MADAME RECAMIER
i
Meest deugdzame vriendin van grote mannen
uit haar tijd ging steeds in 't wit gekleed
DE OMGANG met Madame de
Staël heeft voor Julie grote ge
volgen Hoewel Madame de Staël
eerst grote verwachtingen had ge
koesterd voor de verwezenlijking van
haar ideaal door Napoleon Bonapar
te ,is zij zo door diens dictatoriaal
optreden teleurgesteld, dat zij zijn
verbitterde tegenstandster wordt,
welke gevoelens zij ook op Madame
Récamier weet over te dragen. Het
gevolg is, dat beide dames minder
goed aangeschreven staan bij Napo
leons politie, wat weer tengevolge
heeft, dat vele van hun geregelde
bezoekers uit angst voor de keizer
lijke ongenade, uit hun salons weg
blijven. Zij worden gesurveilleerd.
Na de publicatie van Madame de
Staëls roman: Delphine, verbant Na
poleon deze uit Parijs, omdat hij in
de hoofdpersonen politieke figuren
VAN STILLE KLOOSTER NAAR
WERELDSTAD PARIJS
Huwelijk in stormtijd
Twee bijzondere vrouwen
Faillerende echtgenoot
Idylle met prins August
Italiaans intermezzo
de toegewijde muze van
schrijver Chateaubriand
Een hoogmoedig auteur
Litteraire salon
Afstand van luxe
Droeve levensavond
DINSDAG 29 DECEMBER 1953
JA ÉÉN DER Parijse salons, waar elegante vrouwen en beroemde mannen elkaar ontmoeten, is om
streeks het jaar 1800 een bont gezelschap bijeen. De meest klinkende namen, van de oude adel van
vóór de Revolutie, van dappere generaals en van bekende diplomaten uit deze tijd, vindt men er tezamen.
De heren voeren zwaarwichtige gesprekken over de politiek van de dag of buigen zich voor charmante
vrouwen, die in hun kleurige toiletten een vrolijke toets aan het gezelschap brengen. Alle gepraat
verstomt evenwel, als de deuren opengaan en er een jonge vrouw binnentreedt, wal schuchter en be
deesd, maar met een zo lieve glimlach op haar bijzonder bekoorlijk gezichtje, dat er een gemompel van
beivondering door de zaal gaat. De heren haasten zich haar te begroeten, de dames verbazen zich over de
eenvoud van haar witte japon, die haar schoonheid zo goed accentueertEen vreemdeling, pas in Parijs
aangekomen, informeert haastig, wie die schone dame in het wit is. Verbaasd antwoordt men hem met een
wedervraag: ,JUaar kent U dan de beroemde Madame Récamier nog niet?"
fJRAUW verheffen zich de
U huizen in de oude stad
Lyon, een troosteloze aan
blik biedend. Toch gaat
het daarbinnen vaak vro
lijk toe, vooral in de wo
ning van notaris Bernard,
als diens charmante vrouw
hem in 1777 een dochter-
S"e schenkt, dat bij de
oop de namen ontvangt:
Jeanne Frangoise Julie
Adelaide. Het echtpaar
ontvangt zijn talrijke
vrienden gastvrij in hun
luxueus ingerichte salons.
Zeven jaar oud is de klei
ne Julie, als haar vader
benoemd wordt tot ont
vanger der financiën te
Parijs. Hoewel het af
scheid hun zwaar valt, be
sluiten de ouders hun kind
voorlopig op een klooster
school nabij Lyon te laten
opvoeden. Zes gelukkige
jaren brengt Julie daar
door, met andere meisjes
van goeden huize, om te
worden geschoold voor het
mondaine leven, waaraan
zij, naar de ouders ver
wachten, eenmaal zullen
deelnemen. Aan dansen,
muziek en andere vrouwe
lijke bezigheden wordt de
grootste aandacht besteed.
Hierdoor komt het eigen
lijke onderwijs wel wat in
het gedrang. Julie is een
lief meisje met kastanje
bruine krullen, die op
haar schouders dansen, als
zij met haar vriendinnetje
zich vermaakt. Haar fris
se stem klinkt tijdens de
kerkdiensten boven alles
uit. Iedereen houdt van
haar, omdat het zo'n be
koorlijk meisje is, maar
voorai omdat zij zo lief is
en zo'n goed hart heeft.
Het is dan ook geen won
der, dat alle meisjes in
tranen uitbarsten, als Ju-
lies ouders haar komen
halen om haar mee te ne
men naar Parijs. Voor het
opgroeiende kind is de
overgang van het stille
kloosterleven naar de
drukke wereldstad bijna
te groot. Ademloos kijkt
zij om zich heen, als zij
niet haar ouders door de
drukke straten en over de
grote pleinen van Parijs
rijdt. Het maakt een on
vergetelijke indruk op
haar. Zij' past zich echter
snel aan en het duurt dan
ook niet lang, of zij is al
een coquette kleine Pari-
sienne geworden. Haar
ouders hebben hun wo
ning naar de laatste mode
laten inrichten, zij hou
den rijtuigen en een loge
in de grote theaters. De
bekendste modisten, zoals
Rose Bertin, rekenen Ma
dame Bernard tot haar
cliënten. Het gaat de heer
Bernard goed, maar hij
weet het geld, wat hem
overvloedig toestroomt,
ook vlot uit te geven. Ma
dame Bernard, zelf een
coquette vrouw, laat Julie
zoveel mogelijk aan het
gezelschapsleven deelne
men om haar er vroeg
aan te wennen. Ook be
zoekt zij met haar dochter
vele lezingen, om haar
ontwikkeling te vergroten.
Zo leert Julie al jong de
beroemde geleerden van
haar tijd persoonlijk ken
nen. Zij voelt zich niet
weinig gevleid, als deze
haar ouders complimente
ren met hun charmante
dochter, want behaagziek
is Julie wel wat
DE MACHTIGE volksbeweging van
1789 heeft ook de Parijse ban
kierswereld niet onberoerd gelaten.
Men beeft voor de nietsontziende
volkmassa's, die het vooral op de
aristocraten voorzien hebben.Tot
de figuren der haute finance te
Parijs behoorde Jacques Rose Reca
mier, een Lyons koopmanszoon, die,
naar Parijs gekomen om fortuin te
maken, hierin als bankier wonder-
goed was geslaagd. Intelligent, op
geruimd, vrijgevig en hulpvaardig,
met een vrolijk, open gezicht, be
hoort hij tot dé meest geziene vrien
den der Bernards, ook van Julie,
hoewel hij 26 jaar ouder is dan zij.
Julie trekt, nu bijna 16 jaar oud
al sterk de aandacht door haar
schoonheid. In 1793 vraagt Récamier
haar ten huwelijk. Het grote verschil
in leeftijd in die dagen niets on
gewoons is voor de ouders geen
beletsel zeer ingenomen te zijn met
deze verbintenis. Na een zeer korte
verloving vindt de huwelijksvoltrek
king plaats.
Huwelijk in stormtijd: Als de
trouwstoet het stadhuis verlaat, stuit
hij op een luidruchtige optocht van
revolutionairen, die in triomf de
volksleider Marat met zich meevoe
ren. Onder het tromgeroffel der
tambours en het gebulder der kanon
nen in de verte in die dagen een
steeds weerkerend geluid, keert
men haastig naar huis terug. Die
avond voert Récamier zijn heel jonge
vrouw naar hun woning in' de Rue
du Mail. Hij is zeer trots op haar,
omdat zij zo mooi en elegant èn lief
is. Allehoofden draaien zich om
als zij voorbijgaat.
Na de val van Robespierre her
ademt Frankrijk. Onder het nieuwe
bewind, het Directoire, biedt de sa
menleving een nieuw aspect: de
café's, theaters en andere vermaak-
centra zijn nooit groot en talrijk ge
noeg om allen te herbergen, die, als
reactie op de moeilijke tijd, die ach
ter hen ligt, zich tomeloos in het
vermaak storten. Feesten eisen
een gevulde beurs: men speculeert
er dus op los, fortuinen worden
gewonnen en weer verloren.
Ook Récamier is een rijk man, die
de kleinste wensen van zijn vrouw
kan vervullen, die wel de elegantste
vrouw van Parijs genoemd wordt.
Altijd in het wit gekleed, is zij de
schoonste van allen èn de deugd
zaamste, zich daarin onderscheidend
van vrouwen als Joséphine de Beau-
harnais en Madame Tallien. In de
grote schare van bewonderaars, die
zich om haar heenscharen om een
funst van haar te mogen ontvangen,
is er niet één, die haar zijn minna
res mag noemen. Met haar aange
boren zachtheid weet zij alle be
wonderaars op een afstand te hou
den, maar zij doet dit zo tactvol, dat
zij zich gelukkig prijzen haar vriend
te mogen zijn.
Boven alles verlangt Madame Réca
mier vriendschap. In Parijs ont
moet Madame Récamier de beroem
de Madame de Staël, geboren Ger-
maine Necker, die door haar ener
giek, mannelijk optreden en buiten-
De dichter Chateaubriand op latere
leefttijd
Madame Recamier
gewoon grote ontwikkeling wel het
volkomen tegenbeeld is van de zeer
vrouwelijke Julie Récamier. Maar
uitersten' trekken elkaar nu eenmaal
aan en zo geschiedt het, dat deze
dames grote vriendschap sluiten. Een
merkwaardige vrouw, deze Madame
de Staël; gehuwd met de Zweedse
gezant de Staël, beschikt zij over
een enorme bereisdheid en levens
ervaring. Na de scheiding van haar
man, leeft zij een eigen, avontuur
lijk leven, ontvangt in haar salon in
d'e Rue du Bac in Parijs de grootste
politici en intellectuelen. In haar
salon heerst verdraagzaamheid je
gens andersdenkenden: in welspre-
cende bewoordingen verkondigt Ma
dame de Staël er haar ideaal: een
republiek gegrondvest op vrijheid
en rechtvaardigheidZij is ook
een zeer vruchtbaar schrijfster. Naar
haar voorbeeld gaat Julie ook in
haar salon ontvangen.
Een merkwaardige vrouw, Julie
Récamier. Het is een van de gehei
men van haar bijzondere persoonlijk
heid geweest, dat zij de vurige lief
deverlangens, die dikwijls zeer be
roemde mannen voor haar koester
den, a.h.w. wist om te toveren in de
meest ridderlijke vriendschapsgevoe-
lens. Tot de vrienden, die zij zich
op deze wijze voor altijd wist te
maken, behoorden beroemde man
nen als Bernadotte, Eugène de Beau-
harnais, de acteur Talma en de ne
ven Adrien en Mathieu de Mont
morency, welke laatste vooral zeer
toegewijd waren. Toch blijft bij al
deze bewondering Julies hart nog
onberoerd, tot zij in 1801, zij het
dan ook vluchtig, voor het eerst de
man ontmoet, die later haar hele
wezen zal beïnvloeden: de schrijver
Francois René de Chateaubriand, de
vader der Franse Romantiek.
Tijdens een bezoek, dat deze laat
ste aan Madame de Staël brengt,
treedt Julie binnen, snoezig in het
wit gekleed. Zij neemt bevallig
plaats op de met blauwe zijde bekle
de sofa. Sprakeloos van bewonde
ring staart Chateaubriand, vrouwen
kenner als hij is, naar Madame
Récamier op de sofa, terwijl Madame
de Staël. zonder iets te merken,
dóór redeneert. Eerst twaalf jaar
later zien Julie en Chateaubriand
elkaar terug om dan echter dertig
jaren lang met elkaar door vriend
schap verbonden te blijven.
meent te herkennen. Julie trekt
openlijk partij voor haar vriendin
en krijgt daarom bevel van Napo
leon om haar grote ontvangsten te
staken. Ondanks haar gedrag, de
keizer vijandig, wenst deze de om
haar schoonheid beroemde vrouw
aan zijn Hof als hofdame te verbin
den, doch beslist weigert Julie deze
eerZij voert een drukke cor
respondentie met Madame de Staël,
die nu eens hier, dan weer daar
vertoeft, waarbij zij aan het wakend
ig_ der censuur weten te ontsnap
pen.
De jaren 1806 en 1807 brengen
Julie Récamier verdriet: eerst is het
de dood van haar moeder, dan het
faillissement van haar man, tenge
volge van een financiële crisis. Hoe
wel van1 jongsafaan omringd met
grote luxe, is Julie, nu zij zich plot
seling geplaatst ziet voor een leven
in middelmatige, misschien zelfs wel
behoeftige omstandigheden, in de
eerste plaats zo getroffen door haar
mans smart over het verlies van zijn
goede naam en over de ruïnering
van zi,jn bankrelaties, die hem ver
trouwden, dat zij haar eigen ver
driet wegcijfert om hem te troosten.
Een beroep van Julie op Nstpoleon
om het faillissement te voorkomen,
krijgt geen antwoord: De Keizer
wreekt zich zwijgend op zijn tegen
standster. Alle bezittingen der Ré-
camiers zullen verkocht moeten wor
den om de crediteuren te voldoen.
Vol berusting aanvaardt Julie dit
alles, wekt hierdoor nog meer de
bewondering van haar vrienden,
maar voelt zich ook door hun vriend
schap gesterkt.
VOOR AFLEIDING neemt Julie een
uitnodiging aan om bij Madame
de Staël te komen logeren op het
kasteel Coppet, aan het meer van
Genève. Als zij verwacht daar tot
rust te kunnen komen, vergist zij
zich wel heel erg: nauwelijks heeft
zij zich wat verfrist na de reis of
haar vriendin treedt al binnen, vol
enthousiasme om haar in kennis te
brengen met de vele vrienden en be
wonderaars, die geregeld op Coppet
verblijf houden en met hun gast
vrouw in voortdurende discussies ge
wikkeld zijn. Rust is op Coppet ver
te zoeken. Madame de Staël brandt
van verlangen om aan Julie haar
eregast voor te stellen: Prins August
van Pruisen, een knappe jongeman
van 24 jaar. Of de slagen van het
lot der laatste jaren Julies weer
stand hebben verminderd weten we
niet, maar wel, dat zij hals over kop
verliefd werd op de Duitse Prins en
hij op haar. Hij is vooral getroffen
door het wat schuchter optreden van
deze schone vrouw, die hij zich eer
der zelfverzekerd had voorgesteld.
Madame de- Staël wakkert het
liefdevuur nog wat aan door rendez
vous in de hand te werken. De prins
wil met Julie trouwen, als zij eerst
toestemming tot echtscheiding van
haar man gevraagd zal hebben. Zij
zijn zo verliefd, dat zij beiden een
schriftelijke belofte van trouw doen,
maardan ontvangt Julie, in
antwoord op de hare, een zo ont
roerende brief van haar man, dat zij
beseft, hoe verkeerd het van haar
is om haar levensgezel, die toch al
zo getroffen is, in de steek te laten.
Onder invloed van het bezorgde,
vaderlijke schrijven van haar man
vindt zij haar èvenwicht geleidelijk
aan terug. Moeilijker is het de prins
van haar gewijzigde plannen op de
hoogte te stellen. Het duurt geruime
tijd, eer hij beseft, dat zij zijn
vrouw niet zal worden, maar ook hij
blijft dan toch nog haar vriend. In
het kasteeltje van Coppet toont men
hedentendage nog de slaapkamers
van Madame de Staël en Madame
Recamier, en de salons, waar de
idylle tussen Julie Récamier en de
prins zich afspeelde
NADAT JULIE enige tijd weer bij
haar man in een bescheiden wo
ning in Parijs heeft gewoond, ver
beteren hun materiële omstandighe
den zozeer, dat zij weer veel kun
nen uitgaan. Niets echter ontgaat
Napoleons politie. De publicatie van
het boek „De l'Allemagne" veroor
zaakt Madame de Staëls verbanning
uit heel Frankrijk. Als Julie zich
wederom naar Coppet begeeft om
gi
H<
haar vriedin gezelschap te houden,
bereikt haar het keizerlijk bevel
zich niet binnen een kring van 40
mijl buiten Parijs te begeven. In te
genstelling tot Madame de Staël, die
heel Europa wel in rep en roer wil
brengen om het onrecht haar aange
daan, aanvaardt Julie met een zeker
fatalisme, zonder een klacht a haar
verbanning en gaat naar Chalons-
sur-Marne en Lyon, waar haar
vrienden haar niet in de steek la
ten. In Lyon ontmoet Julie de ty
pische philosooph Ballanche, een
zeer zachtmoedig mens, die direct
haar ridderlijke vereerder werd en
bleef. Het surveilleren van de politie
vergalt Julie het verblijf in Lyon;
op advies van vrienden vertrekt zij
naar Italië.
Drie jaren brengt zij daar door.
Dan is Napoleons ster in Europa
ondergegaan: na zijn abdicatie in
1814 vinden zijn tegenstanders el
kaar terug in Parijs. In luchtig ver
maak gaan de eerste maanden na
het herstel van het koningschap, de
z.g. Restauratie voorbij. De Réca-
miers kunnen weer als vroeger een
rote staat voeren. Als na de z.g.
onderd Dagen voorgoed aan Napo
leons macht een einde is gekomen
komt ook Madame de Staël weer
in Parijs wonen. Haar gezondheid
is echter zeer delicaat geworden, het
geen haar niet weerhoudt een lijvig
boekwerk te schrijven: „Considera
tions sur la Révolution Francaise".
Julie is toegesneld om haar te
verzorgen. Op een feest in 1817
wordt Madame de Staël onwel: haar
benen blijken verlamd. Na een ge
deeltelijk herstel geeft zij een diner,
moet echter op het laatste ogenblik
toch haar kamer houden. Zo zitten
de gasten wat onwennig aan tafel,
nu de gastvrouw ontbreekt. Tot deze
behoren Madame Récamier en de
grote Chateaubriand, die elkaar na
12 jaar terugzien.
ÏN HETZELFDE JAAR sterft Ma-
1 dame de Staël en laat een grote
leegte in Julies hart achter. Nau
welijks 40 jaar oud, voelt Julie zich
eenzaam. In deze tijd komt Chateau
briand meer in haar leven. Een won
derlijk mens, in wie intense levens
drang gepaard ging met grote poë
tische scheppingsdrift. Een hoogmoe
dig mens ook, die zich verheven
voelde boven de gewone stervelin
gen. Maar ook een welsprekend re
denaar en een schrijver van groot
formaat, getuige zijn werken. Gebo
ren in 1768 is hij al 50 jaar als hij
Madame Récamier opnieuw ont
moet.
Op dat tijdstip is hij op de rand
van een faillissement en verplicht
zijn landgoed te verkopen. Julie, die
zich tot hem voelt aangetrokken,
weet een koper onder haar vrienden
De kamer van madame Recamier op het kasteel Coppet.
Madame de Staël
voor dit landgoed te vinden om Cha
teaubriand te helpen. Deze bezoekt
de Récamiers veel in Parijs. Hij
komt er evenwel niet als Julies
deemoedige aanbidder, zoals haar
andere vereerders, doch eerder als
overwinnaar, nu hij Julies genegen
heid voelt, tot ongenoegen van haar
vrienden, die eisen, dat zij onder
scheid zal maken tussen Chateau
briand en henzelf. Julie lijkt wel zo
op te gaan in haar gevoelens voor
Chateaubriand, dat zij de verwijten
van haar trouwe vrienden niet
schijnt te horen, die de Enchanteur,
zoals men hem noemt, als rivaal
vrezen.
Dertig jaar lang duren de rela
ties tussen Madame Récamier en
Chateaubriand, tot de dood hen
scheidt. In die tijd is zij zijn Muze,
zijn vriendin, zijn vertrouwde, mis
schien ook wel zijn minnares gewor
den. Zij is de enige vrouw geweest,
die er zich op kon beroemen de door
zovele vrouwen aanbeden Chateau
briand, ondanks de vluchtige liefdes
avonturen, die hij zich in die jaren
veroorloofde, zolang te hebben kun
nen boeien.
Zij schenkt hem de volkomen toe
wijding, die hij eist, zij schept voor
hem een kring van trouwe bewon-
Daar ontvangt zij elke dag haar
man en haar vader en haar vrien
den, w.o. Chateaubriand, welke
laatste in de uren, die hij alleen
met haar wenst door te brengen, ge
niet van haar toewijding en van haar
lieve stem, die belangstellend en vol
zachtheid het woord tot hem richt.
Wanneer na de Restauratie Chateau
briand een rol in de politiek gaat
spelen en wel eens te veel, naar de
zin van Julie daardoor zich in be
slag laat nemen, gebeurt het een
maal, dat zij om hem een lesje te
geven, onverwachts naar Italië ver
trekt. Het heeft wel succes, want als
zij eerst 19 maanden later weer in
Parijs terugkeert, blijkt Chateau
briand weliswaar te Reims te ver
toeven i.v.b. de kroning van Karei
X (1824), hij komt echter direct na
zijn terugkeer naar de Abbaye-aux-
Bois en begroet Julie alsof er niets
aan de hand geweest was en zij el
kaar de vorige dag nog hadden ge
zien. Julie voelt zich nu verzekerd
van zijn gevoelens, voorzover men
dit dah kon zijn bij een zo onstand
vastig man ails Chateaubriand. In
haar salon ontvangt Julie weer als
vanouds haar talrijke vrienden. Ook
de vrouw van Chateaubriand bezoekt
haar wel, daar zij zich veel bezig
houdt met weldadigheid en bij Julie
niet alleen warme belangstelling,
maar ook een steeds tot materiële
steun bereid hart vindt.
Het Iiteriar cachet van de salon
van Madame de Récamier wordt
niet weinig verhoogd door het voor
lezen van Chateaubriands herinne
ringen, zijn Mémoires d'Outre Tom
be. Het merkwaardige van Julie is
ook, dat zij de genegenheid van haar
vereerders in die mate bezat, dat
zij hen wist over te halen zich voor
hun rivalen in te spannen. Zo steun
de op haar verzoek Chateaubriand
zijn rivaal Mathieude Montmorency
bij diens poging het lidmaatschap der
Académie te verwerven.
Helaas geniet deze niet lang van
deze eer, want in 1826 sterft hij vrij
plotseling. Voor Julie is het een
groot' gemis, vooral omBul deze
vriend haar altijd met vaderlijke
raad en bezorgdheid placht bij te
staan. In 1830 een nieuwe slag:
bijna 80 jaar oud overlijdt Monsieur
Récamier na een ziekteaanval, in de
appartementen van zijn vrouw.
UAAR VERDERE LEVEN blijft
Madame Récamier in de Abbaye-
aux-Bois wonen. Hoewel de vijftig
jaren reeds gepasseerd, is zij nog
steeds een opvallend mooie vrouw,
met een zeer elegante houding. Als
een cholera-epidemie in Parijs
dreigt uit te breken, reist zij naar
Zwitserland en bezoekt aan het
Meer van Constanz haar vriendin
Hortense de Beauharnais, eens ko
ningin van Holland als vrouw van
Napoleons broer Louis,
deraars, die de grote schrijver hun
verering schenken, als zij in Julies
salon hem zijn werk horen voor
dragen.
TEN TWEEDE MALE nemen de
zaken voor de heer Récamier een
ongunstige wending, zozeer zelfs, dat
ook een deel van het vermogen van
zijn vrouw moet worden aangespro
ken. Ook nu staat Madame Réca
mier naast haar man in tegenspoed.
Zoals een nichtje van haar later ver
klaart:
„Zij bleef voor Monsieur Récamier
zich de meest trouwe en zekere
vriendin tonen, zij voorzag in zijn
verlangens met een voorzienende
en trouwe genegenheid en beijverde
zich tot zijn laatste ogenblik om
hem het leven te veraangenamen".
Zij doet afstand van alle luxe en
huurt in het klooster l'Abbaye-aux-
Bois een bescheiden appartement,
wat haar laatste woonplaats zal zijn.
Chateaubriand is intussen verwik
keld geraakt in de plannen der le-
Een Parijse modeshow liet ons
nieuwe snufjes zien. V.l.n.r.: Een
aardig hoedje, vindt U niet? En
buitengewoon praktisch tevens,
want zó is het een tas (midden).
En wat denkt U van dit smaakvol
tot stand gebrachte Zwitserse hor
loge, dat als een zegelring gedra
gen wordt?
venslustige hertogin de Berry, de
schoondochter der verbannen koning
Karei X, die in Frankrijk een op
stand heeft willen ontketenen ten
gunste van haar zoontje Henri, de
troonopvolger. Na de arrestatie der
hertogin iii 1832 doet Chateaubriand
van zich spreken door een royalis
tische brochure: Mémoire sur la cap-
iivité de Madame la duchesse de
Berry", waarin zijn woorden: „Ma
dame, votre fils est mon roi!" (Me
vrouw, Uw zoon is mijn koning) de
leuze worden voor de aanhangers der
hertogin.
Tweemaal onderneemt Chateau
briand een reis naar Praag, waar de
verbannen koning vertoeft om te
pogen de hertogin de Berry te ver
zoenen met haar familie. Als zijn
moeite tevergeefs is, trekt hij zich
verder uit de politiek terug om zich
aan het vervolg van zijn Mémoires
d'outre tombe te gaan wijden. Als
dit werk gereed is wordt het in zijn
geheel in Julies salon voorgelezen
voor een kleine groep uitverkorenen.
Het grote succes, dat zij hebben,
maakt dat Chateaubriand niet lang
hoeft te zoeken naar een uitgever.
Hij ontvangt een som gelds en een
lijfrente ervoor, overgaande op zijn
weduwe.
MADAME RECAMIER en Chateau
briand zijn nu beiden op leeftijd
gekomen. Ilij betekent alles voor
haar. Steeds weer bedenkt zij nieuwe
afleiding voor hem, een moeilijke
taalt, want hij verveelt zich gauw
en houdt ervan steeds andere men
sen om zich heen te zien. Zij raakt
niet uitgeput in het bedenken van
wat hem aangenaam kan zijn.
Toch zijn hun laatste levensjaren
allesbehalve fleurig te noemen. Julie
klaagt over haar ogen en blijkt staar
te hebben. Zij laat echter zomin
mogelijk merken, hoe slecht zij ziet.
Bijna blind ondergaat zij een ope
ratie, die echter door haar eigen on-
voorzichtigheid mislukt. In die tijd
breekt Chateaubriand een sleutel
been en raken zijn benen verlamd.
Hij wordt gedragen naar Julies salon i
en is aan een rolstoel gekluisterd.
Nog doet Julie alles wat in haar
vermogen ligt om zijn verveling te i
verdrijven. Na de dood van zijn
vrouw voelt Chateaubriand zich nog
eenzamer worden. Hij stelt Julie
voor om te trouwen, maar zij vindt
hen te oud geworden om nog ver
andering te brengen in hun levens
wijze. De dood van Julies trouwe
vriend, de philosooph Ballanche
geeft Julie een nieuw verdriet.
In de halfduister gemaakte ka
mer in de Abboye-aux-Bods
brengen de schone Madame Ré
camier, nu blind, en de beroem
de Chateaubriand, verlamd, hun i
levensavond door. Zwijgzaam 1
wacht Chateaubriand op de dood.
In de salon, waar eens heftige
disputen werden gevoerd, lijkt
het leven wel uitgeblazen. Ook
de politieke beroeringen van om-
streeks het jaar. 1848 laten Cha
teaubriand onverschillig. Aan zijn
leven komt op 4 Juli 1848 een
Acht maanden overleeft Ma
dame Récamier hem nog, welke
tijd zij wijdt aan zijn nagedach
tenis en zijn werk. Nóg is zij zeer
elegant en mooi, al missen haar
ogen de glans van vroeger. Een
choleraepidemie in Parijs 1849
maakt haar tot zijn slachtoffers.
Op het kerkhof van Montmartre
wordt zij door haar vrienden ter
ruste gelegd, ver van Chateau- i
briand, die begraven was op een
rotsachtig eilandje, Le grand Bé
genaamd, dat vlak voor zijn ge
boortestad Saint Malo door
Oceaangolven wordt omspoeld.
Hij rust onder een eenzame i
zerk van groenachtig graniet. 1
FIORANCA.
9
Moe
Enfin,
le ba-
en
a ein-
boop,
Het
e niet
hun
wel
houw-
liggen
ge-
Lurken
een
Trini-
-12 te
van,
12 van
Lieve
Linde-
Genua
Va-
Suez
Zam-
naar
i 6 uur
24-12
Ma
in naar
Pantel-
26-12
te
Said
te Bü-
naar
Wal-
i, 27-12
La-
naar
an Mo-
27-12
- Mod-
Gibral-
28-12
i, 28-12
mijl
New
St Vin-
te Port
-12 Las
15-12 te
Cura-
naar
uur
Oranje,
ins Wil-
Prins
naar
Lis-
30, 27-12
Oranje,
27-12 te
ton ver
ia, 26-12
5 Palmas
Rio de
ar Bey-
laltimore
naar
an Man-
26-12
Sar-
Cura-
e Reyk-
5 te New
nbasa
Alexan-
Dubai
Stad
Schie-
r IJ mui
te Nar-
Eil.
28-12 te
26-12
:ep, 28-12
van
28-12
;er, 29-12
23-12 van
Tabian,
ipore
naar
naar
an New
26-12
Colombo
-12 Malta
van
;jalengka,
26-12 te
R'dam
mdo No-
esterdam»
verpen
Ham
mijl zuid
V) naar
te Gre-
R'dam
28-12 te
mijl west
Wonogiri,
sari, pass.
te R'dam
380 mijl
f-Graads-
id (KRL),
d (SSM),
van