen. Maar zó groeide deze basis, zo vol trok zich de eerste fase en de vol gende van Operation Blue Jay. En men zou kunnen zeggen, al klinkt dat niet vriendelijk: zo voltrok zich de bouw van een bastion, gelegen in de voorste linie tegen Rusland, op iets meer dan 1000 kilometer van do Noordpool. Een basis die een stad is. De vreemdste, meest fantas tische stad ter wereld. De Ameri kanen op deze basis noemen Haar niet zonder ironie „Manhattan aan de Noordpool". Dat is wellicht over dreven. Maar beslist niét overdre ven is te spreken van een ongeloof lijk ingenieuze, vooruitgeschoven post in een ontzaglijk Niemands land tussen twee grote continenten, die tevens zijn: de twee grootste mo gendheden ter wereld. Basis Thuleeen ongehoor de militaire onderneming in de scha duw van de Ijskap, die hier slechts enkele kilometers, een vijftal, vanaf ligt. Op 13 October 1952 verscheen een opzienbarend artikel in de New York Journal-American, van de hand van majoor Alexander P. de Seversky, „pioneer airman" en schrijver van het boek „Victory through Air Power". Dat artikel had een kop, een naam, die luid de: HALF BILLION DOLLAR BLUNDER" De heer Seversky doelde met deze blunder op „Operation Blue Jay", op de USA luchtbasis Thule. Als voor naamste bezwaar tegen Basis Thule voerde hij aan, dat de plaats onjuist gekozen was. Omdat de Russen op Frans Jozefland, Oostelijk van Spits bergen en Noordelijk van Nova Zem- bla. een soortgelijke basis gebouwd hadden en bezig waren die te vervol maken. Het artikel baarde opzien in de Sta tes en niet alleen daar. Tenslotte had Basis Thule enkele dollars gevergd van de portemonnaie van iedere burger van God's Own Country. Er kwam heel wat over te doen. Ook in de internationale pers. ALS IK DIT SCHRIJF nauwelijks twee dagen na mijn bezoek aan Thule, weet ik van die Russische basis op Frans Jozefland niets af, op wat geruchten en militaire spe culaties na. Maar van Basis Thule weet ik wél iets af. Ik sprak met Amerikanen en met heel wat men sen op Groenland die niet geheel vreemden waren in dat luchtmacht- jeruzalem. En aan de hand van wat ze me vertelden, gevoegd bij dat gene wat ik zelf hoorde en kon waarnemen, zou ik tenslotte hierop willen wijzen: Op dit ogenblik is het gehele Russische continent onder be reik van Amerikaanse reuzenforten, gestationneerd op Basis Thule. On der bereik van Convairs B 36, die een actieradius bezitten van 16.000 kilometer. En voor een ander deel onder bereik van de Boeiings B-52 (de Stratofortress) met hun 10.000 kilometer actieradius. Misschien zeg gen u deze cijfers niet zo veel. Wel, dan andere cijfers. Basis Thule ligt 3000 mijl van de Russische industrie achter de Oeral af. Dat wil zeggen: 6 uur vliegen voor zware „jet bom bers", bombardementsvliegtuigen met straalaandrijving. En dat wil zeggen: 8 uur voor zware bommen werpers van het Convair B 36-type. Thule ligt 2800 mijl van Moskou en in 2 uur bereiken de Thule-straal- vliegtuigen de basis der Russen in Frans Jozefland (aannemende dat die basis er werkelijk is, hetgeen wel het geval zal zijnIn ki lometers 2400 van Frans Jozefland, 4400 van Moskou, Warschau, 5500 van Omsk, 6600 van Wladiwostok. Ik verbind hier liever geen com mentaar aan. Dat moet gij, lezer, zelf maar trekken. Wat mij betreft hoop ik dat die vluchten nóóit ge maakt worden. Omdat ze de inleiding zouden vormen van een Derde We reldoorlog. En omdat het nu eenmaal m'n privé-mening is, dat deze Derde Catastrophe de universele vernieti ging van heel de wereld zal zijn. MAAR ER IS toch nog iets anders te zeggen over dit militaire Thule en dat klinkt aanzienlijk opwekken- der en verheugender. Namelijk dit: dat vliegtuigen van de burgerlijke luchtvaart, die via Thule vliegen, gebruik maken van de bekende Groot-Cirkel. Hetgeen betekent dat een vliegtuig, koersend van Londen naar Tokio, 1450 mijl minder te vliegen heeft dan via Cairo. En wat voorts betekent, dat bijvoorbeeld de afstand Kopenhagen-New York-San Francisco via Thule 15 uur (vijf tien!) minder tijd vergt dan via het klassieke traject. Ik weiger dit artikel te besluiten met een verholen speculatie op een Derde Wereldoorlog, die dit militaire Thule tot een bitternoodzakelijke realiteit zou doen promoveren. Ik besluit het liever met een andere speculatie: dat het Thule zal zijn, waar eenmaal, binnen afzienbare tijd, een gr.oot ideaal van de mo derne civiele luchtvaart in vervul ling zal gaan: een lijndienst om de Noord. Basis Thulegebouwd op een plaats, door de Pool-Eskimo's genoemd Piktufikeen plaats om te rusten en de honden te ver zorgen". Wie weet zal die naam eenmaal anders luiden: „een plaats om te landen en de vliegtuigen van alle landen der aarde te laten tan ken!" De Vickers-Supermarine Swift, de eerste pijlvleugel-straatjager, die in dienst komt van de R.A.F. Een toestel van dit type bracht onlangs het wereldsnelheidsrecord op 1183 kilometer per uur. (Van een luchtvaartmedewerker) In de luchtvaartwereld is sinds enkele weken een strijd ontbrand óm het veelbegeerde wereldsnelheidsrecord. Initiator van deze wedkamp is Neville Duke, die aan de vooravond van de grote luchtvaartshow te Farnborough het oude record van de Amerikaan J. Slade Nash sloeg en met zijn knalrode Hawker Hunter een snel heid van 1171 km. per uur bereikte. Sindsdien is Duke's record echter weer twee keer gebroken, ook al zijn de verbeteringen nog niet officieel door de F(ederation) A(éronautique) I(nternationale) bevestigd. Mike Lithgow, de bekende testpiloot van Vickers-Armstrong wist namelijk boven de Libische woestijn het record van Duke met een Swift F-4 te slaan en op 1184 km. per uur te brengen. En in Amerika is men inmiddels ook aan deze „prestige-race" mee gaan doen. Hier was het de marine-vlieger James Verdin, die met de nieuwe Douglas Skyray delta-straaljager een snelheid van liefst 1212 km. per uur bereikte. Dit laatste is werkelijk een ongelooflijke prestatie! De Skyray, die volgens de voorschriften van de F.A.I. op een hoogte van hon derd meter moest vliegen de geluidssnelheid bedraagt op zee hoogte rond 1200 km. per uur heeft dus gedurende de hele horizontale vlucht supersonisch gevlogen en dat hebben nog niet veel machines gedaan. INTUSSEN is deze „race" om het wereldsnelheidsrecord nog steeds niet ten einde gekomen. Het is waarschijnlijk, dal Neville. Duke met ziin Hawker Hunter eên nieuwe po ging zal doen en wol óók in e:n warme streek, waar het betrekkelijk eenvoudig is grote snelheden te be halen. Volgens geruchten is het zelfs niet onmogelijk, dat de Hunter naar de Muroc-woestijn in Californië gaat, waar de condities voor het verkrij gen van hoge sneJieden ideaa. zou den zijn. Ir. luchtvaartkringen wordt ook verwacht, dat spoedig de nieuwste straaljager van de United States Air Force, de North-American F-100 (Van onze speciale verslaggever) JN DE LATE avond van de 18e October 1943 een kille herfst- avond helden twee mannen in luchtbeschermingsuniform aan de woning van A. M. de JongProfes sor van Reeslaan 12 te Blaricum, de schrijver van de bekende Me- rijntje Gij zen-cyclus. Zijn dochter tje deed open. Mevrouw De Jong lag ziek op bed. De heer De Jong was nog aan het werk in zijn stu deerkamer. Luchtbescherming De verduistering is niet in orde F' gaven de late bezoekers luid te verstaan. Wilt u meneer De Jong even roepen Mevrouw De Jong, door het luide gepraat gewekt en verontrust, begaf zich naar beneden en stond «beide mannen vervolgens te woord. Haar belofte, dat de afscherming verbeterd zou worden, deed de luchtbescher mers echter nog niet vertrekken. In ieder geval wilden ze er toch nog wel even met meneer over praten, lpge- palmd door de zeker niet onvriende lijke aandrang der bezoekers, bra,cht mevrouw De Jong hen naar haar man's studeerkamer. Daar werd hun een sigaret gepresenteerd en wat ge praat over het Werk van de schrijver, die juist aan een nieuw boek begon nen was. -Zo'n prettig verloop had het gesprek, dat de gastvrouw zich zelfs geroepen voelde de mannen een kop thee te offreren. Samen ging men hierna naar beneden. Terwijl mevr. De Jong in de keuken bezig was met de thee, hoorde ze een der mannen zeggen: „Wel dan gaan we maar". Vlak daarop klonken twee schoten. WIE WAREN de daders van de laffe moord op A. M. de Jong? Het waren de 25-jarige kantoorbediende Van Gog, en de 29-jarige grossier Bernard, die tot voor de Bijzondere Raad van Cassatie hun onschuld bleven volhouden, al waren de bewijzen tegen hen veelvuldig. Van Gog gaf slechts toe een der twee luchtbeschermers ge weest te zijn. Maar geschoten had hij niet. Bernard ontkende perti nent er zelfs bij geweest te zijn. Hij was „slechts" debet aan de Silbertanne op de heer L. Spaan, die directeur was van het Ge westelijk Arbeidsbureau te Be verwijk. Ondanks al deze ontkenning werden beiden echter veroor deeld tot twintig jaar gevange nisstraf met aftrek. Mevrouw De Jong, die op dit geluid naar de gang terugholde, vond haar man stervende in het portaal. De S.D. had toegeslagen. De eerste z.g. Silbertanne-moord was voltrok ken. De laffe S.D.-wraak voor een aanslag, die een Gooise verzetsgroep twee dagen tevoren deed op de be ruchte W.A.-hopman en Sturmführer bij het N.S.K.K.Albert Nijland, de buurman van de schrijver A. M. de Jong. Deze Nijland stookte herhaal delijk de Duitsers op tegen de schrij ver. Hij had hun eerder verteld, dat De Jong Joodse goederen, waaronder een auto, in bewaring had. Samen met twee S.D.-rechercheurs kwam hij eenmaal de wagen in beslag nemen. Erger nog was het noodlottige ge rucht, dat hij verspreidde, dat De Jong een Bloedraad van de illegaliteit had opgericht.... Was het een wonder, dat deze man tegenover de S.D. ook direct weer de naam van de schrijver noemde, toen de aanslag op zijn eigen leven mis lukt was? Super-Sabre, een aanval op het we reldsnelheidsrecord zal doen. Men geeft deze formidabele straaljager een goede kans, omdat van dit toe stel bekend is, dat het in horizon tale vlucht sneller dan het geluid kan vliegen. De F-100 is een verdere ontwikke ling van de op Korea zo bekend ge worden F-86 Sabre en kenmerkt zich o.a. door een zwaardere motor en een plattere luchtinlaat vóór in de rompneus. In elk geval kan de F-100 het wereldsnelheidsreeord bo ven de geluidssnelheid brengen. Het is overigens merkwaardig, dat „on-officieel" al veel sneller is ge vlogen dan het thans geldende offi ciële wereldrecord, zij het dan ook in duikvlucht. De snelste man ter wereld is nog altijd de populaire testpiloot van Douglas, BUI Bridge- man, die met de Douglas Skyrocket een snelheid van bijna 2000 km. per uur moet hebben behaald en met de Douglas X-3, die nog in een waas van geheimzinnigheid is gehuld, zelfs een snelheid van ongeveer driemaal die van het geluid, dus ca. 3600 km. per uur op zeehoogte. Deze snelhe den werden echter in duikvlucht geregistreerd nadat de Skyrocket en X-3 eerst op grote hoogte waren ge lanceerd door een viermotorige B-29, een zogenaamd Kangeroe-vliegtuig. Al met al ziet het er nog niet naar uit, dat er' een snelheidslimiet zal worden bereikt, ook al zijn de problemen waarvoor men zich ge steld ziet, geweldig. Daar is bijvoor beeld de enorme warmte-ontwikke- ling, als gevolg van de wrijving van de lucht langs het toestel. Door deze wrijving smelt aluminium en wordt gebruik van titanium voor het vliegtuigomhulsel noodzakelijk. In de cockpit is een koelinstallatie van hoge capaciteit nodig, omdat de vlie ger anders levend zou worden ge roosterd. Op het ogenblik is het dan ook deze zogenaamde warmte- barrière, die méér moeilijkheden op levert dan de geluidsbarrière. Maar de toekomst wel weten te overwin nen! 'piEN JAREN is dit alles nu geleden. De herinnering aan de volksvertel ler, A. M. de Jong is nog niet ver vaagd. Er is een herdenkingscomité gevormd, dat een gedenksteen wil plaatsen in de villa aan de Prof. van Reeslaan in Blaricum, waar A. M. d' Jong zovele jaren woonde. De hulde is verdiend. Want A. M. de Jong is in zijn leven een zeer po pulaire schrijver geweest. Men moet in de letterkundige historie teruggaan; tot Dickens om een voorbeeld te vin-I den van een schrijverspopulariteit, Hel die van A. M. de Jong evenaarde. Het] feit, dat hij als geboren verteller zijn! romanfiguren koos uit het gewone] volk, is hier stellig de voornaamste! oorzaak van. Met bijna kinderlijke! opgewektheid en rondborstige levens-! blijheid vertelde hij zijn verhalen. Datl was het wat velen meesleepte, ver*! maakte en ontroerde. Dat hij socialist was sinds de tijdl dat hij samen met Vorrink en Schuh-I macher van een schriel onderwijzers-I tractement het jongeren-maandblad! „De Nieuwe Stem" bouwde en finan-|l cierde, is een ander facet van zijrjl veelzijdige persoonlijkheid geweest. I Over de litteraire waarde van zijrl werk is veel geschreven en gewreven] Hij is opgehemeld en verguisd, beidejl Maar vriend en tegenstander zijn helil over één ding stellig eens: Als per-I soonlijkheid is hij gaaf en belangrijk! geweest. f

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Alkmaarsche Courant | 1953 | | pagina 11