De Notre Dame E;onrdT™
in de Franse
kathedralen
B-TVT 1=1-1
EEN LEVEN VOL MUZIEK
Eens stond de machtige kerk te koop!
Ook Spierpijn
Janine Dacosta:
Haar spel is fijn
als kantwerk
Ter overdenking
In de gevangenis
HET KLANKBORD VAN
Centrum van geestelijk
en wereldlijk leven
EEN RIJKE HISTORIE
Y
•=n rheumatlsche pijnen
wrijft U weg met
(Advertentie, Ing. Med.)
onherstelbaar vernield. De gouden
lamp in de vorm van een schip, die
voor de kapel van de H. Maagd brand
de, was gestolen. Zij was een geschenk
geweest van de burgerij in 1605 en in
de plaats gekomen van de jaarlijkse of
ferande van een kaars, die zo lang
moest zijn als de omtrek van de stad
Parijs. De snelle uitbreiding van de
stad bracht tenslotte de voorgeschreven
lengte van de kaars in het geding en
men veranderde haar in een zware
massief gouden lamp. En het heilig
asylrecht voor de veroordeelde, die
vóór zijn executie een schuilplaats in
de Notre Dame wist te vinden en
daarna niet meer gegrepen kon worden
"ing te loor. Maar de Notre Dame
leeft voort, zij het in een nieuw licht.
Nog in 1871 hebben de Federalen ge
probeerd de kathedraal in brand te
steken. Het is niet gelukt en de we
reld mag zich gelukkig achten met het
behoud van een monument, dat als
een bolwerk van Franse cultuur heeft
gestaan en nog staat temidden van alle
wereldse woelingen aan zijn voeten.
■pOEN honderd jaar geleden baron
Haussmann, op order van Napoleon
III, grote schoonmaak in Parijs hield,
kwam ook het lie de la Cité aan de
beurt. De grote gebouwen, de Notre
Dame in de eerste plaats, werden ont
manteld. In latere tijden was er van
het oude parvis niet veel meer over,
De huizen stonden tegen de kathedraal
aangedrukt. Alle krotten en sloppen,
met elkaar een poel van ellende, ziek
te en misdaad, werden opgeruimd en
afgebroken en het machtige gebouw
kwam geheel vrij te staan in zijn door
de eeuwen aangevreten en geschonden
schoonheid. Het hart van Parijs ligt
nu open en bloot te kijk voor de hele
wereld. Het draagt naast de recht
spraak in het Palais de Justice de zorg
voor de algemene veiligheid in de Pre
fecture de Police; en naast de zieken
zorg in het Hotel Dieu, de zielszorg in
de Notre Dame.
Oude gebruiken weten zich gewoon
lijk onverstoorbaar te handhaven. Men
moet ze alleen weten te herkennen.
Nog altijd is er de fleurige bloemen
markt, die Zondags tot vogeltjesmarkt
wordt en zelfs de oude Mysteriespelen
worden er nog opgevoerd, in een nieu
we aankleding, des zomers op een par
vis volgepropt met Amerikaanse toe
risten en met als achtergrond de ka
thedraal, die onbarmhartig beschenen
door het felle floodlight, haar beide
torens als afwerende armen ten hemel
strekt, in protest tegen de genadeloze
naaktheid waarin ze te kijk wordt ge
zet.
En dan was er die eerste mijlpaal, die
in 1768 door het Kapittel van de Notre
Dame op het parvis geplaatst werd en
die toen reeds als uitgangspunt werd
genomen voor alle weg-afstanden naar
de Franse provincie en naar de hoofd
steden in Europese landen.
Nu ligt er midden op het schone,
stille parvis een bronzen ster. Daarin
staat het wapen van Parijs dat schip
het stönd er in. Want de voetstap
pen. die er altijd weer onwetend en
argeloos overheen slippen, hebben het
uitgewist en het brons is glad en glim
mend als een spiegel. De vier wind
streken zijn er op aangegeven en nog
altijd vormt deze bronzen ster het be
gin- en het eindpunt van de kilometer
telling voor alle wegen, die van en
naar het hart van Parijs voeren.
Q, NIERSTRASZ
yZER EN TWINTIG
jaar geleden had er
ten huize van de familie i
Dacosta in de Franse 'i
stad Bordeaux een merk- i
waardig vooral plaats, j J VS;®1
Het gebeurde tijdens de jtfiFuNf
pianoles van de oudste
dochter Marguerite. De
leraar gaf zijn pupil e
plichtsgetrouw een mu- f
ziekdictée op: hij noem- sttt
de de noten en Margue-
rite moest ze op hetkla- :L-
vier aanwijzen. Het ging
niet zo vlot deze keer, j
maar de les zou toch
zonder schokkende ge- t
beurtenissen tot een 1 aHHHn 9
goed einde zijn gebracht, j
ware het niet dat het Hap4 ,j#
drie-jarige zusje van j «*"9
Marguerite, die aandach-
tig had staan kijken en Zy
luisteren, ineens par- j
man tig naar voren
stapte en heel wijsneu- T
zerig de toetsen, die de
5 jaar oudere Margue-
rite niet zo gauw kon ?§fli?
vinden, aansloeg.
Marguerite keek ver- ■HHHr' f
baasd; de leraar nog HB*'
verbaasder. Hij nam de sjjzË jf-
penter op zijn schoot en jé"
noemde nieuwe noten. ,<y
Zonder aarzelen gleed jjf w J jf J
het kleine wijsvingertje HS£JS* j I
over het glanzende ivoor WujÈKÊjjSF jff f
tot aan de juiste toetsen.
Maar daar bleef het niet
bij. Met een twinkelend stemmetje begon het kleine meisje een speelliedje te
zingen en het eigenwijze vingertje zorgde voor een foutloze begeleiding.
„Janine", riep Margurite: Jij speelt!"
JANINE DACOSTA is nu 27 jaar en
-1 één van, Frankrijks meest belovende
jonge pianisten. Haar studie, die eigen
lijk al op haar derde jaar begon, was
zwaar maar verliep voorspoedig. Op
haar vijfde jaar reeds kreeg zij les van
Joseph Thibaud, de broer van de be
roemde Jacques en zij gaf, toen zij elf
jaar was, haar eerste concert in Bor
deaux als soliste in Mendelssohn's
pianoconcert.
In Parijs, waar zij het conservato
rium bezocht, was zij één van de leer
lingen van Marguerite Long, de grote
paedagoge die zo menig talent tot volle
ontplooiing heeft gebracht.
Toen Janine haar studies bijna had
voltooid, brak de oorlog uit en van
optreden naar buiten kon niets komen.
Maar wellicht hebben deze vijf jaren
haar de bezinning op de innerlijke
waarden van het kunstwerk gebracht,
na de technische perfectie die zij door
harde studie reeds had bereikt. Van
waar anders haar overrompelende suc
cessen die zij van meet af aan be
haalde, toen zij in 1945 in haar eigen
land begon te concerteren?
Maar nog duurde het ruim twee jaar
vóór Janice voor 't eerst buiten haar va
derland speelde en het was in Januari
'948 toen zij, samen met het Orchestre
'•i Conservatoire de Paris het eerst in
"derland optrad, waarbij zij in over
weldigend succes het publiek zó stor
menderhand veroverde, dat zij onmid
dellijk door alle grote orkesten van ons
land voor de komende seizoenen werd
geëngageerd.
„De piano is nu eenmaal mijn lust
en mijn leven" vertelde ons de kleine
charmante Frangaise, toen wij een uur
tje rustig met haar zaten te praten. „Ik
zou haar voor niets willen ruilen. En
ook voor niemand", voegde zij er veel
betekenend lachend aan toe.
Nee, Janine is niet getrouwd, noch
verloofd. „Als ik maar spelen kan",
zei ze, „dan leef ik. Zo gauw als ik het
podium betreed, vergeet ik alles om
me heen. Dan is er alleen nog maar de
vleugel. Ik weet niet of er veel men
sen in de zaal zitten of weinig. Dat kan
mij op dat moment dan ook helemaal
niet schelen. Pas later, tijdens het con
cert, dan voel je dat geheimzinnige
iets dat tussen jezelf en het publiek
groeit. Misschien is het het bewustzijn
van samen op te gaan en gezamenlijk
deel te hebben aan de schoonheid. Ik
weet niet wat het is, ik weet alleen
dat ik me dan volmaakt gelukkig voel."
Janine is romantisch, daar is geen
twijfel aan. Zij leest graag, maar wat
leest zij bij voorkeur? „Lezen? Oh lala,
gedichten uit de Renaissance. Frangois
Villon bijvoorbeeld. Kent u zijn „Bal
lade van de Gehangenen"? Vindt u die
zelfspot, maar vooral ook die ootmoed
daarin niet subliem? Of Ronsard; je
moet ze eigenlijk in het oud-Frans le
zen om er volop van te genieten. Of
Molière's toneelstukken, zoals „Le Mé-
dicin malgré lui". Ik ben nu begonnen
een bibliotheek van uitsluitend mooie
boeken aan te leggen. Ik bedoel boeken
die er ook van buiten mooi uitzien; die
lezen veel prettiger, vind ik".
J?EN TIJD geleden las ik een artikel
over het gevangeniswezen in Italië.
De schrijfster herinnerde eraan, hoe
slecht Italië de eeuwen door in dit
opzicht bekend ^tond. De gevangenen
zaten vroeger opgesloten in vochtige
kelders, geklonken in ketenen en ten
prooi aan gruwelijke eenzaamheid.
Vooral de invloed van Lombroso heeft
hierin veel veranderd. Het is merk
waardig, schreef dit artikel, dat de
gevangenissen aldaar nu een toonbeeld
van opvoedkundige leiding zijn ge
worden. Zij, die een lichte straf onder
gaan, komen bijeen in werkplaatsen
en leren een ambacht. En 's Zondags
houdt de directeur en lezing voor al
de gevangenen. En nu is het mooie in
die samenkomst, dat de directeur daar
in optreedt als een vriend. Zijn manier
van spreken is onderhoudend en in
nemend, zijn voordracht is leerzaam,
maar het belangrijkste, wat ik las, is
iets, dat de schrijfster slechts in het
voorbijgaan noemde: wanneer de di
recteur zijn toespraak begint, zegt hij
tot al die mensen, die daar toch zit
ten als uitgestotenen uit de maat
schappij „Kinderen".
Is dit ook niet zo in ons godsdien
stig leven? Wij zitten, zolang wij het
ware Christendom niet hebben leren
kennen, als slaven in de boeien en
als gevangenen in ketenen. Het ware
Christendom is de vrijheid, is het
kindschap van God, is het verkeer in
liefde met de Vader, ook al is de we
reld, waarin wij leven, een gevangenis.
Enfin, dit weten wij wel. Hiervan ge
tuigen de bijbelschrijvers, hiervan ver
halen de gelovigen aller eeuwen en
hiervan zingen onze liederen. Het
Christendom is dan ook verlossings
godsdienst. Het ware Christendom is
de godsdienst van de vrijheid, en de
ware levenssfeer van het Christendom
is de levenssfeer van de vrijheid.
In de lijdenstijd, zoals wij deze nu
weer beleven, komt dit sterk naar
voren. Temidden van al wat Jezus in
zijn dagen van veroordeling en kruisi
ging doormaakt, staat Hij als de ko
ninklijke Christus, in volledige vrij
heid, voor Zijn rechters, en spreekt
Hij met opgeheven hoofd over het
werk Gods, dat in Hem aan de wereld
volbracht wordt. In de kruisigings-
verhalen is de gebondene de vrije, en
de vrijen zijn de gebondenen. En al
wie in de Gekruisigde gelooft, voelt
de lasten van het leven van zich af
vallen, en er zijn er nu weer duizen
den, millioenen over de wereld, die
het elkander toezingen:
Als gij nergens hulp kunt vinden
Als u enge banden binden
Maakt des Heren kruis u vrij.
Het ware Christendom maakt de
mens dan ook dankbaar en blij.
En bezitten wij dit nu, dit ware
Christendom? Die gevangenen in Italië
moeten naar de godsdienstoefening,
en als zij er eenmaal zitten, is het
hun een verademing, zo vriendelijk
te worden aangesproken, maar wij
moeten niet, en daarom zijn er, die
wegblijven. Zij hebben zo geen ban
den, zij zitten niet in de gevangenis,
zij hebben een vrij leven, en dus heb
ben zij ook geen behoefte om te or
den vertroost.
Zo gaat het met velen, die de een
vóór, de ander na, verdwenen zijn. In
sommige gemeenten en dat geldt
voor binnen- en buitenland worden
de lege stoelen hoe langer hoe talrij
ker en de bezette zeer schaars in
aantal. Want de omstandigheden, waar
in de mensen verkeren, zijn aan
trekkelijk. En toch, laat U waarschu
wen Het leven is niet zo mooi, als
het lijkt. Het heeft zijn vreugde zeer
zeker, maar daarvoor moeten wij le
ren danken, God leren dankenanders
dreigt die vreugde ongebreideld te
worden, en ondiep, en dan geeft die
vreugde ook geen kracht om in minder
goede dagen het leed, dat komt, te
dragen.
Waar geen geestelijk leven meer is,
daar wordt de vreugde zinloos, aan
stellerig en hol. Zonder godsdienst
begint het leven zijn diepere glans
te missendan wordt het een gezellig
heid zonder meer en heeft de zelf
zucht een grote kans, om goede ban
den uiteen te trekken en de liefde te
doen verkoelen. De vreugde verkwijnt
dan en de gezelligheid veranderd in
eenzaamheid. Moeilijke tijden komen
er voor ieder mens, en het vrije leven
is diijkwijs niet zo vrij, als het lijkt,
Bepaalde omstandigheden, die men
niet kan veranderen, zijn als banuen.
drie drukken gaan, wensen, die
vuld blijven, evenzeer; de mogelijk
heden, om vrij te kunnen leven, wor
den geringer in aantal, bezwaren in
zake gezondheid of inzake de
werkkring of inzake het familie
leven maken het leven tot een
beklemming; en zo is iemand, voordat
hij het weet, toegevoegd aan vele an
deren, die in de gevangenis van het
aardse bestaan zitten.
En nu treffen wij onder deze men
sen twee soorten aan: opstandigen en
gelovigen.
De opstandigen zijn uit het lood
geslagenhet leven is toch al zo
zwaar, maar zij hebben geen houvast
en zij lijden nog des te meer, omdat
hun lijden zinloos is en hun bestaan
een raadsel en hun toekomst zonder
vriendschap.
Ach, denk ik dan dikwijls: „U wilt
van de godsdienst niet weten en van
de kerk nog minder, maar wat zou
het een verzachting voor U zijn, als
gij achter de geboeide Christus aan
naar boven keek, naar de Vader in .*e
hemelen, die Vader, die ook ons aan
spreekt, als wij maar goed luisteren,
met de woorden: „Mijn kinderen".
H. J. K.
Janine speelt graag in ons land. Zij
vindt dat Nederlanders, wanneer je
ze eenmaal hebt ontmoet, je altijd bij
een hernieuwde kennismaking als oude
vrienden tegemoet treden.
„Maar ik moet hier wel altijd op
mijn lijn passen. Je eet hier zo lekker"
Maar niet alleen cullinair heeft zij
een fijne smaak. geen Frangaise
zijn, wanneer het met haar kleding
niet evenzo was. s Avonds draagt ze
graag lichte kleuren, maar voor mid
dagconcerten heeft ze een zwart toilet
van Christian Dior. „Eenvoudig maar
fijn, daar houd ik van".
Schijnbaar eenvoudig en moeiteloos,
maar fijn als kantwerk zo is ook haar
spel. Duizenden zullen het ervaren tij
dens haar concertbezoek dat zij ook
dit seizoen weer aan ons land brengt.
ZATERDAG 27 MAART 1954
Een fraaie opname van de torextrS van de Notre Dame
LA CITÉ beter: het lie de la Cité
ligt als een groot schip midden in de
Seine, die het eiland aan alle kanten om
spoelt. Het schip stond in het gildewapen
van de Parijse kooplieden, die tevens schip
pers waren, al in de vroegste tijden. Nautae
Parisiaci noemden de Romeinen lien. En het
is dit drijvende schip, dat nu het stadswapen
van Parijs uitbeeldt. Op het lie de la Cité
staat de kathedraal Notre Dame de Paris
vierkant en machtig, een der juwelen ui:
de gordel van kathedralen, die zich slingert
door het Franse land van Rouaan naar
Straatsburg. De bouw werd in 1168 begonnen
en nam bijna twee honderd jaren in beslag.
Vóór de kathedraal lag een open ruimte,
een klein, „le parvis", dat het centrum was
van het volksleven, en vóór het koor van de
kathedraal klaar was het werd in 1190
gewijd speelde ook het kerkelijk leven
zich buiten af op dat parvis. Paus Alexander
III was met een grote stoet van geestelijken
en veldheren in pracht en praal naar Parijs
gekomen om de eerste steen van Notre Dame
te leggen en van dat ogenblik af stond het
bouwwerk in de algemene belangstelling, en
alle belangrijke gebeurtenissen vonden er
liefst zo dicht mogelijk bij plaats. Het par
vis stond vol met winkeltjes en kramen,
kermis werd er gehouden en regelmatig
markt, voor uien en bloemen <-ii klein huis-
vee en op de laatste dag van de vasten was
er de pittoreske ham-markt. Op het parvis
defileerden de processies en bij grote ram
pen, brand, overstroming of pest, werden de
reliquieën van de heilige Geneviève, de schutspatrones van Parijs, er
aan het volk getoond en rondgedragen. De bisschopszetel stond er per
manent en als het nodig was ook het schavot, dat op zijn tijd weer
plaats maakte voor de Mysteriespelen.
Hoog boven de lie de la Cité ver
heft zich de prachtige Notre Dame,
die hier omsluierd wordt door een
lichte nevel.
EA' nu is het merkwaardige, dat, toen in de eerste helft van de 14e
eeuw de kathedraal gereed kwam, niet alleen het kerkelijke leven,
maar ook het ivereldlijke, dat zich in grote evenementen op het parvis
had afgespeeld, zich naar binnen verplaatste. Niet natuurlijk een
markt en een executie, maar wel vierde Philips de Schone zijn over
winning op de Vlamingen, door met een luisterrijk gevolg in schitte
rend praal en pracht uitgedost, allen te paard,, de kathedraal binnen
te rijden om op het altaar zijn harnas aan Maria te gaan wijden. Een
paar jaar later zagen de Prijzenaars een minder feestelijke optocht
katliedraalwaarts trekken, toen de zo machtige en dappere graaf van
Toulouse, Raymond Vil, als boeteling, op blote voeten en slechts in
een hemd gekleed, zijn ketterse gevoelens moest komen afzweren.
was van plan de kathedraal dan af te
breken! Gelukkig heeft er één forma
liteit ontbroken om tot een officiële
koopacte te kunnen komen.
Toen werd Notre Dame een opslag
plaats van levensmiddelen en dranken.
15000 vaten wijn werden er ondergc-
IN de loop der eeuwen vonden in de
Notre Dame 67 concilies plaats, waar
bij op dat van het jaar 1370 negen en
vijftig tempelieren tot de brandstapel
werden veroordeeld. Ze waren op het
parvis opgericht. Ze hebben dagen
achtereen gebrand en joegen met hun
pestilente rook de dichtbehuisde bevol
king uit hun woningen. Kort daarna
werd in de Notre Dame de ex-commu-
nicatie uitgesproken over koning Phi
lippe I, toen deze vorst zijn echtgenote
Berta, een dochter van onze Hollandse
graaf Floris I verstoten had en naar
haar vader had teruggezonden, om de
vrouw te kunnen huwen van een van
zijn leenheren, die hij eerst had ge
schaakt.
Toen de Engelsen Frankrijk bezet
hielden tijdens de 100-jarige oorlog tus
sen die twee landen, werd in 1427 de
kind-koning Henry VI van Engeland,
zes jaar oud, in de Notre Dame tot ko
ning van Frankrijk gekroond. Dat is
de enige „konings-kroning" geweest,
die in de Notre Dame ooit plaats vond.
De Franse koningen werden in Rheims
gekroond.
De tweede kroning die er plaats had,
was die van Napoleon tot Keizer der
Fransen. Dat is ook de tweede en laat
ste maal geweest, dat een Paus zich
zou verplaatsen om naar de Notre
Dame van Parijs te komen. Op het
plechtige ogenblik nam Napoleon de
Paus de kroon uit handen, en kroonde
er eerst zichzelf mee en toen Josephi
ne
Vijf en twintig jaar na de verbran
ding van Jeanne d'Arc in Rouaan werd,
op verzoek van haar familie, haar pro
ces herzien. Dat geschiedde in de ka
thedraal. Haar moeder, Isabeau Romée,
begeleid door een van haar zoons, werd
met 20 getuigen a décharge, daartoe
tijdens dat proces vernoord, dat tot
volledige rehabilitatie van Jeanne leid
de.
DAARNA staat de kathedraal lange
tijd in het middelpunt van "militaire
feiten en herdenkingen. Tijdens de
Ligue, het verbond van katholieke ede
len tegen .koning Henri III en het Cal
vinisme gericht, werd de kerk gebruikt
om er soldalen en paarden te huisves
ten. Zijn opvolger, de zo populaire ko
ning Henri IV. die Parijs wel een mis
waard vond, („Paris vaut bien une
messe!") en daarom weer katholiek
werd, tenminste deed alsof, droeg er
na z.jn verovering van de stad een
grote en plechtige dankmis op. Weer
later, liet Louis XIV alle vaandels, die
zijn legers op de vijand veroverden, in
het middenschip ophangen en hij cre-
eelde tevens voor de maarschalk van
Luxemburg het nieuwe ambt van:
„grand-tapissier de Notre Dame". Dit
is ook de tijd van de beroemde preken
van Bossuet, die hij er letterlijk de kerk
in-donderde.
Eindeloos zijn de wapenfeiten, de
vorstelijke bezoeken, de prinselijke hu
welijken, de doopplecht'gheden, die
aanleiding werden tot een plechtig Te
Deum. Koningin Chris'ina van Zweden
bezoekt de kathedraal. Het huwelijk
van de Dauphin met Maria Stuart
wordt er ingezegend. De Koning van
Rome is er gedoopt. Het wordt ge
woonte de Franse kon ngen, vóór zij
in St Denis worden bijgezet, eerst in j
ae Notre Dame op te baren. Alle bis
schoppen van Parijs vinden er hun
laatste rustplaats.
Zo gaat het verder met wereldlijke
en kerkelijke feesten, herdenkingen en
plechtigheden. Dan brengt de Revolu
tie een omwenteling; in de jaren 1792
en 1793 werd er veel aan kunstwerken
en beelden vernield. Onbeschrijfelijke
tonelen hebben zich afgespeeld toen
„la culuture de Ia raison" hoogtij vier
de met het anti-clericalisme. Daarna
wordt de kerk te koop gezet, „a vcn-
dre!" Men beweert dat Saint Simon,
aan de hand van een grote partij as
signaten, zich als koper aanbood. Hij
De bronzen ster midden op het parvis.
bracht. Eerst het Concordaat, door Na
poleon met de Paus gesloten, herstelde
ook de kathedraal in haar oude staat.
En 9 November 1801 wordt ter ere
daarvan een plechtig Te Deum gezon
gen.
yEEL van het oude was echter ver
loren gegaan. De bronzen klokken
waren versmolten. De 28 koningen van
Juda, aangezien voor Franse vorsten.
1
