Een tornado raasde over Florida
VJ
In enkele seconden werd een grillige weg des
doods door Geneva getrokken
ANTONKARAS MAG GEEN
WIJN VERKOPEN
Twaalfhonderd belastingen in
het Ptolemaëische Egypte
RAMPEN die de
mensheid troffen
(III)
Enige merkwaardige
ontsnappingen
Maar de verdediging
is paraat
DE grote snelheid, waarmee wervel
winden zich beweger. van tachtig
tot honderdtachtig kilometer per uur
en hun onberekenbare weg, maakt een
verdediging uiterst moeilijk. Van tor
nado's kan men nimmer zeker zijn,
want zij beschrijven de vreemdste ba
nen, keren terug en maken cirkels. Van
één ding kan men echter altijd zeker
zijn: zij draaien als de wijzers van de
klok. Het is die draaiing, die de wer
velwinden zo gevaarlijk maakt, want
de buitenranden van de zuigtrechters
hebben een snelheid van zeshonderd tot
achthonderd kilometer per uur en dat
verklaart hoe het komt, dat wervelwin
den zulke enorme verwoestingen kun
nen aanrichten. De verdediging is ech
ter paraat. In Amerika is men de oor
log tegen de wervelwinden in 1924 al
begonnen met plaatselijke orkaanwach-
ten. In 1934 stichtte de Pan American
Airways de befaamde orkaanwacht, die
de hele Caraïbische zee bereikte met
een net van radiozenders. De Ameri
kaanse kustwacht zendt vliegtuigen en
schepen uit om naderende wervelwin
den te melden. Vóór de oorlog zond
men oorlogsschepen uit om met kanon
vuur de zuigtrechters van wervelstor
men stuk te schieten. Theoretisch is dat
mogelijk, mits men de granaat precies
in het hart van de wervelwind kan
doen ontploffen. Maar helaas is dat niet
Belastingdruk2000 jaar geleden
Vermogens door fiscus
opgesoupeerd
Radar, vliegtuigen, olie en brandbommen
in de strijd tegen wervelwinden
Sinds 1900 alleen al in
de VS 15000 doden
Op het spoor der
verwoesting
ZATERDAG 27 FEBRUARI 1954
WEINIG rampen zijn zo af
schrikwekkend, in hun verschij
ning als de wervelwind. Zowel
Japan als India, China en Mid-
den-Amerika zijn door derge
lijke rampen, vaak in combina
tie met een springvloed, getrof
fen. Een halve eeuw geleden
eiste een dergelijke combinatie
in Texas vijfduizend doden en
vorig jaar kwamen honderd
veertig mensen om tn een tver-
velwind, die het stadje Waco in
Texas trof. Maar geen wervel-
wind trof tvreder en onvenvach-
ter, dan die welke op 12 Sept.
1928 Florida bestormde en die
in drie seconden tijd meer dan
vierduizend mensen doodde.
(Van onze corespondent
te Wenen)
,,^AN het wijnhuis
„Zum Dritten Mann",
ter'attentie van de heer
Anton Karas, Sievering/
Wenen, Oostenrijk" zo
staat het adres op de
vele brieven, die Toni
j Karas de laatste weken
overal ontvangt. Vrien
den uit de hele wereld
leven met hem mee en
spreken er hun veront
waardiging over uit, dat
de stad Wenen haar be
roemde zoon niet eens
een vergunning wil ge
ven tot het openen van
een restaurant. Het ont
breekt niet aan voorstel
len om de componist
van de „Derde Man"
over te halen naar En
geland of Amerika te
komen. Maar Toni Karas
is nu eenmaal een oude
,Weaner" en dol op zijn
geboortestad. Ook al zijn
er onder zijn post wel
eens brieven, waarin
staat: „wegens overtre
ding van paragraaf....
tot een geldboete van
1000 Schillings subs, acht
dagen hechtenis veroor
deeld.... daar zonder
bedrijfsvergunning wijn
uitgeschonken en gebra
den kippetjes geres-
veerd...." Toni Karas is
zo langzamerhand vel
het een en ander ge
wend. „Ik krijg ze toch
wel, die vergunning",
2egt hij, „anders sla ik
de „Derde Man" kort un
klein".
Ja, zo gaat het dus,
als men „beroemd"
wordt. Een gelukkig toe
val bracht de slechts in
de „Heurigen" bekende
citerspeler Toni Karas
met zijn fascinerende
melodie op het witte
doek en maakte zijn ge
schiedenis over de hele
wereld bekend. Maar To
ni Karas zag al spoedig
in, dat hij op deze po
pulariteit alleen geen
bestaan kon opbouwen.
Van het geld, dat hij
met zijn getokkel bij
eengebracht had, bouwde
hij een luxe wijnlokaal
en kreeg hiervoor ook,
dit leek tenminste zo,
een vergunning. Doch
deze vergunning van 30
September 1953 was
slechts verleend door
het gemeentebestuur,
dat zijn toestem
ming o.a. als volgt mo
tiveerde „dat Anton
Karas een in het buiten
land zeer bekende fi
guur is, die een grote
kring vereerders bezit en
Kort geleden speelde
Toni Karas, de wereld
beroemde Harry Lime-
componist, nog met zijn
citer voor de Engelse
Koning en de Paus. Toen
was zijn geboorteland
trots op hem. Thans wei
gert zijn eigen stad, We
nen, hem de vergunning
wijn en „Backhendl" te
verkopen. Morgen, zo
dreigt men hem van
overheidszijde, gaat hij
de gevangenis in, als hij
niet
een bijzondere gast en-
kring aantrekt, die voor
de bestaande zaken a
priori niet in aanmer
king komt".
Maar de concurrentie
dacht er anders ove
Nauwelijks had Karas
zijn wijnhuis „Zum Drit
ten Mann" op 1 Octo^
1953 geopend, nauwelijk.
waren inderdaad, zoals
verwacht, uit de hele
wereld gasten aangeko
men, vaak zelfs in zul
ke drommen, dat de
„Derde Man" geen plaats
genoeg meer had, of de
vakgroep van Weense
café- en restaurantbe
drijven nam wraak Ze
protesteerde bij het mi
nisterie van Handel en
Nijverheid tegen de toe
wijzing van een vergun
ning aan Toni Karas en
bracht hierbij haaf ver
wondering tot uitdruk
king, dat de populariteit
van de heer Karas moest
dienen om een vergun
ningsaanvrage te moti
veren. „We hebben tal
rijke populaire acteurs
en voetballers", staat er
in het protest, „als die
allemaal, wanneer hun
roem begint te verble
ken, hun redding zien in
het cafè-restaurantbe-
drijf, dan kan men de
wettelijke regeling wel
opheffenEvenals het
bezoek van zijn buiten
landse concerten ver
minderd is, zullen ook
de gasten van Karas'
wijnhuis op de duur
wegblijven". Nu dit
was duidelijke taal.
En het einde van deze
moderne Harry Lime-
variatie? Een proces,
waarbij de rechter nu
het laatste woord moet
spreken. Voorlopig ver
koopt Toni Karas nog
zijn wijn en zijn „Back
hendl", op grond van
zijn eerste vergunning
en 's avonds telt hij de
strafbeschikkingen, die
inmiddels zijn binnen
gekomen en die hem
met gevangenisstraf be
dreigen, als hij niet ge
hoorzaamt.
Zodoende bestaan er
voor de „Derde Man" in
Sievering drie mogelijk
heden: 1. intrekken van
de vergunning; 2. alles
kort en klein slaan3.
Backhendl met wijn.
Nummer drie smaakt in
ieder geval het beste.
Best mogelijk, dat de
hoogste instanties m
Wenen voor deze conse
quentie ^iet ontoegan e
lijk zullen zijn. Dat
hoopt tenminste nog
steeds de over zijn late
roem geenszins verrukte
Toni Karas.
£EN WERVELWIND is het resultaat
van een verstoren van het evenwicht
in de atmosfeer. Een laag hete lucht
wordt overstroomd door een laag koude
lucht. De warme lucht stijgt en de
koude lucht daalt en daardoor begint de
lucht in kolkende beweging te geraken.
Een tornado lijkt op een afstand wel
wat op de naderende slurf van een oli
fant. Het geluid is even afschrikwek
kend als het uiterlijk. Zo'n slurf is een
dertig tot honderd meter in doorsnede
en maakt een slingerende beweging. De
lengte daarvan is van een halve tot
twee kilometer en binnenin ruikt men
Een windstoot op de boulevard van
Miami.
een sterke gaslucht en ziet men vele
bliksemflitsen heen en weer schieten.
Hoe merkwaardig het ook mag klin
ken, er zijn vele mensen, die door wer
velstormen zijn gegrepen en het na
kunnen vertellen.
In Newburg, Alabama, naderde een
wervelstorm een boerderij, waar de va
der iedereen bevolen had plat te gaan
liggen. Maar het jongste zoontje was
ongehoorzaam en tot zijn ontzetting zag
de vader lioe het kind door het raam
werd weggezogen. Maar nog voor hij
de deur uit kon snellen om het kind te
redden, werd het door hetzelfde raam
heen weer in de kamer gezet. In Min
nesota zagen twee spoorwegarbeiders
een wervelstorm naderen. Zij grepen
zich in liggende houding vast aan de
uitstekende paal bij een seinhuis en toen
zij opkeken was die paal net alles wat
er van het seinhuis nog over was. Die
zelfde wervelwind overviel vier andere
spoorwegarbeiders op een lorrie. De
mannen werden op de grasberm gewor
pen maar de lorrie werd totaal ver
nield. In Kirksville, Missouri, werd een
dame door een wervelwind gegrepen en
vier kilometer verder in een hoge hooi
berg neergezet; zjj beweerde hoger dan
de kerktoren te zijn geweest en alleen
bang te zijn geworden, toen een wit
paard vlak bij haar meegevoerd werd,
omdat vreesde dat het beangste dier
haar zou trappen. In diezelfde plaats
werd door die tornado het post
kantoor geheel vernield, maar een
schrijftafel werd opgenomen en meege
voerd en tweehonderd meter verder
neergezet: een inktfles stond nog recht
op en er was geen druppel uit gemorst.
Het radarbeeld van een tornado.
dan een toeval, want hoe zal men een
granaat zo precies kunnen afstellen?
Maar sedert enkele jaren heeft men
een ander systeem, dat grote beloften
voor de toekomst in zich draagt. Men
heeft de Atlantische Oceaan ingedeeld
in vakken, die alle een letter en een
nummer dragen, die plaats van oor
sprong en richting van de tornado aan
geven. Tal van vliegtuigen patrouilleren
regelmatig zover uit de kust om tijdig
te kunnen waarschuwen per radio als
een wervelwind nadert. Radarapparaten
maken het mogelijk om wervelwinden
waar te nemen. Die vliegtuigen, vier
motorige Boeings, zijn ware vliegende
meteorologische laboratoria. Men moet
het werk van deze mannen niet onder
schatten, want ook als de machine de
wervelwind slechts op een afstand na
dert, krijgt het stoten alsof het temid
den van ontploffende bommen vliegt.
Men is er reeds in geslaagd het bin
nenste van een wervelstorm te fotogra
feren en men heeft een systeem om de
wervelwinden boven zee uiteen te doen
barsten met erin gespoten brandende
olie of met aan valschermen omlaag ge
worpen bundels brandbommen. Een
hoge temperatuur, in het midden van
de wervelstorm verwekt, doet deze in
eenzakken als een mislukte pudding.
Hoewel nog niet tegen alle eventualitei
ten gewapend, is men er toch van over
tuigd binnen enkele jaren een onfeil
bare verdediging geschapen te hebben
langs Amerika's Zuidoostkust tegen de
wervelstormen. Reeds menen deskundi
gen, dat grote rampen als de hiervoor
beschrevene, tot de onwaarschijnlijkhe
den behoren. En naar zij hopen zal ten
minste in dat deel van de wereld bin
nenkort een einde zijn gemaakt aan de
terreur der wèrvelwinden. die al zoveel
duizenden mensenlevens vergde in de
loop der jaren.
(Van een medewerker)
ZUCHTEND onder de druk van
belastingen en accijnzen van
allerlei soort spreken wij wel eens
van de „goede oude tijd", het
gouden tijdperk der mensheid,
toen er nog geen staatsapparaat
was in de tegenwoordige zin met
zijn wijdvertakte bemoeiingen en
plichten. Wij denken aan de Oud
heid, waarvan wij ons uit de ge
schiedenisles nog vaag herinneren,
dat het oude Athene een grote af
keer had van directe belastingen.
Inderdaad werden in het oude
Griekenland de directe belastingen
als hoofdelijke omslag geheven al
leen opgelegd aan vreemdelingen en
onderworpenenvoor de burgers be
stonden er nóch inkomsten- nóch
grondbelastingen. Alleen bij oorlogs
gevaar werd dit principe tijdelijk
buiten werking gesteld. Daarbij mag
men echter niet vergeten, dat het hele
staatsbestuur om zo te zeggen niets
kostte, want daar bepaald werk •>en
vrij man onwaardig was, kregen al
leen de laagste ambtenaren een sa
laris, als deze uitdrukking bij de
geringe beloning van deze staats-
slaven op zijn plaats is. De ambtena
ren werden namelijk ieder jaar ver
vangen, de president van de Attische
republiek volgens een geraffineerd
verzonnen systeem zelfs dagelijks.
Ook het leger vereiste geen hoge uit
gaven, want de burgers moesten voor
hun eigen kosten opkomen, als ze
voor het vaderland gewapende dienst
verrichtten. Pas na de invoering van
de huurlingenlegers werd dit anders.
De lasten van het Attische staats-
huishouden, dat ons tegenwoordig als
een voorbeeld van zuinigheid voor
komt, kwamen echter van een geheel
andere kant. Attika was het ideaal
van de daggeldontvangers. Iedere dag
incasseerden 5000 schepenen, die bij
de thans nauwelijks meer in te den
ken procedeerzucht van de Atheense
burgers in niet minder dan 10 ge
rechtshoven hun ambt uitoefenden,
hun daggelden. Bovendien hadden
alle meerderjarige burgers, die in de
veertiendaagse volksvergaderingen
zitting en stem hadden, recht op een
vergoeding, terwijl zelfs uit de open
bare kassen aan alle burgers de en
treeprijzen voor het theater in pro
centen van de gemiddelde dagver-
dienste werden terugbetaald. Welge
stelde lieden mochten hiervan geen
afstand doen, om de democratische
gelijkheid niet in gevaar te bren
gen. Dat dit geweldige sommen ver
slond, ligt voor de hand; men moet
bedenken, dat bijvoorbeeld het Dio-
nysos-theater 15.000 zitplaatsen hadl
J-JOE werden de daarvoor noodzake
lijke bedragen bijeengebracht? De
opbrengst van de zoutmijnen en steen
groeven, tol- en marktrechten en de
reeds genoemde hoofdelijke omslag
dekten de behoefte aan daggelden.
Andere uitgaven werden volgens een
vernuftig bedacht systeem bijeenge
bracht. De staat schafte zich bijvoor
beeld een oorlogsvloot aan op de vol
gende wijze: hij zorgde voor een
scheepsromp, een burger of een groep
burgers moesten dan uit hun ver
mogen zorgen, dat het schip zee
waardig werd gemaakt. In ruil daar
voor kreeg de betrokken burger "'et
commando, maar hij was voor de toe
stand van het schip aan de staat re
kenschap verschuldigd. Op dezelfde
wijze werden de openbare feesten en
theateropvoeringen, de uitrusting en
de verblijfskosten van de deelnemers
aan de nationale feestspelen van
de Grieken, het onderhoud van ue
gymnasia bekostigd. Een inkomsten
belasting werd in geval van oorlog
geheven en wel dekte de staat zijn
geldbehoefte in een ommezien zoda
nig, dat hij het benodigde bedrag bij
vooruitbetaling de 300 rijkste burgers
oplegde. Op deze wijze werden hele
vermogens door belastingen opgesou
peerd en er vormden zich tenslotte
zogenaamde belastingcorporaties in
de kringen der betrokenen.
Een afschrikwekkend voorbeeld
geeft ook Egypte ten tijde van de
Ptolemaeërs, dat niet minder dan 200
verschillende belastingen kende. De
grondbelasting werd in koren gehe
ven de staat had zich op deze wijze
verzekerd van het graanmonopolie.
Bovendien waren er echter speciale
belastingen op wijn en op het houden
van slaven, varkens, schapen, ezels,
paarden, kamelen, er waren belastin
gen op het bezit van een duiventil
en een bijenkorf, op land- en huis
bezit, op zout en op natron, er wa
ren tolrechten en tenslotte een
omzetbelasting van tien procentI Al
deze belastingen werden in geld ge
heven. Geen wonder, dat hiervoor een
geweldig ambtenarenapparaat nodig
was, dat de staat moest ruïneren. De
bevolking zuchtte onder de steeds
toenemende last van de staatsheffin-
gen, totdat tenslotte de belasting-
schroef tè vast was aangedraaid De
ongetemde woekering van de fis
cale geest verstikte ook hier het be
drijfsleven en vernietigde de wel
stand van de burgers.
„£R IS EEN STORMWAARSCHUWING GEGEVEN" zei Louis üverton, de directeur van het nieuwe, in
aanbouw zijnde hotel in Geneva, Florida, op deze Septemberdag in 1928. „Het moet al hard waaien als
de zaak tegen de grond gaat...." zei Roy Baden, een van de opzichters. „Ik ben er niet gerust op" zei
Overton, „met die wervelwinden valt niet te spotten. Jullie komen uit het Noorden en weet niets van die
dingen af, maar ik heb mijn leven lang in Florida gewoond en ik kan je zeggen, dat er niet mee te spot
ten valt!" „Wat moeten de mensen dan doen?"»vroeg Baden. „Vluchten en dekking zoeken, als die zwarte
slurf van de wervelwind op je afkamt, plat gaan liggen en je aan iels stevigs vastgrijpen...." „We
zullen er om denken!" zei Baden. Weinig kon hij vermoeden, hoe de raad van Overton hem een uur
later te pas zou komen. Op straat gekomen zag Overton hoe winkeliers de grote stormvaste luiken voor
hun ramen aanbrachten. Hier en daar spoedden mannen met oliejassen aan en zuidwesters op, de gele
band met orkaanwacht om de arm, zich naar hun verzamelpunten. „Ze nemen geen risico" dacht Over
ton en reed naar de strandboulevard. Er was niets te zien, dan een onbetekenend wolkje aan de horizon.
De zee zond nog onvermoeid haar azuurblauwe rollers het witte strand op, maar het strand was al ver
laten. De horizon werd nu donkerder. Het was plotseling of er een siddering door de natuur ging. Vogels
trijsten en vlogen op. Toen werd het stil. In de verte klonk een dof gerommel als van een aanrollend
tankleger, dat snel en met oorverdovend lawaai naderbij kwam. De zee kreeg een loodblauwe kleur en
plotseling was er een windstoot, waarin de palmen aan de boulevards zwiepten en bogen. Krakend viel
een oude boom om. En plotseling was de wervelwind daar. Overton zag de warrelende massa aankomen,
maar hij bleef staan met zijn auto, omdat hij er toch zo ver van verwijderd was. Niettemin huilde de
wind over de hele breedte zover hij kon zien, van het strand. Ramen en deuren klapperden, hier en daar
rinkelde glas. Felle windstoten gierden over het strand
pLOTSELING was het alsof een bomtapijt gelegd werd en de hele stad achter
hem in puin viel. Onmiddellijk daarna ging de wind wat liggen. Overton liet
zijn auto staan en holde de hoofdstraat in. Wat hij daar zag leek hem een secon
de een beeld uit een boze droom. Wat even tevoren een drukke winkelstraat
met hotels en pensions was geweest, was nu een massa puin. De straat was be
dekt met een laag glasscherven en puin. Stofwolken en wolken kalk stegen op.
En pas nu steeg een eindeloos 'gekerm op. Het was niet te zeggen, waar dit
vandaan kwam. Overton had het gevoel, dat het gekerm hem overal omgaf,
dat het ongrijpbaar uit de puinhopen opsteeg en een seconde lang had hij de
gruwelijke sensatie dat hij de enige overlevende was van de ramp, die in drie
seconden een hele stad had weggevaagd. Maar dat bleek niet waar te zijn. Naar
mate de stofwolken optrokken, bleken er nog vele huizen en gebouwen te staan.
Geheel willekeurig had de wervelwind zijn pad getrokken door de stad.
O VERTON baande zich een weg door
de troepen vastberaden helpers, hui
lende vrouwen, door paniek geslagen
mannen, krijsende kinderen en de sta
pels puin Hij wilde zien hoe het bij
hem thuis was gesteld, met zijn vrouw
en kinderen. Maar toen hij de straat
inkwam, waar hij zijn bungalow had,
zag hij, dat zijn huis er nog stond. Wel
iswaar was het dak eraf gerukt, welis
waar was er geen raam en geen deur
meer in en flapperden de gordijnflar
den naar buiten, maar zijn vrouw en
kinderen zag hij al van verre staan. Ze
hadden in de kelder een toevlucht ge
vonden en waren er ongedeerd afgeko
men. Maar zijn buurman was minder
gelukkig geweest en de overburen ook.
Bijna alle huizen in de straat waren
weggevaagd en de volgende dag besef
te hij eerst, hoe gelukkig hij was ge
weest, toen men alleen in zijn straat
al honderdelf doden telde
nE WERVELWIND, die op deze Sep-
temberdag Florida bestormd had,
bleek een van de grootste catastrofes
Een naderende wervelwind.
te hebben veroorzaakt, die men op dit
gebied ooit had geboekstaafd. Vooral in
het binnenland, verder van de zee, had
men er niet op gerekend dat de wind
zich zo sterk zou doen gevoelen. Maar
Enterprise en Leesburg, Silver Springs
en Gainesville, New Troye en Chatta
hoochee waren zwaar getroffen. Tot
diep in Georgia toe had de wervelwind
zijn verwoestend pad getrokken. En
toen men na enkele dagen de balans kon
opmaken, wist men dat er meer dan
vierduizend mensen het leven hadden
verloren bij een ramp, die nog altijd
onvergetelijk is gebleven
De wervelwind is de cycloon van de
zeevaarders, de tai-foen van de Chinese
en Japanse zeeën, de tornado van
Spaans Amerika, de windhoos van onze
streken. Meestal duurt zo'n tornado
maar kort, maar soms ook wordt Flori
da bij voorbeeld geteisterd door hoos
na hoos, die de zee tot ongekende hoog
te opzweept, die het verkeer volkomen
verlamt en die alles met zich meevoert,
wat niet met zware betonnen muren is
verankerd. Roy Baden bijvoorbeeld
werd bij de wervelwind van Geneva
gered, doordat hij plat op de grond ging
liggen en zich stevig vasthield aan een
uit de grond uitstekende stalen balk,
onderdeel van het hotel dat hij hielp
bouwen. Toen hij opkeek nadat de wer
velwind voorbij was, was die stalen
balk alles wat er nog van het in aan
bouw zijnde hotel was overgebleven.
Zulke ervaringen zijn geen zeldzaam
heid. Sinds het jaar 1900 hebben wer
velwinden in de Verenigde Staten al
leen al het leven van bijna vijftiendui
zend mensen geëist. In geld omgere
kend was de daarnaast aangerichte
schade een milliarden-bedrag. In Oc
tober 1938 -vielen drie tornado's -tege
lijk de stad Charleston aanin Züïd-
Carolma. Eén nam zijn weg door het
centrum, een tweede door het Zuidelijk
deel en een derde door het Westelijk
deel van de stad. In twee minuten tijds
richtten deze drie wervelwinden een
schade van dertien millioen dollar aan
en doodden zij drieëndertig mensen.
Maar in 1884 richtte een front van zes
tig- wervelwinden zich op Florida en
toen de zon die avond onderging had
den tienduizend gezinnen hun woning
verloren en hadden bijna duizend men
sen de dood gevonden. Zeventien jaar
later werd Galveston in Texas door
een, gecombineerde wervelwind met
springvloed getroffen, waarbij vijfdui
zend mensen het leven verloren....